장음표시 사용
71쪽
Pretoris autem Xpostea palatium amplector, Cuiu tanta e8t amplitudo, tantaque speciositas, ut Paucis in Civitatibus tale, tamque magnisiCum inveniatur Salas habet amplissimas, plurimaque speciosa et ornata habet hospitia, pulCerrimam appellana decoram Cancellariam ornatissimam, loca alia, quibus ViCarius, iudiCe sui omnes, CanCellarius, Comestabiles, milites, satellites, ceterique familiares suis etiam Cum familiis Commodiose loCentur. Stabularia magna horreaque ampli Ssima fontes, CuriaS, Ceteraque ad Commodum Omne que Sunt neCessaria LEt ad magnifica edificia prosequens, illud in medium duco, quod Capitanei Curia appellatur, quod magnificus urbis nostre Capitaneus inhabitatu quoque in loco stipendiariis ius per
eum redditur Cuius si magnitudinem, si edificii superbiam, i excellentiam recitare voluero, i michi plurima charte folia non sussicerent. Verum ea, que ad eius XCellentiam particularia facere miChi visa sunt, silentio non preteribo. NiChil eque est, quod ad oculorum iucunditatem tantum operetur, quantum aut decora facies aut rei ipsius apparens prestantia. Habet equidem locus hic, tota in Italia famosus, nedum deCoram faCiem, sed et delectabilis apparenti egregiam prestantiam, qua eius intuitus visui quam amenus redditur. ESi enim porta eiust quam magnifica, quamque Superba, Cuiu in arte Superiori Confabricata turris est speCiosa nimis, variisque figuris PiCtis ornata, qua horologium Clauditur, horas diurnas o nocturnas
omnes utSans, tune a Solis CurSum, quibusve in ignis sui planete hi in dies et horas existunt, apertissime demonstrat Perian autem ad Curiam magnam luminosam valde, palatiis Circumdatam, fit ingreSaus, que forta8Si Sua CapaCitate aduSque equo mille Contineret. Suntque 2 in ea locli bine, quarum una et ornata Custodibus Conceditur, reliqua vero nobilibus designatur. Cum si recto tramite ad Palatium pervenitur, lodiam magnam quatuor Cum Sui quadris curiam aliam Circundantem invenis, Cuius in medio fons est He enim in omni suo latere columpni marmoreis Superba exiStit. Quam Cum egrederis, Curiam magnam videbis, qua patriti iuvenes Patavi, Cum primum se ad exercitia Z preparant, i armati Corporis vires et ad 25 ludum aptitudinem explorant. Hinc stabularia tercentum equos Collocantia, in magnifice Coquine hin penu maXimum, Ceteraque ad ornamentum palatii que accedunt illi non desunt. Cumque honoratas Calas ascendis, podiola odiam parte in superiori Circuentia, Columpnis marmoreis a magnificis feneStris, que ad utranque Curiam aspectum habent, etiam ornata invenis. itantque due amplissime et picturis ornatissime sale ad latera horum Siluate, quarum 30 prima Thebarum nuncupatur, altera Tmlcratorum nominatur prima maior atque gloriosior, inqua romani imperatores miri Cum figuris, Cumque triumphiS, auro Optimoque Cum Colore depicti sunt. Quos gloriose manus illustrium pictorum Claviani et Alticherii configurarunt. Hec vero domus imperatoria est, et imperatore digna: Cui Camere amena Viridaria, CCtesia,
officialium loCa, et advenarum hospitia quam magnifica minime desunt. Sed quid plura dicam Θ35 quadringentorum cubilium loca tenet. Et, ut iuCundior reddatur habitatio, locum habet, quem
tragetum nominant, X omni arte meriis allatim, Cuius longitudo adusque quartum milliaris et ad duodecim pedes latitudo extendere se videtur. Is autem locu ita amenus, quo civitas ea in parte tota videtur, ad menta nostra superba pervenit; de quibus post suo loco.
Huius autem palatii ambitus medium et ultra milliare Circuit. Et ut uno verbo, pace aliarum 4 civitatum, dicam, nullum in Italia ita magnificum, nullumque ita superbum invenitur .
72쪽
Et si magnifica Civium disicia nominare vellem, existimo me si suspectum testem fieri debere. Volo autem miChi satis esse, si unum nominavero, quo nullum magni si Centius Civi accommodatum in Italia reperitur. Est enim eius nimium superbu ingre88us, nam Porta Superba est marmorei quadrati deCorata, super quam turri non magne altitudinis Confabricata est. Curia rotunda ante palatium menti mertatis quam amplissima Cappella magna picturis Zoti pictorum prinCipis ornatissima, que tribus saCerdotibu in die et hora sanctificatur. Viridario amplissimo amplissimoque horto munitum, Cui neque Camere deCore, neque ale, Cetera, ad domus nobilium commodum que CCedunt, minime desunt. Tante enim latitudinis Curia rotunda St, ut, Cum gloriosii Incarnationi die festu venit, totus clerus totusque populus eo in loco Claudatur, nam gloriosa atque devota nimis representatio Annuntiationis luper Angelum ad Mariam Spiritu Sancto superveniente per Clerum eo in die eoque in loco sit. Hanc autem sibi domus ipsa nobilium de Scrovineis dignitatem vendicavit, Cum in honorem Virginis gloriose appellam illam si sumptuosam disiCaverit Arbitror enim plures in Italia dominos tam magnifica habitatione non gaudere L Neque hospitium ovis magnificum postergabo, quo nullum in Italia pulcrius aut magni l5ficentius existit, Cuius introitus ita magnificus est, aliaque sua loca ita speciosa, ut forenSes
Muκ. is 76 de magnificentia Civitatis audita ad Si Credendum faCile Commoveat. Quamobrem, si recte ConspiCio, nedum ut ornamentum, Sed ornamentorum urbi nostre Velut lavem Colendum esse arbitror. Curiam amplissimam et Ornati SSimam habet, Camera innumeras, Salas, locaque
alia ornata ad hospitium quam necessaria Ne preteribo ho in loco sua quam magnifica sta 20bularia ducentos equos Commode ColloCantia. Quod Si tanta hospes magnificentia frueretur, que
loco Corresponderet, recepti advene non ut CiVeS, non ut mercatoreS, non ut nobiles, Sed
veluti magnificos dominos depascerent . Et ab edificiis non discedens, ad amplissimum nostre urbis CaStriim me Converiam, CuiuA c. et si dignitatem, Si pulcritudinem, Si ineXPugnabilem fortitudinem, ut decet, enuntiavero, for 25 lassis mendacem me diCes, eoque maxime Cum iam Cetera edificia si extulerim, ut omnibus sui ordinis, que in Italia Sunt preesse videantur. Verum non ficta, non mendaCiosa Sum dicturus se Cum tot adduntur laudes, quandoque Si detrahi videtur Tamen, quia eius Compositio rei publice adversatur, Cum nonnisi tyrannico iussu id Confabricatim fuerit, statui pauca de eo tibi Conscribere. Eius enim ambitus, si Curias, si denique stabularia, rotium 30 armorum et maChinamentorum loca adinricem Coniuncta Contemplabuntur, unius milliaris erit et medii, que omnia flumine Civitatis magno Cum ordine et muro vallantur. Et si ceteris suis in partibus bellabile videatur, pars vero media ut inexpugnabilis habetur Cuius preter fortitudinem tanta est loci amenitas, et in aspectu iucunditaS, tantaque Salarum magnificarum atque Camerarum malarum Copia, ut Fredericus imperator se undus sui pro amena 35
habitatione, suorumque omnium Commodo dum im Italiam descendit in 1400, eligere non
73쪽
dubitaverit. Neque preter papiens castriim in Italia tale inventim est. De quo cum illustris comes Franciscus fortia ipsum perspicaci animo revolvisset, patavum ait plus papiens sibi delectare. Quod si sue stabimus sententie, Cui prudentissimo atque in armis et fortilitiis expertissimo credendum est, unicum si in Italia pulcrius et gloriosius evadet, verum papiense fortius .
Et cum menta, urbis nostre magnum decus, diligenti Cura animo revolvo, ea gloriosa vetuste Hierusalem videre me sentio, que et triplici ordine si etiam Composita fuere. Nullam quippe usque modo urbem, preter Hierusalem et Patavium, Si triplici mentorum o dine cingi legisse me menimi et altitudine tam superbis, Suaque roSSitie tam inexpugna-l bilibus fortasse Hierusalem non Coronabatur. He enim is nimium peCIOS Sunt, et eorum circuitus nimium delectabilis. Que cum equo animo Contemplor, non Si quod quodam mentis stupore non Commovear Triplicis itaque Ordini urbs nostra si menta habet, ad rotunditatem declinantia, quorum primorum ambitus Septem Si milliarium, et que tertia ingentia sunt tria capiunt milliaria, quorum excellentia et fortitudo alia denigrare videntur, et omnia mundii menta pulcritudine et fortitudine superare. He etenim saxeis lapidibus coctis interpositis lateribus, quodam pulCerrimo Cum ordine ConStructa Sunt, quorum altitudo aduSque SeXaginta pedes, pluribusque in locis ad septuaginta fortasse pervenit. Et ubi debiliora visa sunt, ante Circuunt menta quedam, Orona dicta, inter que et Prima hortus est. Suntque ab extra et ab intra meriis ita vallata, ut Circuentes invisi perambulare possint. Et tanta est eorum latitudo, ut 20 duo equitantes eadem CommodioSe pares Circuere Valeant He etenim pulcerrimis turribus et frequentatis, ut deCet, Ornata Sunt. In quibu duodecim ConStructe Sunt porte magnifice, per quas ad partem civitatis secundi ordinis fit ingressus. Fuitque eorum tam XCellens inexpugnabilitas, ut gloriosus et fama dignus DardanuS, PataVorum reX, SUO Cum populo Contra prepotentissimum et rabidum Attile, de flagelli, hostili cum exercitum victoriose se tueretur,2 qui repotentissimam, et Itali caput Civitatem AquilegienSem innumerasque alia suo re potenti hosti sic solo equavit. Neque putabis eo abSque Pontibus fieri debere naria uni' cuique pons est. Sunt enim magnifiCi ponte octo, arcubu SaXei CircumfleXis ornati, longi, lati qui estuante aere a Convicinis Civibus et distantibus etiam frigiditate aque, veluti delicios lodia coluntur res ligneos olim lapideos habet, Si tyrannorum iussu actum, reliqui 3 vero lateribus sunt ornati. Qui omnes nostre urbi meo faCili iudicio magno accedunt ornarimento. Secundi vero ordinis porte noVem Sunt, et tertii tres, Suis Cum turribus ornatissime. Et menta si omnia Circui posse credas, neque in neceSSariis quovi modo ad tuendam ci
a . flagelli Cori flagellum 26 eos Cod. eum, rimerendos a ordines fortunatament 1 LORENEONI, I casDII di dos e e sue condissoni serso a ne de soc. VIII, Padova, 896, che ricere ne cronisti e negli storici le origini de castello cli Pactova e ne delineo un quadrodelle condigioni negli ultimi secoli e specialmente ello scorso, nulla ci dice ello stato in cui trovavasi ne se- colo XV. o perblaohhiam tenerci paghi delle parole de Savonarola, che non sager certo et lolarne lyami pleget e la forteZga, tach lo considero a solo cono- sciam te cure postevi da Carraresi aense fors quando volt paragonario a quello ei Paula, meravigii sti quel medesimo secolo in cui pure lyarchitettura partori opere prodigiose is , cf. ΜΛGENTA, I risconri ali fora neII casDII di avia Milano, 883, ol. I, p. 74 gg. Fuorei ubbio per la memoria tradi i Nostro circa i sog-giorno deli' imperatore. ederico II ne Ia 3 fu in Padova
per circa clue est ma abit ne monastero di . Giustina, cf. ROLANDINI PATAVINI Chronica in Mon Germ. u. Scr. Vol. XIX, p. 7o g. e d altra parte in tale anno 1 castello egeliniano non era ancora finito, cf. BONARDI, Deva mira et Gesti d Ezzesino ferro a Romano, crista a Pietro Gerardo in Misceu di sto. ven. ed. fer cura . . Desue ven. di seo ra. seri II, ol. II
189 ), p. 97. Altri imperatori passarono per Padova, ma colui che veramente alloggio per pili giorni ne castello colla propria famigii fu Roberto, e id Henne
74쪽
Nec loca hec deserens, ad aliud Civitatis decus quam magnum me Converto, Aqua Videlicet, que tanto, tamque miro Cum artis iCio per alveo Euo ConduCte fuerunt, ut omnia menta hoc et alia latitudine ac magna cum profunditate Circuant, it Populo omni in ua Parte Commode, ut omnibus veluti propinquo ab antur He etenim nobi ita gloriose sunt, ut Preter Ommune Commodum, quod in iXpugnationem xivitatis 'CCedit, etiam Iortus are. Ehabeant, quibus diversa assignantur ossicia. Nam sunt minim in modum Comitatu planitiem et montUOSam partem si Circuentes, ut ex omni parte fruges Civium per navigium conduci possint. Per has autem ligna absque navi maximo in numero per OSti COA adducuntur, ob quam rem Civitas nostra non lignorum penuriam habet. Per has etiam lignamina picea lari- Ceaque, quibus neclum domu et loca Civitatis Construuntur, sed que aliarum civitatum pro Q 0Pinquarum Sunt, CommodiΟ8 et fructuose Conducuntur. Idque earum grandis commoditaRagit, ut Civitati nostre ad thesaurizandum non parvo fiant adiumento. Ha autem navi Culi et ratibus Cive estuante aere solatiose navigant, sicque, ut intelliges, he illi nimium deliciose, etiam frugi quam maxime fiunt. Et ad Portus redeo, quo non parvi faCio, qui, ut arbitror, Mun. Hi Urbi nostre magno sunt ornamento. Nam id speciosum dicendum est, eoque magis cum Civitas 15 aquatica non it, nam tantus est aquarum in diversas urbi parte glorio8u decursus, inque diversa districtus loca, ut et in variis locis separatus neCessarius portu ieret; Audi etiam re Ceteris Civitatibus non aquaticis, portu uno Contentis, CCidere Si minime ConSuevit, nam
in eis non est in plurimas atque diversas Civitatis partes aquarum talis tamque industrio in distributio. Est itaque primus Portelli portus appellatus, per quem sit ad Venetia aCCessus, 20 et ab eis regressio, neque nisi ad homines deportandos deputatus est. In quo tanta est adve- d. V narum mombardorum, Theutonicorum et Civium Venetias pergentium continua multitudo, ut octuaginta naves si discurrentes quasi s Cere non videantur Res quidem fructuosa et urbi nostre Commodiosa nimis honore et Commemoratione digna. Potest nanque et debet portus matris ad filiam hic nominari de quo post Secundus ab hominibus datur, ut lignorum, fini 25 Ceterarumque talium rerum a mercantiarum, que Venetiis, Cluse, Ferrarie, antve, Verone a ceteris in locis conducuntur portus sit, SanCte arie de A Vantio nominatus, Cui magnarum navium numerus non deficit copiosus Tertius hominibus et rebus non ponderosis multum designatus est, per quem montani rustici a planenses ad urbem Cum fructibus, agnis, Capretiis, et huius comoda venalibus in dies veniunt. Per hun etiam ad Castra nostra magna 30que tria sunt, Mons videlicet ilex, Este et ontagnana, fructuosus Si CCessus, nam nobiles
ovium nostrarum lane et pisces suo in vase Constricti, si Viventes, e vallibus eum per locum ad urbem Conducuntur. Hee autem naves, que hoc in Portu RVigant, Plurime Sunt numero.
Et cum de his, que ad defensionem inexpugnationemque Civitatis faciunt, actum sit, hoc in loco Molendina nostra Commemorabo, Certo Cum ordine medio Ciritati Congregata que, ut 35 michi visum est, civitati sunt nedum utilia, sed ornamento Quorum intuitu equidem est Pe-6. habeant Cod. habeat ra . civitatis Coc civitatum
dei fumi de Gloria. Mentre lavita citata leggenda et Attilai dira che Egidio,
Ricorreremo unque angi fulto a PORTENARI, os non Dardano, visese eroicamente la citia per nove anni, est. P. 8s m. per trova descritto id amplamente ma abbandonandola uindi e furores dei barbaro re, etiain modo conforme es Savonarola, it triplice giro di mura, vincitore di Aquileia e 'alis cuti, cf. D'Ascose, Poe- alle quali sono dedicate leune pagine anche et more metri, ecc. p. 22 gg. e Scudi, P. I 6 4gg. e P. O. asinornati rer ra. 77 ad uso oua cuia rima Iova, a n. et de Dresente lavoro.
75쪽
Ciosus. Non enim pro parvo habenda sunt, Cum Civitas ab hostibua Opprimitur; nam, Cum eorum usus desit, opprimende rei publice Causa non raro existunt. Sunt itaque belli et pacis tempore quam maxime necessaria; quapropter colenda sunt. Quid autem de molendinariis di- Cendum sit, aliorum iudicio relinquam, si tantum de eis dixerim, quod boni etiam ut molen- clina colendi sunt. Contemplari igitur velis, mi Antoni, eorum dignitatem a Singulare arti-itCium, ut triginta duo molendina quodam ordine adinvicem Coniuncta in planiCi aque Sic
absque alto discursu rotentur. He tamen aqua ante suStentamenta ponti molendinorum eiuS retentione altitudinem recipit, qua in priora discurrit, et deinde si Congerie an Sta CeterOTum Conflatur aqua. Quo fit, ut descensus aque unicuique Contribuatur Res Certe risu det Cora. Suntque Cetera per Civitatem locata, adusque quinquaginta numerum PerVenientia, que omnia mirum in modum rotantur. Taceo que in Comitatu Sunt, numero non auCa, quorum enarratio nimium diffusa foret, et a proposito nostro fortassis aliena . Et in ea, que sunt urbis, prosequens, Porticus Civitatis primum ample Ctor. Quo loco di Mυκ. Hi, Sputandum duxi, si ad eius Ornamentum accedere videantur, Cum in Contrarium ratio appa
I rens in medium a nonnullis deducatur. Nam Civitatis aerem aiunt occupare, quo fit, ut nontia ViSui speciosa, non eque grandiosa, non ita lucida ambulantibus videatur, et pluris heCOmnia quam Commoditatem utilitatemque fecere. Ceteris autem risum est Commoditatem, que a totius Corporis salubritatem CCedere sentitur, pluris faCiendam esse, quam que in oculorum Oblectamentum tantum veniunt. Estque preterea aeris mediocris luCiditas ad sa a 2 pientiam, ad scientiam Capessendam, ad religionemque magi CommoVenS, quam Clara nimiS. Qua cre antiqui templa non magna cum luciditate Colebant. Spiritus enim magis si quietia intra Convertuntur, neque luciditate aeris devii fiunt et vagabundi qua ex re litterarum Studio atque ingenio si nimis commodiosam se facit. Han autem Sententiam Cum PatreS nostri laudaverint magis, porticus per totum Civitatis ambitum ordinarunt, ut etiam Stuante 2 Sole euntes dulcem umbram perambulare possent, et aeris pluvios aut nivei a nocumentiStuerentur. SiCque semper, nulla interveniente lesione, totius Civitatis sit Circuitio, que si ad Ornamentum Civitatis adscribo. Equidem commemorande sunt, Cum brutorum et hominum Communis via esse non debeat . Plateas quinque nimium magnas, nimiumque decoras habet, suis Commodis ordinataS, 30 que ad urbis decus non parvum accedere sentio. Quarum due lateribus pretorii anneX Sunt. Est itaque prima plagam septentrionalem Conspiciens, platea Herbarum et Fructuum nominata, apothecis Circuentibus Centum et octuaginta tribus deCora nimis, quo in loco Varii Vendentes varia sortiuntur loca, ut pars una venditricibus herbarum accommodata sit, lateribus ita Confabricata, ut, cum supervenit pluvialis aqua, earum loca illico ab ea Vacua 35 maneant altera fructuum venditoribus Conceditur tertia his, qui pulloS, CaponeS, V et que
sunt huius odiri vendim , datur; quarta vero his, qui linum pretio alienant et que e linc
Sunt, assignatur; quinta ero his, qui plantulas arborum et vites venales ferunt. Secunda autem Bladorum platea nuncupatur, cuius pars prima bladis Conceditur, quo in loco loca SSeribus Clausa sunt, in quibus omni in tempore omnique in hora frumentum, hordeum, Cete- έ inque grana venalia habentur et civibus deposita. Diebus autem fori, qui sunt Martis dies, Iovis a Sabbati, stat eorum non parva Copia, que a rusticis Venalia e ortantur. SeCunda vino attribuitur, Cuius quantitas venalis incurribus portata pene credibilis est Crede autem,
26. tuerenturi Proferisco quessa forma, adoreae da IL, a queIIa de cod. tueantur Come ella nota precedente, anche qui uona lini CL su questi anche Pro inornati fer ra. 775,guida ci sono i Gennari exit Gloria ne farci conoscere p. 6 gg. cambiamenti subiti dia cors delis acque ella citi e Nessuno, hyio sappia, s occupo dei portici diquindicia postgione ei porti Alle acque appunto, non Padova e per i non 'impore qui giudice deli opi
men est alle trade, I Padovani rivolsero Presto te loro nione de Savonarola, empre favorevole a tutio io checure, come a meZgo Ru allo Selluppo det loro commer troyava neu sua citia. cio, a quale contribuivano a da vitaci numerosi in
76쪽
mi Antoni, omni in hebdomada, si quod singulis in mensibus venale portatur recte contem pletur et minor numeru maiori ΟPuletur, ultra quinquaginta PlaUStrorum numerum ascendere, nam equidem ita St, ut quandoque luadringenta PlauStra uno in Sabbato conducantur. Sed fortasse interrogabis, ut quid tantum vini et paucum frumenti venditur; nec aliam tibi hoc in loco causam non dabo, quam eo vera redi Care, qui Patavos bibulos esse pronun Muκ. iis tiant. Verum post civitati fertilitatem intelliges Tertia datur A,J, qui circulos et eorum ligamina venalia serunt. circuunt autem Plateam hanc Hatiorum do Ca, omnia ornata, plumbo cooperta, apotheCeque Centum et triginta, quarum, et iam di Clarum, ordinem, Situmve fabricam te audire Cupio. Stant autem quodam PulCro Ordine i plateam Circuente8, et unaqueque inferius posita in altum aliam habet. campnum autem magnum, super quod artifex l023 operatur, porti Cum anteriuS COOPertam habet. EXPOStea aliam Coram ostio apothece, in qua artificiata servantur. Itaque sit, ut eo in loco iuncula di Scurrat, quam et laborantes quandoque occupant mure etenim Sunt et merii Ornate, Si Cque emente ab aeria tempestate illesiplateas has circuere pos8unt. In Porticibus Vero huius late Capretii agni Vituli, porcique venduntur Sicque echi Comprende, quanto Cum ordine hec omnia a veteribus nostris ma- 5gnifice ac sapienter distributa fuere una autem platea ad aliam per viam mediam transitus sit, que retorium parte in inferiori SeCat, In rnus, in Contrarium Sensum, mominata, nam estuante aere ibi dulcis aura semper invenitur Quo in loco linum etiam magna in quantitate venditur. Stant autem si parte in inferiori pretorii Centum Septemque lapide apothece, arcubus lapideis CircumfleXi ornate, quodam Cum ordine OSi te, ut alique raperiis tantum 20 nonnulle pelipariis tantum, Cetereque CamPSoribUS, Vaginariis, ZuparitS, ZaValteriis, artibusque aliis, etiam plumbo tecte, ConCeduntur. Tertia platea Civibus Plateariis, nonnullique alteri ossicio dedicata, lateribus suppositis quam magnifiCe ornata, Consignatur Quam octuaginta apothece suisque Cum ornatis domibus, eam magnifice decorantibus, Circuunt . Est autem ad septentrionalem plagam ea in platea odia quam magnifiCa et ornata, quatuor Cum magnis mar 25 moreis Columpnis ConstruCta, que reCtorum a nobilium Sedes eSt, per quam ad salam Consilii,
in quo res publice agitantur, accessus sit. Quarta Lignorum platea dicitur, ubi ligna venalia
magno Cum numero in Curribus portantur Neque Volo te Credere, non alibi ligna vendi, nam ad ripas circumdantis fluvii, et que in navi Conducta fuere et que ligata per aquam fluunt, maximo venduntur in numero. Man autem plurime Circuunt apothece Quinta vero Palearum 30 nominatur, ubi fenum Paleeque tantum venduntur, quam plurima hospitia, plurimeque Circuunt apothece Ne mendax dici arbitror, si omnium apothecarum Plateis adiacentium numerum adusque quingentas et ultra protraXero. He enim, mi Antoni, urbi nOStre magno Sunt ornamento Ne pretereundus est rati locus, quem ratum Vallis nominant, a templo Iustine non multum egregatus, quo in loco diebus fori quadrupedia magna in quantitate venalia 35 suis Cum pedibus veniunt. Mue omnia si recte suis Cum ordinibus Contemplantur, sique et populosus hominum numerus, sique rerum venalium his omnibus in locis Copia quam grandis, id arbitror dici posse, nullum restantius, nullum in Italia rerum Copia abundantius forum: Urbem tamen et Venetia semper excipio. Et tantum magnificentie et ornamenti sapit, etsi Mon. Hs tranSiens Sit, ut inter permanentia urbis nostre ornamenta Collocare minime dubitaveris . 40 Ne sine dealbescentia quadam vigesimhm quartum nostre urbi ornamentum aggredior, Cum tanta sit eius restantia et dignitas, ut accumulatus arator vi eius magnitudinem sic
77쪽
enarrare PORS SUTCeret. IPSum nanque nedum ad urbis nostro de Cus, sed ad omnis Christiane
religionis, ut intelliges, quam plurimum et gloriose CCedit Equo itaque animo ' patieris, si e ma que scivero, fideli animo recitabo. axima quidem est litterarum Studiorum gloria, que mortales immortales facit, per quos et Civitates, id in FrancisCo tuo Seraphico speculare 5 gloriosam famam ornamentumque iure optimo sibi vendicant. Nam Studiorum opere id agitur, ut ex omnibus mundi partibus in unum homines unoque in loco quodam speCioso ordine Congregentur. Quo fit, ut Civitatum Studiorum fama per orbem totum Si perambulet, eoque gloriosior, quo et gloriosiores viri eas non medioCriter illustrant. Urbs autem nostra, ut aCtum, gloriosissimis viris ob eorum studia non mediocri fama illustrata est Quamobrem studia ipsal nostre Civitati maximo esse ornamento tibi constituas. Quot enim Summi pontifices, quo Cardinales, quot magnifici domini, quot illustres doctores, quot singulares Viri, quot ornati Studentes e Studio Paduano evaserunt nam, si recte ConspiCimus, id dicendum puto, ut Ctum est, Studium hoc nedum urbis nostre, sed totius Christiane religionis quam maximum decus esse. Hoc enim ipso nunquam relatis, nunquam illustribus doctoribus, nunquam nobilibusi Clarisque studentibus Civitas nostra Caret, qui Civitati si ornamento Sunt maximo; et non parvo thesauro litteras in eo emunt, quem si ex omnibus partibus ad Civitatem nostram non mediocrem deferunt. Studia nanque ad gloriam et ad virtutes hominum animOS CCendunt; quo sit, ut et cives etiam non litterati litteratorum exemplo ad bonos mores, ad irtutesque Capessendas Convertantur fiuntque deinde meliores Qua de re Studio civitas nostra
2 quam plurimum debet L Neque parvi facio pi Ctorie Studium, quod singulare decus urbi noStre
existit, Cum ad studium litterarum et bonarum artium pre Ceteris artibus adherent, Cum ParS
sit per8peCtive, que de proiectione radiorum loquitur. He etenim philosophie pars est. Suis enim gloriosis atque formosis et plurimis in numero admirandis picturis olus Pictorum princeps nostra vivit in Civitate, sicque ceteri quatuor, de quibus primo loco actum est. Ad 25 quas visendas ex omni Itali parte pictores Confluunt, veniuntque iuvenes hoc studio Cupidi, ut, si ab eis doctiores facti, ad lares deinde proprios redeant. Neque solatiosum hoc tibi tacebo. Nam cum e Neapoli industriosus iuvenis ad artem hanc adipiscendam Paduam profeCtus esset, ut eum de Studio suo, in quo deleCtatus sum, aliqua interrogarem, post multa reSpondit: Famam Civitatis OStre lacunas Venetas nunquam pertransisse, nisi gloriosa studii pictorie 30 fama per illustres nominatos pictores illustrata fuisset Cui et ego subridens respondi: Μaximo aeniis in periculo eam Collocasti, in manibus enim stultorum illam locas, qui, Cum
Studio autem litterarum duo adiiciam, que urbi nostre magno sunt ornamento. Et in a primis Sapientiam aggredior, quem locum Collegium Cardinalis studentes Vocant, Cuius amplissimus est ambitus, eiusque in medio stat Curia quedam suo Cum ornament quadrata, quam odie si quadrate inferius superiorique in parte odiola ea cum figura Circuunt Sunt enim eo in palatio quadraginta dum Commodiose studentibus Camere Suisque Cum gymnasiolis ornate. ioca amplissima alia eorum Congregationi et tempore estus et frigoris accom-40 modata, appellam, Penu, Ceteraque talia domui necessaria habet, portiCum ut Cerrimam, aditum superbum podiolum deambulationi deputatum amplissimum me Omnia murea Sunt, arcubus Circumflexis Constructa. Hoc enim Civitatis decus, hoc ornamentum est. Ob que Pilei Cardinalis, olim resulis Patavi, de quo supra, sempiterna vivet memoria. Hi enim studiorum gelator ea in parte, qua aluit, matissimis scholaribus et pauperibus auxilium prestitit, ordi- 45 navitque, ut hoc in loco viginti pauperes Clauderentur scholares, quibus ad ictum neceSSaria.
Deos troppo nota, perch Io v debba spon emularon potes maestri. Son rael resto a provario Pedere parole la fama cui tuns ly Universit ei Padova ecchi storie dedo Studio, la monumentiae opera deli gragia des illustri professori, che affirmano num e Gloria e parecchi lavori partiali. ros Hi aculari italiani e forestieri, non poch dei quali mi. p. 4 , . a.
78쪽
et Certe meo iudi Cio nimis sumptuosa, non deficerent. O dii boni inuantum huic viro glorioso Civitas nostra debet. Obsecro enim te non pigeat quandoque pro eius anime Salute de Preces fundere'. Alterum vero locum gloriosum primo in aspectu iucundissimum nimi nominabo, quem Bibliothecam remitanorum appellant, Cuius ingressu librorum Pulcritudine eorumque multitudine homines in admirationem ducit. Locus enim amplissimus est, vitrei fenestris et
luCidus et ornatus, Cuius Superiora Campna parte ad septentrionem verea que grammatiCe,
que rethorice, que loyce, que philosophie attinent, libros specioso Cum Cateni tenent. HaCque in parte in meo anica plurimi et in theologia collocantur. Altera vero ad meridiem verSa: que decretis, que decretalibus, que novo et veteri Testamento attinent. Eorum omnium Summa Sunt quadringenta gloriosa volumina. Erantne hec posterganda, que ad honorem et Studii Ugloriam si a Cedere videntur et ego quidem arbitror, libro hos Ceterosque varii quiloCantur in locis, quique apud privatas personas iacent, maximo Civitati nostre Ornamento RCCedere. Nam si omnes patavorum templorum privatarumque personarum libri in unum Ongregarentur, mons inde maXimus exsurgeret, risu quam stupendus, ut fortassis tota in Italia tot talesque reperiri non putaretur L i5
Montes Euganeos Putaetrium habet, quos solos hac dignitate predico, ut ab Apennino
monte Segregati inveniantur. Quantum autem ornamento montes planiciei sint, Cio facile intelligis, nam et montuosa terra quadam superiori dignitate pollere Visa est, Cum, que in ea nascantur, digniora dicantur, et ad mortalium oblectamenta quam plurimum accedere vi Si Sunt. Qua ex re et Civitati ornamento et frugi quam maxime fiunt. II etenim omnes fructuosi ni 20mium Sunt, ut olivis, vineis, s Ctuosis arboribus, utilibus lapidibus, et commodis lignis et fructuoSa terra sint ornati. Nam ita gloriosa, amena, tantaque in Copia vina reddunt, ut bibulosy UR. . t 3 OStro magno Cum nectare satient. Neque minus forenses delectant. Ob quod et foris copia' portatur, quo fit ut forense et malvaticum vinum, quod superare quandoque videntur, aurum c. Patavum ob vini inopiam ad alienas patrias minime conducat, verum ab alienis ad Civitatem 25nOStram sua potenti virtute trahit. Oleum vero non tanta inopia producunt, ut exteris vendi Commode poSsit. In omni autem genere fructuum copiam quam maximam habent, et ut uno Claudam Verbo, tanta St eorum abundantia, ut nedum urbem nostram, sed magnaS VenetiaS, in quibu in aurum et argentum Convertuntur, quadam admiranda strage saturent. EX eis
autem ad duo officia commodiosos lapides habent. Sunt etenim quidam, scala dicti, qui in 30 Calcem ardenti in fornace Convertuntur, quorum tanta est Copia, ut preter illos, qui fabricenoStre necessarii sunt, Venetiis magn1 et errari gloriose civitati suCCurrant. Que Civitates due CalCem aliunde non suscipiunt, in quibus lapides hi aurum fiunt Lapidesque duriores habent, qui Celte ob domorum ornamenta laborantur, quorum positione et ipse domu Splendidiore redduntur. Ligna an ignem aciendum restantia possident, que quercina dicimus 35
lignaque alia, Castanealia nuncupata, ex quibus odorifera, utilia, a quasi perpetua ad vinum Continentia vasa fiunt. Terram autem ad serendum Commodiosam habent, terramque ad ollas et teStaCea vasa Ceteraque talia utilissima, que permaXime errari in aurum OnVertuntur.
Collige itaque, Antoni, quantum decoris, quantumve utilitatis hi singulares monte nostre
Sunt Urbi, qui magno etiam sunt ornamento. 407. catenis Cod. cathenis parte Cod. partem - 6. montes Ne cod. semer elus in ut Collegio ratense istituito a cardinale Pi levo te parole dei TOMASINI, SUI. atav. ms subL eseo da rata per venti scolari overi, cf. Primo fatuo fris. Utini, 639, p. 7o, che lamentava la dispersione ecte GI Pso Praeense di Padova, ed. ΙOPPI, Udine I 88s, i castivo fato ella parte migliore dei libri delia biblio-e p. as i. a. Degii altri Collegi di scolari paria it teca degli remitani, certamente ricca a tempo uel Sa GLORIA, .mn. Vol. I, Ο3 gg. Vonarola anche se pensiam a numero di frat letterati mi i BRUGI, La euola a sana di friuo ro che 'abitarono Bella collegione di codici era de restomano ne sec. VT in Iudi editi aura misera di Padosa ancora quessa elencata dat omasini, che con tanta no- a commemorare rara Centenario daII orlatae demini stra uti lith et fece conoscere ancherae rimanenti raccolte vers. di OD a Padova, 888 vol. III, p. 364G. ri u mss. della citta. Q
79쪽
Valles magnas et fructuosas Confinia nostra habent, e quibus et earum lacubus fluviosis tanta piscium Copia egreditur, ut nedum Civitati nostre susticiat, sed Venetiis et Vincentie quam Commodiosa reddatur, ut exinde ad nos argentum etiam magno in pondere portotur. Que et urbi non minus ornamento, quam utilitati adscribende sunt. Neque eius ad victum ferti litatem rerum quam maximam preteribo, que ex planitie sua non minoris quam montium fa- Cienda estJ. Nam tanta est frumenti et rerum Copia, ut eius maxima in parte Venetia PaSCat. Quo fit, ut quo frumentum Ceteraque grana, que ad eam gloriosam Civitatem e Padua Conducuntur, ad quadraginta ducatorum millia summam pervenire putetur. Quid de vino planensi
Scribam, Cuius tanta est abundantia, ut et Venetias quodam vili foro inebrieti quid de lignis,l quibus et ipse calent Venetie taCebo ne avium genera et quadrupedum Copiam, que omnia si Venetiis exportata in aurum Patavis Convertuntur. Quid de lino et cannabe dicam, ut quodam in die Nicola sancti, qui in castro Plebis nundinalis dies est, adusque quinque millia
ducatorum venale Conducitur et emitur Rapas, alium, et Cepe taCeo, Caputia, agreSte, CauleS,
pepones, Scopas et huius modi rusticalia Venetiis e ortata. Omnia enim hec aurea sunt. t Contemplari itaque parumper velis, mi Antoni, si ad magnificentiam, sique ad decus urbis omnia hec mediocriter CCedunt, que etiam Civitat he omnia insunt LPost ho autem illud, quod inter Cetera plus magni facio, gloriose aggredior, quod videliCcttante, tamque gloriose, tamque famos ille parens fuerit, ut que Venetias genuerit. Nam, cn. ii, cum ' Rivum Altum piscatores quidam inhabitarent, Padueque tun populose nimis a poten-20 tissime pisces maritimos venales Conducerent, ad eorum tutamen, adque bene vivendi formam, sub suavi iugo Patavorum se subiicere non dubitarunt. Hi tamen antiquitus Patavi de Curte erant Locus modo ruralis est, apud maritimas aquas Situatus. Cumque re utilis per alios Cognita fuerit, plurimi ad eum habitandum locum aCCesserunta factumque deinde est, ut mediocris populus evaserit, O quod et populus patavus ad Os regendos Consules mitteret Et ego rei 2 huius testis sum, qui litteras populi nostri ad Consules suos, Rivi Alti rectores, etiam non mediocri cum gaudio legi Letare itaque Padua decrepita, que talem genuisti filiam, tam gloriosam, tamque potentissimam, que Si tibi Suo Cum theSauro non opitularetur, nescio quis qualisque tibi vivendi modus esset. Et tu Civitas Veneta virescens, ut natura nostra petit et divina Precipiunt, tu sic decrepit matris baculus senectutis esse velis et debes L30 Postremo has sic magnificas res nostre urbis si montemplatus, non desino admirari,
8 conducuntur Cod. conducitur II cannabe Cod. canibe - 8. que I cod. quod r. restiteriti Cod. prestaverit Utili ci sono queste pagine de Savonarola Per P. III gg. , si co vino, come infine colle pietre deglila storia deli'agricoltura dei commercio pactoumo, Euganei, o frutti, coni erhaggi, cogi uccelli che Sis pressocia sorvolata per i secolo Viselle ottime opere uo credere iano stati abbondanti anche ne Padovano, dei GLORIA, D II a ricouura no Pa vano, Padova, 85s, o pesci delle vicine acque, cantati iure ea n facile Vol. De Territ. vol. I, e non curata affatio per i secoli Poeta amico de Nostro, Antonio Baratella, in una serie precedenti a nostro dat AvALLI, 4rudi conomici uias di armi accolli nella sua Matomoero Pia cod. deliu- condisioni a rasi e reisi deIIa rovincia dita va, Pa se civ. di Padova, B P. 88I . I iova, 8s I. Iacch da quanto sappiam dei tempi an 'Quot fu primo it Savonarola a sosteneres taleterior e posteriori a Nostro, iam bene in triti di maternit ei Padova che onoravaria iit14 u altro pa- crederio veritiero, quando ci paria deli'utilith che traeva ovano poco prima, i POLENTON, os est. p. I9 g. e Padova da colli Euganei cf. su questi una tuon bi I 7 e altri cronisti anche id recenti la ostennero, ebliografia in Nicordi sui Cous monet infrenna de Gior naturaimente anche i moderni se ne occuparono. Ricor-I nara Uaneo, Padova, 846 p. 93 gg. e alia circo dero sottanto nyapposita dissertagione che negari auten- stante campagna, eonde ne veniVano prodoti non solo ticita de famoso documento passovano, cf. re disserea- per opperire a bisogni della citia, a pur anche per zioni sui princisii deIIa resubblica di Veneria dii α Pa- alimentare ii commercio, sia colla legna adora, si Sa, ova, 18 3, P. Is gg. i MUSATTI, Moria sun iambo dimigliore e pili abbondrente α'oggi anche mella planura, terra ossi Venetia eri Veneriani, Padova, I 886, col. 2 Sgg., eto si co grani, si col lino scf. BRUNAcor, De exuu in cheria dilande, trariando la questione id estesamente ud Patavinos antiquiores in Proto ornara seria. 778, 'ogni altro, erit SANUDO, Viae de dori, ecl. MONTI OL in
p. 8 gg. , si colle lane cf. Proto Ornais fer a. 77o R. L. S., Citta di Castello, I9- Vol. XXII parte IV, p. 2,
80쪽
quantum deo misericordi urb he nostra debeat, Cum meduin languoribus spiritualibuqanimabus nostri operam dederit, vertim et Corpori alubritati miro quodam modo auxilium prestiterit, ut i que ut eo operata Sunt ad famam, ad gloriam, udque maximum ornamentum urbi sic accedant. Sunt enim apud Civitatem Colle quidam, Per quinque adusque septem milliaria siluati, apud quo Therme Calide famoSe gloriose Xi Stunt, ex quibus sic nasci Suidentur ad quas forensium copiosus numeru e Omnibu Itali' ino Germani partibus ad sananda Corpora non mediocri Cum aviditate veniunt. Me etenim nimium Virtuos sunt, suisque admirandis effectibus famose, quarum parti Culare Virtutes te audire 'Clin atque intelligere Summe Cupis, nam et tuis antiquis languoribus fortaSSe ab eis au X ilium exspectas Quod utrem tibi gratiorem faciam, quedam et tibi attinentia brevibus perstringam. Balnea autem a I 0 duana Composita sunt, ut et Cetera nam alumine, Cinere, Sale, Sulphure ferroque participant, sicque variis simplicibus Composita, ad varias valent egritudines. Estque inter Cetera famosius halneum, de Monte Groto dictum, quod Corrupto VOCabulo Si Profertur, Cum Mons grotorum dici debeatu quo in loco qui egroti erant, OS balneationem montem Solatio Perambulabant. Sulphureum quidem et aluminosum est et Sale participans, ex Cuius aqua vir ille Singeniosissimus Iohannes de Horologio, de quo supra, Salem pulCerrimum Conficiebat me enim
Virtutes Sue sunt dolores iunCturarum a nervorum mitigat, pa8mum atque tetanum de repletione tollit, Corporis superficiem et scabiem a botho ulceribus et ab albaras et orphea mundificat, superfluitates matricis exsiccat, atharro Cum ducia succurrit Ad quod de mensem adii et septembris itur Capiti autem Convenientius est, quod de Sancta Helena nuncupatur 20 quod et pectori subvenit, et tomacho humido notabiliter Confert, ceterisque membris in suis debilibus, qui humiditate et frigiditate languent. Estque balneum ciancti Bartholamet scabiei humide et doloribus iuncturarum mirabiliter Conferens. Obmitto hoc loco plurima alia, Sancti Petri, de Ebano, Sancte Marte, Domus ove, et Cetera, Cum a nostro PrOPOSit nimium me Si recitando deviare sentiam. Volo autem hec pauca tibi de eis sic sufficere L 25 Que igitur gloria, queve laus nostre urbi danda est, que tanti tamque gloriosis pollet ornamentis nonne Corona digna est equidem iam coronam prima sui in origine habuit, cui et plurimi reges dominati sunt, ipsam si regiam Constituentes, ut usque modo regia dicatur. Qua ex re monetam auream ipso iure Configurare potest. Hocque, quod regia Sit, magno ibi est ornament, ' 30 Quam igitur civitatem michi dabis, que tot tamque magnificis ornamentis illustretur ZI8. Scabiem Cod. scabie - 28. dominati sunt Cod. dominarunt Ii Savonarola restringe qui in poche parole io chenmpiamente aveva critio sui component chimici, sulle propriet mediche, sui nomi esse var e fonti ponensi ne suo traftato dei agni di iusta Italia Come gia par-Iando di questo traitato ed'opuscolo pili volt citato, cos qui non stimo opportuno di faminare te opinionide nostro medico e porte a confronto con quelle d)alir , specialmente moderni Una ricca bibliografia posseggono te terme 'Abano e io citer tre sole opere: a mag-giore, ella quale in pili luoghi si discutono appunto anche te opinioni de Savonarola, ANDRUZZAΤo Dei agni di Abano Padova, 1789-18o quella de GLORIA, Terriri, Ol. I, P. 179 gg., clove troviam riassunt i storia delle ferme ed una uona hibliografia, quella de CHIMINE t, rudi intorno aue acque minerata sectamen e diue alia, Padova, 876-I88o p. 3 gg. dove incontriamo brevi a moderne informagioni sui componenti e sulle Proprieta.
Non olire t primi anni dei seeolo I risale illi toto di citia regia eo cui in v pubblico documento, Hosti aquilini, cf. L. RIZZOLI IUN. Nuovo contributo aua Numismatica a sana Milano 1897, P. 64g., Str. dalla iv. t. di Numism. anno X, si fregio Padova, Checerto complacevas desse false credenge divulgate ea poeti da cronlati, i quali attribui vano a fondagione dellacista a re Antenore e ritenevano che altri re vi aves- sero dom nato celebri ovratuito Vitaliano acie eis. Glustina e Egidio forte competitore di Attila es. G NARI, Sofra i litora di citi redi dato a Fadova, Pa- nova, 793. st percio in uona compagni ii Nostro neschiamare Padova citia regia, majsagera facendo risalire questo titolo it triti di attere monete e oro. Queste furono infatu contate, a soliant per volero di Francesco i Vecchio da C rara, de quale ei restano treesemplari de famoso ducato 'oro e non id della memoria et meggo ducaso 'oro, cf. RIZZOLI, os est. P. I fg. Si possono edere ancherae note post dat Padri iacarint citati des ovato, p. 8.