장음표시 사용
121쪽
Luna Com gressus siue con Luna crescens iunctio Solis Iuni decrescens. Di ametra radiatio siue opopositio Solis Iunae.
Valiter ex stellarum fixarum motu,nocturno tempore hor venandae sint,paucis absoluam: Fiat primum rotula parua cum manubrio in similitudinae rotula sequentis, quam diuide in vigin- liquatuor horarum sipacia His perfectis aptabis regulam seu indicem in longitudine tanta, ut centro rotulae ultra limbum
122쪽
Hanc itaque regulam pone supercenti una rotulae, Tac unum foramem rotundum, in uod mittatur clauus cum soramine rotundus, qui ambo coli stringat, ita vi index hac atque illac volui possit. Vt patet in sigura praesciati.rsus hum instrumenti. N stellifera noctis claritate subleuarotulam cumanubrio ver sus septentrionem,&mo uero tutam huc&illuc, donec radibi visualis ab oculo tuo per centrum instrumenti ad stellam pol aerem transeat: limiliter extra rotulam idem radius ad cxtremat in , Quas stellas maioris vrsae, seu rotas plaustri protendatur, sitas idiu leua aut summitte indice, donec eius linea fiduciae sit per radialem lineas' incidat Tunc enim considera horam limbi, eius partem, quam regula ab scindit, cum qua intra figuram praecedentem, hoc pacto:Pone indicem malo ris vrsae siue plaustri super horam iam inuentam, indice in uariato manent si tuetur regula Solis sua fiduciae linea super diem tuae considerationis, stendit in inferiori parte limbi horam quaesi tam, quam inuenire oportebat
Libri de Geographicis principjiFINIS
123쪽
NE ET DE EORVM DISTANTIIS INVENIENDIS, NUNQUAM antehac visus, Per Gemmam Frisium.
MAGNIFICO IRO D. THOMAE BOMBELLI,
GEM FRISIVS S. D. P. O adeo nuper est , Magnifice vir, quod semel liunc librum amicoriundi pulsibus emedatum sic fatis pro eo tempore lu- diosis reddiderim. Qua sane in re neque oleum neque operam mihi perdidiste videor: nam praeter omnia exemplaria quae idctemporis cxcusa sunt,iam passim alia desyderantur. Quanqua laudem hanc non equidem iure mihi vendicare possim,sed potius autorem spectet suum. At nonnihil etiam nobis cedet, si vetus exemplar cum nostro conferatur adde etiam, nisi nostro impulsu sectum suisset, unquam in tam multorum manus peruenisset. Iam vero uti studiosorum sedulitati non desim de syderatum nonnullis librum, elimatis , quae tunc per oscitantiam sui fit nonnunquam remanserant mendis,penitus tersum in ex omni par testiis constantem partibus assero:&quo gratior, imo utilior sit, adiectio nulla, quaevi in hoc opere ad persectione artis debilerari possent,ita etiam a nemine antea quod sciam equidem eo modo ad lucem perducta sunt , Quum autem ita hodie sint mores, si quis quid facit in arte aliqua, hoc sine patrono in publicum non prodear,nulla honesta excusatione praetermittere postum, quin hoc nostrum quantulumcunque laboris tibi tuaeque protectioni commendem: si scio tegri es gloriae minime auidus haegre laturum, quis quocunque modo nomen tuum satis praeter hoc clarum audibus efferre velit vincit enim me clim in omnes, tum vero maxime misisctos tua humanitas, qua semper neque moles ijs,neq; impensis parcens ,eos promoues,&tanquam Ue coenas alis&foues Gratus igitur sit hic noster xiguus conatus,quem post si di fauent maiora sequentur. Vale Antuerp. prid. Κalend. Febr.An. 13 33
124쪽
DE DISCRIPTIONE REGIONIS ALDCVIVS IN PLANO INCOGNITIS LATITU-dine,longitudine,& distantia. CAPUT PRIMUM.
Egare profecto non possum, quin omnium modorum certissimus in hac regi is, qui per longitudines ac Iaritudines locorum incedit:post ca autem is, qui per latitudines Mangulos possitionis regiones describit: ultimo vero loco, qui per solos positionis angulos agit. Quem tameni modum hic primum nonimus,eo quod aliis facilior si idcvulgarior.At non inepte explicandu mihi videtur quo hoc in loco angulos positionis appellemus. AnguluSid1-TE' tur positionis hic vocatur inici stitium hori Eontis alicuius loci inter meridiaret ' num eiusdem&eirculum verticalem ab hoc loco persium procedentem. Aut ut facilius intelligas,distantia,quae est inter meridianum vel meam cluctam ad meridiem alicuius loci, dc lineam hinc per alium locum tran euntem ut patet in sequenti figura,vbib,b est inca meridiana vel due a ad meradice ac linea positionis unius loci ab alio:b, c, hycnon adeo proprie(fateor angu-lcmpositionis vocamus,sed quum hic tantum requiratur,capiamus balam di, pro toto angulo',a,c. Ognita sinitione nomini, sper unc modum prouinciam ali quam, vel etiam totum Regnum cum omnibus Oppidis, vicis etiam describere volueris, primuis in assere plano cofice instrumentum tale: fiat circulus,qui in quatuor quadrantes di
125쪽
fictasseatur per centrii index cum per j icillis aut pinnulis, quemadmodum in dorso astro labii Hoc instrumento facto onus erat etia instrumeto nautico quod Compassum appellamus nam ab illo sere tota res pendet. quibus habitis ita procedito:Pone instrumentum epipedometrum primum in plano,disura vulgi, per ipso Compassum,ita ut latus Compassi quadrangularis adiaceat in re me ridianae instrumenti in serioris. Deinde, cri instrumentum cu compasso eo usque quo index compassi coci spondeat sibi subscripto indici. post haee instrumento ita manente,compassum tanquam periunctumsuo officio remoue. Si nunc angulum positionis alterius loci a tuo sciri velis manente instiua meto immoto volue indicem donec per perspicilia eius videas locum alium videbis mox angulum positionis Meridie vel septentrione fecundum ipsi' indicis remotionem ab eis.Sed quorsum haec roget aliquis etiam si habeam ab uno loco positiones vel situs omnium locorum si non adiit distantia nota, nihil profuerit.Verum dicis ab uno loco, nam nisi di duobus locis habeas angulos positionum non poteris describere tertium. Igitur si nunc prouinciam totam depingere placet nuestiga primum ab uno oppido quo placet incipere omnium circumiacentium locorum situs, eosque trahe in plano descripto primum circulo ex uno puncto posito ad libitum, eoque druisse inico .gradavi est ipsum instrumentum epipedo meti tam,&cuique lineae pontionis adti- Ena suum nome. Vt autem euites niuriam peregrinationem ascende turrim oppidi altissimam, atq; inde quasi e specula circumspice Post hec proficiscere ad aliud oppidum atque ibi similiter agito cum angulis positioum ommum circumiacentium locorum: quos Vbi habueris, pone pimistum istius oppidi, priori puncto in quacunq; velis distantia ,super tamen sua linea positionis,a que ex hoc uncto trahe liculum obscurum: meridianum distatem pri ire meridiano vndique equaliter. Demum trahe ex hoc puncto lineas positionum locorum iam inuentas, de Vbi tunc fit intersectioimcae alicuiuscuribus eiusdem loci, ibi notula ponenda est pro tali loco Haud dissimili rati oeages cum omnibus locis alicuius regni proficiscendo eo usque,donec omnia quae describere decreuisti,bis in tuum conspectum venerint, atque omnium duas lineas habeas positum. Exempli cmsa, Describamus aliquot loca Brabattaerat , id quo facilius at,ascendendo turrim Antuerpiae cum instrumentis pono instrumentium secundum plaga mundi,& video cricunquaque quaec que possum loca. Reperio autem Gandauum tendere ab Arctis. 8 o. gradibus quas in occidente. taram abortu. 3 o. gradibus in austrum declinare, Mechnniam 8. quasi gradibus ab austro in occasum,i ou nium et , Bruxella M. ab auitro in occasu, Mittelburgusio .ab occasu ad Arctos,Bergas o ab Arctis in occasum: Sintque haec loca satis pro exemplo. His habitis, o no punctum in medio plani alicuius, quod locum Antueroiae significet, hinc duco circusum quem diuido in .adscriptis a plagis mundi Oracs, Occides, Meridies Septentrio cauadrantem deinde quemlibet diuido in 'o . partes, aut saltei semicirculum inciso. gradus, post haec ex puncto duco, tuque lo-
omniucorum pi mdictorii lineam per suos gradus, relinquo ita chartam im cum aeis tantu. Et me cuiustrumentiscosero Biuxellas,ubi iterus P et tquaeri
126쪽
quae visu adsequi possum locorum lineas politionis quaero. Inuenioq; Lo Uanium abortu in meridie ergere quasi s. gradib.bacchi liniam Liraminna lineae quae distat abortu versus Boream. p. gradib. Gandauum. Es gradib- ab Arctis ad occasum , littet burgum .ss gradib. eodem ordie. Bergas ebdrctis. p. gradib. in ortum declinare, quamuis ex Bruxellis haec posteriora due,
Eon possunt visa conspici,tamen ad ijcimus pro exemplo Neque volo quod quisquam
127쪽
RUM DESCRIPTIO. squisquam pii tet me hic veras lineas position tim assignare, sed tantum pro claratione comminisci. Inuctis igitur hoc modo lineis polationum, quaero in charta incepta lineam Bruxeilae, in qua pono pTinctum distans ab Antuerpi quantum mihi placet, ex hoc iterum pucito duco circuIum, que sicco primum per meridianum distantem 1 meridiano An tu ei piensi, ut solent parallelae taneae: imili modo diuido eum in I 6 o. gradus,adscriptis quatuor plagis mundi, ut iam ante cum An tu et pia egi. Demum ex centro, quod iam Bruxellagnificat duco lineas positionum locorum praescriptorum,adiiciendo reguli centro gradibus inuentis. Vbi igitur nunc fit intersiretio lineae Lo uani cum priori quae ex An tu et pia ducitur,ibi est locus Lota an ij. Atque haud aliter tria uenis omnium locorumpuneta. Si vero contingat(vino nunquam usu venit quod utraq; vice locus quispia vencrit in medio inter duo loca principalia, siue primum nota, tunc necesse est tertia vice liti locum ex transuerso aspicere. Atque hoc modo non opus erit omnia prouincis describende loca peragrare, sed tantum videre: fluuiorum vero xlittorum facile descriptis oppidis de v, cisseeundum suas hinc distantias,ortus&exitus habebuntur. Figuranacedens hac demonstrat ad oculum.
igitur descriptio facilis est, haltero modo qui per dist,
tias operatur, certior: nam illae distantiae fere incertae sunt, cu ob viarum atq; itinerum flexionem&ambitum,tum ob miliarium
t inaequalitatem: quem tame modum paulo post describemust, facilem etiam reddemus. Nunc autem si post descriptam hac ra- tione charta placet in certas dimetiri distantias,(quod tam emirum videri possit, quu hic nulla distantiae habita sirratio inquire aliquorum duoru locorum distantia, aut per profectione aut certi per modum,que postea docebimus. Vt verbis axio. via ait Vr nniuerpiamin Mechliniam resse miliaria parua. Quare spacium inter An tu erpia Mech liniam in charta diuido per .Et per has diuisio es potes dimetiri omnia loca in charta descripta
DE PINGENDA CHARTA COGNITA SOL A
Nemadmodum in praecedenti cap. oportuit uniuscuius que loci duas habere lineas positionis ita hic cuiusq; o ci duobus alias lacri, distantia rectas res ipsi requirit. Datis igiturdus acile ipsa loca in chartam redigemus Primum enim faciem scalam miliarium ad libitum, scilicet diuidendo unam lineamqupe habeat longitudinem charise describedae. ' tot missaD quo regio describeda fere fi libet. einde ponantur,ri oppida aut loca secu
ram sua distat iam ad hibitii. pro tertio vero necesse erit cognoscere distantia xroq; posito Capta erim intra circinum ex scala distati terti ab uno po-
128쪽
obscurus: eadem ratione capiatur distantia per circinum ab altero Io eo,&s-Gili modo describatur circulus delebilis ex reliquo loco. Hi igitur duo circuli aut se mutuo secant,atq; idipsum in duobus punetis: aut attingunt, idque in puncto tantum. Si ergo tantum attingunt, in ipso contractu erit locus ter ii oppidi, quem certius inuenies ducta linea recta ex centro unius ad centrualterius. At si se secant circuli, tum erit in altero duoru punctoru .Qu'd qui dem cuilibet facile erit discernere, an scilicet declinet oppidum in dextram an sinistram. Exemplum cape in tabella sequenti. Construo primum scalammiliarium 13. quaesita,b,deinde pono primum An tu et piam Et cum compeditum sit Mech liniam hinc distare . miliaribus, distendo circinum in scala se cundum huiusmodi distantiam,&posito pede uno in puncto Antuerpiae facio altero pede notula quaesii Mechlania.Postea ut ponas Bruxellam accipe distantiam eius ab Antuerpia, quae est et miliarium propter obliquitatem, Nposito pede circini uno in loco Antuerptae,altero describe circulum vel arcu
obscurum, qui sit ,d,e. Simili via cape . miliaria(nam tantu distata Mech linia &ex pucto Mech liniae describe alium circulum, qui siti, g, h. sit ergo hic interfectio duplex ,h.Sed quum facile appareat Bruxcllam magis tendere in occasum, quam M ech linia ab Antuerpia,accipio pio Bruxella punctum .Noaliter facies de alijs locis. Vides igitur facilitate huius artis, si semper in mari, in terris haec distantia nobis in promptu esset. Quod per praecedente modum primi capitis Min oceano Minter montes aeque certum est, hic vero minime Sed vide capitis sequentis praecepta.
129쪽
RvM DESCRIPTIO. DE INVENIENDA VERA DISTANTIA LOCI
T i,quantumcunque etiam diuit. A P. III. Vperiore capite di ximus quomodo per distantia locorum describenda sit charta Verum quum omnino rectae distanti cosin Noe ad eam rem opus sit, videtur mihi opportunum, si quid de hac arte habeam,nuc adducere. MLa igitur turri alicuius oppidi, si distantiam eius a te libet inuenire potes primum absque aliquo se rhinstrumento Mathematico hoc efficere. Elige igitur tibi campum ali quem latum, in quo possis huc illuc ire&reaire. Et quamuis non fuerit planus,non adeo refert.Accede primum ad turrim ex tuo loco ad spatium notum,scilicet ad pedes Io o. vel Eoo. posito ibi signo a liquo recto, quod faciles longe videri possit, recede ab eo in utrumuis latus etiam ad certam distantiam,scilicetio. vel Io o. pedum atque hoc secundum rectum angulum' primo punicto, Miterum in tali loco pone signum aliquod 'rectum. iij facto redi ad primum signum, atque ab co retrogredere ad ceriam etiam distantiam, quantum scilicet placet, ea ratione, ut ubi desistas, si s- num primum sit directh intra visum tuum turrim visam,ibique posito signo tertio, diuerte hinc secundum rectum angulum inlatus(vt prius eo usq;, quo signum secundum sit inter visum tuum: turrim mensurandam. Iam in vestiga aut per pedes, aut aliquod alluc genus mensurae distantia primi signi iecudo, que vocetur distrii prima. Ite ciis antra terti a primo, quae sit secti ea demum interstitium terti ja quarto, quod sit tertia distantia. Subduc igi- ur primam a tertia residui: in sit diuisor, postea multiplica tertiam distantia 3qr secundam: productum diuide per diuisorem quod ex pallitione huius modi prouenerit, ostendet distantiam signo tertious Ue ad turrim rectissini m. Pro cuius declaratione vide sequentem fiet .am, ibi a, turris est metienh, signum primum: c. signum secundum dio corthogonaliter Eprimo per 8' pedes:d, tertium signum distans in resia linea retrorsum o .pedes: e,quartem signum in latus recedens in ecta linea ipsius signi secundi cum turri,qistans a tertiores pedabo, bubduc, o de 36 restant x post haec duco in in vicem so resti titit i so productum hoc diuido per o fiunt et o. pedes, quae est distantia inter d, ha, turrim Huius rei demonstrationem si quis requirat Mathematicam, me adeat,na 2 promptu habeo, quamuis hic non adiiciam neque enim locus hic demomitrationem, sed instructionem expostulat.
DAP. IIII. DOCET IDEM PER SCALAM HYPSO
130쪽
hanc rem opus erit instrumeto magnae utcunqtie quantitatis, nam inter omnia instrumenta: lathematica, maiora sunt certiora,&vsui aptiora. Verum no erit necessc mihi hic scalae Geo metricae descriptione apponere, cu vulgaris sit
hcuiuis nota. Tantu hoc satis est dixisse quod instrumetum debeat esse, quale fere est dorsum Astro labii, cum indice volubili, habens ab altero latere excentro instrumenti pinnul 1 ferrea qua super baculo aut sust fgi possit. Di mensurus igitur loci visi distantia quantuuis longa, fge incapo vel agro baculu. s. vel o. pedum. Huic superimpone per pinnulam instrumentum praescriptum, positoq; indice super linea diametrali ipsius instrumenti, verte ipsum instrumentum cum indice eo usq; , quo per indicis perspicilla videas locum dimetiendu: fixo itaq; instrumento, verte indicem ad alterum diame tru transuersum(ipsum enim instrumentum duobus diame tris dissectu esse debet , recede in latus ad ea partem qua index indicat ad certam aliqua distantia fit, quae quanto maior fuerit,tanto certior erit operatio. Hic iterum fige fustem vel baculum,cui ipsum instrumentum per pinnulam primum leuiter impone,deinde indice posito super diametro transueram ipsius instrumenti verte instrumentia cum indice super i ne sua manente,quousque per ipsius foramina priore bacu- tu aspicias qua rectissime, atq ita ipsu instrumetum firmiter baculo affige.Dehinc verte indice, ut per ipsius perspicilla redimetienda videas,atq; hic diligenter nota partes scalae Geommetricae per ipsum indice abscissas, quas memoriae vel tabel limaeo. Quibus actis, si distantia inter duos baculos duxeris in omne P rtes scali, qui sunt fere in omnibus. Ir. pro duretum hinc num heum per partes scalae,per indicem abscissa dii uiseris, prodibit loci, era distantia Verbi gratia, sit in presci ti figura locus dimetienata a. vero signum stationis prim', a quo in latus secudum angulum ccctiam diuerto ad , ubi inet Edix abscindit duas partes scalq. Distantia vero inter b.&c,s ST Zoo. pedum. Duc igitur. ZOO. in Ir. prodeunt. Ego o. quae diuido per E. fiunt reo o. pedet tutor ad b,qui sunt. 2 o. passus, vel stadium vn &Iis . passus
DUOBUS VEL TRIBUS VISIS LOCIS, QUO MODO
rre utilas positionum recte earuin ius mi est inuenienda,ena in ullo eorum praesens f. Et qua rationeini inieregio describi possit ex ipsis, at s rumamico Compasso,aut inea meridiana obseruatiorum.