Rudimenta linguae Umbricae ex inscriptionibus antiquis enodata scripsit G. F. Grotefend Inscriptiones Umbricas summatim explicans. 3

2쪽

Praefatio.

ocabula illa, quae in superioro hujus operis particula e comparatis Iguvinis tabulis didicimus, licet Pauca sint, sufficiunt tamen ad id, quod

nunc aggrossurus sum, ita demonstrandum, ut iacito intelligatur. Sunt Onim argumonia Iguvinarum tabu Iarum, earumque Praeci Puo, quarum Comparatio disquisition m nostram faciliorem reddit, summatim ante exPlicanda, quam Aingula earum verba interPretari Conemur. Quod si non secerimus, landa- monta deorunt, quibus vera interpretatio nitatur, neque caveri satis potorii, no in moras hariolationes incidamus. Argum nil vero exposition non Contextus modo cognoscetur, ex quo Singula verba into rotanda sunt, sed prae-hobitur etiam optima occasio, multas res, quarum notitia valde necessaria est

ad intellectum eorum, quac in tabulis Perscripta sunt, laborius explicandi, ut do diis deabusque, quibus sacra sunt; do sacerdotibus ot gentibus Iguvinorum Praecipuis; de urbis arcisque Iguvinas nominibus; do oppidis Umbriae , multisque aliis rebus, quae dignao Sunt, quibus operam nostram navemus. Jam ex iis, quae in medium Protuli, intolligitur, Romanos multa ab Umbris accepisse, quao viri docti nimia temoritate Etruscis attribuerunt: pleraque tamen hujus generis, ut de Sacrificiorum ritibus, quorum plurimi

3쪽

inter Umbros Romanosquo communes fuerunt, et de auguriis, quibus Umbri adeo studucrunt, ut nihil probo iactum putarent, quod non antea auguriis esset probatum, ns Iongior evaderet haeC particesa, in qua Praecipue nomina propria mihi Qxplicanda videbantur, in aliud tempus disserre constitui. Hactenus haec: si quid novisti rectius istis, Candidus imperti; si non, his utero mecum.

4쪽

Inscriptiones Umbricas summatim OxΡli CRI S.

I. Iguvinas illas tabulas, quas ἱn superiore huius operis particula comparavimus, ad πο σκD3 ι sive lustrationem spectare, primis partim verbis dicitur. Imprimis autem praecipiuntur sacriscia, quorum alia reliquae tabulae continent praeter tertiam, in cuius argumenta diversa nune primum inquirere liceat. Iti tertia labula non literis solum, quae partim Umbricae, partim Latinae sunt, duae distinguuntur inseription , sed nusquo etiam vel lineola quadam inter versum 13 et 14 primae paginae interposita vel repetitis iisdem sero veri Is in duas partos dividitur. In omnibus his partibus, sicut in relἱquis praeter quartam sextamque labulis, mentio sit Fratris At ἱ erati vel Prat eum Alteraiorum, quibus summa tribuitur auctoritas. Di Fratres, quorum maximus sive magister ωαt Goχὴν Frater Atiersius dicitur, sicut Fratres Arvales Romanorum, duodecim

defetidus VII, b, 2. sacerdotum suorunt collegium, quod III, a, 23 et III, b, 1. ετ ει ce psiti τὐεκς, quasi uvii sive gi λθ ενθαι θικη, dictum Quaestori opponitur. Panu pei fratro xs, quae VII, b, I. legitur, quasi σι υνι rectetριχη, Fratrum πυν γυριν fixe conventum designare videtur, quae IlI, a, a. contracto nomine πυνιαε dicitur, nisi h. l. pompam intelligero malis, quia panu pei fratre xs VII, b, I. simpliciter sit Fratrus Alier sier sive Fratribus Atieritis, ni μπε vero III, a, 4. εικFcisa σε Ἀτι quae verba non disserre videntur ab abati εὐαra Myrtὐ Ἀτιιεο ιυ III, a, I 2. sive arbitratu Fratrum Allersiorum. Potest enim is τι εμεὐ pro genitivo singularis accipi, ut ε ικ Fασε σε substantivum regens sit, sicut Graecorum εἰκασία, ab tio os derivatum, cuius primitivum verbum naris apud Nomerum, sicut aeta eo apud Romanos, etiam probo, justum et aequum cenaeo signiscat Il. XIII, 446.: unde puri sar ei a curent II, h, 10 et 15. sie ut tacere comprobarint vertendum est.2. Fratres Atiersios summos In rebus sacris arbitros fuisse, ea testantur, quae in tertia tabula Umbricis literis perscripta sunt: in illis enim haee sibi respondent singularum partium initiar

5쪽

Onutes Attiεὐυ ὐ εσM Metιπες πλεHYσιεὐ υὐνα-ὐ ti etὐετιε κ. r. lti his. praeterquam quod pronomen demonstrativum ε oti sive ε sux diversis locis positum est, nonnisi verba, unde accusativus pronominis hoc dopendet, diversis nolis scripta sutil. tuum in eadem tabula v. 24 et 29 bis xuὐ titti pro uis φατυ exaratum sit, pro m. i. quoque x. T. legendum Videri possit: nihilo secius τ. t. h. o. d ii, d i i) legendum puto, quia Puaestoris ratiliabitio in fine quartae et in margine quintae tabulae similia exhibet, Masrὐεειε tisara με si Fυε ις rarisia 6. Tuo τειες , h. e. nisi fallor, 9uaestori- ita audi titia suetum vobis de dicate diis. Quodsi ε ιαις pro ει αεῆ scriptum est, sicut in superiore huius operis particula ci ρεπες pro tibε περ exaratum vidimus, duae peiores syllabae autem Graeco nomini Γιλι respondent, ιπες δε FHὐετιε, h. e. pro,pocio aue Oritia, cum genitivis deminuli vis πλεν cisi εὐ ουον a se εἶ , h. e. plenulae urnu-lao s. pleni sunt agit, construi potuit ad indicandam summam auctoritat m, qua Frater Alioesius scripsit: lloc Frater Atiersius pro sua pleni sufragii avetoritate diis fieri edieii. Itaque tertia tabula duo edicta Pratis Altersit continet: quae xoro post explicata modoxerba leguntur, diversa sunt: III, n, a sq. κω uJMAN-π σι πυ/ιπε quin ειω σεσε Arti εὐιεὐ. III, n, 15 sq. κλου εὐ κε itici 'κλε Aιιι a&ε -μ ειωF σεσε in regna. visum in superiore particula f. 33. viderimus, κειμνε IV, a, 4 l. secunda destinare auguria, ct i, g ε ὐ t ιι sue et κυ ινα κλε eiusdem sere signiscatus esse pulare licet. Est autovi vast tu ιιε ab I εὐτυ- urbanum augurium, a κtiornu Fου ς', III, a, 13. 18. 20.22. h. e. urbis moenibus appellatum, cui κυιινa κλε Ararat, a Uxiis Opponitur.3. Ocrem antiqui nomata, ut Festus Livii Andronici exemplis probatum reseri, motiioni confragosum dicebant, unde Oppida Umbriae Inter Ocrea et Ocriculum nomenaeeepere. Puta vero apud Graecos Oκ ιις et ακρα, unde Latinorum arx per metathesindicia videtur, inter se cognata suerunt Domina, Ocrem arcem urbis Iguvinae inl rpretor,

quao alias Fis ia a Piso Sausi deo dicitur. 11ac Iti arce Altersit observasse videntur a guria, quae, si non Congruebant cum urbano auspicio, Ni BFDε κουιινα βουλε alvo clivia auspicia vocabantur. Llsi enim Plinius II. N. X, 17 14) eli iam avem ab antiquis nomitiatam ignorari scripsit, Paulus Diaconus tamen e Festo exerepsit, clivia auspicia dicta esse, lutiao aliquid fieri prohibebant; quanquam, dum addit, omnia dissIcilia elivia vocata esse, uino et clivos loca ardua dixerint, non animadvertit, e Iivum esse Graecorum tiet . Ex iis igitur, quae modo exposui, apparet, duobus teritae tabulae edielis praecipi, quid faciendum sit vel secundis vel adversis Aitersiorum auguriis: in illis vero, quae Latinis literis scripta sunt, do mutuis inter prixatos homines et Fratrem Atiersium donationibus

agitur . dummodo recte vertam sequentia:

Di im

6쪽

Claneretur Hrsas flerti Fratrus Atiersir - claverni climans herii Frater Atieratur. Clavernius dat muneri Fratribus Atiersiis - Clavernio dat muneri Frater Altersius. Casilos dirsa herti Fratres Atiersir - Casilate dirsans herli Frateer A tersivr. Casilas dat muneri Fratribus Atiersiis - Casi lati dat muneri Frater Altersius. I irsa s sivo dirsans participium, ut d uir III, b, 10 et 15., indicativi dat, dicat, locum obtinet; herti vero Graeco Dὶ χαριτι respondet, sicut βεὐτε III, a, I. 8. I0. χαρτα sive grain designat; nec Scio, an =εριες quoque sive heri est, quod in superiore particula g. 30 et 36. ἱερευσης interpretatus sum, cum Homerico radi ετο αρα M - Od. I, 61. coli. Xen. Me n. S. IV, 3, I 6. comparandum sit, quemadmodum hodierni quoque Ulachi here gire pro χανίζεσθαι dicero solent. Sic conjunctio heri e B sive heri s his

posita, de qua sub finem superioris particulae locutus sum, sicut Latina coniunctio unia velle derivanda, explicari poterit seu velis Concedere, cf. Hor. C. I, 4, 12.: sane herest in Oscis inscriptionibus voluerit interpretandum putarunt. 4. Casilos pro Casilas scriptum esse, dativus Casi late docpt: praeter a nomina in as desinentia apud Umbros adeo usitata suerunt, ut apud eos, qui cives Romani facti nomen a patria assumpserunt, nominum in ius exeuntium locum interdum obtinuerint. Sic legimus in inscriptione Mevaniae apud Murat. MDXLVIII, 11. I . MEVANAS FAUSTUS; Sontini apud Gruter. CDLXVII, 2. L. SENTINAS VERVS, ut Ti- serui Τi herini apud Gruter. DCCCCXXIV, I 2. C. TIFERNIVS SABINVS. Aeter lamen, unde Casilates nominati sunt, Casilus dicitur III, b, I4., etsi Plinius II. N. III, 14. C arsularum oppidi incolas Carsulanos vocat, undo in Cluveri Ital. antiq. II. pag. 638 sq. hodiernum vici Cassi gliano nomen deducitur. Si, quod Micali Storiadorti antichi popoli Italiam T. II. pag. 136, putat, Clavernium oppidum, quod Cla Pr-niis nomen dedit, thidem silum fuit, ubi hodie Chias cerna est, ager Tlatius III, 6, 9., quem Latinius in Latio quaesivit, haud procul abfuit a sano Martis Tudertium, unde, sicut ager 'asilus, Pi quier Martier vocatur. Hoc nomine enim neque Picenos, neque Pi- cum Martium, sed Mortem ipsum designari puto, qui a pico illi sacro Picius vocatus esse videtur. Picum num quidem intelligere possit, qui Pilumnum significari putet Fratris Attersit appellatione Sel anenter dequPier Peluiner sors er III, b, It et 16. Sed quid Picumnus Pilumnusque fratres, quales Nonius Marc. XII, 36. et Servius nil Virg. A. IX, 4. definiunt, in nostra tabula sibi velint , nescio, Romani contra, Festo teste, in Saliari carmine Pilumno e poploe dicti sunt, voluti pilati Virg. A. XII, I 2 l. Itaque appellationem istam Semoniae decuriae Romanis sociae verto: socios Enim, quibus una Plautus Aniphi tr. I. I, 228. Sosiae nomen comparat, sorsos Bb Umbris vocatos esse, in superiore particula g. 25. monui; Igu inalium foederis autem, quo iam n. U. c. 444.

7쪽

jus Lalii acceperunt, sicut omnibus Umbris civitas data est a. U. c. 666. , cicero pro

Balbo c. 20. memiuit.

5. Dueinadmodum picus non solum apud Sabinos, ut Strabo V, 4, 2. pag. 240., ei tu Latio, ut Plinius Π. N. III, 20 18 et Plutarchus O. R. 2I. testantur, sed apud

Umbros quoque, ut sextae tabulau initium docet, in auguriis principalis axis suit; sic etiam omnibus his populis antiquitus Marti sacra templa suerunt, quorum aliud Dionysius Hol. I. pag. 11 sq. in urbe Sabinorum Silua, aliud in urbe Tiora Matiotia Aboriginum memorat., quod quidem oraculum antiquissimum haud absimile fuerit Dodonaeo, nisi quod Dodonae sedens in sacra quercu columba, apud Aborigines contra picus in colitantia lignea vaticinaretur. Agros Casilum vero atque Tialium ad vicum Martis Tudorti uni

Purtinuisse puto, quorum vicani in multis inscriptionibus apud Geuier. cccc IlI, 1. MXXXII, 1. MLXXXV Π, 9. et apud Murat. DCCCXLIV, 9. MXC, i I. loguntur. Duodsi ager Tlatius Dolatium fuit, quorum nummos voce T .ct εὶ inscriptos ex mea quidem sententia, quam in Ephemerid. llannoveranis numismaticis a. IM5. nr. XXVIII. h. I 3. et a. I 836. Dr. VII, g. 4. iii medium protuli, perperam ad Telamonis portum in Etruria rotulorunt, Dotates, setos Plinius M. N. III, I9 in inter Umbriae populos reconsul, liaud procul. abfuerunt ab ilio sano Martis, cuius rudera his ipsis temporibus delecta dicuntur. Iidem autem, quia Sallentini orant cognomine, verbis I re reui, uμ νυμε ι IV, a, II. Ja-hus com nome Vl, a, M. sive Japus Co nonae VII, a, 47. designari videntur. Etsi im Japvgicum nomen' in quarta tabula, interjecta voce Dusιε ti, a reliquis Tarsinatis tribus nominibus separatum est, id tamen ad Japvges potius in Umbria, quam ad Umbros iii Iapygia resero. Micali quidem l . l. T. I. pag. 7 l. iii Gargano monte, quem Virgilius A. XI, 217. Iapygem pro Apulo appellavit, vallem inter colles silvosos etiamnum Umbrorum nomine insignem reperit; sed quemadmodum Umbri in Apuliam, sic Iapvgos in Umbriam migrare potuerunt. 6. Romani eadem prudentia, qua colonias civium militares deducobant, quibus agros occupatos defenderent, is orat. S. ll, I, 35 sqq. , hostes suos in Italia devictos, ne iterum coirent, in diversas regiones abduxerunt. Omini igitur a Livio XV, sepit. coli. Flor. I, l0. II sq. Lutrop. II, 9. doceamur, codem sere tempore, quo Picentibus victis pax data et coloniae Ariminum in Piceno, Beneventum in Sauiuio doductae sunt, Umbros et Sallentinos victos atque in deditionem acceptos esse, quid magis est xerisimile, quam Sallentinos tum e Iapygia in Umbriam. Umbros contra in Apuliam esse abductos 7 Sic enim Picentes quoque, Strab. V, ex tr. Plin. H. N. III, 9., ad Silarum amnem in

Lucania habitantes legimus, quo sine dubio oodem tompore abducti sunt, quo Romani, post Tarsentinias victos a. U. c. 487. lolius Italiae imperio politi, filialtior Ouaestores provinciales secerunt, quoi uin primus Ostiae omnem regionem inter Tuscum maru et Apen-

8쪽

ninum montem inde ab Arni Tiberisque fontibus usque ad Liris ostia, alter Calibus reliqua usque ad sinum Tarentinum sub ditione sua tenebat, tertius Vero quartusque, quicquid inter Apenninum montem et Adriaticunt mare a Rubicono usque ad Aesim fluvium, indeque ad proni autorium Iapygium situm erat. Duod autem ad Tarsi natem tribum attinet, cui Iapyscum nomen in Iguvinis tabulis ascribitur, cani cum Lepsio de labb. Εugub. pag. 57. potius ad Tadinates, quam cum Kaempsi O Umbric. pag. 24. ad Sarsinates refero: Samiua enim, Plauti poetae patria, ad Sapiniam tribum, Livio XXXI, 2. XXXIII, 37. memoratam, pertinuisse videtur, quum Tarsinas tribus, sicut Iguvina II, 25 et 30. , ad Romanorum tribum Clusium inam reserenda sit, quae secundum permultarum inscriptionum testimonia omnia oppida inter Apenninum et Tiberim inde ab ejus sontibus usque ad Naris fluvii ostia sive a Sapinia trilm usque ad Sabinorum sines, Sestinum, Tifernum Tiberinum, Iguvium, Arnam, Vettonam, Mevaniam, Tuder, Ameriam, Interamnam atque Narniam, Complectebatur.

7. Tarsinas tribus, quacum Iguvina certa quaedam sacra communia habuisse videtur, sicut Romani Latinas serias cum Latinis populis agebant, vel Athenienses in panegyri,. quae singulis quinquenniis fiebat, per praeconem simul Plataeensibus bona precar Solebant, praeter Iapygicum nomen complectebatur Tarsinas, Turs cum sive Tuscum, atque Nahar cum non1 n. Quod si Tarsinate nomine Tαθινα τε ν Ηιιε ιιΙV, a, 17. casu Iocali Tadinum designatur, Turs cum sive Tuscum nomen non ad Tuscos sive Etruscos, sed ad Tudortes reserendum est, pro quibus Tudrs cum nomen scribi potuit, sicut Nahar cum nomen pro Nahartibus sive Nartibus h. c. Interamnatibus ad Narem fluvium secundum Plinii H. N. III, I9 I4 mullarumque inscriptionum apud Gruter. CCCCVII, I. CCCCXXII, T. CCCCLV, 4. et Murat. MLI, 4 ut 5. testimonia. Ceterum quum τουτα Taὐινα τε τῆ pis sine dubio pro tota Tarsinate tribu scriptum sit, nemo cum Lepsio in Rhenano Museo pii ilologico a. I 834. pag. 196. putabit,

in voce tota substantivum, in Iguvina adjectivum latere: praesersim quum in aO sacrificio, quod vesci ir ad Pir s. vasculis atris sit, VII, a, II. tote Tarsinate trisο, h. e. toti Tarsinati tribui, legatur, quemadmodum in eo, quod sit vesclir alsir s. vasculis

albis VII, a, 27. , pople tota P Iiο vinar, h. e. populo totius Iguvinae urbis . Etiam

in nummis inscriptione Ικti Feνι non Iguvini, sed, sicut in aliis nummis Umbricis, urbs designari videtur, atque Miletus quoque Miletina vocatur in verbis, vestem purpuream indicantibus VI, h, I 3., letto me Milet inar, si conseruntur verba toti O me Noniarit et tome Salier VI, b, 14., h. e. cum texto Nonnae Xs3ινας sive virginis Vestalis , cum texto Salii. Duemadmodum in quartae tabulae parte posteriore IV, a, 2. 5. πv- πλυπεῖν τὼ τας Iι9Fινας, et υτ απερ IιMFινα scriptum est, Sic in parte priore ci κρι-πεὐ-του ταπερ IκEFινα, victimae mactantur: quae verba Lassenius tu Rhenano

9쪽

- 10 Museo philologico a. 1833. pag. 385 sqq. iam recte interpretalus est pro monte Fisio, pro tota Iguvina. Hanc Iguvinam autem non urbem cum arce Fiata a deo Piso Sansi dicta, sed tribuni esse, e verbis τυτα στε θ) I MFινα, I ti Fixa II. 24 sq. 29 sq. non sequitur. s. Elai dicero nescio, undo Iguvina urbs nomen acceperit, hoc tamen eum ειχFaGuις I. l. magis congruit, quam cum Iove s. Diove, quod Lassenio visum est: Io vina enim, pro Ilo vina s. IuvFινα positum, quatuor, non tribus, syllabis est pro

nuntiandum, ut Iovinur VI, a, M. pro lio vinur VI, a, sa sive IκυFινυς IV, a, 21 sq. Cur autem verbis σπε ὐ) Ati addatur ἄρ τι σοὐ εικFasti- τις, h. e. pro inclitis rerum εacrarum arbitris, s. arbitrandi iure praeditis, ex iis facile intelligitur, quae β. I. monui. Ah τις inclitis xertendum putavi, quia V, a, 10 sq. Ah τω Ii Fι ei Ahiti m iot dicitur, sicut Iovi inclito apud Plaut. Pers. II, 3, I.; quanquam, si in superiore particula g. 31. cfρτιιιε ι rer e interpretatus sum eum ova tione, Iupiter et Mars ovatus diei posset, sicut apud Virgilium A. IV, 609. Noctur-DIs Hecate triviis ululata per urbes legitur. suod Frater Altersius in tertia tabula S timenter dequrior dicitur, saetio explicatur inscriptionibus, in quibus decuria bidentalis sive decuria sacerdotum bidentalium legitur.

IIIo incerta sunt omnia, nec nisi hariolando dicere possum, quid sentiam. Ouid si sua . caperque Seniouiis decuriis Osferri iubeantur, ut Iovi Patri et Vapuio Satisi sacra santhis e pecudibus 7 Sic saltim, quae sequuntur, probabiliter interpretari licet. s. Naxima dissiculicis in interpretandis Umbricis inscriptionibus creatur ro, quod nomina per plures casus similiter sexa observantur. Ouemadmodum igitur verba Frater Atiersine Selimenter deque ier Pelmner sorser in vario sonsu similiter ne- Ciuntur, ut genitivus singularis titimori non distitituatur a nominativo et dativo pluralis;

10쪽

sic dici vix potest, quomodo in quintae tabulae initio Verba τεκFιας φααεορας Πει ι - περιας XII. interpretanda sint. Quae si apposita sunt dativis ms ενιες aliter ea vertere nescio, quam stirpibus familiae Pompiliae duodecim, quasi τεκ-Fιας pro γενεαῖς scriptum sit, sicut apud Graecos iidem ZOκεις dicuntur, qui γονεῖς sunt. Recensen tuo tamen, quasi XIX. Pro XII. legendum sit, novendecim stirpium nomina: duae Atior states, duae Claverniae, duae Cureiates, duae Satanae, duae Pete states, duas Tale nates, duae Muso jates, duae Iules canae, tresque Casi lates: quibus duae ναυνε sive gentes adduntur, dum sacra praecipiuntur facienda

V, a, 2I et 35. βουκτε DFιε - Πεrὐυνια αὐ νcirave Φραrsu Ariusit r. His verbis Fratrum Aliersio in gentes Fusiam sive Furiam atque Petroniam indicari, ex illis intelligitur inscriptionibus, in quibus Furii atque Petronii Clusium inae tribus cives dicuntur, ut ex

Carsulana apud Murat. DXCVII, 3. vel DCCIV, 4. C. FVRIVS. C. F. CLV. TIRO. Tullerti - - MCCCXLVII, I 0. coli. Gruter. D LXXXVI, 3 et 8.

Amerina apud Griiter. MXXVIII, 1. coli. MXCVII, I. T. PETRONIO T. F. ii T. N. CLV. PROCULO.

His in inscriptionibus non solum Furii et Petronii leguntur, sed Mus eja quoque, quemadmodum Mussius Petronius apud Grui. DCXCVI, I 3. et Pompejus Mussianus apud Grutor. XLVI, 5., Mus elati stirpi familiae Pompiliae annumerandi, ex quorum exemplis stirps Cure jas non tam Curiatia, quam Curia, interpretanda est. Petersit, si νοια ια LIus et ρια recte vertitur familia Pompilia, Pilii, ut Atier sit Atilii vo candi sunt: possunt tamen Αtier states ab Origine Plinii Atlidiates esse, ut Tale natos

10. Furiorum monumenta quidem Tusculi detecta sunt; Aed gentes eorum, et patriciae El. plebeiae, non ex una eademque regione Originem duxere. Sic etiam Petro niam gentem, plebeiam quidem, Sed consularem et antiquissimRm, propior Feroniae a Sabinis peculiariter cultae caput in denariis Petroniae gentis essicium e Sabinis oriundam putarunt, praesertim quum Petronius Sabinus jam sub Tarquinio vixisse dicatur apud Dionysium, et ad Turpiliani quoque cognomen Tarpeia Nirgo in nummis respicere visa sit. Praeterea, Festo teste, Petroniae nomen fuit amni apud Iloniam in Tiberim defluenti, quem magistratus auspicato transibant, quum in Campo quid agere volebant, quod genu auspicii peremne vocatum est. At Feroniam tam ab Umbris, quam Sabinis aliisque Ita liae populis, cultam prima tabula prodit, cujus connexus cum aliena ex hisco verbis