장음표시 사용
171쪽
redeunt, quod iam ante exitum ex Aegypto tamquam promissum sic expressum reperimus: ν Sumam vos mihi populum et ero vobis non rex, sed
Est itaque theocratia proprie nihil aliud nisi sua Deo maiestas a toto populo adscripta et tributa. Qua in re nonnulla notatu digna sunt, iam diligentius a nobis indicanda.
Et primo quidem videmus hanc theocratiam arcte cohaerere cum ita quae de cultu Deo tamquam omnium rerum auctori et domino ab Israelitis reddito monuimus. Frustra enim contendunt Israelitas suum peculiarem habuisse Deum caeterarum gentium diis oppositum. Fuerit iste nonnullorum rudiorum hominum error, ipsa verba a nobis allata ιν mea enimos tota terra I demonstrant eum ab eorum religione vere abhorrere ipsamque populi Israelitici quae dicitur electionem non impedivisse quo minus totum terrarum orbem Deo subiectum esse agnosceret. Animadvertendum porro nullam omnino civitatis constituendae regundaeve sormam theocratiae repugnare, omnes vero pariter cum ea conciliari posse, uti et historia docet elementa quaedam democratica, aristocratica, monarchio semper in Israelitarum civitate affuisse, e quibus monarchica quidem praevaluerunt, nec tamen ita ut caetera plane extinguerent. Quamobrem vehementer alluntur qui putant theocratiam Israeliticam tyrannidi favere nec ullum regimen erre nisi monarchiam absolutam et despoticam Eodem plane modo apud Israelitas iusta quaedam auctoritas tributa est sacerdotibus nec tamen eo valuit apud eos theocratia ut vere hierarchia aut oriri debuerit aut orta sit. Infitiandum certe non est, atque hoc tertium est quod attendamus, theocratiam, supremum illum Dei non in civitato administranda sed in tota populi vita atque animo principatum, vim et emaciam quamdam in varia res et instituta exeruisse. In quibus hoc ante omnia commemorandum est, etsi equidem sere reticere mallem, quia omnium maxime theocratiae detrectatores in malam a tem detorquere consueverunt, quod Israelitae regem suum, quisquis tandem esset, a Deo electum, sibi datum, sanctum habebant. Quo tantum est ut regis arbitrio plane relinquerentur et quidquid posceret ille id ei concedere cogerentur, ut ipsi potentissimi rege non minus quam tenuis-
172쪽
i I. I. P. VALETON himi eorum subditi mi lege tenerantur ei quo praee tia se adstringere deberent, quod quamvis ab utraque parte saepius neglectum, nihilo tamen
minus e theocratia necessario profluit.
Huc quoque reserendum quod qui in civitate iudicas erant constitutiliano quidem dignitatem non a Deo tamquam rege accepisse censebantur, antiquitus saltem a populo ipso eligebantur, sed in iure dicundo se Deo 'bligatos sentire debebant, ne a iustitia defleoere propterea quod iudicium Dei esse sciebant. Eiusdemmodi est quod Israelitae totam quam incolebant tem ipti Dei, non regio sed vere divino nomine, possessionem esse erastimabant, nam quod hodie ex lege Ohammedica regia tua in solum, a subditiam, itatum esse perhibetur, nec tamen ab omni parte merito, id apud Thraelitas nequaquam valebat. Hi Deum totius orbis Dominum o reliquis gentibus et sibi, suam cuique populo dedisse regionem Moscebant adeoque sibi vel in agro colendo non pro lubitu sed ex Dei voluntais agendum esse intelligebant. Nec terram modo, semet ipsos etiam Dei eas possessionem aentiebant. quod illos umquam regi concessuros fuisse nemo dicite convincet Dei hoc esse iam Dei notio ortasse eos docebat. Sed Motius etiam cohaeret eum
populi historia, quod ab ipso Deo Aegyptiorum imperio et vexationibuaerepti et in libertatem restituti essent, unde admirabile illud praeceptum
quo perpetua Israelitarum saltem servitus prohibetur: Nam servi mei sunt, quos ex Aegypto eduxi, ne venduntor in servitutem. Hoc itaque theocratiae caput est atque summa, quod Iaratata in omnibus rebus totaque vita Dei numinis atque maiestatis ratio erat hahenda, quod omnia ab eo pendere sentiebant, omnia quoque ad eum retare et ad eius voluntatem redigere obstringebantur.
Sed hoc ipsum quid aliud est, nisi regnum divinum non Miuum illudae morale, quo arctissima homini cum Deo intercedit necestitudo, quo igitur omnis religio, omnia Dei ullua oontinetur. Huius autem regni divini, uiua theocratia Israelium imaginem inhibet, via praecipue cernitur in is illa quae mos originem et nomen habet, quamque florentissimis reipublicae Ismoliticae temporibus, etsi fortasse non in singulis accuratissime observatam, viguisse omni dubio earet Susa ea
173쪽
nacta est omni tempore admiratores, nec tamen paucos habuit qui in ea alius aliud reprehenderent. Inter quos omnes quum paucissimi recte pedi exisse videantur quae nunc do ea praedicavi, haec paulo uberius pertra tare mihi liceat. Nimirum notissima est et apud omnes sere recepta legis Mosaica in tres partes, moralem , civilem, caerimonialem divisio, quam tamen ut in antiqui simis monumentis neutiquam indicatur, numquam mihi placuisse fateor. Nam ut praetermittam dissicillimum saepe esse, si ipsum legum contextum poclustremus, tria illa genera a se invicem distinguere, et obedientiam praereptis civilibus quae dicuntur iisve quae unice caerimonias spectare i dicantur praestitam iam morale quid esse, unde quoque fiat ut Israelitae ad utraque observanda saepissime argumentia moralibus inoitentur, hoc inprimis mihi urgendum videtur, omnia illa cuiuslibet generis praecepta
multo minus extemas actiones pectare quam intemo animi sensus adeoque totam legem, quae vere una est unumque spirat animum, indolem habere omnino moralem.
meum ortasse accidet multis hoc de illa lege iudicium, quum contra, i eam religionis habita ratione considerant, hoc potissimum in ea cubpandum habeant, quod lex sit, quippe quae non possit nisi agendi rati
nem praescribere, animi vero affectiones intacta necessario sinat. Et aditim quidem verissime. Nam ut animus ad bonum honestumque impellatur, verba nihil valent, saetis opus est quae sua vi hominem agant atque inintent. Sed hoc nim est quod quaeritur et ad hanc normam ne persectissimi quidem doctrina moralis, sive Christianae sive philosopha cuidam hanc laudem tribu , ab omni parte atisfacere potest. Tota res quae nunc agitur huc redit, utrum Israelitica illa lex talis vit, quae peragendis iis quae praescribat plane expleri possit, an v- etiam mentem animumque spectet, quibus quis in agendo ducatur, e quibus igitur
tamquam e fonte omnes eius actiones prostuant. Posterius unice probam dum esse paucis demonstrabo.
Et primo quidem, quod supra iam innui, per totam sere legem inou, eatur Israelitis, eam quippe a Deo sancitam sancto iis observandam esse, ut Deo fidem et obsequium praestent, qui nonnullis praeceptis iisque interdum res mero exteruas spectantibus Mouliare additur inestamentum ex 21.
174쪽
164 I. I. P. VALETON eorum cum Deo necessitudine petitum: a Sancti estote quia ego sanctus sum.' Non latet me et hoc quibusdam morum doctoribus non placere, quippe qui postulent bonum ne propter Deum quidem, sed unice propter se ipsum perfici. t vel missa quaestione num summum bonum alibi quam in Deo inveniri queat, nemo infitias ibit legem quae bonum Dei causa perficiendum praescribat vere moralem esse dicendam. Idque eo maiorem vim habet, quod illa Dei observantia non inde tantum originem ducere debebat, quod Deus omnium bonorum sona esset et auctor, ita ut eum lucri modo atque emolumenti gratia colerent Israelitas. E contrario quod in Deuteronomio plus semel quasi in honte legis scriptum est, merito existimatur eius mentem exprimere: ν Diligit Dominum, Deum tuum, ex toto pectore et toto animo et omnibus viribus ζ' unde satis apparet Israelitas non nisi sincero amore in Deum ductos et obedientiam praestare debuisse. Accedit quod erga homines quoque eadem benevolentia esse debebant; nam et in ipsa illa lege Mosaica reperitur illud: ιν Diligito proximum tuum aeque ac temet ipsum. ' quod sane populares modo et qui fratres dicuntur spectat, satis tamen ostendit aliquanto plus quam externas actiones lege ab Israelitis postulatum fuisse. Quo etiam pertinent praescripta de miser, mrdia erga pauperes, viduas, orbos adhibenda. Nec tam arctis finibus ac saepe creditur ista benevolentia circumscripta erat, cuius rei hoc argumentum protulisse sussiciat, quod saepius iubet lex peregrinos, qui sane ab extraneis distinguendi et potius hospites dicendi sunt, bene habere. Haec inter alia legis verba sunt: ν Quando versabitur apud vos hospes in terra vestra, ne vexatote hospitem; indigenae similis vobis esto hospes et diligito eum aeque ac temet ipsum, nam hospites suistis in terra Aegyptiam ego Deus sum vester 'Aliud est quod attendamus. Etenim si legi vere propositum esset externas modo actiones regere, non tantum valde manca et imperfecta esset,
quippe quae taceat de sexcentis quae quotidie usu venire possint, sed non pauca quoque praecepta contineat quae omnino non intelleguntur nisi sumamus iis quasi uno specimine principium aliquod indicari a quo tota qua dam agendi ratio pendere debeat. Huius generis sunt mandata de ovo arante non capistrando, de oedo in lacte matris non coquendo, de avo
175쪽
O O 165 non simul cum ovis vel pullis e nido capienda, de extremo agri angulo non demetendo, similia multa, quin iis quae de iure talionis lege statuta sunt, multo magis mihi videtur caveri ne quis iusto maiori poena assiciatur, quam ipsa poena quae instigenda sit definiri. Plura adducenda habeo quae omitto ne vestra patientia abutar. Unum restat quod omittere nequeo, paucis tamen attingam. Si quid enim est quod ab illa legis indole morali alienum esse, quin multis ei repugnare et obesse videatur, sunt sine dubio praecepta illa quibus minutissima quaevis de locis, personis, temporibus sacris deque caerimoniis in Dei cultu ex-
temo observandis statuuntur, de quibus tamen sponte aliam sententiam seremus, modo hoc teneamus ea omnia revera esse symbolica.
Longa sane esse possit de symbolorum natura et vi disputatio. Ex mea quidem sententia comparanda sunt symbola cum tabulis pictis, quibus res quaedam imaginibus repraesentantur, ita ut proprie nulla indigeant explicatione, sed ipso adspectu ad mentem contemplantium quasi loquantur, quum qui in eas oculos coniiciant ipsas res intueri sibi videantur. Quaenam autem Israelitae et quam distincte in symbolis suis viderint nobis nunc saepe dissicilius dictu est pro illorum cogitandi sentiendique rationis a nostra diversitate. Nonnulla tamen satis certa sunt. Sic in sacrario, olim tabemaculo, dein templo Hierosolymitano, non regis palatium, ut hoc strictim moneam, sed ipsum praesens Dei numen quasi in medio populo degens adspiciebant, in sacerdote maximo, ornatiore vestitu induto, totum populum quasi in unum coniunctum, sanctitatis nota insignem, Deum adeuntem, in varii sacrificiorum generibus iam honorem Deo habitum, iam gratum erga Deum animum pro beneficiis, iam peccata deleta et amicitiam cum Deo redintegratam, in cibis vetitis, in munditie corporis,
vestium, domuum, in lustrationibus, aliis mulus sanctitatem qua se ornatos et conspicuos esse deceret. Itaque haec omnia quamvis accurate et non sine quadam severitate praescripta multo minus propter se ipsa quam propter id quod significabant erant statuta eandemque ac reliqua omnia spirant indolem moralem. Et omnia simul conspirant ad regnum illud divinum, quod theocratia erat conditum, eonfirmandum, stabiliendum, perficiendum. Non ignoro, Auditores, esse quaedam quae nonnullis videantur dictis
176쪽
166 I. I. P. VALETON meis obies posse, quorum festasse gravissimum hoc est, quod proph tae aliique viri praeclari non raro extemum Dei cultum parvi sinant, quin populum graviter reprehendant ob nimi a in eo diligentiam, qui scum animi perversitate moribusque corruptis saepe coniunctam. Et sana sunt multi huius generis loci, veluti Iesaianum illud: a Quo mihi πι- sacrificiorum p inquit Dominus, auiatus sum holocaustis arietum et pinguedine boum saginatorum , et sanguine iuvencorum et agnorum et Medorum non delector. . . . movilunia vestra diesque seato odit animus meus, sunt mihi onus quod serre me taedet. AEt quando manus vorsua metam expanditis, oculos a vobis averto quando multas unditis prema non audio manus vestrae anguine madent. Lavamini, purgamini, rem vete scelera vestra ex oculi meis absistite malis, assuescite bonis qua rite iustitiam, reparate violentiam; ius reddite orbis, causam agite vidu rum.' Sed prae caeteris lubet maiorem partem excitare carminis pulcherrimi
quod AsAPI nomine inscribitur, quodque cum dissicultate simul e eontinet quibus haec solvatur. Post introitum eua ιν pios suos cultores qui per sacrificia foedus auum pangunt ' convocari iubet hosque sic alloquitur: νNon ob sacrificia tua mi popule te reprehendam et holocausta tua e petuo ob oculos sunt Per is itaque hae caerimoniae non improbantur, quod mox etiam clarius patebit Sed ne quis illo inprimis tempore, ea
pluris quam par atriam additur: sNon sumam e domo tua ivvmeum, ex ovilibus tuis Medos; nam meae sunt omnes sylvarum serae, bruta in montibus sexcentis cognita habeo omnm montium avea et animantia agri possideo. Si esuriam non tibi dicam, nam mea est tellus et omnia tua copia. mum comedam amem taurorum aut sanguinem hoedorum bibam 'Omnium rerum auctori atque domino profecto nihil umquam deesse potest Quae autem nunc aequuntur vulgo minus intelleguntur et in alimum sensum torquentur ne, ut aiunt, toti carminis mi repugnent, aed --nino ad litteram accipienda sunt mis utique Deo am a chariatica et persolve Supremo vota tua.' cis oditur nempe pii Iaminiis utram ficia illa quibus Deus quidem non indigeat offerant tamen atque sto divini lavoris sibi conses fiant, quare et adicitur: ν Et invoca me in anxiatarue redimam te et honorem mihi tribues.' Iam vero perventam est ad ea in quibus tota vis et summa arminis eomituri ιν Sed iminobo dicit Deus
177쪽
et foedus meum in os tuum sumere Tu quidem odisti disciplinam et verba mea pone te reiecisti ' Et post multas exprobratione quas m termitis in hanc denique sententiam exit carmen: Qui sacrificium eucha-mticum offert, mihi honorem habet et qui animum ad suam viam advertit ei salutem Dei experiundam dabo.' Apparet igitur externum Dei cultum mprie non postponi intemae Dei reverentiae, sed eorum tantum misi aestum qui pervertis atque improbis actionibus ostendant, se illius in amo significationem non amplius capere vana igitur haec cultus divinia dies, cui verita omnia deest, respuitur et damnatur. Hoc autem valet due omnibus lotas, ubi circumcisis, ieiunia, alia sollemnia reprobantur actis aenaum spiritualem iaciuntur. Tota rea huc redit, omnia illa quum symbolicam vim habeant, tamdiu modo valere quamdiu hanc vim servent: tu primum vero Israelitae illiu obsiti eamve spernentes in nudo signo
strensi, caeterum vita sua animum a Deo aversum prodant, necessario
fieri proraua irrita. Idemque sere observandum de iis libris, carminibus, apitibus in quibus
ea a Dei extemna omnino num ipsa lex raro memoratur, pietas tamen in Deum omneaque virtutes inde manantes immendantur quorumque auctorea ideo ensentur a theocratia aversi fuisse vel eam nihili aestimasse, quod aestae magnam in laudem a vertitur. At qui si rationem concludunt temere agunt, quod singulatim nunc ostendere tempus vetat; universo animadvertendum hos auctores tantummodo alios, si ita loqui Meat, vilae humanae orbes periodosve respicere et the ratiam vera illam non
rea ere ae eius principia iis inter applicare. Iam vero, Auditores Spectatissimi, roget aliquis qui me audiverit pro irili demonstrantem Israelitas ita Deum totius mundi auctorem et rectorem coluisse, ut eius maiestatis in tota vita rationem habendam eiusque voluntati lege exprema obtemperandum sibi persuasum haberent, - roget iure aliquis nium illa Israelitarum religio mihi ab omni parte absoluta et parseola videatur, ultra quam Fragrediendum omnino non ait. Μihi qui . dein profeci non videtur, idque ob duas potissimum causas. Rama Mos est, quod ubio que vero egre tam quid, cuiuslibet tandem ait generis, inter homines in lucem progit, hoc tamen ita fiat ut temporis,
178쪽
popidi, aliorumve momentorum indoles in eo expressa cernatur, unde fit ut vel praeclarissimum quodque ubi ab aliis excipiatur ad horum rursus usum ut ita dicam accommodari debeat. Altera vero haec quod regnum illud divinum, quod summum bonum eat omniaque bona complectitur, necessario intra ipsius populi Israelitici fines contentum fuerit. Quod si Israelitis vitio vertatur iniuria fit. Immerito enim accusantur quasi ita se populum a Deo electum habuerint ut omnea omnino gentes exclusas et reiectas iudicarent. Fuit hic posteriorum temporum error dicam an culpa, quum divino spiritu non amplius agerentur et antiquae religionis non nisi vana species superesset ex ipsa religione nequaquam profluit. Hoc vero maxime admirabile est in illa religione, ut id quod populus Israeliticus ipse essicere non potuit, ad quod inciendum non vocatus est, aliquando tamen futurum certissime speraret. Vates enim praestantissimi omnes tempus venturum et praevidebant et praedicebant, quo omnes totius orbis gentes ad illud regnum divinum aco derent et confluerent. Cuius rei ex innumeris documentis hoc unum allego antiquissimum vaticinium: o Postremo tempore constitutus erit mona templi Domini in capite montium et elatus erit supra collibus et confluent ad eum omnes populi, et venient magnae gentes et dicent: gite adscendamus ad montem Domini, ad aedem Dei IAoOBI , ut doceat nos vias sua et inced mus in semitis eius; nam ex ione veniet lex et verbum Domini ex Bierosolymis' et quae sequuntur, unde satis apparet Israelitis persuasum suisse suam religionem vere ad universum pertinere genus humanum. Atque sic perventum est, Auditores Humanissimi, ad id quod in Israelitarum cultu divino maxime sublime et excelsum est. At hic quoque mihi subsistendum est omniaque omittenda quae ad illud explicandum et illustrandum faciunt, ne temporis mihi ad dicendum concessi fines nimia proferam neve sorte in aliena vagetur oratio mea. Huic igitur finem impono uno addendo in quo tota sere se contrahit. Etenim spem illam, quae aliquanto plus quam spes est, non seselli eventus. Atque haec laus, haec gloria est populi Israelitici, quod praepar verit et quasi germine in se continuerit, ita ut ex eo solo originem ducem posset, illum Dei cultum quem genus humanum accepit a Rau CHRIam.
179쪽
ta Academiae nostrae satis enarrandis, Auditores Spectatissimi, iam statim in plura incidimus quae quo minorem narrationis praebent materiem eo magis nobis gaudio sunt, quippe in quorum elici statu annus elapsus nullum intulit damnum. Gaudemus igitur Regem Augustissimum, quem litterarum et disciplinarum fautorem et Academiae nostrae amicum semper se praestitisse novimus,
cum Principe Mausiaco totaque regia domo valere et florere, patriamque nobis carissimam bellis ab aliis Europae gentibus gestis non suisse involutam, ita ut ubique pacis artibus omnibus, quae populo decori sunt et emolumento, perpetuo opera dari potuerit. Laetamur pariter nec in vestro Collegio, cademiae Curatores, Viri Amplissimi quidquam mutatum esse nihilque vos impedivisse quominus
Academiae curae vestrae commendatae eo studio prospiceretis quo animus Vester aeque ac persona quam geritis vos iubet.
Viro autem Amplissimo IonElla nuper iterum publico suffragio ad ordinos Generales delegato nihil aliud nisi ut hoc quoque nomine Academiae nostrae non minus quam totius patriae commodis inserviat, nobis optandum, sperandum, expectandum est.
In cademico Senatu paucas modo mutationes locum habuisse gratissimum quoque nobis accidit. Nemo morte nobis ereptus est quamquam plurimi nostrum brevius diutius levioribus, Vir Clarissimus IoNoxBLoκ per complures menses gravissimo morbo, a studiis suis et lectionibus fuerint detenti. Sed amisimus Collegam coniunctissimum A BONEVA PAURE, quem Midam proficiscentem votis nostris prosecuti sumus quemque ibi laetissima sorte seu nostrumque memorem esse optare non desinimus. Cathedram ab eo vacuam relictam tu iam obtines, Vir Clarissime DIEPHuIal quem nuper collegam salutavimus novum tibi munus gratulantes. Quid
festo hoc die praeterea dicam quem primum inter nos celebrare tibi contingit Iterum iterumque eum nobiscum celebres atque ita celebre ut tibi in annos laetior evadat celebratuque videatur digniori Νω aliud tibi exoptandum habeo, amicissime AN si cui ordinarii Prosessoris munus gratulor. uneris nomen mutatum in te nihil mutaverit utinam ex illo munere in diem uberiores laetioresque colligas fructust
180쪽
m I. I. P. VALETONQuidni tibi quoque amicissime nomTEDE DR ast fit qui inermis a late triossimum muneris tui Prosessorii annum exactum celebrasti meris gratu lationibus adire possum pol te intuenti longo alia mihi in mentem v
niunt quae vellem ne in memoriam essent revocanda quaeque vel me tacenta recordamur omnes. Nec tamen multis ac miserabilibus verbis acerbum d larem renovare iuvat. Pro amicitia nostra omnes tecum luximus dilectio. rimam uxorem ut tu ipse cum pluribus nostrum et mmum ipso, cogna, tis, amnibus, carissimis capitibus orbatis, luxisti. O beati torque beati quicunque nostrum dulcissimos amicos morte nobis erepto cogitatione a sequentes dicere possunt: ν M periere praeivere nobisi' Beati terque beati quicunque nostrum noverunt et in suo animo vitaque experti a tesse in hoo morti devoto genere humano arripienti cuivis datam vim vit lem, quae nec calamitatibus frangi nec ipsa morte extingui possiti Caeterum, Collegae honoratissimi academicorum tantum satiarum enarrandorum ossicium mihi est impositum, quod mecum reputans non domestica omnia quae nobis singulis accidere, quantivis demum nobis sint momenti, recensenda existimavi. Utinam illa omnia, prospera adversa, laeta tristia, ita a nobis sint excepta ut in Verum nostrum, atque aio quantum fieri possit in Academiae quoque lucrum ea converterimus. Ad Academica itaque revertor. Varia studiorum et institutionis acta mica subsidia publica, bibliotheca, musea, praeparatorum et instrument eum physicorum, hemicorum, anatomicorum, obstetriciorum, pathologis rum, physiologicorum , microscopicorum quaeque agriculturae inserviunt milectiones , hortus botanicus, nosommium, illa omnia in ea versantur conditione quam a diligentia eorum quorum curae omissa sunt expectari licet. Saepius etiam subauditur querimonia non semper id pecuniae in ea
impendi posse quo aut ad aedificia emendanda aut ad ipsas collectiones augendas et amplificandas opus sit. Dolendum praesertim quod ob istam pecuniae inopiam ex egregia illa librorum Wolthereianorum qui his ipsis diebus publice distrahuntur collectione non maior numerus in Bibliothecas Academicae incrementum coemi possit. Fit tamen quod aliquo modo fieri potest et Bibliotheca inprimis identidem donis augetur ob qua et hac
occasione gratum erga donatores animum significare iuvat. Caeterum neminem nostrum latet ex illis omnibus externis subiadiis,