Dissertatio medica inauguralis de coeli ratione, valetudinis imperatrice

11쪽

societas minus arcta easdem colligat; parumque animi ad rem publicam vertuntur ; at Segnes et ignavi ad grandia et ardua nunquam se. re tendunt. Ab antiquissimis profecto temporibus usque ad hunc diem, istae gentes ad servitutem pronae facile tyrannis paruere ; factio. ni cuique cessurae. Quo esticitur ut, mentibus et corporibus labefactis, non solum dominis improbis obniti nequeant ; verum etiam ad

quaedam valetudinis adversae genera Subeunda procliviores sunt. Ex jam dictis manifestum est aestum ingentem, qui per se facit ut omnia animantia increscant, vigeant, muneribusque aerius perfungantur, CauSis Supra relatis operam conserentibus, potius sedare et infirmare.

Indi orientales, torrido coelo subjecti, mitestamen, mansueti, ad ulciscendum tardi sunt;

quippe qui frugibus, ii8que parcis, vescuntur; superstitioni simul molli isti indoli fovendae

aptae dediti ; atque terrae continentis cuique domitori patentis incolae. Jappones contra coelo ejusmodi sueti, aliique populi mari circumclusi, carnesque ingurgitare soliti, feroces, callidi, ulti0nisque avidissimi, comperti sunt.

12쪽

DE COELI RATIONE,

Insularum incolae, praesertim minorum, audaces fere sunt ingenii, fortes, libertatis cupidi ;ad imperandum quam serviendum promptioreS. Quorsum vero haec Θ Ut exinde liqueat, plures

caUSas moderatrices, Veluti, Victus et vitae rationem, locorum proprietates, mores, et quae sunt hujusmodi, non solum animi et corporis indolem, verum etiam morbos ipsos, ita mutare et assicere, ut gentes omnes eidem coeli et tempestatum generi opportunae nequaquam eadem valetudinis adversae genera subeant. Aercircumfluus dotibus pollet quibusdam locorum propriis, quae corporis humani speciem et valetudinem mentisque habitum perquam moderantur ; atque Ilia Squam et nunquam medicos latuerunt. HIPPOCRATEII aliquanto subtilius et accuratius hasce indagasse, liber edocet, De aeribus, aquis, et locis ' Conscriptus :quo profecto nemo inter antiquos, neque aliquis eX recentioribu8 acrius saepiusque imperium notavit, quo coelum annique tempestates homines premUnt. Praeter ea principia aeriS circumflui, quac licinia hodierna patefecit, nempe, gasa 0at C-

13쪽

nium, nitrogenium et acidum carbonicum, am0Sphaera plura subtilia, aciem humanam pene ludentia, aliisque locis alia, soluta habet ; qualia sunt humor, Calor, halitus varii, vis magnetica et electrica, &c.: quo sit ut gravior aut levior, densior aut tenuior sit, plus minu8ve tepeat, siccior sit aut humidior, serena sit aut ventis turbida. Hisce et hujusmodi aliis continetur

TEMPESTAS, Vel ΑΤΜOSPHAERΛ SPECIFICA. Ista

vero subtilia rite consociata hujus quandam indolem mediam constituere videntur; quam Ultra Citrave homo et caetera animantia bene valere non POSSUnt. Hanc, qualiscunque Sit, TEMPESTATEM PURAM VOCO: qUO USUS nomine, valetudini secundae tuendae, et adUersae arcendae aptissimam significo. Ad hanc autem ConSerVandam, Persin- tu opus eSt; nimirum, aera VentiS eXagitari Oportet: quie8cens enim aut Stagnans nunquam

non auris insalubribus imbui coepit. Quo sit, Ut grave sit coelum ventorum et imbrium diu

electricita3, et quae sunt hujusmodi.

14쪽

DE COELI RATIONE,

QUAEDAM DE ΤΕΜ ΡΕSΤAΤIBUS REGIONUM PROPRIIS. GEOMETRAE terrarum Orbem in quinque regiones sive Zonas diduxerunt ; duas scilicet frigidas, quarum alteram polus circulu8que borealis, alteram polus Circulusque australis, complectuntur : duas temperatas, inter frigidas et torridam positas: necnon hanc mediam, SO-le ardentissimo tostam . Aestus eidem maximus, quippe quae Solis radios pronos accipit: boreali et australi minimus, quippe quas radii obliqui seriunt. Quantum, periculis institutis, adhuc innotuit, temperies media vel Consueta coeli, ubique sere Zonae torridae gradu circiter LXXXI instrumenti Falis enheltant ' denuntiatur ; quod de planitie Oceano non eXCelsiori praedico. Coelum autem Zonae temperatae gradibus Xo minus tepet; scilicet argentum tubo I strenheitano inclusum non ultra gradum 1 viIVM ' attollit. Quod ad Zonam frigidam,

15쪽

VALETUDINIS IMΡERATRICE.

borealem vel australem, ejus temperiem mediam aliquanto minus accurate cognoscere licuit : ex calculis tamen invicem collatis, gradu circiter XXX io insigniri videtur . Nequaquam Vero Statuendum regiones eo plus minusve calere, quo circulo aequinoctiali propiores sint, aut magis distent: aliae enim Causae permultae temperiem mutant. SOLUM soco perinsigni et praecipuo est, calorem a sole accepturo et eVoluturo; quem tarde aeri circumfluo praebet: nec sane aliunde Sol aera tepefacit. Notissimum est enim RADIOs CALORIS Jubaris proprios non inter transeundum, coeli temperiem augere. Quo sit, ut, alicubi terrarum, planities plus tepeat, quam montium Vertices, aliave loca, mari multo eXcelsiora. Νecne terrarum orbis aliquid habeat caloris sibi innati, praeter solis ardores, parum adhuc constat. Illud vero convenit, aestate calorem ingentem quasi coacervari et retineri, hyeme gradatim evolvendum; ae8tatemque prius redire, quam pruinae hibernae solum valde, aut ultra certum

gradum frigesecerint. Hinc porro docemur

16쪽

8 DE COELI RATIONE.

quare hyemis frigora quaesitissima non nisi eXacto solstitio brumali prodeant. . RSatis constat solem non nisi partem dimidiam globi, quem incolimus, illustrare et calefacere, altera simul refrigerata et caligante. Etiamsi porro aliis annis aliae Contingunt tempestates, Citra normam aut legem evidentem, verisimile est eandem fere caloris vim per Singulos annos evolvi. Cujus rei documento sit ver algidum et diutinum ex hyerne blanda et tepida ; necnon ardores aestivi longi hyeme atrocissima eX-cepti. Hinc inducor, qui conjiciam, Certam calorici copiam Orbi terrarum inhaerere; identque ad eas partes potissimum impelli, quas radii solis magis recta feriunt. Quo feratur, aut abeat calor quotannis genitus, neSCimus, et perperam inquirimus : id quod opinioni jam prolatae potius favet quam Obnititur. Quum igitur patet temperiem aeris Circumflui e solo recta derivari, illa variet, prout hoc plus minusvo caloris accipiendi et trajiciendi

CapaX Sit, neceSSe est. Terrae et maria multum invicem, quod ad hoc, discrepant: facile et celeriter terrae praesertim aridae calorem acci-

17쪽

piunt; qui tamen eas tardissime permeat. HAILESIUS periculo facto reperit, gradu LXXXVIII qinstrumenti Fahrenheitani temperiem aeris et soli indicante, idem digitos duos alte inhumatum fecisse ut argentum ad gradum LXXXV V descenderet: aliud digitos sexdecim alte inhumatum gradum LXX Vm : aliud digitos vigintiquatuor alte, gradum LXVIII Vm, eXhibuisse. Etiamsi haec duo mensem integrum manSerint, coeli simul ratione perquam Varia, Soli temperiem vix mutatam insigniebant; nec demum argentum Vivum ultra gradum LXII1 tWm aut LXImuin descendebat. Solum pedes LXXX alte continenter eandem Servat temperiem, quae media inter Summum aestum et quaeSitissimum frigus, istius regionis propria, eSSe Solet.

Aqua, eo quod pellucet, tardius et dissicilius, acceptis solis radii 8, Calet; Calor nempe illatus passu celerrimo per eam diffunditur; quippe quae fluens caloris est praepotenS Conducendi. Ne multa, siquidem tran8lucet, Vaporat, et caloris est capaci 88ima, manifestum e8t, maria tardius minusque tepefieri et refrigerari, quam terras vicinas : quo sit ut Oceano ubique contingat

18쪽

DE COELI RAΤΙONE. temperies per totum annum quam minime Vari R.

QUAEDAM DE AERIS CIRCUMFLUI TEMPERIE.

QUO homo et Caetera animantium vigeant et valeant, Calore admoto opus e8t; Certus tamen est modus, quem ultra CitraVe nocet. Eundem vivo corpori incitamento esse dOCent anni tempestates, valetudinis Scilicet mutatrices perinsignes ; et regione8 Calidae a septentrionalium incolis petitae. RuSdem rei documento sint a nimalia hyeme Sopita, Vel qUOtanniS migrare Solita. Uti igitur calor incitat, ita frigus sedat. Hic, aliorum in8tar Stimulantium, ministerio ner-

vorum Corpus humanum afficit. Quo fonte Calor animali Um naSCntUr, quaSVe servet leges, adhuc penitus latet. Illud vero

convenit, haSCe, quaeCUn IV e Sint, legibus caloris per brutam tellurem diffusi rectricibus longo alienas esse. Hominis Cum belluis Commune eSt, auspice Vitae principio, calorem intestinum

19쪽

Continenter gignere vel secernere po8Se; ubique terrarum pene eundem, sub omni Coeli ra

tione.

Quanquam C RAWFORD1Us, et multi alii viri acerrimi, ortum Caloris animantium inquisiverint, et plura eXperimenta huc instituerint; fateri Cogimur, perperam eo S ni XOS ESSE ; naturam hucusque sacro involucro hoc velare; idque Uni Cum innotui88e ; Vim caloris gignenditam arCte Cum Vitae principio sociari, ut illa integra hoc validum, languens imbecillum de-

' Annotationes. Schriberus perhibet infantem duobus gradibus magis quam adultum tepere : idem medici vetustissimi notarunt. Hinc senes hyeme potissimum absumuntur: qua tempestate scilicet triplo plures eorum emoriuntur, quam aliis anni temporibus. Hunterus, apud librum de calore animalium, resert hominem dormientem sesquigradu minusquam vigilantem tepere. Inflammatio cujusvis partis ardorem insignem secum affert; maximeque, Si ad gangraenam Spectat. Varii stimuli corpori admoti ejus calorem praeter modum intendere possunt : temperios corporis quoque Variare PoteSt, mente perturbata et commota. Seguinus edocuit minus ortygenii gasis pulmonem Subire, Perstante horrore, qui accessionem labris intermittentis ineuntem denunciat, quam post sinitam accessionem. Tamen instrumento Fahrenheliano nixi persaepe summam cutem calere, vel inter horrorem, observamus. Vide Burserium, et aude Praelec. Clinicas Prosessoris Home. Idem de corporis temperie quibusdam pulmonis morbis implicitis memorare licet; nempe, aSthmate, phthisi pulmonali, pneumonia, aliisve ejus visceris malis, quae Obstant, quominus uer circumfluus respiratione rite mutetur.

20쪽

12 DE COELI RATIONE,

Almus rerum Parens animalia, quae terras boreales gelu pigra8 accolunt, integumento CraS-sissimo obduXit. Quae contra soli torrenti subjiciuntur, iis cuticula tenuissima est, ideoque CU-ti8 Sensu quaesitissimo praedita. Ob eandem Causam, arteriae Cuti inspersae facilius et copiosius halitum nocivum spirant. Dum aestus ita Cutem eX tenuat, ejusque halitum movet, facit ut actio vasorum absorbentium torpeat. Cujus rei documento sint morbi omnes tabis pestiferis oriundi, apud terras circulo aequinoctiali propinqua8, rariore8 et leviores ; quinetiam, Vulnera et ulcera ibidem Saepe diutina, aegreque sanescentia, languente actione adhaeSioniS genitrice. Idem porro arguit Corpus hydrargyro aliisque medicamentis tardissime et dissicillime imbutum, quoties cutis iisdem oblinitur. Hinc ossicitur, ut ulcera, Corpore debiliore et laXato, impune et utiliter stimulis valentissimis Solicitentur, qui porro Cutem Unice, non totum

Corpus, afficere notantur. Hinc etiam patet, quare cataplaSmata, quippe qUae Va8a abSorbentia resolvunt, Semper fere in terris aestuosis,