Arnoldi Ferroni Burdigalensis, ... De rebus gestis Gallorum libri 9. Ad historiam Pauli Aemilij additi. Perducta historia usque ad tempora Henrici 2. Francorum regis

471쪽

FRANCISCUS I. VALE. REX O is Allobrogicum ad ρ θectare Caesar arbitretur, uel ad ea

is causam ulla modo pertinere quu interim exercitus meusis tuti nunc dicebam nihil earum rerum ne attigerit quiis dem, quae ab eo restiuerint quo iure qua ue iniuria posi is dera: atque ut ne id facerent, diserte a me fuerit omnibus i , interdiciti . Neque enim si foedere Samarobrinensi sa- ,, baudiae Ducis metiobnter Caesaris foederatas iniecta ess, is ideo tamen earum rerum quas is ad me pertinentes occu-M paret, ius in eum esse tran latum intelligo. Nam nes is eois in foedere, uelut qui cum iniretur, intercedit. neque vox is de rebus meis quae ab illo tenerentur, ulla eo in conuentuis missa est. Itaque exui eius foederis neque cedi, neque reis nunciari potuerat. Atqui ego π antea steraui semper. nunc etia stero fore, ut Carolus pro necessitu aine Uri finitates nostsu, mea potius iure ac legibus nitete, quam

is iniqua subaudiensis causam sibi esse fustipiendum δε- -

- cat. Quaquam hoc ego tamen uideo quod satis mirari nom possummeterorum, qui ipsi armis in Sabaudiesis bo-M na inuastrint, factum a Caesare non reprehendi, dunta-- Xat reprehendi meum; qui cum illo sim maximis uinculisis propinquitatis oe' necessitudinis coniunctus , γ' ea M tantum recuperare uelim, in quibus luce clarius ius ha-- beam, σnon nisi rite repetitis rebus arma corperim.

M Atque adeo beatissime pater,paratussum sanctitati tuae, is si hoc ita libuerit, iura mea omnia ex tabulis autenticis explicare ut quae dico nihil penitus a uero discrepare in-- telligat Quod si ille in animum induxerisuum,quae meaia sunt mihi reddere; o uicissim quid a meis praeterea ocis cupatum Uhnon grauabor illirestituere. Ia quod Caesaris inquit,si de pacis inter nos retinendae conditionibus nouis possimus conuenire,e re atque commodo fore Christianae reipublicae,

472쪽

FRANCISCVS I. VALE. REX s7 Iasreipublicae,nostras ut cotrouersiassingulari certamine diis rimamus, o quum hactenus quis uitae meae stlendorim notam ullam allinere tentaverit,abunde mihisatisfecisseis uideam Cr quum haec duelli a Caesare commemoratιo,uom laniatis tantum declaratio,non etiam prouocatio esse uiam deatur,aut decoris atque honestatis no brae oppugnatio: Ego inqua,breuiores esse nosti os esses existimo, quam ut M congressi tanto interualla disiunctipsimus. Quod si nos in propius occasio aliqua niterit cid quod credibile esto M mninofuturum, ires ad arma redierit atque situm Cae-- sar eandem retineat,quam nunc se habere sedit decem -- tandi mecum uoluntatem,meque tum ad certamen pro-M uocauerit no recuse,quin si existimationis meae defensio-M ni defuero,probi me atq; graues uiri,inter profligatae fa-M mae homines repudient: id quod mihi acerbius futurum M esset, quam certamen ipsium formidolosium. sed quod is subinde Caesar declarauit nihil accusandi aut fugillari mei causa see dixisse:neque dicta seua ita uelle a quoquam i accipi,quasi omni pacis stesiublata, iam clusiicum ueluti

is cecinerit, o uero non minimam ea ex re uoluptatem me

is cepisse profiteor. Porro, baecsiunt beati'me Pater,amplis , simi Cardinales π clariglegati, quae apud uos comme-- morari nolui,non accusatorie, aut laedendi cuiustia ani-- mostdpurgandi mei causaruis omnes intelligantiquam m ego in publicae pacis dia,Cr commoda reipub. prope-- Mima sim uoluntate, atque omnem ad arma cum Caesa-

,, re deueniendi culpa a me stemper abfuturam, sicut adhuem abfuisse persticiant id quod omnes sine ulla dubitationem iudicaturos iero σ confido, quicunque secum diligenis

. tur reputauerint ad ques ego me continendae pacis Eum dio demiserim conditiones. Illusit deinceps nimia im- Arnol. Fereoni Lib. VIII. u

473쪽

FRANCISCVs I. VALE. REYperij propagadi cupiditas Carolo Caesari. Exceptus Neaia 'poli Cr Romae magnifice . incitatusq; Italorum uocibus iasii e Galliam hauserat triumphos Iul. Caesaris meditaba-

R oma decedente Senenses omni honorum genere profuse exceperunt: atq; eo loco obuiu habuit Ioanne Lotarangu cardinalem, qui ad sidandas controuersias ad Pontifice mittebatur.atque is cum Caesare collocutus non alienum a pacis conditionibus putabaz.praesertim qui noui purpuratum unum e multis, sed ut Regem ab eo se exceptum uideret. Inde Florentiam Caesar perueniens ab Alexandro Medice Florentinorum Duce, Florentinas omni nobilitate hilariter exceptus, Lucam peruenit. Ubi iterum e Roma redeutem Lotaringum quippe pegasario nectus cursu redierat obuium habuit. Caesar Forum Nouu, ille classe in Gallia redij Ex Foro Nouo accito iam Germano milite HiJanoque instructo exercitu pergere capiti. Placentiam peruenit obuiasq; habuit Sabaudiani ψοrtiae nuper fato functi uxores. Sabaudiana mariti exilio seuos mota, uarie in Gallum accendit Caesarem. Inde Mediolanum peruenies consilιa omnia belli iniit, miso Antonio Laeua, qui Fossanum urbem occupatam ualido Gallarum praesidio oppugnaret. Ipste interea Asia commonu- ..

tianus, cui Mompestio cognomen, FosFanu praesidio sie-

erat. Laeua immisiis militibus,emisiis ex urbe aeneis to mentis oppugnationem eo deserere die coactus est. admotis machinis sequenti die,cum strata muri parte facilem

aditum puis putaret, maiore ui opus uidens , di lusit op pugnationem interea tamen,perstrages iacetium urbem

474쪽

FRANCIs CVS I. VALE. REX s7 73oauthore cum iteru refecta moenia 'nuuisset ingenti mutatitudine lignorum fasciumque e uirgultis contracta, fose sis replet Gallos ex urbe pice pulphureos igni uirgultorum fascibus immisso lusisse eam oppugnationem: simul N ompsatius ad omnia intentus globis aeneis varie Caesarianos infestabat. Laeua ubi uidet uim frustra esse,ad pactiones uenit Liberum exitum pactus cum omnibus sarcinis praedas:quod Mo Uatio non placebat. Sed multiste praedae conseruandae,ad haec nobili siimus qui quesibi

ob ignauiam metuens, recipiebat eas conditiones. Et iam

his conditionibus urbem Caesariani recipiebant, nisi Sabaudiam uxor quae gratia apud Caesarem multum ualeba parentadum sivis caede Gaium uoluisset. Qugd enim, si alieni principatus inuasores, qui primi oppugnatisiunt, praeda onusti in Galliam redeunt, non ausiuros eos in posterumlita iussus iterum Laeua urbem oppugnare. Et Iam annona urbe deficiebat, Diphurei pulueris copia. Sed

csi edicto M opes tui inges pretia addictis eset eis, qui sulphureupuluere in urbe inferretirepente illatus in urbem ingens numerus. Quo factum est ut Laeua oppugnatione non tentarii:ad Caesarem scripsierit, nisi his conditionibus urbem reciperet, futurum uti nunquam ea potiretur. NaCapillarus quida natus ex urbe cui Villario nomen Tholosae proxima, ueluti transfuga exceptus, penuria annonae non sie quidem transfugisse, nam ea abundare Gallos simulabat sed ob patratum facinus in Galliis simularat. quae causa fuisse uisa est multis uti mox Caesar deditionis leges acciperet. Misso a Mompestio ad Laeva Ioane Satiasterio,cui cognome Sanctimartino,qui ρο ipse perbe Ie simularet ad Franciscum semispum salasimorum principem, sciscitatum uere ne ad Caesarem tranfugisset:quae Amol. Ferroni Lib. V III. R ij

475쪽

FRANCIs Cus T. VALE. REX 67 enim causa tot rebus Fossano tWh um' unde factu in ut

Laeua ante Caesaris aduentu eupidus urbis recipiedae,pacis aequas coditiones proposuerat, receptis tantu equis maioribus, qui ipsi ut deditionis lex seruaretur mensi unt, intra octauum diem. Alij putant multo Mo satio urbe relictam,ob reliquorum ignauiam, qui inam Caesaris Sabaudianas uererentur. Sed Laeua in Mo satium crGallicos multos proceres ea humanitate ustus est,equos ut his etiam maiores struaret. M ulti intra octo dies tritico frumentos equos maiores assatim pauerunt,detra so potu aliquot dieram. Caesariani gnari doli,cum equis receptis potu eos satiari non uiderent, primum admiratisiunt:

mox foeda strage multis potu nimio necatis,dolos sensere. Ad Caesare quidam profecti θirantem Galliae excidium

nam Funt: quippe a uisese unum e Germanu misierrιmu, aut Franciscum Regem unum e Gallis insimum futurum inutin dixerat. Suadebat Laeua Caesara Thurinum oppugnaret.at Caesamam Galliam si e uorans sciens unem munitam, neque Casso paratas adhuc copias,in prouincia Narbonebem per Nicea sibi properandi putauit. Ita pergit ualido instructos exercitu,qui ex Germanu Hilyanis I talis q: constabat. nihil ut nequ e u ab dius neque infructius nostra aetate uisum periti rerum aestimatores coni dant. Primam aciem ducebat Ferna dus Toletanus Dux Albae ea robore Germanorum Histranorum costabat.

Mediae aciei praefectus fuerat Alphobus Daualus. Equiates cum fore nobilitatu sequebantur, duce A ntonio P

menteti proximo Caesare. Extremum agme ducebat Ioannes Fernandus Mauricus ruelites ex ursore queattributi Ferdinando Gonyagae, qui magna celeritare copras

pretergressus, ιnfessa omnia iam Gallis reddebat. His tantus

476쪽

ueteranis Italis aliquot militibus,e Genua . ectus , unam Salernitano principe. hi Antibolo urbeluinciae expilata, Masiluesem ori infe labant. Ferut Hi*anos ceu ad certa praeda cotendentes,Gallia ingresos obuolutos genibus Caesaris, pro inutosiq; inuice Inutu lates ursos Caesari,qui agros Galliae feracissimos uberrimosque eis attribum eret: Quas ummo in imperio id esset aequius quod pote-M tius. Et quo certior esset Galbae inuasio paratiors Caesaris uno eodems tepore ea dis a Caesare paratur,actu raptim multis Burgundionum Germanorumq; millibus, Hericus Nansious in Galliae Belgicae parte,quae Caesaris imperio parebat, Peronam urbem inuadere coepit: ea capta Lutetiae admoturum ste copias iamrans, uelsolum cu uictore exercitu, uel assiuncto Caesare: cui uictori adiuncturustest copias palam Ferebat. simul eodem tempore cum Francistu

Salassorum principem ad Caesarem transfugisse hones

arderent,nihil nisi Galliae excidium expectabant. Caesar in bructo exercitu properans obuiam neminem habuit, donec peruenit ad turrim cui Dominae cognomen. Ibi caduceatore praemisso, qui denuntiaret ni se dederent ex-rrema pasuros: id latum audi',deditionem ne expectaret: denique,pro fide se ruituros. Itaque admotis machinis pediteque Hi*ano, qui turris occupandae curam recep rat, toto die cotinuata oppugnatione, multu Hilanis caesis,in quibus fuit Gasit bus Laetegus,homo rei militaris peritissimus, tandem arx vi recipitur. Qui in praesidio relim erat fere omnes in oppugnatione necatupauci atq; hisaucii siupplicio affecti. Inde uentu ad Aqua3 Sextias. eum locum attribuunt multi Aquensitivitati , quam destitutam a Gallis Caesar ingressus est. Rex apud Uiennam Arnol. Ferronι Lib. v III. H iij

477쪽

FRANCIs CVS I. VALE. REX. 7 consilio dia summa rei habito alutaria eoru audiens consilia, qui expectandos Helvetios π peditem Aquitanicis aiebant: ad quem scribendum Henricus Rex Naaarrae iampridem misus fuerat. dum parantur copiae, trahendi

belli consilia probauit. atque ut a tergo tuta omnia relinqueret,Franciscum Marchianum CV Philippum Dama tinum comitem praefecit Peronae, excepturos Nansioum. Caeterum imminens ei cura de Caesare erat, quem nonduRuenionem Druentiamque transiissesciebat. Anna M. o morantius summae rei procitur. Ioines Paulus Rentius Cabillonem mittitur, cum delecta equitum peditumque manu. Huc locii Cabellioru colonia ueteribus fuisseprodidere. Ianus Carociolus Melphitanus princeps, et Ioa-nes Bonenaltius Arelatu Antonius Pratianus Mopsarius, Π Antonius Rupifocaldius,cui Barbusio cognome. Nasiilia. Castra no longe ab Auenione posita: ubi et Helvetioru π Germanoru C Aquitanora cu Fracisio Cal- motio Lausiuno, Narbonensiu Gallorus plus qua triginta peditu milha; equitum lectsi mus numerus appulit: Sumo ordine a M ommonuntio locatae copiae. Castris locus is delectus, quem neque Caesar ut expugnare; π situs munitione er militum robore deterritus; neq; eo a tergo relicto latius uagari audebat. Igne ferros prouincia uastata a Mommorantio. si quid usiui hosti esse posset corruptum. terile ac in ops solum CP uacuum rebElum. Vineas aiunsummo consilio minime corruptas famelico et egeti hosti ut ad cibum in praesens collaturas, ita expleto a chub dio recumbenti parum salubres. Quod si Caesar nondum accitis a Gallo auxiliis Auenionem occupasset, multo omnia Gallis duriora futura creditum est. Accidit ut M onteianus G Bodisius γ' Ioannes Boneuultius, qui paulo

antea

478쪽

FRANCISCVs I. VALE. REX IT I32 antea misit erant ad ludificandos hostes, uarie Caesariarios exciperent. Ferdinandus Gonyaga cum mille quingentis leuibus equitibus Transium castrum occupas, cum Monteianum cI' Bosium uico quodam proximo excubare audiret,eo mox aduolans, Bosium Cr Monteianum multis necatis captos abduxit. Boneualtius uicum

sciens parum aptum ad hostem repellendum, eade noctelogius secesserat. Interea Caesar ad Aquas Sextias ratio nem ιnibat,si quo tande pacto pontem aediscans Druentiam tranaret. Sed cum obnoxium sie Gallorum incursionibus uideret,consilium abiecit. Et paucis post diebus cumolas circa Druentiam aedificasset,ob tantas copias ale-das, Paulus Retius e Cabillone cum delecta Gallorii manu prodiens,molas deiecit iamque aduentante Gallico equitatu,prodeutιbusq; Hi*anis aliquot horis uariis exiscursionibus decertatum 6hnon sine hostium caede, multis etiam Hi Janu captis. Ante aliquot dies Turnone occubuit Francisicus Valesius unus e regiis liberis, maximus natu,regno successserus. Veneno sublatu multi credidere,

iis pus in tota Gallia uulgatum. Rex ipsie uteris ad Germanos scriptis tam execrandi facinoris administrufuisse Sebastianum Monticu cullanum Comitem scripsit. De eo

supplicium apud Lugdunumsumptum est lues ab aulico consilio danatus est. Hunc prodidere in ipso articulo sup

se patrandi huius facιnoris Antonium Laeuum π Ferdinandum Gonragumses primum a Ferdinando multis oneratum promisiis, quo tollidos uiros aliquot primarior fusciperet, ad Caesarem esse intromissum. a Caesare esse rogatum de regῆ cibi γ' potus ratione: ad Antonium Laenam,ut quae ιlle impe rer exequeretur, missum: Laeuans

Arnol. Ferroni Lib. VIII. R iij

479쪽

FRANCIS CVS I. VALE. REX s7utRegem primu, CT ex Dis aliquot ueneno tolleret mundassee. Caeterum Caesarem nihil grauius toto eo bello accepisse aiunt, quam huius facinoris in se relationem: paupcorestatum , maluisse se toto prius priuari imperio,quam uel leuissima ratione talis ueneficii adornandi inire. Fracisso adolescenti tollendo ecquid ueneno opus fuisse, qui grauissima aestate e Turnone longissime uagatus, aestumtique exagitatuS,medioque in itinere identidem hausis aquae refrigerat- fuerit ratioqui magnae indolis, ingenuesque ad rem militarem paransiima. Caesar interea Arsiatum obsidere parabat: ped dispuadente Laeua dilata

oppugnatio. Ibi inter oppidanos π milites ingens omta seditio, quam multi a Ioanne Arsaco Aquitano exciatatam uolunt, ob coniectos in carcerem aliquot gregarios milites, qui Italos aliquot Regi militantes obtrun-

earunt uiae uti Ioanne Fuxeo Carmatio, cui Fuxeo cognomen, Aquitanicorum peditum praecipio ductore milites temperarint. uincti impetusacto liberatisiunt: ob quae

parum abfuit quin de milite editiosio supplicium sume

retur. Arsacini plerique ali3 ni fuga sibi consiuluissent, male mulctati fuissent. Iam Caesarianos annona defici bat. Deda luesstragesique hominum'equorum. id Caesar intuitus Masillia obsidere coepit. Egresso e casibis Crisure obuiam undique Gallici equites excurrentes acriter cum Caesarianis pugnam inierunt. Sed Caesar qui ad Fanum Laori properabar, cu emissa ex urbe machina pro-Dnutum unum e puerissiuis aulicis uideret,ne uisa quidem urbe obsidionis consitiumseposivit. Interea oe' M argar ta valesia Regina Nauarrae,'Rex in catinu peruenere,acclamante milite educeretur in hostem. Et plane constat non alias in buctiores uises copias:non paratiores addimia

480쪽

FRANCIs Cus I. VALE. REX π 733 dimicandu .Tot exterae nationes ea concordia fuere,nihil ut auditum sit quod ullum comoueret:nisi quod inter Α-quitanos er Helvetios ob vina intercepta leue certame, fedprudentia ducum mox sopitum. Veritus Caesar ne instante ia Deme opprimereturiad haec costernatus Antonii Laeuae morte,admonito raptim milite, vasis minime coclamatu, praemisis antea machinis bellicis maioribus,tn-

desese per Niceam Er villam=anca proripuit. Ipse evillastanca Genuam contendit. At Ioannes Carbo, cui MO-peyatio cognomen, σ Ioannes Paulus delecto equiti; robore extremum agmen carpebant. multi quos metus -- sentes morabatur, necati.excepti multi uiarum ignari. sauciorum multi a rusticis ipsis obtruncati. maior tamen pars exercitussalua rediit.Ex eo tempore Momorantius

summa gratia apud Rege flagrare coepiti. aliquot postme-pes Magi ter equitii a Rege renunciatus. Quo Caesar celerius abiret factum est etiam Regis prudelia.Nam is ad Caesare Fulgosium stri erat, daret operam collecta quanta posset mιlitum manu res Genuensium tetaret. ita apud Marandulam a Guidone Ragono collims hominum octo millibus, quibus adiuncti Aunt Canis Gonqua,Federici Boii Gonquae nepos,m Fulgosus late agros Caesarianorum populati, non longe ab Alexandria illi perueniunt. Ergo fugam meditans Caesar, ad Fulgo sum opprimedum prauerti commodius nutus, leuem armaturam praemisit. naualesis copia3 Doriae, ut improvise hosti siverueniret. Iam Fulgosius Genuam oppugnabat, iam uexilla Gallica fixerat moenibus fere occupatis: cum repente aduentu Doriae Cr Caesarianora, partam fere urbe deserere coactus est: admonitis et ita Gallis instare Caesarem cum totis copijs.Ita Cr Canis Gonetagas' Fulgosius cum Rangone

Arnol. Ferronι Lib. VIII.