L. Annaei Senecae Opera quae supersunt

4쪽

θuod plerumque aecidere videmus in antiquis litteris, ut quae euiusque libri sata tuerint, ex emendatione demum intelligatur, ipsa

vero emendatio rursus alias certiores leges non habeat nisi quae satis cuiusque libri continentur, id in Senecae quoque epistulis accidit, de quarum historia quae ego aut certa aut probabilia cognovi, haeo sunt. Ac primurn quidem scriptas esse epistulas eo consilio, ut iupublicum ederentur, certissimum est cum ex toto earum argumento et artificio, tum ex locis plurimis, qui ad alios praeter Lucilium lectores Spectant, quorum locorum nullus insignior est illo, qui legitur ep. 21, 3 - 6. ubi haud falsus vates et epistulis suis Seneca et beneficio epistularum Luellio aeternam gloriam promittit; accedit quod temporum illorum atrocitas, quibus scriptae sunt epistulae, nulla proditur aperta fiagitiorum narratione, nulla liberiore querela, qualis in sinu unius amici tuto effundi poterat: nulla est Neronis, nulla publicarum rerum mentio; neo magis ex iis, quae silentio tegit Seneca, quam ex iis quae dicit, satis apparet summa eum cautione vitavisssossensionum pericula; erant enim tempora ea, quibus homines peiusquam ferae timerentur; vid. ep. 103. neo profecto sine causa nihil aeque Prodesse ait ep. 10b, 6. quam quiescere et minimum cum Ri iis loqui, plurimum Seoum; et tameu eum quoque, qui in philosophiam secessit, non tutum sed tutiorem fore dicit; vid. ep. 103, 4. 105, 1. 14, 15. nam ipsi etiam philosophi tamquam contumaces accusabantur Re retractarii, contempto in

re fi magistratuum ac regum eorumve, per quos publica administrantur; nec puto adeo imperitus rerum hominumque hiat Seneca, ut impotentis dominationis ministros iis magnopere moveri crederet, quae ad defendendos philosophos scripsit ep. 73 et tamen scribi ea non potuerunt nisi eo consilio, ut publice, et maxime a Nerone ipso legerentur. Quare quamquam dubium non est, quiu Seneca ipse epistulas imperante adhuc Nerone publicare voluerit, probabile tamen mihi videtur non ab ipso esse editas neque etiam plane Paratas ad editionem relictas, sed editas ab alio idque ante Neronis mortem. cuius rei duo repperisse mihi videor argumenta; nam primum si quis consideret, qui ex amicis Senecae ipsis nominibus appellena Diuitiam by Corale

5쪽

tur, reperiet non sero alios esse nisi aut mortuos aut certe non cives Romanos; reliqui, si a Lucilio et Maximo di Scesseris, non nominatim appellantur amici ep. 3, 1. 11, 1. 2b, I. 36. l. 58,6. 64, 1. II, 6. 112. 1. quorum locorum nonnulli tales sunt, ut vix dubites, quin ibi olim amicornm nomina scripta suerint; unus locus ep. 77, G. Schweigliaeuserum offendit adeo, ut Attalum Scribi pro amico voluerit mortui hominis nomen ponens, ubi de vivo agitur . idque contra omnium librorum fidem; nec probabilius est, quod Fickerius statuit, amicum quendam Senecae et Lucilii intelligi, quem illi Molei nomine appellare soliti sint; fieri praeterea potest, ut ubi illum dicit ep. 93. 3. Et magnum illum et complure S tu Venes ep. 115, 2. nomina posita fuerint: illud vero nemo credet, ep. 42, 1. nudum pronomeu iste sic a Seneca scriptum esse; atque manifestius etiam est in eadem epistula g 4. Scribi non potuisse: moministi, eum quendam adfirmares esse in tua potestate; quo loco cum Optimus cod. p. habeat non quendam, Sed quando, satis apparet eum, qui nomina detraxit, oblitum esse lacunam communi aliqua appellatione tegere et id postea demum a noviciis librariis non nimis apte lactum esse. Τaceo de amplioribus lacunis, quales sunt post ep. 98, 14. et post ep. 101. et in fine ep. 118. quae utrum librorum vilio an primi editoris consilio ortae sint, nemo facile dixerit; sed nomina hominum possit aliquis ab ipso Seneca detracta putare eadem cura, qua Othonem Scribit ricitus hist. II, 48. amicorum libellos epistulasque delevisse; neque defuisse talis providentia cauSaS cum per se perspicuum est, tum domit rei eventus; non enim Gallionem solum fratrem Senecae periculo non caruisse, sed etiam Novium Priscum nullam aliam ob causam quam ob Senecae amicitiam in exilium actum esse idem testatur Τacitus Ann. XV, o. 73 et 71. sed ne sic statuam, movet mo illud maxime, quod nomine suo appellatus est Maximus Ep. 87, 2. amicus Senecae coniunctissimus, qui profecto idem est atque Caesonius ille Maximus, ad quem multae Senecae epistulae exstabant, vid. srctgm. 109. et quem Tacitus tradit Ann. XV, 71. Italia prohibitum esse et reum suisse se tantum poena experium; cui quidem et ipsi nocuisse Senecae amicitiam credibile est. Quare Seneca ipse si amicorum nomina delevisset, Maximi nomen relinquere non potuit, alius vero potuit, qui post magnam illum cladem eorum . qui Pisonianae eoniurationis occasione amicti sunt, vivo adhuc Nerone aliis Senecae amicis eandem saevitiam timeret, in exule vero cura illa inutilis erat. Superest unus Lucilius, cujus cur tulo nomen poni potuerit, dubia coniectura est; de coniuratione certe suspectus esse non potuit, qui Roma per longum tempus abfuisset; deposita autem procuratione Siciliae haud improbabile est, siquidem nihil tristius ei accidit, tali eum olio tutum suisse, quale Seneca ei suasit ep. 68. Accedo ad alterum argumentum, quo item confirmari videtur nec edidisse Senecam ipsum epistulas nec plane paratas ad editionem reliquisse; reperiuntur enim Sententiae aliquot,

6쪽

quae mirifice rerum, inter quas positae Sunt, ordinem turbant neotameu quicquam in iis est, cur non a Seneca ipso Scriptae credantur neque etiam invenitur locus aptior, unde posSint errore aliquo tr iectae videri; quare nihil probabilius est quam secundis curis ab ipso Seneca illas sententias adiectas esse, non ut iisdem verbis orationi interponerentur, sed ut se ipsum paucis commonefaceret, quid eo loco vel addendum vel corrigendum eSset antequam totus liber in manus hominum perveniret; qui autem deinde mortuo Seneca epistulas edidit, is neque ita mutare potuit orationem, ut Seneca id facie dum esse sibi notaverat, neque abiecit admonitiones illas, quippe quae additamentorum speciem haberent. Ego vero eiusmodi locos 'neo delevi nec quo Soleo modo Spurios indieavi, sed tamen uncis inclusos a reliqua oratione separavi; quos Si quis a Seneca putabit primo statim consilio et uno tenore cum reliquis coniunctos scribi potuisse, non invideo iudicio; commodiorem vel emendandi vel explicandi rationem Si quis reperiet, quam quae a me proposita est, facile accipiam; vereor autem, ne plures etiam loci

eiusdem sortis sint, quam quos ego nuno notavi, eum Progrediente demum opere suspicio et oriretur et firmaretur neque vacaret iterum iterumque locos priores omnes exigere ad regulas postea repertas; interim hos pono: ep. 13, 4. Illud tibi praecipio - venerint ep. 78, 14. Deinde- gaudere. ep. 88, 3. Ad geometriam - vetet cupere. ep. 95, 37. unde ista - fertilia' ep. 104, 27. fortitudinis ac patientiae Socratis descriptio additis postea verbis pluribus videtur dilatata esse. Longum est locos hos Singulatim pertractare nee necessarium; si quis enim non ebrii hominis sermonem in Seneca serendum putet vel ordine perversum vel argumento sibi repugnantem, facile reperiet, quae cuiusque loci ratio ac difficultas sit et quam causam habuerit Seneca . cur mutandum aliquid censeret, quod illum non tam mutasse jam sed mutandum indicasse apparet. Sunt tamen alii loci quidam, qui possunt item secundis curis adiecti videri sedli statim ita verbis concepti, ut sine ulla mutatione reliquae orationi inseri potuerint: qui si apto loco interpositi sunt, haud facile agnoscantur; quamobrem clam unum eorum indicium sit, si alieno loco illati sunt, oritur distici lis quaestio, sintne a Seneca ipso in margine additi et deinde male inserti, an postea demum librariorum errore sede Sua deiecti. Ex hoc genero est sententia illa ep. 81, 28. nshit cariuS aestimamus - Cum accepimus. quae potuit Senecae in iterata demum lectione adiicienda videri: eadem vero potuit etiam a librariis transponi, cum a Seneca paulo post posita esset ante Vocem cogitamus, nisi quis forte dicere mavult, voces illas: quaeris - accipiendorum a librario aliquo ante illas omissas et deinde loco non npto ab alio inserins esse. Eadem dubitatio est ep. 78, 11. totum enim lo- eum illum: Sed molestum est- quod cupere de3ieris. nemo dubitabit quin Seneca aut scripserit aut scribi certe voluerit post g 21. ante verba illa: Praeterea duo sunt genera voluptatum; sto fortasSe huc Diqiitreo by Corale

7쪽

PRAEFATIO

alii etiam Ioel quidam referendi sunt, quos ego transpositione Sa nasse mihi videor, in quibus quae vitii causa sit, incertum est, ipsa autem emendatio non minus necessaria erit sive ex primi editoris sive e librarii alicuius exemplo error propagatus est. De ipsarum vero epistularum ordine non est cur dubitetur; ego certe neque ubido tempore epistularum sciri aliquid potest, ordinem repugnare Animadverti, neque in codd. mss. turbati ordinis ulla certa indicia inveni, nisi quod dubia mihi videtur sedes epistulae 75. quae in uno cod. ottoboniano omissa est, in cod. Coloniensi vero male posita post ep. 58. ne quis vero nimis facile librorum illorum auctoritatem spernat, sciendum est videri ipsin quodammodo Senecam testari nullam aliam intercessisse epistulam inter epp. 74 et 76, quippe' qui Ep. 76, 7. 26. eam, quae est 74, appellet priorem; ita enim proximam dicere videtur. cf. ep. 10, 1. contra quandam epistulam dicit in ipsa hac ep. 75, s. ubi intelligit ep. II, 4. quare ut manifestum est salsum eSse locum, quo ep. 7b est in cod. Col. posita, ita qui verior sit, dissicile dictu est, praesertim cum desit in hac parte cod. optimus p. Sed ab uno hoc et dubio exemplo si discesseris, Videntur mihi eodem ordine epistulae nunc quoque legi, quo olim nSeneca scripta sunt.

Post Νeronis autem mortem quae earum sata fuerint, paucis absolvere licet. Illud satis constat, cum sui seculi auribus acceptissimus luisset Seneca, proximo seculo haud paucis eum sordere coepisse, sive illi ciceronianum eloquentia8 genus praeserebant, ut Quintilianus, sive etiam cum vetustioribus loqui malebant, ut Gellius; ao fortasse pauciores etiam ex eius libris servati essent, nisi Christianorum maxime studiis factum esset, ut diligenter legeretur: atque epistulRe quidem ut praecipuo in honore essent, effecit homo insipidus, qui finxit Senecae ad Paulum apostolum Paulique ad Senecam epistulas ineptissimas, quas ego ab hac editione abesse nolui, quia iis potissimum debetur, quod ipsius quoque Senecae epistulae maiore cura custoditae sunt, quippe quibus illae adiungi solerenti Neque tamen studiis illis effectum est, ut omnes Senecae ad Lucilium epi-Stulae servarentur; cum enim iam olim in tria volumina divisae essent, accidit ut tertium ex his periret, cuius quod equidem sciam, nullum est post Gellium vestigium; vid. fragm. 110-115. reliqua duo separatam fortunam habuerunt, neque enim in unum conjuncta sunt nisi in codicibus recentioribus. Ac prius quidem, quo continentur epp. 1-88, sive libri epistularum XIII, pluribus exemplis vulgatum erat et quae feruntur de paupertate excerpta et epistulaa Senecae abbreviatae, ultra ep. 88. non pertinent; summa autem in hae parte est auctoritas, ut ego quidem arbitror, codicis Parisini p.

854M, qui si a manifestis imprudentis librarii hallucinationibus,

quae plurimae sunt, paucisque glossematis discedas, eum reliquos omnes integritate longe superat, tum ipsum etiam alterum Parisinum

P. 86M. A.), quippe qui derivatus demum sit ex eodice illi simili

8쪽

IIvitiis nonnumquam infeliciter Oorrectis; neque in reliqua librorum mnititudine ullus est, qui fontem diversum ac puriorem habeat, plurimi latius serpente vel depravatione vel arbitraria emendatione magis etiam corrupti sunt; nec tamen si p. codicem omnium principem dicimus, ideo reliquos negligendos putamus, qui cum fontem quamvis similem, non tamen eundem habeant, scripturam aliquotiens veriorem servaverunt; accedit quod truncatus est codex p. cui ob solia diversis locis amissa desunt ep. 6, 1-8, 8. item ep. bI, 4 3, 4. denique ultimae primi voluminis epistulae omnes inde ab ep. II, T. Sed haec omia quoniam non licet universam emendationem meam rationibus suis explicare, exemplis certe aliquot gravioribus glossematum et lacunarum illustrabo. Insigne est ac manifestum glossema ep. 42, 4. ubi post eadem velle additam vocem subaudis ex p et Pet septem aliis codd. Ficherius notavit; in uno Guel serbsano w Sec. XV. est si subaudis; scilicet grammaticus aliquis scripserat gubaudigi, ut sequentem imperativum da positum indicaret pro si dabis. item vetus glossema commune habent P et P cum aliis ep. 69, 5. vocem tempus ad explicandam vocem latervallum adiectam, sicuti ep. 70, Iin quinque libris est: Post longum tempus pro eo quod est in reliquis: Post longum intervallum; sed adiecta illo loco vox cum serrinulio modo posset, librarii variis emendationibus usi sunt, e quibus una, temporis, per editiones propagata est, glossema esse nemo vidit; nec aliter res habet paulo post S 6. cum enim ad vocem med tare adscriptum esset exerce, quod unum est in cod. p., in reliquis mutato rursus glossemate, ut facilius serri posset, scriptum est eaeemince te. Contra ep. 21, 4. ia p est vel messistratus vel magistratus, non meoistanas, itemque in aliis sex libris recentioribus; rectius vero in P megisthmas; item ep. 5, s. unus p habet: nos et futuro tom emrur et praeterito, quod nollem a me receptum; verius enim videtur quod est in reliquis libris v nturo pro futuro, quod pariter eglossa ortum pro illo habent recentiores libri ep. 98, 6. 124, 17. Frequentiores loci sunt, in quibus vel solus liber p vel cum paucis aliis servavit scripturam integram, cum in plerisque sit glossema; itaque ep. 15, 1. scripsi valere autem pro enim. et ep. 17, 9, T) e et proe bis, de quo loco dixi vol. II. prael. p. VI. exemplis autem eius formae ibi e Seneca collectis nuno unum addo ep. 113, 20 1 M. ubi item exiet e coniectura reposui propterea quod id poscere videbatur librorum fluctuatio, in quibus est exegit, exiget, eaehibet. exibit; similis varietas est ep. 9b, 39, ut ibi quoque eaeient scribendum vi-- deatur, nisi in codice optimo esset eaeibunt. Item te pronomen a

glossatore additum delevi ep. 23, 6 b ante praestare felicem et ep.31, I 0 σὶ post parem autem, quod utroque loco etiam Ficherto suspectum fuit. Ep. 65, 14 recte habet p: nos de causa generaliqua eximus, quod cum in P duabus vocibus male in unam constatis sic scriptum esset: nos de causa generalissimus, Ortae fiunt variae in libris mss. emendationes, neo recto ex iis edd. habent

Diuili

9쪽

aut generali locuti sumus aut generalissima quaerimus. Ep. 67, 1. frigidae verae ex p edidi, quod esse verissimum et verba sequentia docent et locus similis ep. 83, b. Ep. 68, II. postquam

innotuit ex p. Vera scriptura cui in turba - gratiae, nec Probabit quisquam quod antea legebatur: Cuius turbae, neque rursus ponet verba haec de Pinciani coniectura ante illa: est tanti. Quanto autem P codex a s integritate superetur cum aliis exemplis intelligitnr, tum duobus itis: ep. 66, 2. in p. Scriptum est vitiose consecraliter certe, quod ego lenisSima et certa, ut opinor, emendatione sic correxi: consecrate aliter certe. Sed in P cod. cum et illam scripturam qnte oculos haberet librarius et novam eamque infeliciter exeogitatam in serre Vellet consecratum, utraque per imprudentiam coniuncta tertiam prodidit corruptissimam: consecralitum, e qua deinceps alii oblitterata plane voce aliter, iuvenerunt eam, quae est in editionibus: comereavit. certe. Non magis dubium esse potest, quin

in eadem ep. g 41 38) in selicissime inventum sit quod habet Ρ et

deinde recentiores libri: hoc contingere omnibus par est; nam neque contingere recte dicitur de re, in quam casus nullus dominatur, neque par esse dici poteSt quod est necessitas et notionis recto desinitae condicio; quare cum in cod. p. Sit: hoc contire omnibus par est, sine dubitatione scribendum est: hoc consentire, quo oritur et sententia et structura longe diversa sed aptissima. Sed nolo plura de hoc genero cumulare; gravius est quod eodem auctore eod. P. licuit locos plures in integrum restituere, qui frequentissimo vitio truncati erant ob repetitas voces vel easdem vel similes omissis vocibus medii si addidi igitur haec: ep. 9, 4. vel oculos. ep. 16, 3. Nemo intrepide poteSt vivere, nemo secure, quo loco cum ob repetitum nemo priora pruetermiSSa eSSent, ut plena oratio esset, correctum deinde est: nemo Recurus est. ep. 23, 6. vel eae alio. ep. 31. 3. ulla.

66, 15. par sit. in utraque enim quod βι, aeque recte st, aeque prudenter, aeque honeste: ergo. ib. 9 49. haec maiora dixissem. ep. 69,6. nemo moritur nisi sua morte. Ubi autem codice p. deficimur, in eius locum succedunt recentiores, qui etiam alibi cum illo consentiunt; quare ex his non dubitavi illa restituere ep. 52, 12. quemam modum laudetur. ep. 74, 8. in hanc partem, modo. ep. 70, 8 7). non

potest vinci. ep. 8 I, 21 20). sibi gratus est, qui alteri non fuit. hoc me putas dicere: qui instrat . ep. 82, 11 ΙΟ). ille Rutilius, qui - misisset. denique uno loco. corruptissimo ep. 9, 12 10), ubi etp et Ρ vitiosi sunt, secutus Nicotianum librum addidi illa: propter

se ipsam appetenda sit. Dum vero nital magis probandum eSt. nam cti. Sunt autem omnia illa adeo ad orationem perficiendam aut plane necessaria aut certe Bpla et Seneca digna, ut Summa iniuria adhuc Spreta Sint, praesertim cum mani Stum sit . quae

fuerit librariis errandi occasio; omitto alios locos aut a Ficherto iam suppletos aut in quibus non idem ille error verSatus est, cuiuSquo plura exempla sunt, eo Iacilius ex meis coniecturis eae aut Pr Disitiam by GO mi

10쪽

habuntur aut excusabuntur, quae ad Supplenda aliquot verba pertinent. Multa poteram praeterea de codidum mSS. rationibus exponere, quae hic locus non capit; apparet Vero, non posse universam primae partis epistularum emendationem duobus illis vetustis libris p et Pita contineri, ut reliquos negligere liceat; sunt enim inter Parisinos et Romanos, quorum accuratu collatio non exstat, aliqui integriores, qui nonnumquam vel ad p eodici S Praestantiam prope accedere via deantur; sed de his omnibus quamquam ambiguum iudicium est, m xime tamen optandum videtur, ut nisi alii praestantiores alicubi

emergant, Parisinus b. 8530) et Urbinο- Romanus v 219 dilige tius excutiantur; ego novi auxilii nihil habui nisi quod Fieherii beneficio scripturae discrepantias, quas ille ex optimis codd. p et Ppartim ipse enotaverat partim enotandas sibi curaverat, iterum e aminare licuit; neque ea opera inutilis fuit; fieri enim non potuit. quin in tanta apparatus criti ei sarragine nonnulla Fleherti diligentiam fugerent: alia vel ipsius aliquo vel operarum errore non recte relata sunt; alia etiam consulto Spreta, quae ego spernenda non iudieavi; itaque gavisus sum messe lacta spici legium relictum esse; non autem opus esse existimavi ea omnia, quae ego ex libris illis nova adscivi, enumerare; quotiens enim a Ficherti editione discessi, tacito diligentior quivis reperiet, quid illud sit, quod quoque loco non potuerimo materia ab illo proposita repetere; nam ubi non codicum flde sed coniectura nititur scriptura mea, inclinatis litteris usus sum. Accedo iam ad alterum epistularum volumen, cuius simplicior ratio est; nam si excipias soli a duo e vetusto libro decerpta, quae medio codici p casu aliquo post ep. 47, 8 interposita sunt, continentia illa partem ep. 121 inde a S 1 I. et totam ep. 122, duos habemus codices reliquis omnibus longe praestantiores Bambergensem et Argentoratensem, qui et eiusdem seculi sunt ΙX vel X. et sortasse eadem manu scripti; sed de Argentoratensi incerta res est, quippe cuius scripturam Seli eighaeuser non diligenter notaverit; neque ego olim cum militarium scriptorum cura occupatus in Ficherii usum eundem librum inspicerem, plures quam quos ille iusserat locos attigi; quod quamquam doleo nunc, non tamen eredo multa eSSe, quae post collatum Bambergensem librum ex Argentoratensi peti potuerint: itaque res eo redit . ut ad unum illum emendatio dirigenda sit; neque enim inter reliquos libros recentiores ullus est, qui propria aliqua virtute insignis sit;. sons autem omnium communis suit codex aliquis, qui sub finem maxime vel culpa librarii festinantis vel etiam madore aliove incommodo seripturam haberet admodum depravatam aut lectu dissicilem. quare exigua Syes est lare ut aliquando graviora vitia, quae iam Seculo α. insederant, librorum ope tolli possint; sed quae sunt reliqua emendandi auxilia, nondum ea, qua par eSt, diligentia adhibita sunt; atque ego quidem, etsi breviore tempore quam cupiebam absolvenda fuit haec editio, tamen cum has mihi I ges scripserim, quas in superioribus quoque libris emendandis se-Diuitiam by Corale