장음표시 사용
111쪽
ra. Et si monarcha non facile debeat permittere, sibi controversias lmoveri a subditis; si tamen subinde non possit istud evitari, convocet sua autoritate praecipuos regni proceres, qui controversiam motam, sine praejudicio majestatis, determinent. Is . Non liceat subditis temere litigare : si justa, aut saltem probabilis litigandi causa est, optimum est, ut res tota ab arbitris componatur , ad impensas vitandas. Si illud fieri non
possit, in judicio publico transigenda
14. In iudicio spectatur judex, actor, reus & judiciorum administri. as. Judicum varii debent esse ordines: sed in singulis ordinibus pauci, iique periti, probi ac cordati, ab affectibus vacui, & autoritate praediti, qua cogere possent, si quis eorum
sen-Τhes. ret. Ita in Imperio Romano. Si Imperatori Lis intereedat cum alio, Comes Palatinus Rheni, Judex Caesaris est. & ius habet pronun-χiandi sententiam contra ipsum Caesarem.
112쪽
16S Iudex debet iudicare secundum acta & probata: si velit conscientiam sequi, contra ea quae in judicio c0mparent, debet judicis personam '
Thes. I 6. Quaestio. Vtrum Iudex secum dum conscientiam suam , an vero fecundum ηcta probata judicare debet φRs. Amrmatur prius.
I. Quia nihil magis alienum viro bono, quam contra conscientiam aliquid agere. Quia Iudex debet iudieare secundum veritatem, ergo secundum conscientiam. 3. Quia mendacia nihil probant, ergo Judex non debet iudieare secundum illa. , Quia judici probandum est & non adversario, cui nunquam satisfieret. s. Quia alias absolveretur nocens , & co demnaretur innocens.
4 Quia Iudicis est albitrari, an res aliqua sus ficienter probata sit nee ne ergo secundum conmlaientiam judicare debet. 7, Quia ocularis inspectio omnium optima est probatio. . . ia in dubio casu opinio ea amplectenda, quae animarum saluti tuitor est. sententia Aut horis magis est recepta in praxi ι Rod nimirum Iudex in eo casu debeat deponere pςrsonam Iudi eis & assumere personam testis. interim hoe manet certum, eum non debere eoIF conseientiam suam pronunciare sententiam.
113쪽
deponere, & fieri testis. II. Actor est, qui accusat aut petit a reus, qui se defindit. Atque hujus cava semper est favorabilior, quam illius.18. Administri sorenses sunt advocati, notarii & scribae. Horum OL ficia & salaria certa constituenda sunt; graviterque anim duertendum in eos, qui modum praescriptum exce
I9. Processus judicii non debet trahi in longum tempus. Haec enim res subditis est molesta admodum &
xo. Partes iudicii sunt citatio, comparitio, litis contestatio, causae disceptatio, sub qua continetur exinceptio, roplis tro & duplicatio, testium aut instrumentorum productio, conclusio sive sententia, & exe
ri. Iudicia vel sunt civilia vel criminalia. In judiciis criminal bus actor est
114쪽
est procurator Reipub. puta praetor; in civilibus, persona privata quae OD sensa est. a 2. Si delicta graviora sunt, iudiacia criminalia constant deprehensione, custodia, inquisitione, dc poena. 23. Ut facinorosi capi possint. non sunt temerὶ constituenda asyla;
Thes. 13. Ad verba non sunt temere conserutuenda Asyla.
2. Quia cavent reo caedis fortuitae a vindiem inis noeenicius a vi Μagistratuum . obaeratis a caro te, ervis a violentia Dominorum, victis ab ira victorum a
Quaestio a. stuomodo sies eo it uda st Rei'. i. Ne sint nimis multa. - - 12. Ne pateant manifeste flagitiosis . 3. Accedat inquisitio, di nocentibus non prostat privilegia. . Puniantur quorum opera evadunt --
115쪽
io8 ID EA nisi eo fine, ut hic aliquamdiu tuti sint, qui imprudentes peccaverunt, idque non adversus magistratum, sed adversus eos, qui acceptam injuriam vellent sorte vindicare. 14. Ad custodiam facit carcer potius , quam ad poenam , nisii quis per sententiam judicum sit ad carcerem damnatus. Ideoque debent captivi
decenter curari,ne poenam ferant ante sententiam. Sint tamen carceres bene muniti, ne effugere possint detenti.
21. Inquisitio vel verbis fit vel tortura. Inquisitio per torturam,non facile
offensam ineurrissent, habebant Asylum , quod appellabatur Paradisus. Thes. 1 F. Quaestio. An tortura sit licita Rub. Assirmatur, si sit moderata, qualeo torturae sunt.
. I. Squallor carceris. a. Inedia.
. Insomnitim & vigiliae. Sed torturae ne quidem in easu necessitatis adhibendi sunt, nisi indubitata adsint indicta , &prgfracta negatio. Tum enim torquentiu sontes ob triplicem ea
116쪽
facile adhibenda est, sed tum demum, cum pertinaciores manitesta delicta
nolunt confiteri. 26. Poena varia est, mulcta, confiscatio omnium bonorum , carcer
perpetuus, exilium, damnatio ad opera publica , sagra, mors; Atque ea
item varia. Omnium autem maximὸ
probanda est, quae & ignominiosa est,
& minus acerba 27 Verum enim vero, quia multi
mores externi sunt, qui legibus politicis
. Propter se ipsos , ut agnoscant peceatum suum, illudque confiteantur, ubi enim non est eonfessio, ibi neque remissio. Ad ulteriorem satisfactionem populi, pu isti aliquem iniusto supplicio astici. 3. Ad confirmationem Μagistratus, & eum Iiberandum ab omni scrupulo conscientiae , neque xistimandum est ea ratione unum peccatum duplici poena affiei torquetur enim ob pertinaciam plectitur eapite ob facinus admissum. Thes. 27. Censura est animadversio in mores 3ς luxus eos, qui legibus non arcentur vel prohibentur. Eius munus hoc est, eorrigere illa, quae R'ndum digna lunt poena; neglecta tamen aut inruper habita multorum magnorumque malorum Rsam praebent,quemadmodum DioCassius I. sa. rastor. loquitur obis
117쪽
ticis non possunt praescribi, ideoque non cadunt stib judicium forensi; in
stituendum videtur iudicium censorium. Est enim censura utilissimum repagulum multorum vitiorum, quae alsa ratione non possunt coerceri. 28. Censurae debent esse obnoxia
delicta privata; qualia sunt luxus invictu
obiectum Realeeensurae, sunt omnia illa, quRinores, vir am, oles, vestitum , aliaquc privata civium spectant. quae neque legibus expresse prohibentur . neque etiam eaduot liab ludietum Forense, de quo vide Th. seq. Thel 28. Hoe objectum dividitur in mores &ic Luxum.
Sub moribus intelliguntur Lascivia , I ibido, Ebrietas, Iurgium , & quicquid denique probitas
ae modestia condemnat. - . Sub Luxu continentur pecunia, domuε , eo
vivia-vestitus. objectum Personale exprimitur thesi isthae. Ec sunt omnis aetas. omnisque sexus, pueri. iuuenes, viri. senes, sol excipirur summus princeps se eundum Aohorem. Sed Lipsius etiam principis vitam vult erigi ad normam eensurae, iuxta Plinium in Panegyrico: vita plincipis censura est eaque perpetua. Ossicivm censorum e primitur th. 3 o.
Medium duplex est. Ignominia di mulcta. Ignominia, ut qui cootra honestatem ac bonos mores delinquunt ignominia notemur, quod olim
118쪽
victu & amictu, in conviviis , ac supellectile: item lites conjugum, &inobedientia liberorum erga parentes& dominorum erga serVOS; nec non sis fle disco dia civium. 19. Nemo sit immunis a censtra. praeter principem. Prineeps enim,
admoneri sorte possi t ossicii, si pec-
eet ; censeri non debet. 3o. Munus censoris conferatur ab ipso principe ad eamque rem adhibeantur viri graves & integri, mamimaque autoritate praediti: inter quos
civitas se sit distributa si maior sit)
ut singulis cedat certus familiarum numerus Observandus. Qui autem censuram judicabuntur ineurrisse, vel gravi increpatione, Vel mulcta etiam, qui pertinaees fuerint, corrigunt r.
119쪽
De reditibus Publieis. PEcunia non belli modo, sed totius
Rei p. nervus est. Quare non obiter laborandum est principi, ut instructus sit amplissimis facultatibus, ad faciendos sumptus, qui necessarii sunt ad regendum, & judicandum; vel etiam ad belligerandum si necesse sit: atque adeo, ut nihil publicis aut privatis usibus sibi desit. 2. Atque hoc loco duo potissimum spectanda: Modus acquirendi pecuniam , . & modus dispensandi ad
3. Pecunia colligitur triplici po
tissimum modo, ex re monetaria, Vectigalibus, & exactionibus sive tribu
Thes. I. Pecuniam belli nervum esse, contra vulgarem opinionem negat Μaehiavellus, & Carolus V. iudicabat, si alterutro carendum esset, malle se earere pecunia, quam bono milite. Th.
120쪽
AE: Ius cudendae monetae recens tur inter jura majestatis. Ergo ne
mini permitti illud debet, nisi principi. Et si quis jus illud usurpaverit, '
crimen laesae, majestatis commisisse judicandus est. . Materia monetae sumi debet eum certo pondere, ea misceri, signarique debet, prout publica principis
autoritate constitutum erit. 6. Pretium monetae semel constia tutum, arbitrio subditorum non augeatur, aut minuatur; sed constans sit ac permanens.
7. Lucrum aliquod principi ex re monetaria redire potest, sed modicum. Si enim monetae pretium multo majus constituatur pretio nudae materiae , res est plena periculo, nes sub
Thes. 4. Inter iura Majestatis non mininium locum obtinet jus cudendae monetae, unde Maje-8tis tenetur, qui nummos corrumpit, Zc iure novissimo, qui monetam falsam cudit exurendus est igne. In Asia is censetur summum obtinere Imperium cujus nomine oratur publice in suggestis k moneta 'signat . Th.