장음표시 사용
451쪽
meliori sorte cordicalem supplere doceo eodem
Melior igitur sortuna est,estphaliae, cui ex siligine hordeo, avena panem pinsere concedit soli polique ingenium. Praesertim cum bene nutriat, . facile per alvum superflua demittat, licet etiam illi diligenter colatus coctusque tum cribro poratus 'ex secat panis, triticeo vix cedens non deficiat. Prosecto hic adeo nonnunquam candicat, ut illo haud facile expectaveris melorem.
Elogia quae patri pani tribuit G ius, laudem merentur, inprimis quod ad Iudicii cultum ae incrementum faciat, is illecebris O cupiditatibus deliciarum earum , qua corpus animumque viarilem faminant, abstrabar, qui potius corpora animosque objrmeo ad virtutem roboret. Sed amabo, quomodo haec cum Clericis pane hoc ingenium augente , a voluptatibus taminantibus
abstrahente, corpus animumque ad virtuo o firmantes roborante vescentibus,, tamen V
nereis deliciis cum scortis suis indulgemibus com gruunt 3 Idem Auctor scribit robustissimo. est phalos tres pugnacissima Vari Legiones obruisse proculcaste , Qterrorem istum Germanorum Drusum in pugna excusiste, hoc pani estphalico deberi asterit, eo quod plus in illo sit virtutis, quam in ceteris panibus. Addit estphalos clarissima , apud Liviones virtutis animique roboris edidi ite specimina, quorum nomina ad hunc usque diem in amplissimis Livoniae partibus sint proe- clarissima, atque hoc ideo actum judicat, iiisdut Athleti prandentes comederint Colii bi , sive atratum panem. Cujus tamen nullam reddit ra
452쪽
tionem sane docet nos Textus Sacer Isaia c. 3. in pane, aqua magnum eine vitae sustentandae robur : Ecce enim Dominator Dominus Exercituum auferet a Ierusalem, a Iuda validum, fortem : Omne roburis,nis. omne robur aqua. Quo collimat illud Regii saltis C3. . 6. Ut educas panem de terra vinum latificet cor hο- minis , ut exhilaret faciem in oles ' panis cor
hominis confirmet. Tu vero ratione Physica haec illustrare non intermittas. Praeter atredinem insistens in pane estphalico exterarum gentium oculos exercet de pondus magnitudo, entum pondium, sesqui pedalem, imo , quis nesciat duobus tribusve pedibus offendi oblongum Quales jam antiquitus quoque notos fuisse ex Plauto in Bracch. discimus Act. q. c. a. comesse panem tris pedes latum potes. Qui sermam atrati panis quadratam, eamque oblongam , tanquam ruditate inconditam , vel insolentia nauseantem , ne dicam monstro haud absimilem arrodunt , illi quidem vel ignorantiae sacrarum Litterarum , vel contemptus divini Instituti reatum subeant necelle est. Equidem p cialis Mysterii documento hanc formam ex pra cepto Veteris Testamenti olim sacram fuisse omnino docemur. meque vero rotundi sive orbiculares, ut passim fert Christiarorum interpretatio , sed juxta unanimem Judaeo um fidem Traditionemque oblongi fuerunt, de quidem quadrato blongi, ita ut longitudo ejusvis panis esset palmorum decem, latitudo palmorum quinque , altitudo vero digit
rum septem. quanquam Palmum quatuor digit
453쪽
rum mensuram non excedere ex nomine Παλπισει
statuant LXX. Interpretes. De quo Consule Chri Lud Schliebter Librum singularem de Panibus Specierum Part. I. p. 28. Profecto Grossiore, estphalici nostri ejus notae virtutisque haud sunt, quo Fab. Lib. I C. I. pueris demulcendis commendat , inquiensi Date puero Panem , ne ploret, utpote ad cujus potius conspectum exterrefactus plorare inciperet. Sanesta opus dulcioris farinae sormaeque paniculos, eosque varii generis figuris de animalculis insignitos intellexerit, qui pueros compescant. De quo Arnobius in parvuli pulsiones, quo aηimis parcant, abstineantque ploratibus, passerculos, pupulos, equuleos,panes accipiunt, quibus avocare se possint. Sed haec per parenthesin &c Politiorum porro gentili palatum nausea farinaceam nostrorum Pa
num mallam plurimis Vestphaliae in locis pedibus non manibus tractari , conculcari, quo mum aptetur pistorio surno, quem morem Indis
QAEgyptiis apud Strabonem Lib. XVII. Geographia p. 8a 3 familiarem communemque fecisse legimus, quod Millud Herodoti confirmat, Eopti rum esse tutam manibus tractare , massam vero, ex quo panis fir pedibus. Verum haec non tantum apud Vestphalos , sed etiam Batavos invaluit conis suetudo. In nobilioribus Hollandiae Urbibus, ubi pistores passim tam panis grossior domesticus quam tirticeus pro quavis familia emitur , massa farinacea a pistorum famulis persaepe sat sordidis utunam non aliquandoque clandestina insectis, pedibus calcando mactatur. Siquis autem interrogaret, quare tantos molis panes pinsitet estphalus, nun
454쪽
quid illi respondendum judicares, Quod quondam curioso sciscitatori hujus geluis non nemo ista plus farinae ad holum cor fierionem adhibent. In laudem umpernichelii prolixa , quod possem, oratione excurrere huc minime pertinet, prae sertim quod idipsum sitis superque prasti tum ita aquam plui imis. Suffciat in Nesiphalia nostra nihil oecile eorum, ut inqtiit Tuldenus Hil per Europ. Lib. I. p. a. qua usui sunt vel ad vescendum vel
ad bene beateque vivendum. Sed antequam finiam , in transitu tibi in memoriam reduco famosum illud ac Metallurgis adeo celebrataim Kup fer Nic et Faeces elle easque vultureae indolis, utpote Arsenico imbutas praetcralios docet Magnus de Brorneli Minerologia de Lithographia Suecana cap. IO. p. III. Verum cum simul originem vocis nubis non exponat , Metaulurgorum gemem de ea adire iure operae pretium, quin enim aliqualem cum umper-Nichelio inquilino reserat astinitatem , peraeque non dubitamus. Tu quidem. Vale. michingbovi VII. Κaleiid. April. MDCCXLI L
De pane grossiori, atro Mesyphalorum,
Moralem Physicam Analysin sistit
Orestes. imechitabovium. AD amicas Litteras tuas de pane atro estis phalorum Bonpοurni et dicto, de cujus Con
455쪽
troverso nomine disputas, Amoebaeum accipe r sponsum. Hujus quando incoeperit usus, non est
facile determinatu Tacitus namque mores Germanorum antiquorum c victiis rationem satis exa et in describens illius nullam facit mentionem. Narrat lues carnem crudam communem uillia illorum cibum, panis tamen non meminit, indicio
apud veteres Saxones illius formae dc structurae panes in usu nondum iu ille, alias id veluti memoratu dignum flentio noni taeteri illet. Quod etiam eo magis est probabile, cum primaevi estphali molendinis, comminuendae silio in is machinis tritoriis caruerint. Nempe quia nondum panem hunc gro illim comederant, ex quo juxta postulatum Goetii potu illent fieri ingenioli , inventione hac destituti sunta, Postquam vero scientiam insitandi excoquendi panes a Romanis in Venpha. liam advenis edocti sunt, introducta tandem frumenti in pollinem redigendi artificio ex eo lic grolle saltem de rudi ter comminuto nec ob Cribrorum seu Secerniculorum desectum a sursu re separato istam panis decumani structuram dc compagem felici genio invenerunt, vel etiam a populo Romancidi dicerunt. Nam Verrius apud Plinium author est,
eundem Iane e frument sursura o per trecentos annos usum suisse. Erant autem veteres Saxones
statura magni ac lacertis sortes, unde corporibus suis, panem magnum tonderosum deberi recte judicabant. Qtrorum stomachus per tot saecula carnibus etiam crudis digerendis erat alluetus, facile una furfures consumere poterat. Populo olim moribus rudi non nisi rudis panis conveniebat,
qui tamen postea compertus est suis sapidus ,
456쪽
bene nutriem, imo ea valere praerogativa, ut sint qui putent , quod inphali in tam politas abeant. ubi dedolantur hominum statuas, id soli huic nu trimento deberi , quod verius esse judicaverim, quam quod ros huic pani illa contra Quintilium Varum, Gesarem Germanicum victoria, felix in Livoniam transmigratio, ut Gonius sentit, in aeceptis sit ferenda. inphalis magnae sunt Diotis, grandesinitulli. nlultis quidem in locis ex ligno, oliti rudi, nunc eleganter dedolato, quibus egregibsit oecurritur, cur non ament panes majores quia Alia questite furfuris non factae separationi subaes potest ratio politic oeconomica, quae dc sorte hune panem adhuc hodiedum commendat. Ubi enim ob frumenti inopiam annona ingravescit,
quis nescit ex surfuribus non separatis aucta panis mole optimum publici fami praestari subsidium Nemo ane sibi imaginetur in pane fure aceo nil nutrimenti contineri Prosecto plus quam in alio quocunque pane experientia, destillatio non se lute instituta me docuit , utpote quae plus olei de spiritus ex illo, quam quovis alio suppeditavit ad lusus in medicina non contemnendos is hae enus arcanos , de quibus fusus tractabit Artographia mea Spanina. Vid. Historia Bibliographica mea. Quomodo antiqui estphali panem hune ea ter idiomate denominarint, non constati pertau . tena traditio, sorte Gallum transiisse estphaliae oras , cui fuerit ab Hospite oblatus vernaeulus hie panis, qui ore deliratiori eum respuerit,is equo devorandum dede it cum diei es οὐρουν Nisis, Mi ab equo eum esse appellatum. Quae
457쪽
Etymologia cum Eccardo nctio viris alias clarissimis non placuerit, eam potius ab infamibus Clericorum prostibulis Niche vocatis derivarunt, quae scommata Tarcasmos in erudita Epistola illa sufficiente resutasti. Cui sententiae Tuae pariter subscribo cum viris aliis doctissimis, etiam Gallis. Duo Patres Religiosi ex familia S. Benedicti ex Congregatione Pariliensi S. Mauri Anno Ti8. a suis superioribus in Germaniam ad visitanda sit ordinis monasteria pro colligendis celebritim Bibliothecarum analectis missi, dum in estphalia Abbatiae Verdensis, Leisbornensis, Marienveldensis, Cor-beiens Bibliothecas vilitallent, inter alia curiose Visa quoque memorant se quoque spectati illum
panem, de quo sci ipsit ipsius qualis regio,
in quo homines coguntur comedere terram , illuminque ipsum elles, quem Cestphaliam peregram Gallus sibi in mensa appositum avertatus dixerat pro suo equo, quo vehebatur, inuem Nise, M. non Nichel appellabat, bonum elle Coton Our cle , quod Galli ut NicXel expiimunt. Vid. Tractatus Pariliis in . apud Montalantium impressus sub titulo: Dage litteraire de deux Religieax Benedictins de la congregation de S. ADur. Mittam igitur ista convitia iani estphalorum grossiori debita Elogia tecum deieram. Nam alias, excepta hac inepta denominationis Explicatione laudati Duumviri de pane lioc atrato bene sentierunt scripserunt, imo in hyperbolicas ejus
laudes eruperunt, ut in serius ostendam.
Patet igitur Bonpournichel saltem esse panis estphalici cognomen Genuinum enim nujus alimenti nomeni uille Bro si et Braud extra dubium
458쪽
est, ut eleganter ex rariorum populorum diomatis
Consensu tymologice deducis. Mirum autem c uomodo a Graeco 'ο- quovis Emilento, ista denominatio ad barbaram sentem originaliter dev nerit. Ita ut dici possit linguam cieram esse coe iterarum linguarum matrem. Nam Taunum nomen panis Isidorus a πῶν omni, derivat, quod omne quasi alimentum absolvat. Est enim quasi ciborum basis alimentum universale, omnibus seme gentibus similiare, alimentorum facile princeps. Priscis jam gentibus panis hic cognitus dictus sui furfuraceus, quia a sursum non repurgatus, teste Gellio lib. a. c. 9. Athenaus l. 3. p. as . st comitam vocat ex farina incerniculo non excussa subactum, item Gliphium quasi robur membro leum Caelio Rhod in Cibarius, Gregarius, Te rentis ater dicitur, quae ad tuae Epistolae imitati nem de Hymo panis latino sufficiant..ῆ ntequam nunc ad elogia panis estphalicia
veniam, prius aliqua miranda de pane in genere recenseboi
Mirabile, quod sub digestione microcosmicae pane fiat sanguisis caro, licet panis laqua
dicatur vita canis, tamen ex istis binis vita hominis cuiuscunque etiam animalis sustentari, omnia corporis tam solida quam fluida tam diversa ad Mus conservationem reparari valeant.
Mirabile, quod etiam panis digestione sub simo mutetur in substantiam quasi carneam, quae AmphParacelsi constituit, id est Aroma Philosophorum. inter remedia potestativa non postremum. Mirabile, panem naturaliter converti posse in lapidem, sed ex lapide fieri panem naturaliser ima
459쪽
possibile de plane miraculosum , quo experimenti tentamine Sathanas in ChristoDivinitatem explorare voluit in deserto, dicens si filius Dei es, fac ut lapis iste panis fiat. Mirabile, quod in pane arcana clavis ad varia subjecta mineralia reseranda lateat quae est speciosa spiritus Catholici ceu menstrui universalis ad umbratio. Adeo ut quidam ineo, quamvis magno errore , primam materiam philosophicam quaeso verint, cujus specimen exhibet oris in vereda
Mirabilis est panis productio, quando per divinam benedictionem ex rore coeli, c pinguedinetem unum granum siliginis successive innumeragenerat, ut innumeris sufficiat alendis hominibus, quod quidam appellat miraculum Rusticorum. Mirabile, quod a cultuis proventu frumenti ad panem conficiendum necessarie totum mundi. Politici Systema omnia mundi commercia, omnis hominum status denique ineste dependeant. Non
enim aurum, hon urgentum, non gemmae pretimsissimae vitam conservare possunt, unde non illa sed panem quotidianum a Patre coelesti petere jussit mundi Servator, sub quo ceu generali, unis e sali vitae basi omnia reliqua ad vitam necessaria
Redeo nunc ad panem atrum estpnatorum. CLEccardus eundem Deorum cibum in suis Rhytmis a Gozio allatis appellitat. Gaude, inquit, Panis tuus est eorum cibus, consertat cor, caput. si quis honores assectat o gloriam, tantum de illo manducet c. O beatos igitur ad stivam memphalorum moesulos, quibus Cibo Deorum Ecca dino
460쪽
diri indies vesti coneessii est' Quidni vos ex universa Germania generosae indolis juvenes tolutim ad oras mei phalicas advolatis, ut ex praecellenti hoc Deorum cibo animi virtutem , ingenii , fid litatem, morum constantiam, solidumque in rebus gerendi judicium, ceu ille statuit, nanciscamini. Sed metuo, ne hi ad exemplar ipsi Eceardum cum pane isto atro. robur sanitatem o sapientiam largiente naso suspendant adunco ut per quadraginta duos annos, Gozius ita perpetim panem mestphalorum aversentur. Lipsius nimium molliculusis panis pondus totamque faciem increpat, estphalicamque gentem miseram appellat, quod Qterram suam urat, panem illi atredine gravitate similem edat. Sed vali quid noceat atredo pani non haec habenda pro vitio, sed sermentationisis coctionis rite peractae est indicium, per totam namque saepius noctem in clibano o
structo percoquitur. Ater, ille inquit, gravidus acidus Aciditas a sermento est, quae proin Ventriculo admodum grata : Est enim in illa spiritus
vere esurinus, qui appetitum excitatin stomachum confortat. Gravitas autem non a sermenti desectu est Sed tum a pondere mallae farinaceae, ex qua panes multis in locis compingantur, tum ob systema compactius , quia in ilIa non raro dimidia
adhuc grana sub molari lapide non contrita reperiuntur. agnos vero panes parvis meliores esse hoc argumento probat Claudius Deodatus Panth. Hygiast. l. a. c. . quod magni panes plurimum me dullae obtineant, adeoque copiose nutriant Malvum molliant. Parvi ver, utpote quorum interiora ignis facile penetrat, medullae humiditatem ex- s siccat,