De crisibus : dissertatio inauguralis medica ...

11쪽

dies indices, septimus, quarius et decimus atque vicesimus primus dies critici sunt. Attamen experientia docet, etiam in his morbis crisin nonnisi optimis conditionibus certo die fieri, quae Sunt: Ut corpus, quod et ad Sexum et ad aetatem periinet, in omnibus partibus legitime sit formatum, secundissimae res familiares adsint, atque omnis morbi decursum perturbans complicatio absit; etenim in hoc casu tantum illa coctio hujus materiae illis morbis necessaria, a Vinaturae medicatrice non impedita, certo die perfici potest. Quam raro illae conditiones omnes praesto erunt l

Morbus ad dijudicationem provectus, sive haec certo sive incerio tempore intrat, semper signa modo ad totum Organismum, modo ad partes morbo praecipue affectas, modo ad organa aut loca a natura ad excretiones laciendas designata pertinentia offeret: quae signa tempus crisis indicantia habentur, atque perturbationes criticae propter frequentem in illis partibus observatum impetum appellantur.

Quae ad totum organismum, praecipue ad systema

12쪽

Vasculosum et nervosum pertinent, Varia sunt secundum vis naturae medicatricis qualitatem. Quum gravioris sint momenti ad praesagiendum modum crisis quam ad tempus definiendum, ea hoc loco omittam et in prognosi accuratius disseram 3 quae Vero ad organa pertinent an secta, a modo naturaque morbi et illo procreatis mutationibus dependent, longumque eSt, haec omnia afferre; quae ad organa atque loca a natura ad excretiones designata referUntur, commemorabo, ubi de excretionibus dicam. De morbis, in quibus excretiones criticae desunt, atque de iis, in quibus ob Servantur. Excretiones criticae desunt in levioribus nervorum affectionibus, ut in neuralgiis partium secretioni non in- Servientium, et quae non longum tempus durant, Sicut neuralgia uinaris, cruralis. Porro multis in epilepsiis, in quibus morbis spasmi et Somnus excretionum criticarum locum tenent. Interdum etiam in ipsis biochemicis morbis, Si nondum caput mortuum est formatum, aut anfectus magis ab desectu certae materiae quam a generata materia vitiosa pendet, quod Saepe evenit, in reproductionis vitiis, ni quibus minus excretio alicujus materiae, magis vero inductio desideratur, ut sanguinis qualitas ad normam reducatur, uti saepe in chlorosi.

13쪽

Excretiones autem criticae apparent in plurimis morbis biochemicis, qui, si etiam minus in destructionem iotitis organi intendunt, particulas destruunt, quae sunt excernendae; ut in inflammationibus, cachexiis, alibi. His excretionibuS Omnino est opus, Si morbus biochemicus destructionem completam materiae organicae effecit, ut in puris sormatione; porro Si materiae corpori adductae Sunt, quae a Vi naturae medicatrice subigi nequeunt, quae tamen aliquomodo processum biochemicum provocent augendi caUS3, uti in contagiiS. Causam excretionum in vita ipsa invenimus, quae etiam, dum sanitate fruimur, ubi legitima solum vitae irritamenta adsunt, continua decompositione ad aptam craSin Servandam conjuncta eSL Quo magis tales appareant decompositiones oportet, quum ad justa vitae irritamenta etiam aliena accesserint. Illae eXcretioneS, prae Sertim in morbis acutis observatae, neque in chroniciS desunt; minus tamen in conspectum Veniunt, quia SenSim Sen8imque fiunt. De organis et locis excretioni criticae inservientibu S. Ad residua morbi excernenda aut natura utitur or- gauis excretoriis aut in aliis locis deponuntur. Ex na-

14쪽

turalibus organis excretoriis huic excretioni serviunt plerumque cutis et renes, qui etiam, dum homo bona fruitur valetudine, inutilia removent. Praeterea tubus quoque intestinatis, partes genitales, glandulae salivales, pulmones aliaeque parteS. Num hoc an illud organon sit exuretorium, id ab his praecipue rebUS pendet:

Ex indole materiae excernendae, quae Saepe talis, Utunica Via excretoria remoVeri possit; aut majorem tamen assinitatem habeab cum hoc quam cum organo alio. Sisin rheumatismis materiae excernendae plerumque Sunt tales, ut cute, in arthritide vero, ut renibus excerni SO-leant. Τum ex morbi sede, in qua saepe excretiones criticae formantur. Sic in pneumonia excretiones efficiuntur per bronchos, in gastricismo per tubum intestinalem. - Porro individui indole: sunt enim, quorum Omnes sere morbi per idem organon excretorium dijudi

centur.

Praeterea eX regione atque tempestate: nam in Septentrionalibus et hiemali tempestate plerique morbi per

renes , in meridianis et tempore aestivo per cutem reSidua morbi remoVentUr. EX Sexu denique: nam saepe mulierum morbi, tem-

15쪽

pore critico cum menSibus congruente, per gentialia dijudicantUr. In aliis locis residua morbi deponuntur: si copia

excernendae materiae ianta eSt, quantam Organa eXcretoria normalia excernere non Valent, aut si haec organa

non bene sormata vel morbis affecta sunt, aut quando Oxcretiones cura ab illis deductae Sunt, aut materiae excernendae inimiciores sunt, quam ut illis viis excedant, aut genius epidemicus, eXcretioneS per eas impediens, pertinaciter alias postulat partes. Quod saepenumero observatur in scarlatina, qua Saepe etiam cura intentissima tamen hydropem culaneum prohibere non potest. Inidrdum etiam in loco sormationis illae materiae matanent, quia organiSmo ViS deeSt, qua eaS removeat, aut quia capsulis inclusae in sanguinem transire non possunt. Saepe quoque fluidae Solum parteS resorbendo aptae removentur; reliquae partes Saepe tum ab involucro tulaucellulosae circumdantur, quominus adjacentibus organis damno sint. Illae partes praesertim sunt tela cellulosa

et membranae SerOSae.

Do moliminibus criticis, quae apparent in organis excretoriis. Quaecunque organa ad excr0tionem eliguntur, Sem per Sympiomata accedunt eam indicantia, quae a medicis

16쪽

critica nominantur molimina. QuamviS haec Signa secundum organorum texturam, Situm, iunctioneS atque Statum, in quo Versantur tempore critico, maXime Sint Varia, tamen omnia in hoc conveniunt, quod ad majorem Sanguinis affluxum cum aucta iunctione c0njunctum et ad irritationem materiis excretoriis creatam reseruntur. Non

nisi locum excretionis indicant, de persccta aut impersecta crisi nihil praesagiunt. Eliam residuis morbi in aliis Iocis depositis, sunt

signa quidem diversissima Secundum telarum naturam, situm atque ambitum, tamen etiam omnia initio ad sanguinis majorem affluxum irritationemque illarum partium referri possunt, quae quidem non raro iranSitum in mo bos posthumos laciunt. De excretionibus, praesertim quod attinet pro-

Excretiones, quae apparent, partim ad morbum pertinent et sunt ejus residua; partim sunt propter actionem vis vitalis solam contra morbum efficacem in sanguine retentae legitimae excretiones; partim sunt excretiones SuppreSSae, quae cum morbo quidem non conjunctae, tamen Simul cum eo existere nequiverunt, illo autem di-

17쪽

judicato, iterum apparent; partim plane externis conditionibus prOVocantur. In eis aestimandis omnia haec momenta respici d0bent, ut de iis, quae ad morbnm solum pertinent, juste

ratiocinemUr. Quae ex singulis excretionibus Secundum eXperientiam praesagiri possunt, sunt sere haec: Quod spectat ad urinam, hoc est animadvertendum: quando urinae copia ambitui et tempori morbi respondet, neque Solum a Sumpto potu dependet, qualitas sediatque naturae morbi convenit, Sedimentum persecto submergitur, medio aliquid elato, urina supra illud limpida pellucidaque est: tum persectam morbi coctionem, atque faustam effectam dijudicationem indicat. Si omnes vel plures harum deficiunt qualitatum aut ab externis conditionibus praecipue provocantur, impersectam coctionem atque dijudicationem non omnino SuccessisSe declarat, urina omnino non aut, quod Saepius evenit, involuntarie emissa, insantibus eisque, quorum mens alienata, eXceptis, Signa

dissolutionis quoque odore et colore praebens atque haud raro sanguine dissoluto permixta, nullam coctionem et infaustam dijudicationem effectam indicat. Quod sudorem attinet, hoc: sudor calidus cum apta quantitate et qualitate , ambitui et tempori morbi conveniens est, quin ab externis solis dependeat conditionibus,

18쪽

velut multis teguminibus, persectam coeli0nem et saugiam contigisse dijudicationem significat. Multis deficientibus

conditionibus incompletam coctionem atque imperfectam laetam esse dijudicationem prodit. Sud 0r frigidus, gluti-n08us, copioSiSSimus, odoris flaetidi, nullam coetionem effectam, plerumque etiam eXitum in gangraenam et paralysin secutum eSSe indicat. Quod ad Vomitum pytinet, h0ece: VomituS Symploma est diversissimorum affectuum ventriculi et reliqui iubi intestinatis et omnium abdominis organ0rum, Sicut etiam cerebri atque medullae spinalis; ergo qualitas et quantitas varia atque e natura morbi harum partium pendere debet. Longum est, hoc Signum in UniverSum cen-

gere.

Quod attinet sedes, h00: sedes, quae qualitate et quantitate loco, ambitui atque naturae morbi respondent, quae non cibis a8Sumptis Solum provocantur, coctionem completam et faustam dijudicationem declarant. Ubi id non est, incompletam coctionem atque imperfectam dissolutionem. Sedes frequentissimae, copiosissimae, magis etiam putridae, dissoluto sanguine permixtae, praecipue in insantibus senibusque infaustam dijudicati0nem adesse praeSagiunt. Quod spectat ad sputa, hoc: sputa quantitate et qualitate, secundum numerosos organorum respirationiS mor-

19쪽

bos valde inter se disserunt atque pro sede et natura morbi aestimari debent. Quod pertinet ad profluvia sanguinis, hocce: si haec apparent, rationem aegroti habitus, naturae morbi, genii epidemici, excretionis organi habeamus. Ubi enim habitus est pleihoricus, morbus et genius epidemicus instam-

maiorius, Sanguinis profluvium e naribus, aut apud seminas inprimis mensium tempore e vagina, aut in viris haemorrhoidariis tempore, quo haemorrhoides fluere Solent, eX ano sit, neque copia nimis magna est, SanguiSipse colore bono et consistentia, facile coagulatur; tum emissio prognosin bonam non Vetat. Ubi vero aegrotus Sanguine caret, morbus et genius epidemicus non est inflammatorius, Sanguis e pulmonibus et ventriculo emitti-

tur, SanguiS ipSe tenuis, aquosus et colore pallido est; tum etiam parva emissa copia vi vitali debilitata damnos potest esse; quod etiam facilius sit, si Sanguis atro co- lore, non coagulatur, decompositus est et majore copiaeX organiS morbo jam affectis profluit. Quod attinet salivam, id: haec haud nimia quantitate et bona qualitate in nonnullis neuralgiis, in quibus glandulae salivales per consensum afficiuntur, sicut etiam interdum in typho, plerumque permittit progn in Se

cundam.

Serum, lympha, pus etiam per organa eXcretoria in

20쪽

conspectum venientia per chemiam et microscopiuin dignoscuntur, quo adhuc imperfecte facto, certum coctionis et dijudicationis indicium non praebent.

De hac secundum genera a me propOSila dicam. Crisis perfecte fausta exspectari potest: si morbus ad leviores pertinet, non latius patet, organon aut Systema affectum minoris est dignitatis ad vitam servandam et ad vim vitalem explicandam, unum alterumVelegitime formatum et intactum erat ante morbum J Si causae morbi non solum momento temporis, sed etiam con- Stanter removeri possunt , aegroti res familiares sunt Secundae, complicatioties aut desunt aut licet eas iacile vincere, neque tamen tales, quae in decursum morbi vim habent noxiam, genius epidemicus eum non mutat atque cerium crisis genus asserre studet, organismus ipSe Omnibus in partibus, quod vires attinet et materiam, juste constitutus est atque morbi decursus in omnibus stadiis