Dissertatio medica inauguralis de coeli ratione, valetudinis imperatrice

21쪽

VALETUDINIS IMPERAΤRICE.

praetermitti oporteat, quantumcunque inflammatio eXardent.

Contra, regiones boreales habitum Corporis prorsus diversum moliuntur. Cutis crassior sit; frigus cor arteriasque sedat; unde halituS par- Cior eXCernitur. Hinc Sanguis ad Corporis penetralia fertur, ideoque jecur actione magi S Vegeta pollet, et rarius Vitiosum est, quam Indias accolentibus : hinc quoque pulmo, alVUS et renes liberius eXCernunt. Praeter haec, Vires Cibi concoctrices alaCriores sunt: homo hunC rite appetit, et ingestum Concoquit; rariu8quei SpepSia VeXatur. Veruntamen bonorum et malorum fines, tenues et parum distincti faciunt, ut utraque generi humano terrarum il-bique accidant. Proinde, qui regiones frigido

et Vario coelo praeditas accolunt, prae alii8 gulae et ebrietati se dedere solent; et vicissim, modo Sub dio Coelo pruinoso, modo Conclavibus arte iabefactis objiciuntur ; et eXinde morbis tempestate varia et procellosa ortis patent. Νec minoris p Sici quam medici refert coeli actionem corporis humani mutatricem indagare. Μultae enim dotes animi et corporis, quae

22쪽

gentes invicem discernunt, hocce fonte enascuntur. HIPPOCRATES ' praedicat gentes Cir- culo aequinoctiali propiores, et Clara voce praeditos esse, et ad iram et intelligentiam praestantiores, quam Septentrionales ' &c.&c. Qui regiones Sole ardentiori accolunt, ii segnes et ignavi e88e ConSuerunt; quippe quOS dira necessitas non ad labores impellit. Iisdem otium et desidia robur animi et Corporis terunt: contra animi fortes et artus robusti eXercitatis et operosis contingunt '. Non nisi populi septentrionales frigori et laboribus durati animo et corpore admodum Vigent. Nosse tamen juvat

tes et corpora humana labefacere ; Cujus rei documenta plura in aprico sunt. Non dubitari potest, quin Assyria, Aegyptu8, Carthago, Graecia, Italia, et Hispania, duobus annorum millibus abhinc, eidem coeli et tempestatum habitui, cui tempore hodierno, paterent. Antiquitus autem hae, gentes libertate aliisque causis virium animi et corporis incitatricibus frueban-

23쪽

tur : quibus ideo coeli tepor incitamento et auX-ilio fuisse videtur; feliciter enim artes omnes, quae genus humanum nobilitant, Olim eXCOlebant. Aestum sentiendi facultatem acuere, et nervos foVere, manifeStum est. Orationem fervidam, nitidam, imaginibus claris et venustis sublimem apud Asiaticos usitatam, Semper homines admirari soliti sunt. Iidem imaginandi quam judicandi peritiores, raro acriter et Constanter Se laboribus et negotiis committunt. Huc alia operam Conserunt, praeter coeli et tempeStatum rationem; nempe, Vitae genUS, VictUS, et quae Sunt his similia. Coelum ardens, haud secus atque alia incitamenta, facit ut animantia Omnia Citius incres-Cant, matUrentUr, SeneSCant, et emoriantur. Afri et Americani meridionale8 Citius pubescunt, vigent et senio marcent, quam Europaei; perpauci eorum longaeVi SUnt; et menStrua matu rius foeminis profluere et eVane8Cere Coeperunt. Perraro equidem Indi Orientales annum aetatis LXmum attingunt. NorVegiani Contra Saepe annos XC, C, diutiuSVO ViXerunt.

Scire tamen juvat tempestatem fervidam se-

24쪽

DE COELI RATIONE,

nes refocillare; quinetiam, eandem, 8i aequalis sit, luXu, morbis aliundeve labefactatos saepe redintegrare. Mulieres, ob corporis indolem, vitaeque et Victu8 genus, quod sequi Solent, morbis regionum torridarum proprii S pene Sunt immunes ; gravidae facilius enituntur; atque

ea genera Valetudinis adversae, quibus Coelo frigido subjectae graviter VeXantur, leviora ter-YRS aestuosas accolentibus accidunt. Scire licet, neque instrumentum Falirenheitanum, nec regionum positum, prout circulo aequinoctiali plus minusve distent,) ipsissimum gradum, quo calor corpora humana impellit, insignire po88e. DE CAUSIS QUIBUSDAM, COELI TEMPERI EI ET

TEMPESTATIS ΜODERATRICIBUS. Tu Εs potissimum Cau8ae Coeli atque tempes

tatum actionem moderantur : nimirum, densius et gravius, alat tenui S et levius, humidius aut siccius Coelum eSSe potest; quibus accedit actio lucis de quorum Singuli8 pauca disputabo.

25쪽

VALETUDINIS IΜPERATRICE.

Aeris circumflui gravitas haud parum tempestatum rationem et actionem mutat. In regionibus borealibus coelo densiori et graviori donatis, id instrUmentum, CUJUS Ope aeri S gravitatem ' metimur, perquam Variare Solet, argento vivo invicem modo ascendente, modo descendente : aestate Contra, et in terris Circulo aequinoctiali vicinis, coelo tenuiori parum mutatur. Apud Quito, qui locus ΙX pedum millibus mari elatior est, argentum ViVUm OΟ-dem instrumento inclusum nunquam amplius lineam altitudine Variat: at vero planities ei oppido proxima efficit ut idem III, 1V ve lineas variet. Hoc instrumentum aeris graVitatem vacillare testatur, potissimum in regionibus, quaSCirculus arcticus complectitur, apud littora Orientalia Americae Septentrionalis, Asiaeque sines hisce Conterminos. Μontes porro eXCelsi faciunt ut aeris gravitas in locis vicinis perquam variet, et coeli vicissitudines ibidem sint abnor-

Quo aer circumfluus Sit densior et gravior,

26쪽

DE COELI RATIONE,

eo caloris accipiendi et transferendi sit potentior, eoque citius et facilius temperiem mutatam sentimus. Pondus istud aeris vires motri-Ces et animum graVat atque obruit: quo sit, ut minus actioni coeli mutati nocivae obniti queamus. Aeri denso et gravi objecti ad agendum . tardi et tristes fieri solemus. Quoniam coelum in regionibus torridis levius et tenuius est, aeStus Ob eam causam minus incolis nocet, et facilius Sustinetur. Quod ad humorem, siquidem Calorem qUam celerrime capit et trajicit, manifestum e8t, quo humidior sit aer, eo magis et Citius corpus humanum ejus temperiem mutatam sentire : scili-Cet, coelum humidum et fervidum vehementiusquam Siccum et fervidum, incitare ; humidum et frigidum plus quam siccum et frigidum Sedare. Aer Sane aqua Satur et nubilus nunquam non animos contristat et labefacit. Quantum profecto humor actionem frigoris Sedatricem promovent, alicui perspicere licebit, inter se Colla-

tis aere uvido et algido pruinis antecedere Solito, et pruinis jam diutinis eXsiccato : ille enim, etsi minus quam hic frigeat, Corpus humanum

27쪽

multo magis frigefacit. Proinde, aer madidus, qui gelu et pruinis supervenit, eo tepere nobis Videtur, quod humor e pruinoso Vapore densatost. Huc accedit teporem eo plus reCreare, eoque melius percipi, quod frigus paulo antea

praece8Serit. In aprico est humorem, inter VaporandUm, quam condensari jam incipientem, frigus multo intentius progignere: nec ratio ObSCura; Vapor nempe Caloris Capacior est qUam humor. Quanquam Vapor aquae aere tenuior est,

ideoque in sublime ferri solet; Sunt tamen Sola quaedam et loca, ubi vapor, simul atque ab humo eXhalatur, protinus den8ari coepit, in nebulam opacam humo ipSi quam proXimam Ver- si18. Hanc Constat neque tempestati ardentiori, neque frigidissimae Contingere pO88e ; attemperiem mediam desiderare. Aer nubilus istiusmodi animi vires hebetat: et Corpus ei subjectum frigoris magis sentiens sit. In terris borealibus, Eurus et Caecias plerumque Vaporem istum nubilum secum asserunt; et inde corpus admodum friges Ciunt, et animum infirmant. Contra, in plagis calidioribus persa -

28쪽

DE COELI RATIONE,

tus gelidus et humidus multum recreat: ibidemque aurae maritimae gratissimae et saluberrimae SVnt.

Nec parum Venti tempestatem moderantur. Ventus est motus aeris intestinus, quo Variae res, e quibus Constat, sive innatae, sive adVenti-' tiae, inter se miscentur. ΝOtissimum est liquorem gravem leviori mistum facere ut motus intestinus et inaequalis particulas utriusque eXR-gitet, priusquam penitus Coeant: pari ratione, coelum hic densum et humidum, illic rarum et siccum, aliisque locis aliud, Ventos gignit. Quo plus Ventis agitetur Coelum, eo fit levius. Venti aera purum et Salutarem ConSerVant, Saepe etiam refrigerant et eXtenuant, ob auras densiores et frigidas rarioribus et tepidis mistas. Quin etiam, venti Coeli torridi actionem sedant; et quodammodo vim frigoris sedatricem eXasperant. Hinc patet, quare venti et procellae tempestatem variam Europae Septentrionalis comitentur : quaeque morbos ibi grassari solitos potissimum infert. Quod ad lucem, haec a calore dissociari vix potest: sol enim utrique fons est Communis.

29쪽

LuX sane et calor incitamenta sunt, quibus denegatis, non licet animantibus et plantis vivere, vigere et Valere. Loca umbrosa fere Semper UVent, quantacunque arte tepefiant, alariSque pUris imbuantur. Luce orbata terra nata omnia languent, et eX Viridibus pallescunt. Res quaedam inanimae, nempe, eXUViae plantarum et animalium, Citius resolvuntur, tenebris Objectae : aer porro Vitiatur, planti S ΠOCtu RUram nocivam exhalantibus. LuX renata haec mala protinus fugat: facit ut plantae viridescant, Se-

Cernenda et eXCernenda rite secernant et eXCernant ; et foliis o. genium spirantibus, acidumque carbonicum absorbentibus, aeri salubritatem conciliat.

Quo hoc clarius liqueat, haud alienum erit

nautas terrarum Cerere et herba florentium incolis, quod ad Valetudinem, Conferre. Jubar oceano CommiSSuS Undam pellucidam permeat,

De C aera mutat, aut reficit. Viri fortissimi et robustissimi fere nautae sunt: id enim vitae genus vires insignes animi et corporis desiderat : hi vero rarissime omnium vel ad principia Senectutis perVeniunt. Quam celerrime flores

30쪽

DE COELI RATIONE,

et vigor juventutis nautis eVaneSCUnt; Seni Umque maturum obreptis Neque desunt aliae causae valetudinis iisdem adverSae ; qURS Vero ratio hodierna eos curandi feliciter debellat. LuX aliquando praeter modum incitat, et inde graviter laedit. In plagis torridis interdum derepente, fulminis instar, Cerebri inflammatio-

nem, vel mortem ipsam infert. LuX Semper phrenitidem, 0phthalmiam, typhum eXaSperat, Somnosque arcet; quo sit, Ut pleraque animantia, quo rite dormiant, se tenebris Committant. Coelo ardenti objecti quam maxime debilitantur, si in lucido conclavi dormiant. Praeter haec, quanquam Calor incitat, haud denegari potest frigus ipsum modo stimulare. Hic ad aquam frigidam Corpori astusam praesertim respicio, quam CURREIUS in Citamento OSSe Contendit; si quidem, humoribus prius intus Conversis, efficit ut cor et arteriae renitantur. Ita hoc remedium, dummodo vires ad reni Xum gig-

nendum sufficiant, Cutis halitum movet, ardO

rem minuit,i et viscera exonerat; haud aliter atque, Sanguine detracto, pulmo inflammatus,