Annales academici

51쪽

superstites, verbo saltem M. IuLIus FRONTINU memorandus, qui bello aeque ac pacis artibus larus, scriptis de quae inbua et Iralellemiarimn bonae frugis libris, ea potissimum tractavit, quorum diuturno rerum usu et solentiam sibi comparaverat et perspexerat utilitatem. Hoc gratum nobis, sibi perenne monumentum reliquit, qui vetuit aliud sibi exstrui, his verbis: a Impensa monumenti supervacua est. emoria nostri durabit, si vita meruimus' i'. Probant utique haec exempla , . A. quae multis augere facile est, quantumcunque ab Octaviani seculo et veteri gloria tempora Tridani rem sissent, non adeo tum refrixisse literarum studia, ut omni vita et calore destituta aut paene intermortua esse viderentur. Sed hactenus vix aliud quam scriptores et libros attendimus, quibus se prodiderunt elegantissima eius aetatis ingenia ad ipsam studiorum rationem interius cognoscendam parum profecimus. Ubi vero domos, ubi scholas intraverimus, haud ita laeta illa ne sana suisse apparebit, sed principia serpentis longius et ingra- 'escentis mali multo certius dignoscemus. Hoc igitur agamus, oculis ad grammaticam, rhetoricam, philosophiam conversis.

Sunt studia grammatio a veteribus brevissime in duas partes divisa, in recte signendi orientiam et poetarum enarrationem; quarum cum illa coniuncta erat aeribendi ratio, hanc praecedebat emendata lectio, mixto his omnibus ividi o m. Et ipsa quidem ars quum pro dignitate sua magno in honore haberetur et aliquando in Urbe supra viginti celebribus scholis traderetur, ab ignobiliore hominum genero, plerumque a libertinis haesitata, ignaeantia et stoliditate praecipientium aut neomta sensim est aut turpiter degeneravit. Solebant illi colligere discipulos non severitate disciplinae, nec ingenii experimento, sed ambitione salutationum et illecebris aditationis insolentia autem tradendi vel neglegentia, aut cupiditate diutius exigendi mercedulas, quos occupaverant detinere ). um mirum videri potest, A. A. si a talibus magistris ad maxima quasque ineptias descendebatur, puerorumque ingenia in milibus nugis detinebantur Iidem magistri, custodiam Latini sermonis suam esse rati, iudicium suum exercebant in Vergilio et Ovidio in Sallustio et Cicerone, denique in optimis quibusque poetis et scriptoribus notandis atque ex suo ingenio castigandis. Sic, ut hoc exemplo utar, notabatur a criticis Vergilius, quod notissimam illam sententiam se alia

52쪽

42 I. G. AEULLE ANma xemque missa Corydoni tribuisset malim, contra Molio omninis legem'. Si autem non toti erant in huiuscemodi nugis, haerebant in verbis Largi lacinii liber serebatur horrendo titulo Oiseram Aa, quo

M. Ciceronem parum integro, improprie, inconsiderate locutum eam aga veravit, ipse neque dictu neque auditu digna ommentatus '. Iam vero ex libris si ad scholas concludimus, quod mea quidem sententia Meroprorsus licet, ecquid boni puerorum ingeniis ex tali institutione redundare potuit Ecquid curae luisse illis magistris praeceptum putemus, a ut teneras adhuc mento more nutricum mollius alerent, et aliari velut quodam iucundioris disciplinae lacte palarentur' Talia quid valent ad pueriles animos pulchri, recti, veri iustique sensu mature imbuendos, quove o sunt modo erudire adolescentulos ad eam quam vocamus humanitatem pSi ita sane, ut qui vim propriam et significationem verborum, cetera huius generis, non plane percepta habeat et cognita, eius nulla pomi esse ars critica, in qua irrita est onmis scriptorum interpretatio, tota philologia ad nihilum recidit; sed primum maturior aetati haec mervanda sunt et subacto magis ingenio, tum vero cavendum, ne malo seduli ita hac ipsa

arte abutamur, ut subsidium et instrumentum quam maxime necessarium eum fine studiorum temere permutemus. Quoniam eo nos res deduxit, ut attendamus

Γραμματικῶν πλοκὰς καὶ Ἀροδαιδαλίον, non inportunum fuerit eo consilio haec persequi, ut mutatae extra scholae eaneello Latinitatis non amuratiorem quidem, aed aliquam tamen habeamus rationem. Fuit igitur Traiani temporum hoc in primis proprium, ut sentirent Romani, quantopere ab avita virtute demisissent, et assequi illam optimus quisque acerrimo certaret Maiorum vestigia aequi, ubi recta via illi praeoessissent, quum aliis in rebus honestissimum putabant, tum in litem elegantioribus studebant ardentissimo. Cuius quidem rei consilium laudabile eventus, quod paulo ante quasi praeteriens notavi, quia vertit plerisque in servilem imitationem emtilatio, studiis ipsis tristissimus est. Aliud esse conformari ad exemplum antiquitatis, aliud, ut ita dicam, simiam agere antiquorum, aestu certe intinerit voluit illud, hoc vereor ne asserulus sit Plinius. meo vos sugit, opinor, A. A. quod passim o -

53쪽

etiam in literarum studiis sui sis desierunt. Sed usque eo haec servitus prooemit, ut voces et terminationes pridem emortuas tanquam ab inseris excitarent. inde Sextum quendam carpens inritalia mi

seribere te, qua vix intellegat ipse Modestus, Et vix claranus, quid, rogo, Sexte iuvat Non lectore tuis opus est, sed Apolline libris.

Millae ita domum isti eruditi sibi videbantur, ita quaedam soli scire, at

ex alieno seculo verba peterent et M Tabulas loquerentur non tam solitati an quae scripsissent dicerentque intellegerentur, quam ut reconditam suam doctrinam venerante homine stuperent. Cuius pravitatis quum principia in grammaticorum ludis et amnis rhetorum quaerenda sint, valde mirandum non eat, si ita paulatim etiam in forum et domos irrepsit. Sonantia verba et antiqua in oratore placebant mirifice in sermone plebeio

in primis etiam figuris delectabantur ' Sed ne hoc quidem nonnullis satia suime ostendunt quae adolescenti cuidam obiecta a Favorino accepimus. νTu, inquit, proinde quasi eum matre Euandri nune loquare, sermone abhinc multis annis iam desito uteris, quod sine atque intellegere neminem vis quae dieas. Nonne, homo inepte, ut quod vis abunde consequaris, taces Sed antiquitatem tibi plac- ais, quod honesta et bona et sobria et modesta siti Vive ergo moribus praeteritis, loquere verbis praesent, bus ' Non vidit, qui haec laudavit Gelli ae modo tantum, non re ab illo adoleamnis differre, quum conciliaturus ibi, ubi venisset usus, verborum intentiarumque elegantium recordationes, ipse obsoleta quaeque ex Q. Claudii annia exearpere Certe enim absurdum est in Caesaris aut Clemnis verba ita iurare, quaa puri erimus ornatique sermonis Latini notitia ex aliis sontibus hauriri nequeat; at aia ooeam ex legibus XII Ἀ-bularum detindere et dicere, non insuavi vetustato hoc esse M), id mihquidem nescio quid putida assectationis habere cumque omni elegantia ac

veritate vehementer pugnare videtur. Cetera transeo, A. A. non quod me dicentem descit materies, sed ne vestra audientium patientia abutari Meque enim uno tempore nec modo 6.

54쪽

uno corrupta est Latinitas, in quaaen, praeter vetera et antiqua, nova pedetenti inducta sunt innumerabilia, mutata verborum genuina innificatione aut flexione, vel adhibitis vocabulis antea poeticis aut recens fictis, denique multi ex lingua Graeca aut sermone rustico et plebeio adsumptis. Quae res quod Traiani seculo non exigua ne vulgaria incrementa cepit, partim sortasse repetendum est ex magno numero Italicorum et Provincialium, qui in primis inde a Vespasiani temporibus in Urbem confluxerant, sive senatoria dignitate ornati, sive aliis summis honoribus conspicui, haud pauci etiam scriptores partim et maxime quidem inde, quod fieri iam tum Roma coepit, qualis imperante Hadriano plane fuit, doctrinae Graecanicae et Graecanici cultus aedes. Hinc nata Latinae linguae cum Graeca quaedam quasi consociatio hinc Latini non modo loqui, verum scribere etiam Graece consuerunt φλ); hinc tandem patrii sermonia iam nimis corruptae integritati extrema vis allata. Sed haec subtilius persequi quum nunc quidem non sit propositum, praestat ad cetera accedere et contemplari paulisper rationem oratoriae.

Est haec poetarum et scriptorum, qui paulo ante Traianum vel his ipsis

temporibus floruerunt, omnium una et consentiens vox, praeter grammaticorum scholas nihil fessae scenis rhetorum ineptius, nihil miserius. Praealtis Tacitus, mea quidem sententia scriptor egregii illius qui est de orat ribus iasiost, brevi, sed acute lanesta ista eloquentiae pestes notavit, quum decemere vereretur, locus ipse an condiscipuli an genua studiorum plus mali ingeniis adferrent m. Adeo enim haec sunt verissima, ut in rhetorum ossicinis non solui obtunderentur et exstinguerentur ingenia sed morum castitas haud raro pollui in die etiam ali et orroborari impudentia soleret. Videlicet quum duobus orationum generibus, suasorii et controversiis, a rhetoribus adolescentuli exercerentur, iisdem declamationibus simul discebant invicem qualiacunque laudare. Quae quidem modestiae pariter ac studiorum emiciosissima hostia tuan ἐω - hoc ei datum est nomen, in eo potissimum emebatur. quod adolescentuli ad oninem clausulam declamantis condiscipuli exsurgentea et excurrente cum indecora exsultatione conclamabant. Quo tumultu instat declamatores, si parum a

praeceptore laudarentur, ipsi de illo malo sentiebant δ' Saepius enim legem, qua discerent, discipuli ipsi dabant ' et miselli doctores necesse

55쪽

habebant otii insanientibus urere, ne soli in scholis relinquerentur. Itaque eloquentiae magister satis lepide cum piscatore consertur, qui nisi eam imposuerit hamis escam, quam scierit adpetituros esse pisciculos, sine spe praedae moratur in scopulo M . Aliquanto melius rem suam egisse Cestiua videtur, is qui Ciceronis actioni habitae promtione rescripsit. De quo homine sestiva est Senecae rhetoris narratio, qua cognita quum ipsum doctorem umbraucum, tum scenam scholasticam clarius vobis repraesentabitis. Si igitur ille: νPueri sero aut iuvenes scholas hequentant. Hi non tantum disertissimis viris, Pollioni Asinio et essala Corvino et Passieno Cestium suum praeserunt, sed etiam Ciceroni praeserrent, nisi lapidea timerent. Quo tamen uno modo possunt, praeserunt huius enim declamationes ediscunt, illius orationes non legunt, nisi eas quibus Cestius rescripsit. --mini me intrare scholam eius, cum recitaturus esset in donem Cestius. Ex consuetudine sua praefatus dicebat, Si Maae Mem, Fum Ggem, ἐμαι--- αε- μαναε rarem, ri equva, Mel o. Non continui bilem et exclamavi: Si elo a maea, Maxima eram. Risu omnium ingens Scholastici intueri me, quia essem, qui tam crassas cervices haberem. Cestius, Ciceroni responsurus, mihi quod responderet non invenit, sed negavit se exsecuturum, nisi exissem de domo. Ego negavi me de balneo publico exiturum, nisi lotus essem' ε'. Et do scenis quidem Oholasticorum satis vidimus. Ad dicendum autem quisnam ea instituito prosecerit, ultro perspicitis, A. A. Tantum, ut insorum quum prodiissent adolescentuli, putarent se in alium terrarum orbem delatos, ς' - ex iis, quae in usu erant, neque audiverant quidquam nec viderant ). At iidem facundiam tamen afferebant et eloquentam Vero, afferebant, fractam scilicet atque enervatam, talem omnino, cuius ornamentum primarium esset infinita paene et ventosa loquacitas. Ad quam linguae volubilitatem si quid sorte deesse videretur, praesto erant et artem et exempla declamitantes Graeculi. . Plerique oratores solam orationis virtutem positam in crebris et argutis senisntiis putabant, quas praecipue in ausulis adhiberent, ut omnia locus in fine sermonis seriret aurem ';quumque grandia et sonantia antiqua et obsoleta verba affectarent, in actionibus eorum quotidiani quoque sermonis laeta aio pudenda vitia deprehendebantur. Universe lascivia verborum, levitate senlantiarum, licentia

56쪽

46 I. G. ΗΓLLE AN compositionis histrionales modo ita in disendo exprimebant, ut orato

tenere disere, histriones diserie altare viam haud intinna iocarentur ra. Denique artium scientiam a spectemus, magna erat his diaertia et legum e senatusconsultorum ignorantia, mira oontemptio iuris, philosophia et exquisitioris doctrinae despicientia i). aeo igitur umbratilis, haec plenas ali nitoris eloquentia antiquis illis Brennbus artaminibu a misit, quum submota a curis publicis multitudo tanquam animi remittendi causa

in foro otiaretur, viros autem nobiliore vixdum exestaret id quod liberare publica ibi persuaserant, neminem sine eloquentia aut adaequi orae in civitate aut tueri conspicuum et eminentem locum ' Hoc addam, iam eo impudentiae tum procomum eam, ut nim tantum audaciatim quisque magnaque ex parte adolescentuli obaeuri ad declamandum in forum transirent, vel potius irrumperent; sed aequerentur auditorea, aetoribus atmiles, a mancipe conducti et redempti, qui dato signo infinito obunores commoverent. Est ergo non tam is quam dictu mirabile A. AI hos ipsos clamore quasi normam laetam eam, ad quam suum do Mundia oratoria

iudiesum etiam qui non audiment alis certo dirigi posse putabanti Quid multa di sidebatur illo peratae ditiam, qui laudatu eam maxime . Reliquum est ut rationem habeamus philosophiae. Hae autem a literis Latinis nunquam abfuit magis quam illis de qui a agimus temporibus, que eo ut nullus tum invenerit explanatores vel interpretes Philosophiam qui scripti illustrarunt Graeei suae unt, quorum, ut praetermittam in patria

iam degentem muri usu nanaoNENaana, maxime inciaruerant Stoicorum platata prosea BIBRAPOLITANua Encrarus, Musonii Rufi diaeipulus, et

illa Platonicam philosophiam oum Pythagoreorum doctrina coniunxit, qua

ipsa tum aliquam nominis unam insecutus est Pomo Ius TAN MIs; Favorinus autem Dione praee toro uana, Romae et rhetoricam et philosophiam prosemus, d. or est qui in sophistarum quam in philosophorum numerum adaeribatur. Sub hae enim tempora genua Graeculorum quum

in Asiae oppida et Athenas haud ita pridem irrepsisset, etiam in caput imperii Romam delatum eat, ubi sophistim sua doctrina pariter philowphis atque inquentia quidquid remanserat commimuit et pervenit. Quae

57쪽

in primis efforuit, eius tamen causae et prin 'ia dudum adsuerant, ex mutato rerum statu studiisque depravatis repetenda. Iam L. Senecae aetate habebantur minorum philosophorum scholae diveractria otii ' videbanturquo alii ad syllabarum distinctiones et coniunctionum ac praepositionum proprietates descendisse, adeoque invidisse grammaticis, ut in horum arte quod supervacaneum esset, id transtulissent in suam. Quo factum ut diligentius seirent illi loqui quam vivere ut esset philosophia paene invidi sum nomen postremo, ut ipsa, quum esse desiisset amo Me, e schola incommunem societatem traducta plus mali quam boni meret. In hoo quidem nobilissimi etiam viri, quibus eterum non deerat vitae quaedam integritas et probitas morum, sibi esse philosophi videbantur, ut dolore vel morbo insuperabili correpti aut exhaustis senectute viribus, inedia aliave quaesita morte vitam finirent. Si enim putabant: ιν impetu quodam et

instinctu procurrere ad mortem, commune cum multis deliberare vero et causas eius expendere, utque suaserit ratio, vitae mortisque consilium

suscipere vel ponere, ingentis est animi' . Illam igitur, ut merito vocata est, inutia indam risem a muriemque viliorum respicienti, ad ervae Traiani aequales accommodare licet, quae de iure iustitiaque vergente republica scite dicta sunt' verae germanaeque philosophiae solidam et

expressam in em nullam tenebant umbra et imaginibus utebantur. Subvereor, A. A. ne rumis vos senserius, rerum copia quantam gignat verborum. Id tamen unum mihi eo edito, quaeso, ut ea quae passim observavimus vobiscum strictim percurram. Unde enim secta est mea oratio, esse literis eum moribus Moessitudinem tantam, ut cum horum

integritate simul illarum studia depraventur et paulatim omitant, id vidimus Nerva Traiani temporibus liquido confirmari. Vidimus etiam, quod

maxime nobis proposueramus, quum post saeva et insesta virtutibus tempora' ingenia semel obtorpuerint, parum esse, pessimo Principi optimum successisse, parum, paucos spectatos viros adspirare ad laudes maiorum suoque exemplo excitare alios, nisi una cum mutatis temporibus ad mores temperatos moderatosque civitatem redueere valeant. Manserat iuventuti

Romanae post laedam Domitiani tyrannidem desidia, manserat parentibus in liberis edueandis neglegentia, manserat artium docitatibus inscientia,

58쪽

48 I. G. AE ULLA ANdinique univerae moris anum oblivio m. Decantata sere eat, non fleta de populo Romano sabula:

Imperimi, times, Iri Enes, omnia, Inuin se continet atque duas tantam res anxius optat, Panem et claue es' .

Quid ergo a poeta ad historium promoem, acri iudicio virum, quum dicit: νPropria et peculiaria huius urbis vitia paene in utero matris concipi mihi videntur, histrionalia favor et gladiatorum equorumque studia quibus occupatus et obaesina animus quantulum lota bonis artibus relinquit 'pQuid plura et turpiora etiam afferam, ex Urbe in Italiam, deinde inprovincias longe latoque diffusa Tam vario et ingenti malo quae medicina paretur Desierit licet, Traiano auctore , valere in sim nos pantomimorum ludos r

aetan hoo nupta luxta rectante marito, Quod pudeat namam aliquem praesentitas ipsis

rivulum ille obstritat, ipsum flumen nec ruere potuit neque avertere.

Eadem rea est in literarum studiis. Fuerit licet

E spes et ratio iussiorem in caesare tantum v,

formatae sunt hi praemiis sensim tanquam asses eruditorum, ipsis literis in communi sere ingeniorum torpore non sunt dati nervi, non vagor, non virtus meo igitur omnia quum perspecta haberet aestus, sagaester eat auguratus, quae equidem hac oratione satis illustram mihi videor: νNatura infirmitatis humanae tardiora sunt remedia, quam mala, et ut corpora lente augescunt, cito exstinguuntur, o ingenia studiaque oppremeris lailius, quam remeaveris 'Fert et tempus et ratio, sed multo magia me estot animus, ut antequam

dioendi laesam finem vos appellem, illustria huius Academiae Curatores lVestra enim ommendatione Augustissimo Regi placuit, ut quam provin-

59쪽

O O. sciam Baius, Vir Clarissimus, plus quadraginta annos praeclare obtinuisset, hanc ego susciperem, haec mihi Sparta manda traderetur. Prorsus nihil est quod celem, Viri Amplissimi nequo enim statim ab initio dissimulavi primum tanti muneris nec sperati neque exspectati adeo me suspexisse gravitatem, ut viribus meis dissidenti manere in statione Amste-lodamensi, quam Midae agmen ducere paene potius esse videretur. Sic enim persuasum semper mihi fuit quem titulum quis non tueatur satis, eo quidem ipsum non tam ornari solere quam onerari. um alia reseram, quae tunc dubitationem mihi augebant Non faciam, quoniam cui id bono sit non video. Ne illa quidem commemorassem, nisi id ipsum declararent, quod in primis velim teneatis, non levi quadam abreptum ambitione, sed verecunda prudentia adductum, tandem me gravissimam illam provinciam obiisse, ad cuius procurationem vobis visus sum prae aliis idoneus. Qua honorifica de me sententia utinam ne salsi esse unquam reperiaminii

Hoc equidem spondeo testorque, nihil me cupere magis, nihil mihi ore prius, nihil antiquius, quam ut illustri huius cademiae nomini famaeque

quocunque possim modo consulam serviamque constanter.

Vos ubi intueor, qui divinarum rerum scientiam humanasque disciplinas in hac Μusarum sede profitemini, simul excitatum me sentio, ut alacri et

erecto animo esse pergam Quum enim paucis vestrum iam antea usus essem Messiariter, omnes huc vocatum ita me excepistis, ut salutare non tam collegam velut sorte datum videremini, quam futurum amicum, cui

erranti comiter monstrare viam velletis. Quo quidem gratius accidero mihi nec tunc quidquam potuit, nec facile poterit posthac. Quapropter Viri Clarissimi, collegae spectatissimi, quod pro vestra benevolentia sacere ultro coepistis, id iam rogati mea causa vos perficite. Ego tantae gratiae ut eumulate respondeam quum diligenter curabo, tum in ossiciis reponam suarissimis. Quae quum praecipue ad eos vestrum dicta velim, quibuscum artior mihi erit ex cognatis studiis necessitudo, prae aliis tamen vestris consiliis, Bari et obete, vestria monitis praeceptisque et indigebo plurimum et utar lubentissimo. Quod enim curriculum ego iam ingredior, tu consectum, Bisi, ita percurristi, ut, quod tua te modestia vetat cum poeta septuagenario de te ipso praedicare,

60쪽

Si ui sortis equus, pauo qui saeps supremo Vies Olympia, nune senio oonsectu quiescit ὶ,

id haud vereor ego cum maximo horum omnium consensu ab Enniana senectute transiere ad tuam. Quamquam qui bene te norunt et negotiosa tua otia, vel ista senectutis quies quam salubris, quam fructuosa sit his literis sutura, iam nunc prementiunt. Sed illuc redeo. Tu mihi ut antea savisti, ita porro adesse tuaque in primis prudentia ex longo rerum usu contracta prodesse ne gravere Me a te discere non pudebit, sed maioribus etiam humanitatis ossiciis tibi obstringi plurimum iuvabit. - Tuam autem, obeto, amicitiam si expeterem, subridicule agere iure tibi viderer. Ex quo enim primiam dextra iunximus, tu Bahi et Perelampii auditor, Heusdii et Gud veri ego abhinc anni sunt sere quinque et viginti, stetitque haec nobis temporibus non interrupta fides. Quid, quod his ipsis

diebus, quum adversa valetudine diu conflictarer, non solum auctor mihi fuisti ne nimis sestinando male mihi consulerem, sed obeundo interim vices meas amoris et gratiae documentum dedisti certissimum Aut enim haec est amicitia, aut omnino nulla eat. Quae ut in dies confirmetur et crescat si iam oro et flagito, hoc quidem abs te tanto facilius impetrabo, quanto plus incrementi ex concordia nostra res captura est, quam communiter augere studemus et tueri sortiter. Id enim honestissimum certamen tecum mihi esse volo, cuius propositum ait iuventutis commodis omni ratione totisque viribus inservire. Quamquam qua tu es eruditionis et ingenii praestantia, qua posses in primis sacultato rapiendi auditorum animos atque ad pulchri honestique amorem inflammandi, in hac concertatione tibi me non parem, sed longe inferiorem ore facilis eat et paene orta divinatio. Hoc vero quomodocunque eveniet, unum velim tu tibi ante omnia persuadeas, collegam tibi obtingere potuisse me quidem multo doctiorem, sed qui promereri hunc titulum ardentius cuperet, neminem. Vos denique salvete, matissimi iuvenes Salvete iterum futuri commilitones Serius ad vos accessi, sed, credite mihi, optime vobis cupiens. Neque ita rerum ignarus veni, quin multorum annorum usu magna mea voluptate perceperim, studiosis et modestis discipulis cum doctore nec nimis severo nec turInter indulgente quam iucunda possit eas societas, quam grata necessitudo. IIuius igitur suavissimae coniunctionis vincula ut