Christophori Forstneri In 16 libros Annalium, quatenus extant C. Cornelii Taciti notæ politicæ

301쪽

2 6 NOTAE POLITICAE victoriam ademerunt. Guicc.ia Iamri 3.hist. Venet. Anno Chri sti CID .ID .X. Pontificis&Caesaris exercitus,qui paulo ante Parma inglorius, ac pene in furgam versus abscesserat, neq; Insubrum vicos nedum urbes attiuerat,nobili audacia proelio depugnans hore momen'to ingentem victoriam est adeptus; - . Mauroc. I hs.Henet.)Et nupe rime exercitus nostri Caesaris emensus BOhemiam,qua a superioris Austriae sinibus ad Pragam usque extenditur, C

dcm die & fugavit Palatinum Fridericum,cepitque regiam urbem, quam ii tra paucos dies univcrsilm regnUm, Cinceptis duobus tribusve munimentis,

secutum est.DeniqueΡjhilippus V. Hispaniae Rex intra L.dies toto Lusitaniae regno potitus est, non aliam magis Ob causam, quam quod vehementi vigilici; cura & ingentibus sumptibus in id bellum incumbens,ad regni caput, Anto nilque nothi factionem debellandam spectabat.Exercitus mature,dcvivo ad' huc

302쪽

AD CORNEL. TACIT.

BucLusitaniaeRcgeHenrico collectus, in finibus regni occasionibus imminens ociosus desidebat; sed maluitPhilippus sestinere sumptus istos species apervacuos , quam incurrere periculum, quod ccrtum sibi videbat, si moriente Henrico imparatus foret. Consilium profecto regia animi alere eXer' citum maxima impensa, & summa cum modestia subjectis populis incubanisma; nec tamen scire,quo eventu, Move fructu. Quid enim,si Philippum intcrea mors abstulissetὸ quid si Henrico vitam fata produxissent Θ nemo enim adco senex est,ut non possit adhuc an

num superesse ) quid denique si regni

proceres cujus spei non plane ince tus erat Rex9 sponte in ipsius potest tem concederent λ frustra crant silmptus,& sine causa siis epti laborcs. Sed maluit Rex in omnem eventum sibi prospicere. Quanquam igitur rationem habeant, quae hactenus diximus, & meritu

303쪽

r 8 NOTAE POLITICAE culpandi sint, qui bella nullo honoris aut publicae salutis intuitu,sed privati molumenti spe trahunt , hosti condonantes occasiones;praeoptantesque diu cum imperio esse, quam cito vincere: quique se non armis sed precio submoveri patiuntur; & velut ex composito alter alterius viciniam & congressiim devitantes plerumque diversis in locis praedonum more in miseros agrestes vire tantum solent:tamen ex diverso egregiam laudo merentur, qui cunctatione assidiis rebus salutare temeritati praetulerunt. Quae enim nocessitas est, belluarum ritu in pernicie non neces riam recreΘquid Ii vires nostrae traheam do bellu adolescant, contra hostis minuanturὸ nemo proelium, nisi male sanus suadeat. Quemadmodum igitur ubris &viribus suffulti est,instare,prem Otium non pati, non desid agere,ferre res hostium, omnia deniq;tentare,ut ad manus doveniatur:

ha imbecillioris partes sun , frustrari

304쪽

AD CORNEL. TACIT. Impetus, moras nectere, illudere vim hostium, trahere tempus,opperiri,dualiqua necessitas pecuniae,aut comme

tuum , aut defcebis sapplementorum, dum deniq; taedium &l onga dies hoste conficiat. Porro quamvis parum utili tatis, & minus gloriae habeat mos ille, quo nostri duces, cum satis in rusticos deferierunt, nc nihil egisse videantur, interdum castellii aliquod vel oppiduluoppugnant,capiuntque; quod mox sit

perveniente hoste, nullo negotio recis pitur;ut saepius obse tum si ter quotcro; castessum aliquod captum,itexuq; co sem bello amissum esse:attamen m nitas urbes, hostilis annonae conditoria, morum fabricas, exercituum refugia,vel etiam minora loca, ex quibus nostris commeatuum sebvectio,pab

latiove infesta reddi possit, post terga

intacta relinqueremussa ratio persuadere poteit. Postremo ne erremus, mone di sumus, longe alia hodie esse conditione temporu,ac olim Ogenerepugna

305쪽

rgo NoΥ POLITICAE armorumque differre nostra ab anti quis seculis;ut quam rarissime, & non rus1 certa victoriae spe, aut necessitate summa coaetiim in aciem & proelium descendere prudentis sit militum ductoris: ex quo factum etiam est,ut cum nos nostrique patrex viderimus Principes, animi magnitudine , rerum miliatarium scientia, potentia denique singulares; nullus tamen illorum ea gesserit, perseceritque, quae in antiquis tar quam fabulis similia portenta mirantur. Alexander Magnus pineissimis annisPersas vicit,universi uri Orientem domuit, populos denique quorum in

obscuro ignotoque tunc fama erat,a

mis suis exterruit. Pompejus Romanis subjecit Pontum , Armeniam, Cappadociam, Mediam,Ιberiam, Syriam, Ciliciam, Mesopotamiam, Arabiam, ocJudaeam. C. Caesar fere trecentos populos Romano imperio adjecisse scribitur. Quid est nunc in nostrorum aut stiperiorum templorum historia,quod

306쪽

AD CORNEL. TACIT. 28 cum his in comparationem Venire que- titΘNon abiit adhuc seculum, cum Ca-xolum V.Romanorum Imperatorem,

Franciscum Galliae Regem, & Sulei-

manum Turcam parentes nostri vide-Tunt,aut meminerunt; principes animi

xobore, viribus & opibus potontissimos,& si dicere licet, honoris gloriaeque aridissimos. Sed horum facinora cum antiquorum gestis componere velle,nimiopere abserdum foret.Exedicitus erat lectissimus , quem Carolus Suleimano Austriam invadenti opposuit: sed is Vicianae muris nunquam abseessit,fatisque habuit no vinci Bellum' Germanicum, etsi anceps & terribile, victoriaque primum penes Carolum

steterit, tamen exitum postremo eum Iiabuit,ut restituenda captivis proceribus & Imperio mala userpata libertas fuerit. Contentiones inter Carolum &Franciscum non minoribus odiis quam viribus exorcitae utriusque opes attrive-xunt:& quanquam postremo praevalu'

isse

307쪽

isse videatur Caesaris fortuna ; tamen nec Frmcico regno inde decessit, aut Carolo accrevit quicquam, quo unius ditiones minuerentur, alterve imperii sui terminos extenderet. Expeditiones Africanae, tanquam difficiles magnoq; susceptae animo,& multis cum perici

lis obitae plus gloriae, quam utilitatis habuerunt. Quanquam etiam infelix posterioris silccessus magnam partem ob scuravit famam ex priore aequisita. Si Ieimanus sane res maximas gessit, scd nullo modo veterum factis aequipara das:nec adeo intuitu potentiae regni Onomanici totq; annom, quibus in perio praefuit, admodum gloriosas. In Pannonia diversis expeditionibus longum tempus,&maximas opes consumpst; nec tamen nisi parte illius prori ciat sibi subjecit. Rhodii acquiuvit: sed quae gloria esse potest tanto Principi, paucos vicisse equites,nullius potetiae,& ab aliis derelictos, ne dicam proditosZPenetravit ciun exercitu in Persia:

308쪽

AD CORNET. TACIT. 283Π se i quid illa expcditione effectum est, ly Diti quod percursatis, quae obtineri ne- . quibant, amissaque majore & meliore F exercitus sui parte remensus est ea,quae, fecerat, spatia λ Tantae igitur tamque mirabilis disserentiae vera causa non , aliunde peti debet,quam ex diverso g is nere pugna ct armorum, quo ab antiquisit nos differimus. Nullum hodie saltem i in Europa , regnum est , nulla pene , provincia, cujus praecipuae urbes,loca que majoris momenti, nova muniendis arte non in eam securitatem exaedifi- 'et cata sint, ut quamvis pauci potentissis mi exercitus impetum sistere possint. a Hinc fit, ut cum militaris ratio jube at redigere ante omnia in potestatem, limitum munimenta , caeteraque re-

gni praesidia , in quibusl militiae sem, naria sunt , ex quibus adverse viresist in nos effunduntur, nobisque supples menta , commeatusque , intercipi a possunt, necesse sit in una expugnania da urbe aut arce, multum temporis vi m

309쪽

28 NOTAE POLITIC Eviriumque consumere: ideoque neqv ant expeditiones , ea facilitate celerit teque ad exitum perduci, qua antiqvorum bella, quae non habebant ista impedimenta. Et sane quomodo non interrupto cursa victoria progredi po- tost,quae tot dissicultatibus implicaturλInde Francisci vires Perpiniani oppum gnatione debilitatae, & Caroli potentia Sandestriana ossidione ita labefaetata est,ut nec ille in Hispaniam, nec hic in Galliam ultra progredi potuerit.Suleti

manus cum innumerabilibus copiis ingressiis Pannoniam cumad Budam ha reret,iarde nimis Viennamt, quae int rim ad defensibilem parare se poterat, adortus est.Ex diversis Alexander Magnus,cum tribus praeliis Darium superasset,confestim toto ejus regno poti

litus est; & penetratis intimis regionibus ad Oceanum usque nihil obvium habuit, quod stupendum victoriae cur

sum remoraretur praeter flumina aut deserta, quibus regnum naturae muni

310쪽

AD CORNEL. TACIT. 2836t.Et qui res ab eo gestas ab oblivio-j , vis iniuria vindicarunt, duo opinor, a- , pud Indos loca memorant, quae fori

nae ipsius instar rapidissimi fluminis deis currenti intercesserunt.Pompejus,cum Mithridatem insequeretur , peregri, nando magis quam pugnando tot trophaea fixit:ut liqueat inde,nullis incur- risse munimentis, quae victricium a a morum cursum retardaren Major fuit C. Caesari labor in subjugandis Gallis, Helvetiis, S Germanis, sed hoc magis ob arduos situs a natura factos, & gentium ferocitatem, quam quod munitae civitates ipsi restiterint. Et hic tamen decennii spatio fere trecentos populos domuit. Haec igitur prima causa est,ob', quam negatum nostris Principibus est' tot prceliis,totque victoriis nomen siis uin immortalitati consecraro. Altera H est tormentorum,quae a sono bomba . das appellamus,inventio.Res profecto tam stupenda, tam terribilis, tonitrua ' etiam sereno emissa coelo , ut non a