장음표시 사용
161쪽
evenero, orbem claudat mox sub novo Metoro denuo percuriendum. Quo iam ossicio functurus equid a mori parendum enaui deque ammmanis ex studiorum meorum ambitu sumto pauca coram vobis disero parari.
Parum tamen abera quin a r nito detentare dimovitato incapti Solita sane est ista et ad lastidium sere repetita querela, ne vos delati-gaho inminus ita exponendis quae de imbecillitate mea, de vestri reverentia, da insolentia latino dicendi, de angustiis temporia oretioni elaboranda con- mi eiusdemque generis pluribus vere et iure disserere potinm. Aliud est quo commovear, quod ut plent deesarem iam atatim ammmentum indicandum est de quo vobiscum agere constitui quodque sponte sere se mihi obtulit. Inter omnia enim quibus ut operam dem et animus iubet et omium,mhil est quod pluris sinam quam antiquam populi Israelitici historiam,
neque eam ita per se spectatam ut tantummodo facta vel eventus eorum.
que inter se nexus explicentur. Multo potiua inquirendum videtur in laeum quom ille populus in tota generis humani historia obtinuint, exponendum quid in communem humanitatis thesaurum contulerit, quid tandem in erit ut omnes naturae humanae insitae vires in siem magis excolerentur, itaque totum genus versu finem sibi propotitum progrederetur atque ooni deret.
162쪽
152 I. I. P. VALETONSic enim utique existimo, universum quidem quem conspicimus mundum auctorem suum, qui in ipso vitam habeat omniaque ex ipso producat, prodere, significare, ostendere, sub se quasi latentem revelare; at quum illius duae sint partes, alteram quam vim anaturae nomine complectamur, quantum nobis innotuerit, actionis suae inciam esse, alteram vero cui genua humanum inprimis sit annumerandum sui suique auctoris esse consolam, adeoque humani illius generis essi' it, omnibus cum corporis tum animi ingeniique viribus et facultatibus rendis, suam cum Deo necemitudinem, Dei in se actionem et emacitatem magis magisque et sentiat et mandosiis. Nil mihi pulchrius videtur adspectu quam immensum illud opus in quod ab humano genere eoque unum quidem totum inciente, attamen diversissimas gentes, innumeros homines sua quemque libertate utentes comple tente, vel potius ab ipso ho in illo perficitur. Hi Deum, quem esse et vivere et agere intimo nostro pectori insitum est, non minus praesentem reperimus quam in reliquo sensibili illo et adspectabili mundo. Quam generis nostri historiam explorare ob ipsam illam libertatem sane multo dimcilius est quam reliquorum omnium quam quo sunt in rerum natura investigatio, etsi ne in his quidem vestigia certe libertatis divinae plano desint. Sed modo vel aliquantulum bene perspectum habere liceat, operae pretium erit sactum. In us autem quae his primo iam adspectu in oculas incurrunt hoc qumque est, quod singularum gentium aeque a singulorum hominum diversae sunt dotes, diversae quoque partes, e quibus nihil plane contemnendum, aliud tamen alii longe antecessit. Iam vero antiquo populo Israelium id equidem censeo privum propriumque quod unum omnium omnino praestantissimum est. Quod quum paulo uberius exponere non alienum videatur, de antiqui sin araesitio se Eari virius in eo olendo one oua coram voti disere in animo est. Num vero argumento iam indicato, etiam nunc multis verbia opus erit ad explicandum quare non sine animi commotione ad illud tractandum accedam p quis enim est in gravistimorum virorum corona verba facturus quin
cupiat de rebus de rubus sibi persuasum sit probabilite dioere et ad persuasionem apposito Quod quomodo a me fieri possit vix video.
163쪽
oriantur necesse est de eius sontibus, quos sero solis antiquissimis litterarum Hebraicarum reliquiis constare notissimum est, de singulorum librorum compositione, aetate, auctore uno an pluribus, de fide historica, de in verborum interpretatione, ut taceam omnium gravissimam, sed quae
partim alius disciplinae est, de eorum auctoritate divina, quippe qui ab ipso populo et ecclesia christiana sacri habiti sunt. Quae omnia quamvis gravia si vel maxime hic mittere possim inter harum rerum peritos diseutienda, undique tamen assurgentes conspicere mihi videor quibus neutiquam me probatum iri sperare licet Sunt quibus totum hoc historicum genus displiceat, rebus quippe physicis toti intenti, quas solas utiles iudicant, e quibus solis in praesentem
nostram conditionem emolumenta quaevis redundatura existimant, quaecunque vero ad historiam pertinent, linguarum scientiam, litterarum at
dium, morum humanitatisque cognitionem, caetera aut parvi aut nihili iaciunt Alii historiae studium non respuentes, quid tandem sibi velit quaerunt tota ista philosopha quae vocatur historiae tractandae ratio. In enarratione rerum in facto positarum consistendum aiunt, ultra progredi vetant. Atque cum his amice conspirant hactenus, caeterum longe ab iis et inter se diversi, dum ii qui litteris inhaerentes scripta illa quae gentium indolis et ingenii monumenta sunt interpretantur quidem nec tamen illam indolem ingeniumque inde elio atque vere cognosci sinunt, tum ii qui quamquam hodie fortasse rariores, nullam esse philosophiam perhibent, nisi quae summo quodam principio solius ratiocinationis ope omnia deducere et ad rerum universitatis cognitionem pervenire conetur, ipsis vero rebus fluatisque erudiri nolunt. Sunt praeterea qui in humani generis historia tractanda methodum ipsam qua singulae partes ad unum revocantur non improbent, sed in rebus diiudicandis et aestimandis aliam plane normam adhibeant, ita ut exempli gratia Israeliticum populum qui sane nec bellicis expeditionibus, nec medicatura nec fabrili dexteritate, nec artium, modo poesis excipias, ne disciplinarum cultu, ne philosophia, nec politica constitutione excessest vix aut ne vix quidem ullo loco habeant.
164쪽
154 I. I. P. VALETONQuod autem populi Israelitio peruliaris virtus in Deo olendo eo pio eam mihi videtur, quomodo denique ab iis seni potae rodamus qui de Dei
existentia, natura, cum mundo necessitudine aliquid assimari posse ne ni pQuibus omnibus equidem, aine arrogantia dierum velim, quid re -- deam habeo. Ἀ non est huius loci neque paues absolvendum. Nisi igitur causam relinquere velim, quod immue sateor, mihi religis est, quid restat aliud quam ut in ea tuenda ad Matram, Auditore humanissimi, benevolentiam provocem pQuemadmodum enim ipse quidquid unicuique aententiae veritatis inait lubens agnoscere cupio, ita magna mihi spe ea soro ut vos attenta mente quid in medium proserendum habeam audire velitis et alve recte sive secus dicere vobis videar linguis animisque saveatis. Populum quemdam universum quum pectamus vix opus est dictu non omnia quaecunque de eo praedicentur aeque in singulis ad unum ouinibus illius civibus esse conspicua Sunt semper viri nonnulli prae reliqvis embnmtes primasque partes agentes, qui partim quidem palam faciant et quasi pronuntient ea quae in reliquorum animis lateant, partim v- ο ipso magna apud suos auctoritate ruentes horum rursu duces fiant totamque oogitandi sentiendique rationem magis minusve regant. De populo autem Israelitico propterea illud diserte monendum, quod taurum abest ut uultus illo divinus quo omnibus gentibus antecellere diuendus est omnibus omnino Israelitis sine discrimine adscribi misit, ut eis intrario non nisi di tum et strenuo certamine, etsi multo minua vi armorum quam ingenii mentisque facultatibus, contra repugnantium conatus vindicari et confirmari potuerit. Et vel sic tamen totius populi prensiarem quamdam in tem in Deo colendo conspicuam celebrare posse mihi videor, quia ille Dei cultus, quamvis multi interdum ab eo defecerint, nihilominus in omnia populi instituta publica et privata, in litteras, artes, totam denique vitam penetravit et vim habuit quam maximam. Fatendum sane nullam omnino fuisse via etiam nunc eam gentem omnia
religionis plane expertem. Nam quod de populis quibusdam in brutorum sere conditionem redactis, apud quos ne ulla quidem Dei notio invinis ait quique primitivam scilicet generis humani imaginem reserite videantur,
165쪽
plurimos eoaque humanitate florentissimo populos non tantum sui qua tam religio, verum etiam haec cum omnibus vitae publicae atque privatae negotiis magis minuave coniuncta. Mihi quidem nune non explorandum eat unde hic omnium populorum ad Migionem propensus animus extiterit, nec quaenam vitiorum quibus religio apud omnes populos nullo excepto laboravis singulis peculiaris vel omnibus commum ait causa. Hoc contendo, populum Israeliticum solum ita mi oultui operam dedisse, ut si eum e populorum numero tollas, toti humano generi nullas amplius qui hoc nomine dignus ait ultus divinus ait supersururus. Quod ut demonstrem, primum quaeso attendatis, Auditores spectatissimi,
coluisse Israelitas eam omnium quotquot sunt rerum, totius rerum obusraelatis, auctorem. Non extato notissimum ne eo tamen minus admis
bile illud, quod in introitu totiua librorum Hebraicorum collectionis est: a Initio creavit Deus coelum et terram.' Non urgeo hic significationem unius vocabuli do quo longa sit et in ullo fructu disputatio. Appello diversissimorum scriptorum testimonia, legislatoria a Nam sex diebus seeit
Dominus molam et terram et mare et quaecunque ita insunt;' poetae: OVorbo Domini mali filoti sunt a spiritu oris eius mine eorum agmen; .... nam quodcunque illo Mnt actum est, quodcunque ille iussit, extitit; 'prophetae: ιν Nonne intellexistis fundamenta terrae p. . . Sunum erigite oculos et videte quia reaverit haece qui agmen eorum numero educit et nominatim eos evocat ob magnas eius vires et poten eius robur nemo defiest τ' philosophi sapientiam laudantia et loquentem introducentis o D minus me possedit initio eius viae: ... quum nulli erant abyssi nata eram, quum nulli re antisontes graves aquis antequam montes erant positi, ante ovile nata eram. ' caelini, quibus omnibus cm metaphysica quaedam ad scholae leges redacta continetur doctrina de creatione mundi, quibus vero satis patet Israelitis intimam suisse persuasionem do Deo omnium rerum
Neve quis hae parvi laesa quippe trita et vulgaria omnibusque, etiamulus non laeeant, notissima, perpendatis quanti hoc ait Matimandum, quod quum reliquorum populorum quamvis humanitatis et ingenii laudo 20.
166쪽
1b I. I. P. VALETO Noelebratissimorum nullus haec detexerit, unus populus Israelium sensit et intellexit. An putet aliquis omnia illa, mere poetica, alibi quoque reperiri, quale est illud notissimum Μetamorphoseon initium, quod specie sane
simillimum, reapse toto coelo diversum est, quippe quod ιν ante mare et terras et quod tegit omnia motum' chaos uias canat et sic alia plura pQuod igitur frustra aliunde peteret Israelitis illud debet humanum genua, quod Deum omnium rerum auctorem cognoverit aut cognitum habere possit. Ne contra putetis, Auditores, me rem his ita absolutam et ad finem perductam iudicare, ut theologicis quaestionibus nullus locus relinquatur vel metaphysica indagatio plane sit spemenda. Procul dubio in Dei naturam, ipsumque mundi creationis, vel quocunque tandem nomine eam insignire velis, factum, quantum ullo modo fieri possit, est inquirendum late patet investigationi campus qua haud scio an nihil gravius digniusve sit habendum, modo rectam viam sequaris iustisque utaris adminiculis. Factum illud tum novis argumentis comprobari tum accurativa cognosci a vero nullo modo tolli potest. Praeterea ut nec impeditur ulterior de Deo disquisitio nec accurata rerum creatarum legumque quibus tenentur, id est agendi rationis quam Deus ipse in mundo constituendo sequitur exploratio, praecluduntur tamen gravissimi errores in quos et facile inciditur et multi inciderunt. Nam si
Deus vere omnium rerum auctor est, ne mundus ex se ipso suaque vi constat, nec Deus ipse non nisi in mundo et oum eo esse posse censendus M.
Alius quidem erroris ipsi accusantur Israelitae vel ei saltem ansam d disse creduntur, quod Deum coluerint ita supra mundum elatum ut opus suum certis legibus adstrictum, caeterum sibi ipsi relictum, tantum quasi e longinquo administret eique sere per exceptionem adsit. Sed Irustra, quum omnia, quorum unum hoc allegasse sufficiat: νNonne coelo et terram ego impleo inquit Dominus. ' ostendant eos Deum cognovisse non longe remotum sed proxime indo adstantem, vel potius vim suam in mundum ita exerentem, ut ab eo distinctus, non separatus et procul distans dicendus sit. Haec autem omnia Israelitae, iterum monere lubet et liceat, non quemadmodum hodie fit et recte fit, ad scholae legem exponebant, sed animi quadam intuitione persentiebant. Atque hoc totius eorum cultus erat lun-
167쪽
damentum. Longe enim alia longe maior haec res est quam ut nudo monotheismi nomine significetur, quem recentissimus scriptor non Israelitis modo, sed toti Semiticae genti natura scilicet proprium esse salso contendit. Multo minus enim de numero quaeritur quam de qualitate. Dubium autem non est, quin is quem Deum colebant Israelitae totius universi auctorem, propter id ipsum quoque iis fuerit mens, spiritum vulgo dicunt, eaque et sapiens et potens adeoque talis qui et vere cultum admitteret et qui coleretur vere dignus esset. Qualem igitur Deum quum omnes reliquae gentes habuerint nullum, luculenter apparet iis religionis speciem quidem atque imaginem fuisse, ipsa religione eas revera caruisse. Brevissime haec omnia indicare et quasi extremis lineamentis adumbrare conatus sum, Auditores, ut tempori parcerem aliis etiam gravioribus impendendo. Etenim quantopere populus Israeliticus Dei inter homines cultum promoverit, hinc demum patet, quod ille primus atque solus resuum divinum in humano genere condendum cognoverit et constituere inceperit. Alia enim est suprema illa Dei potestas, quam physicam sere dicas, cuique res creatae omnes vel invitae sunt subiectae, aliud imperium illud, morale vulgo audit, cui sponte sua et lubens homo se subicere potest et in quo tum ipsius Dei persectio, quae amore tota continetur, tum hominis in Deum pietas, quae pariter amore tantum cernitur, elucet. Huius autem regu Israelitae imaginem exhibent in timoratia illa, quae multos quidem et olim habuit et etiam nunc habet laudatores, multis vero etiam variis nominibus invisa est, ita ut vel hodie, cum alias ob causas, tum libertatis modo civitatis, modo ecclesiae tuendae gratia, eam impugnare necesse habeant. Qua de re si libere profiteri liceat quod sentio, videtur mihi theocratia vulgo non ab adversariis solum, verum etiam a fautoribus minus intellegi, et quamvis vix sperare ausim, eam diligentius
expositam omnibus ore acceptam, tenere me non possum, quo minus mean . de ea sententiam vobis explicem. tatu sane dignum est ne FLAVIUM quidsm OsEPHUM, quem theocratiae nomen excogitasse omnes norunt, rem . ipsam, de qua ei agendum
esset, recte perspexisse, quippe quam ad regiminis formam retulerit. ιν Alii enim. ' haec sunt eius verba, omonarchiis, alii paucorum dominationibus , alii multitudinibus permiserunt civitatum arbitrium noster vero legislator
168쪽
158 I. I. P. VALETON horum nihil quidquam respexit, at quemadmodum quis vi sermoni illata dicat, in theocratiae formam redegit civitatem, Deo imperium et potestatem
imponens et omnibus suadens ut ad eum respicerent 'In quibus equidem nunc non reprehendo quod totum hoc theocratias institutum MosIs prudentiae dicam an astutiae acceptum reserat, unde fit ut otion illud sero niti videatur. Nam hoc cohaeret cum universa eius ratione qua ineertum esse videtur, num res a se tamquam divinas propositas vere divinas habeat, sed hae nihil ad nos. Hoc urgeo OsEPH Iutheocratiam tamquam regiminis quamdam larmam monarchiae, ligarchiae, democratiae aequiparare atque opponere, ita ut ex eius mente Deus proprio sensu Israelitici populi rex dicendus sit. Quam sententiam tantum non omnes qui hac de re scripsere amplexi sunt et decessoris vestigia prementes variis modis excoluere, adstruxere, explicuere. Itaque totum exteriorem cultum divinum aliaque instituta cum ea in concordiam redegere, Deumque proposuere sanctuarium palatii instar
inhabitantem, sacerdotibus pro aulicis, prophetis pro legatis, regibus pro vicariis utentem leges promulgantem, supremi iudicis bellique ducis a te agentem, atque totius rei causam invenero hanc, ut scilicet idololatria quasi maiestatis crimen gravissimo supplicio plecti posset. Iam vero, Auditores Humanissimi, vos aliquantum miraturos suspicor si firmaverim, horum longe plurima recentiorum auctorum ingeniis vel potius somniis deberi nec antiquis monumentis vel verbulo aliove indisio e roborari, paucissima modo specie cum iis convenire, ita tamen ut aliam explicationem et serant et postulent. Est tamen ita. Statim emm iam monendum, nullum esse in libris Hebraicis locum, quo Deus revera intpopuli Israelitici rex dicatur, aut regia potestas aliaque quae proprie ad regem pertineant, ei tribuantur. In aeratione sane in qua Deus introducitur populum Israeliticum invitans ut sibi obediat suumque foedus servet, promissa Dei his quidem eontinentur verbis: νEt vos mihi eritis πη- sacerdotale.' At quis ex illo solo vocabulo etiamsi illud ad litterem sumas, rationem concludat Deum ipsum regem agnosci velle, quum in reliquis nihil tale eommemoretur
Aequo iure, id em est nullo, inde eonfici potest hierarchiam hie institui, quum tamen nihil aliud spectetur nisi ipsius populi sanctitas, quae es
169쪽
communi omnium consensu honori esses sutura. Neque de rege neque de sacerdotibus sermo est. Verborum sensus est: νVos eritis mihi civitas tota quasi sacerdotibus constans et hoc diserte additur gens sancta.''Neque maioris momenti est locus poeticus in carmine quod BI AMOtribuitur: νDeus cum Israel est et in illo populo est clamor regis' id est quo regi acclamari solet. Gravius sane est quod IDEo a suis invitatus ut regiam dignitatem eamque haereditariam susciperet, id recusasse sertur hisce additis verbis:
νDominus inter vos regnabit. ' quamquam vocabulum hic usurpatum N prie non significat Unare, remm erae sed universe imperare, Ne e. Eiusdem generis sunt verba quibus Deus, quum Israelitae regem post labant, ad AMUELEM usu esse traditur: νNon te respuere, sed me respuere ne in eos regnem: et ea quae in oratione a AriuEra ad populum habita occurrunt νDominu autem Deus vester rex vester est. At si haec verba vel maxime continere concedamus quod iis comprobari
volunt, quod equidem utique nego, Deum in populi Israelitio conatitutione politica regis locum obtinuisse, ipsum hoc omnino salso contendi fiuillo
Sunt enim multi praeterea loci in sacris Israelitarum hymnis, Psalmis vulgo dictis, in quibus Deo regnum tribuitur. Sed non tantum eorum longo plurimi Dei in omnes totius orbis terrarum gentes regnum celebrant, verum etiam omnes sunt recentiores, id est post introductam inter Israelitas regiam dignitatem compositi, ideoque si Israeliticam spectarent civitatem, Deum tunc inprimis regem praedioavissent , quum eius regno, humano quippe regno instituto, nullus amplius locus esset. ia enim sane ad commentum illud de regibus Dei vicariis recurrere malimus, satendum est illam Dei apud Israelitas regiam dignitatem inde a Saulis temporibus necessario fuisse abrogatam, quod tamen merito negant omnes, quia Dei in Israeliticum populum auctoritatem, post conintutum regem hum naim, nullo modo mutatam aut imminutam fuisse quam luculentissime patet. Bis igitur locis si tantummodo laudibus tollitur umen divinum, quippe cuius solius sit et in Israelitas et in omnes gentes regnare, neque emo eat de civitatis regundas sorma, facilia et certa erit ratio concludenda, in allis quae e tempore Iudicum excitavimus, populum ea liniudem et M
170쪽
prehendi, propterea quod rege postulando ostendat se non omnia a Deo expectare, non omnem in eo fiduciam reponere, sed nihil tradi de oonsi, tutione reipublicae. Quibus omnibus satis manifestum est vulgares de theocratia opiniones parum firmo niti landamento, uti non magis probanda sunt quae alii do hierarchia sub illa latente calumniati sunt, quippe quae reapse a tota Israeliticae civitatis indole abhorreat et historia teste numquam viguerit. Fuere autem nonnulli qui servato theocratiae a I EPH invento nomine aut designari opinarentur notionem quamdam, quam philosopham sere dicas quamque apud Israelitas invaluisse perhiberent, veluti rempublicam et universe ius sacra esse et pietate in Deum tuta servari, aut hoc unum declarari contenderent, legem a Deo esse promulgatam et perpetuo ab eo vindicatum iri. Ingeniosius profecto quam verius haec excogitata nam ut sint hae quodammodo theocratiae sequelae, ipsa tamen his non absolvitur.
Qualis vero uerit - nam hoc concedendum est FLAVIUM IOSEPHUM,
etsi in re ipsa cui novum nomen dedit definienda et in errorem inciderit et maioribus etiam erroribus ansam praebuerit, aliquid tamen vidisse, qualis igitur vera theocratia luerit, obscurum non diu esse potest Hebraeorum scripta sine praeiudicatis opinionibus inspieientibus. Quod mox luce clarius apparebit modo ad insignem locum redeamus antea iam excitatum, quo theocratiae originem tradi omne consentiunt. Haec enim sunt Dei ad populum verba a Ipsi vidistis quomodo erga Amrptios egerim sustuli vos alis aquilarum et ad me vos adduxi. Iam vero si mihi obediatis meumque foedus servetis, eritis mihi priva propriaque possessio ex omnibus populis, mea enim est tota terra, et vos eritis mihi regnum sacerdotale et gens sancta. ' Videtis itaque, Auditorea, sermonem esse unico do obedientia ab Israelius Deo praestanda deque laedere eius, antea
cum ABRAHAM pacto, iamiam per MosEN renovando, religiose servando, quo suturum esset ut, quum caeterae gentea omnes Deo quidem subditae
sed ab eo aversae ibi quasi relinquerentur, Israeliticus ille solus Dei esset populus de Dei regia dignitate, uti iam diximus, de regiminissem omnino nihil. Idem continetur pluribus locis per legem sparuis, ubi Israelitae ad Dei obedientiam incitantur, quos singulos allegare longum ea quique onmes eo