장음표시 사용
11쪽
Ieamus, aut quia principium est , finisque naturae , aut quia supra naturam est,& principium,& finis . si consideremus Deum ipsum potiore quodam lumine nobis ostes um, quo apparet in una Deitate trinus, in effectis supra nat ram admirabilis,omnium eiusmodi effectorum supernat .ralium ,& prima canis ericiens, & postremus finis: atque adeo creaturae rationalis una,& summa talicitas; tunc ratio Dei supra naturae vires posita, sacram Theologiam petit.
Quamdiu vero praestatem,aeternamq. mentem intelligimus solutam a corpore,& liberam,segregatam ab omni concretione mortali, quae Omnia sentiat, &moueat, quae co lum,ac terras, tueatur & regat, ad quam res uniuersae quoquo modo possunt,contendant,& enitatur,ut veniant,tan- diu Deum naturaliter intelligimus, tandiu de eo naturalia
ter loquimur, tandiu metaphysice operamur . Est igitur Metaphysica quoniam prima consideratio eorum, quae ad cuiusque scientiae constituitonem spectant, proprij eius subiecti est scientia,qua per rationem naturae ad diuina eleuamur; ac proptesea non immerito eam Stagirita nomin
uit Sapientiam, quae est communis, & uniuersa cognitio eorum,quae sunt per altissimas causas. Sane quidem angusta est, fluxa, infirma,& quasi infidelis mentis nostrae acies, ac non aliter ad ea,quae manifestissima sunt attingens, quantactuae oculi ad fulgorem solis ; sed nihilominus ti ea abs lute, ac simpliciter spectetur, etiam mathematicas sciemtias demonstrandi certitudine, ac persectione longe sup rat,ac vincit. degit enim in rebus non modo simplicissimis,&suapte natura nobilissimis ; sed etiam maxime omnium stabiIssius, ut pote omnis materiae, ac mutationis expertibus. Qua de causa Aristoteles in praefatione suae facultatis Metaphysicae ait, hanc scientiam non esse humanam pos.sessionem ; & rursus,a solo Deo, maxime possideri, a nobis autem perexiguo tempore.Et,quis eam neget praestantissima es e scietiam,maximoq. honore dignam,quae prima principia, primas, perpetua , immutabileOq. substantias, quae
12쪽
ciuae a sensbus,& intelligentia nostra ob sui excellentiam
remotissimae sunt, ac demum totam entis latitudinem,quaens rimatur,ac percurrit Deinde vero,etsi dignitas,& prinstantia scientiarum, tam ex certitudine ostendendi, quam
ex praestantia subiectorum, sumi potesti attamenisi caetera paria, non esse eam simpliciter, & absolute colligendam ex gradibus firmitatis alioquin exquistissima facuItas rei nullius plane roboris esset nobilissima, quod nemo dixerit sed ex praestantia subiectorum,ut idemmet Philosophus a.
huius operis, cum iudicat praestantiorem, seu deteriorem scientiam, ex subiecto sic appellandam asserit. nulla interim facta mentione de ea nobilitate , quae ex demonstra di ratione ducitur . Hinc illudnatum est, quod idem primo de partibus animalium in hanc sententiam scriptum retia
quit . Resillas superiores, etsi eas leuiter attingamus ; t men ob earum excellentiam nos amplius oblectari, quam haec inferiora,quae omnia nobis iuncta tenemuS.Caeterum,s utilitates & fructus reru ex supremo fine aestimandi sunt,
quo ad illum magi αμ etine, seo υere utiliores merito censeri debent. quaenam vero humana scientia magis ducit hominem ad altissimarum rerum cotemplationem, in qua praecipue humana foeIicitas consstit , quam ea, cuius est praecipuum munus & officium, earum cognitionei exquirere mitto quod unum illud ad eius utilitatem commendandam satis esset,qubd maximum eiusdem appetitum naturae auctor hominibus indidit, a qua sententia Ariastot.demum hoc ipsum opus exorditurm eque. frustra,sed maximi potius alicuius emol menti causa huius modi propensio hu imanae naturae ingenita est. Qui rbus breuiter explicati ista praecipue disputanda proponun
13쪽
Elaphysica in communis,ct xniuersa eo brio eorum, junt alti Simast causas. En perfecta naturalis cotemptitio S minoris. Obiectum erus adaequatum in entis tota Iasitudo. Ratio formalis quae, ens es. Frincipale vero obiectum primae, perpetuae, immuta
4-i ntellectus nomi acies leuiter attingit. 7 .la enim intuitus humanis ad manifesti manatura,Ῥt oculus noctuae adfulgorem solis.
8 Unde Obiter Peripatetici salvetes rerum siverna
rum humanam contemplationem fler natura Uιτυ exrremu- Ust hominis ιηnum falsi sunt.' Frimitate certitudinis, cr materiae sibiectae dignit re Metaphysica praestat omnibus. a o Sed eius dignitas ex obiectopracipue desumitur . .. 11 Te quo prae antiam,
13 Solutionem a corpore, a 4 Secretionemq. ab omni corporepraedicat. . 33 Quod omnia moueta 6 Quod e aelum ruetur er regis, 18 .Ad quod demtim inferiores mentes centendunt, viper
Is Humanam mentem , etiam quandiu hic Uiuitur, re. rum cognitione torqueri, quis ignorat DE
14쪽
risi Vmanum Physiologiae munus inconsidera tione, & admiratione versari rerum corporalium,quae per quinque sensus corporeos .l ingrediuntur ad animum, & motionis, vel quietis intus virtute praedita sunt vel ea maxime constat, quod,ab hoc, quasi rudes debere mortales incipere, ut possint paulatim ad altioracca quibusdam profectionum gradibus ascendere, natu ra duce didicerunt omnes . quando enim rerum istarum visibilium,forma & imago in consideratione adducituricum obstupescentes attendimus,& attendentes obstupescimus, corporalia ista, quae sensu corporeo haurimus, quam sint multa, quam magna, quam diuersa, quam pulchra vet i cunda, in his omnibus supereminentis illius essentiae diuianae potentiam, sapientiam, munificentiam,& mirando v ner mur, & venerando miramur. Ita ut Physica scientiam spiritualem quandam mundi imaginem iure dicamus, petquam uniuersa mortalia corpora, quaeq. motionis habent,& quietis initium speculantur. an homini quidem scientia reru contingat,quae res varietati,incsistantiae,permutati ni q. sunt obnoxiae, ipsi Veteres inconstatia reru hac munda nar si perterriti vehementissime dubitarunt;attamen quanuis corruptibilium entium, quatenus corruptibilia sunt;ἰ, hoc est, quatenus singularia non sit scientia, in huiusnodi rebus vis ipsa intelligendi praedicata quaeda reperit uniuer salia, & necessaria, quibus,colligendo, atque ad rationem scie
15쪽
scientiae reuocando,adiscit. Et quamuis naturalia entia n5 semper , ac perpetuo contingant eodem plane modo, sed interdum a naturali statu, & ordine suo deficiant, tamen, hoc ipsum physicum non latet ingenium. quippe Physi
logia docet rcrum caducarum, atq. mortalium hoc esse ingenium , ut licet sere ita eveniant, tamen aliquando a fine& scopo suo natural i aberrent , quid, quomodo, quando, cur, aut in quibus rebus contingat, idem phy sicus vere,ac diligenter explanat. sane quidem ea mihi maxime probatur, & ad veritatis similitudinem videtur esse propensior opinio, quae Aristot. auctorem inter caeteros philosophiae. Veteris viros, tamquam prae aliis humana sapientia fulgentem,insequitur, quia tamen praecipua eius doctrinae firmomenta,materiae aeternitas, motus,mudi,& id genus alia plura veritati repugnantia non arrident,quae Pererius vir ali
quin clarissimus nostra tepestate persequitur, perspicuum est absolute,& in totum ut eius utar verbis) rationem scientiae non habere eam doctrinam Aristotelis,quam in Physicis profitetur. Caeterum constituto subiecto philosophiae naturalis eius causae, assectiones, & species, oportet gen
ratim exponantur. Causae rerum naturalium quaternario numero sunt contentae. Materia, ex qua prima constante, atque manente omnia, non per accidens, fiunt eo modo,
uo ex priuatione res procreari dicuntur ; Erici eno, a quo uni ; Finis,cuius gratia fiunt I ac demum Forma, propter quam sunt id quod sunt. Materia duplex est, una sublun tium rerum, quae licet sit potentia substantialiter, proprio
tamen viget actu; altera caelestium particeps quidem qu dammodo potentiae, ex alia tamen parte,ita ut suae naturae actu,ut de propria specie, aut forma mutari minime possit. Ericiens duplex,mouens non motum, veluti est intelligentia, mouens motum, veluti caelum. Finis item duplex est, unus generationis, alter rei genitae; ille est forma,quae per generationem acquiritur, hic persecta operatio eius. forma, una substantialis, quae facit ens simpliciter, & hoc ali
16쪽
quid, altera accidentalis, quae & praeparat, &conseruat& instrumenti munerescingitur. Assecti es rerum coqimunes sunt, quantitas, locus, tempus,& motus. Alia vero est Quantitas continua, alia Discreta. continuae ratio' stextra positio partis ad partem . Discreta vero n5 est ens Ationis . Loci fautem est, in quo entium quodlibet natu: lium conseruatur,& manet,coptinentis, rpuris terminus, vel superficies. Tempus non est sine motu . Motus derinitionem, qua dicitur, actus entis in potentia,quatenus ippotentia,existimo quod univoce,ortum,& obitum,auisti nem,& minution ,delationem alterationem hirocon tinere dicatur. Species autem naturilis corporis coelum, elem enta, nixtaperstoa,pariter di imper&ctaconstitii in-turi coel in vero in orbem perpetuo circinfertur . elementa propria natura recto motu agitantur. mixta imperfecta perele in iii 1,O 'i h eis dominatur. persevia seipsis mouen, si dicam, quas ibiles res dicuntur 4 Physica Geminulis, siquis bene velit sentire, non po-
tur. His positi soni bra theonemata disputabunturi,
tὸn dici absilute, in totum silentia. s Fluxibinum reru cause quaternario numero constat. 6 EH enim Incateria, ex qua per se omnia sunt.
17쪽
8 Finis cuius iratia. I' Forma, tryter quam consiHunt.1o Materiasus lunarium est Uentialter inpotentia 'i i Aoprium haἷet exissentiae actum, ,1x Materia caelessium est aetidentalitret in potentia .uri 13 Est proprio actu eonuans.
Efficiens non motum est Mens ipsa se aerata et in is ussciens motum es coelum i um latum.16 Finis ortus est forma subsantialis. Ii Hii Finis artae rei est persectum opus eius. - 18 Subnantialis firma rei facit ens simpsiciter esse.
I9 LAccidentalis vero tantummcri secundum quid. x o Quantitas continua est extra positis pariis adpartem. x i Lacus est continentis corporis te mus.1 H. oeχα Tempus, non manet absisue motu.
13 Motus diffinitis, qua dicitur esse actus entis,oee. co
ctis univoce motibus tribuitur. 22 11 Caeli latis perpetuo durat.1s Esementa recto motu per naturam agitamur.
1 6 Mixta imperfecta ducuntur elemento, quod in js δε-
x Persessa Iero omnia a propria forma mouentur.
18쪽
on templatricem Philosephiam tripartito ordine digestam, triplicem quoque habe
re rationem, unam de diu in is, alteram de naturalibus, tertiam de mathematicis, ex ipsomet eoru , quae sunt, ordine tradidere sapientes. ex rebus enim aliae Omnino muteria carent, seque pulcherrime sustentant, ac per se intelliguntur; cuius modi sunt res diuinae. aliae nunquam separari a materia, nec per se constare, intelligiue possunt ; vires natules,ac species, quae materiam adiunctam habentilignum videlicet,os, caro,& simplicia corpora, quae etiam naturalia dicuntur, propterea quod a natura proxime prodeunt . Mathematica vero, quae & separabilia, & non separabilia sunt, intermedia vocantur. circuluS enim triangulique,& reliqua generis eiusdem per se sine materia cohaerere non possunt; quod in causa est, ut a materia non secludantur. veruntamen postquam ligneum, aeneumue, aut lapideum circulum , atq; triangulum in sp erimus,eorum sermam a materia semotam animo compraehendemus, nosecus, ac cera facit, quae non materiem sed serinam trahit, cum a Agillo imprimitur. dicentur ergo a materia non segregari, cum eam nos de illis opinionem conceperimus. Igitur cum ex ijs, quae sun alia omnino separentur,alia penitus non seiungantur, alia tum seiunbantur, tum a mat ria nihil semoveantur; merito im c postrema, contemplationem mathematicam restituunt,quam mediam quo que puto dicendam esse ex subiecta quantitate, quae ut me C a taph i by COO
19쪽
cum dignitatis ordine,p ysicam obtinere, est censendum, . CXtremum autem mathematices. eteni plificus disserit
de substantijs,& naturalibus corporibus, in quibus sunt stirpes, animaria, homo,si coelum, quibus rebvanihil est infra
intelligentias excellentius, atque nobilius. Mathematicae vero disciplinae in sola cogntrione accidentium occupan tur. agunt enim de quantitate, & his,quae in quantitate insunt, astectionibus . excipio Astrologiam quae versatur in contemplatione corporum coelestium , de qua fatetur Aristoteles,quod speculatur astra; quanquam si rem subtiliter expendamus, ne ipsa quidem Astrologia attingit substa
tiam.coeli, sed tantummodo in quantitate, figura, ct pro portionibus motuum coelestium es non physico, sed mathe- 'matico modo pertractandis,occupatur. QSamuis enim figuras, & proportiones in subinantia certa , nempe caelesti, meditetur, nullam tamen ex subiecta substantia demo
strationem ducit, sed ex apparentibus tantum, atque Om uino ex obseruatione motuum; quapropter inter mathematicas potius, quam intermedias numeratur. Medias dico M Isicen, & Perspectivam circa immobilia versantes, qu tenus circa affectus quanti, qui ratione saltem a materia absolui possunt, non tamen quatenus adimateria separati iuni, sed qua in ceri moeria: In Musica quidem propo tiones in auditu, in Perspectiua lineas in visu. At, ne quid qua ad id pertinens praetereamus, quid est materia intel Iigibilis, a qua dicunt mathematica non absolui e Dicendum materiam intelligibilem in puris mathematicis esse quantum i & in Geometria quidem conti nuum, ut pote lineam, superficiem, corpus, quae sunt subiecta figuris; in
Arumetica vexo discretum, hocust numerum, in quo prOp0rtiones, figuras, simplicitatem,compositionei caeteraq;c0nsiderat nec quicquamDbest, quominus id Mathemati-
20쪽
eiis sacere possit, substantiamq. omnem circumcidat, solo quanto relicto; quoniam, cum & figurae, & numeri nullam certam sibi materiam optent, ab omni separari intelligetis do possimi; cumque nullam a subiecta substantia Mathematicus demonstrationem ducat, neque ab eius affectibus sensibilibus haec omnia demit,quoniam his non eget, ne rue etiam de sensibni linea demonstrat, aut de corpore senbili, sed intelligibili, hoc est in intellectu, & phantasia existente. Igitur tit, ut quatenus mathematica non habent certam materiam, ab omni materia absoluantur intelligendo; quatenus vero in materia corporea habet esse, etsi a materia absoluuntur, non tamen a phantasia, quali ab imagi, ne quadam rerum sensibilium, ac materialium. Istis breuiter sic enarratis, theoremata,que sequutur, erui disputada.
thematica en scientia contemplatrix. Mediat infer Diumam, σ Naturalem. Longitudines, latitudine puncta, selida, plana, numeros, ctrcturas metitur atq; cosiderat.
4 Mathematicus intellectus a materia sensibili se absoluit, non ab intelligibili. 3 cogitatione enim ab abit,allue ratione. si Secuta nos et sicundu natura prior est qua Flysica. Mediae Mathematicae sunt musica, Ferspectiva, cr rologia.
s Fraecipuae tamen, Musices, re Perste cZiua. O .. : . 6 concernunt quispe materiam.
i o strologia vero magis sterit Mathematicam. 1 1 mi modifacultas solam formam contemplatur.