장음표시 사용
191쪽
v. .li Fortunati Fiduis et i et
Iurisperitos rationem habitam esse video. Ergo, ne te pluribus morer , illam Ut alis Particulam de te terii, loquor quantum ad praesens institutiim pertinet, instrumentum esse. ac vere membrum nunc puta, quae perfectam edere acti opem possit sic emni primo libros methodi clariisl me descripsit Galenus. Atque ita oculiis proprie dicetur animalis instru- 'mentum, quoniam visonis actionem solus atq; integre edit: sic linga: quoniam loquelae opifex est: item & crura, quoniam itionem esticium: di manus, quibus apprehendere Pr
SEd ut membri natura exquisit ivri, ac mδ si ad Iurisco
sultorum placita intelligaturi sciendu eli, actionem .quam etiam operationem vocare solet Galenus , g nihil aliud esse, snisii motum illum, quem exercet particula, dam in agendo versaturiatque operi inc imbe. Sic manus duin ad apprehendendum mouerile, illa triptus inio est: fici taurem adtoniti in quo iam manus nisu quiescit, usus dicit uti atque utilis aQquamobrem v lassitis est eorporis actionum. Proinde quaescunque particula huius, di est, ut periectam hanc actio uem per se, nec alterius grλtia in anim xli. edere potest titilaevere membrum nuncupabitur. Tales praecipue sunt, oculus, limgua, manus, pes . ed hoc etiam diligenter aduertendum. musatas et Ie particulas, quae in actionibu l edendis authores e siqi videntur et nihilo tamen minus membra non ervire et nam fari mulae tum potius tq; adivinent pira vero instrumento ad pratacipuas actiones praestant. MuItae, inquit Galenus, i in actionis bus obeundis partes requiruntur: namgla imaguae dicunture ut manus pedes oculi, lingua: quae totius animalis actionum gratia iactκ sul ut aliae vero minores: quae scili et dictis nunc particulis deseruiunt: nam cum mulus ipse sit organum prae cipuum : qnasdam tamen habet partes, per quas videt et quasedam sine qWibu videre non potesti alias gratia videndi me liust alias Obi conseruationem . Ergo ii hin omnes particulae. quae praecipuo instrumento timulantur, ver instrumenta nos
sunt. sedi'Lurnqr φantum partςs. Atque h*c omnia si tericum dilige uter. vGfes, iion saerit difficile deprehendure, quae ac
192쪽
pars in nostro corpore vere instrumentum sit, ac membrum propterea apud Iurisconsultos dicendum: quaeue ab hoc iam mero remouenda. Nam cum verissime dictum sit a Galeno, linguam esse instrumentum, quoniam icque lae opifex est: nunquam ille tamen aut labia . aut dentes instrumenta similiter appellauit: istae enim particular ad melius agendum linguae deseruiunt: nullum ipsae per se integram actionem praestantes. Nam labia, inquit Aristoteles, m ad dentium tutelam praecipue sunt fabricata: ac nonnihil etiam ad usum sermonis
proficiunt. Dentes vero ventriculi coctioni praesertim conserunt , dum cibum comminuunt, ac molunt. Item cum crura itionem per se exerceant: vere instrumentum appellantur: pedes tamen, ac digiti, quia adiuuat tantum actionem istam, particulae crutibus iam utantes fuerint. Sic etiam cum manus verissimum sitit apprehendendi instiumentum: digiti partes dumtaxat esse censentur. Quamobrem abscisso digito, nullum ego membrum amputatum assirmabo: non enim ause tur inde manus sunctio : sed tantum imminuitur : eadem etiam ratione nec aures, nec nasum membra nuncupauerim: non enim n aures sunt instrumentum audiendi: sed ille potius meatus finis, ubi neruo dilatato iungitur: nam caetera, quae extra hunc in anfractus meatu sunt, iuuant tantum au. diendi instrumentum. Nasus praeterea nec ipse est Olfactus instrumentum , nec adeo membrum: nam odoris sensus, ut ipse etiam monstrauit Galenus, i in anterioribus cerebri ventriculis cotinetur. Etenim chartilaginea nasi pars,osq; ipsum, aut etiam interior oris tunica, hoc tantum praestant animali, ut melius odores percipiantur. Ergo si dentes, aut labia, aut aures, aut nasum rescindas, nequaquam membrum abstulisse te dicam: nam ut istae desint particulae: nulla tame propterea actione animal privabitur. Mammae autem mulierum, pe
spicuum est, quod lactis perficiundi instrumentum sunt quocirca iure etiam membra appellabuntur: ut etiam &testes: qui non solum eniciendi seminis opifices A sunt: sed etiam propriae cuiusdam facultatis, quae marem a scemina distinguat, originem praestant. Non ita autem penem instrumen. tum, ac membrum dicam: nam seminis eiaculatio,ac venerea erectio, primaria, atque absoluta actio non est: sed quae tantum conceptioni famuletur. Quamquam si huius operis ne- Aa cessi-
193쪽
cessitatem eontemplemuri atque antiquam dicendi consue-eudinem, quae absolute sub membri appellatione hanc partem esse voluit, hactenus non aliene penum quoque inter membra locare posses.
Utrum inteIre quis iam a mulnere conualueris.
frequenter exigitur: cum nimirum certiores fieri iudices volunt, num qui vulneratus iam sucrat, ivulnere conualuerit. Ad quae quidem interrogataste poni dee, & si exigui artificia quibusdam esse videtur e nec ob id etiam plurimum nostra requiri diligentia. Est tamen aliquid, ut constabit, quod non quilibet ex medicorum vul-d nori vi ut propterea operaepretium me facturum putem, si oc quoque argumentum paucis de more absolvem.
i Duplicem adiudices in hoegenere referenssi rationem ess .
CVm a nobis iudices petunt: num ex vulnere conualu rit : duplex medico respondendi ratio proponitur: altera, si talis accepta propositio sit: Vtrum scilicet optime vul- nux o aluerit: illiq; inducta sit cicatrix. Altera vero . num tam integrὸ quispiam a vulnere degat, ut non solum solidatum illud siti sed ne ulla quidem alia inde noxa supersit: aut, si s perlit: perpetuane illa sit: ac semper permansurat an talis pinitas, ut aliquando emendari possit, ac membrum ad nat ratem habitum reuerti. Prima aurem ratio ut facillima est, quis enim nesciat, an ipsum vulnus sanatum sit, ac cute obtectum ita etiam suspecta esse solet,ac fallaciam habe tr nam etsi iudices de vulnere aliquiso ruditer a nobis sciscitantur, ac petunt. Revera tame illorum mens est ut de caeteris etiam laesi milius, quae superesse ex vulnere consueuerunt, mentio a Medi. is fiat. Ergo ingenui artificis est, libere omnia, ac sine fuco proserre. missi subdole, nihil tecte loqui: nam ut niliutala
194쪽
tale perquirant iudices: nostra tamen fides, atque integritas poscit, ut stingula plane doceamus: quae scilicet nostra inter. sit referre. I
Num l. ex vulnere remansura sit, as perpetuo
VTrum solidato vulnere integra sanitas secutura sit, his, qui in artis operibus diligenter versantur, haud dissicile
suerit deprehendere: nam si nec viscera vulnus attigerit: nec neruosas omnino laeserit partes, aut nimiam haemorrhagiam excitarit sere se in per a vulneribus bene sperandum est. Quod si laesae alicuius functionis suspicio sit, hoc uno proposito vulneratae partis exemplo, quod te facilc ad caetera deducat, ita iudicabis. Articulorum vulnera partium motiones,extensi nem scilicet, contractionern q;,& caeteras alias viplurimum impedire solent: tum quia tendines, ac capita musculorum, neruiq; , ac ligamenta rescinduntur tum quia magnae etiam fluxiones concitantur: quae talem duritiem contrahant, ut Ibbero motui manifesto impedimento sit. Exanguis enim pars est articulus, ac frigida: in eaq; ab ipsa natura viscosus qui, U- μυσdam humor est circumfusus: qui ex eius alimento remanens, e 'promptiorem loci motionem facit: ut iam facile sit, confl en res illuc humores concrescere, ac durari, ut aegre deinde dissolui possint. Caeterum si certum sit, neruos, aut musculos esse restitas, vix ulla speranda est laesae functionis restauratio. Hoc enim nos alio capite ex Galeni sententia abunde demonstrauimus. Quamquam ibi etiam ostendimus, fieri plerumque , ut non solum musculorum rescissae fibrae ad habitum redeant naturalem e sed ipsi etiam neruit ut quae sanctio plane esse peritura videatur,tam remanere integra possit. i vero ex compacta tantum fluxione,contractaq; duritie motionem esse impeditam prospexeris: solet particula, modo idoneis medicamentis des operam , ad naturalem statum redire. Quocirca licebit tunc quidem impeditam suo motu esse par- . . ticulam profiteri: sed quidquid id eth noxae, aliquo tantum tempore duraturum: discussis nimirum, ditiolutisq; illis su
cis,unde durities e flecta est quos etiam non tantum mollien- . itia medicamentae sed sola ipsa interdum natura superare aLA a a sueuit:
195쪽
sueuit: in pueris praetatim, di qui bono, incit 'patoq; habitu
sunt. Haec ergo, quae hactenus adduximus, si tecum ipse dilis genter versa b. S, haud dii liculter de caeteris rcscres, s i in braclitos, InanibuS, O utabuS, pedibusque, ac caeteris articulis eueni uiri nocumenta Iac delus dcnique Omnibus, in qui bi s voluntati; motus noxa aliqua metuenda L st. At vero si cerebro vulnerato reserenda tibi sententia est: siquidem suillus albquis externus lasus este videatur, saepe erit in cici, nudique, nonnunquam & muti ab id genus vulneribus evadunt aut ex principibus etiam functionibus qua piam otiendatur: cui ν Lib. .cias. etiam iniuriae facilu biccta memoria uit: nam ex Plinio, rnihil aeque in homine tragile uti: nec raro et lana stupor quid binmentis inde emergit: scienduinuli, haec Omnia mala Perpetuo, atque ad mortem usque elle duratura . Cerebrum enuntum quia princeps est in lirumentum : tum quia exangue: liue propria temperies , seu naturalis confirmatio ex vulnere os fendatur , vix ullam sanationem admittit. Cum enim ipsumst animalis facultatis principium, atque Origo : aegre aliunde,
nisi a seipso suppetias expectat. Praeterea nonnullos scio ita
grauiter capite percussis, suisse: ut cum mLmbranae, ipsaque etiam cerebri substantia a vulnere, ipsoq; ambiente futilet OD sensat superstites quidem euaserunt: suo ita tamen, ut postea leuibus etiam occasionibus, ab externis iniuriss promptuli. me offenderentur. Proinde si est racta caluaria, ac notabilis membranae portio detecta, ac male habita sit: fieri vix poteli, quin imbecillum , atque inualidum inde reddatur cercbrum: vitam nec soliti labores, vitaeq; munia exerceri commode possint: cum scilicet: intentio aliqua in agendo requiritur: aut ab aere nocumentum timeri possit et quale in pleniluniis, humidissimo nimirum coelo, stequenter ab his persentiri so- det. Quapropter si utcunque laeso ccrebro, aut sensuum, aut principum iunctionum laesio aliqua sequatur : reparari vix
unquam solet: ac plus imum hominem ad interitum usque coismitatur. De oculis vero vulneratis varias esse vidco medico.
I . Defmp. rum sententias Putat Galenusacum aliquid a quoli humoris foras ei unditur, in summum c*c itatis discrimen hominem
196쪽
rum hi ' orias coli:gerunt, non paucos obseruauerunt, quos vulneratis oculis, humoreq; haud medio riter effuso, integros tumen, Rhene ce nentes medica redd1dit diligent. a. Et Antonius ti B uetitus, non so. u.n puellae cui pei forata oculi tunica, plurimus inde fluxit humor,am massam visionem leuincauit: ted latitat, inquit, vis eli tenellat aetatis, ut hunc ipsum oculi humorem, quod Cepe accidit, in integrum reficere possit. Atque ipse etiam Galenus , x restauratam oculi valetudinem in puero se vidine aflirmat: qui stylo in pupillae loco suerat compunctus, unde aquosus humor effluxerat, ac pupilla minor rcddita, & cornea rugosior facta suerat. Quod facit,ut verissimam elle putem Realdi a sentcntiam, qui aqueum humorem initar excrcinenti este assirmauit: ac bis se vidisse, totum prorsus edulum in vulnere tamen spatio tempor is renatum, ac visionem restitutam fuisse. Ergo si quando liuiusmodi referendi occasio sese obtulcrit e diligenter artatem, ac temperamentum considerabis: ac si puerum, boniq; habitus ostenduris, diccs oculo percurato, aliquo temporis spatio vissum reparari posse: ilia vero difficile hoc opus lare: aut etiam impostibile. Atque haec, arbitror, suffectura sunt medico, qui
relicta vulnerum nocumenta, an sint duratura,& quanto tempore ex arte est cogniturus.
aeua ratione tueri Medicum, aut culpare iuste liceat: μι- quidem erroris, aut criminis Iustitione in iud
cium vocetur. Cap. X. Seribendi occasio. , ONN VLLI tam alieni ingenii sunt per et
iiq; iudicij, qui si quando aesrotantium res , ac medicorum opera ex animi sententia minim dcedat, culpam omne in medicos t eserant ipsosq; propterea multas calumnijs exagitet. audeantq; etiam in iudicium vocare : quasi impertiendae valetudinis debito continuo medici teneantur. Magna igitur,atque immerita illis medicis iniuria fit, quorum honestam, quamquam
non ita laesi cem operam falso alij incusant , ac damnant: ut iustis
197쪽
iustissimo etiam digni sint patrocinio, si quando huius nodi
causa coram iudice agitatur. Contra autem saeuissime illos medicos plectendos puto, quorum tanta temeritas est, ut Ionge ab omni fide ossicioq; medicinam exercentes, nulla iuris,' non estiq; reuerentia seruata, noxia quaedam, atque exitiosa remedia impie adhibent: quibus & necem languentibuς. &grauissima damna moliuntur, ac parant. Nec impune etiam dimittendos illos puto, qui sine methodo,atq; artificio agentes, inconsulte medicinam faciunt: ac multa aegrotantibusdeis trimenta pariunt: ut satius fuerit, amotis illorum consiliis, soli naturae morborum expulsionem committere. Et licet L edicM, Romae aliquando cautum a fuerit, ne unquam invitus medis C. Gry f eu, in iudicium deduceretur: attamen recens tum erat de pulsae pestis memoria r gratiq; numinis beneficium illis adhue animo versabatur. Revera autem in re publica optime constis
tuta, sita quidem bonis ciuibus habenda est gratiar at crimina etiam punienda , ut iustitiae aequilibrium ubique seruetur. Quapropter quoniam in his erroribus aduertendis aliorum medicorum sententiae adhiberi solent: quorum scilicet integra fatis, ac spe elata est authoritas, artisq; praestantia ride nonnulla in medium afferenda sunt mihi, quae sibi ante oculos constituens medicus, recte iudicare possit,iurene, an ini ria medici arguantur: itemq; an dolus, an institia culpada sit. plassorum erroribud iudieandis.
VT igitur rem omnem prudenter decernasi siquidem elinici in iudicium vocentur, ita medicos vocant, qui die-teticam , ac pharmaceuticam medicinam exercent proposita iam aegrotantis hi stori a, quae vel negligentiam, vel dolum in medico suspectum reddit: primo tibi dilige noen.tersanda sunt animo, quae remedia usurpata: & quae postea mala subsecuta sunt. Quae omnia si ita inter se cohaereant, ac veluti quadam ordinis dependentia coni uncta sint, ut ab intempestiuo illorum remediorum usu obiecta mala prodire & possint, dc oleant: hoc tanquam sundamento , ac totius disquisitionis sumpto principio, iam ad caetera paratius te conseres. Sin vero aliena inter se sint, nec ulla communione, ordineq; comstic uta, nihil diutius laborandum est tibi: nec fiustra in his
198쪽
eonterendum est tempus, quae nullo pacto con lare inter se possunt. Ergo, si quis soluente hausto medicamento, pau.opoli inte eat: atque ideo necis teus medicus fiat: tu quidem, cui iudicium demandatur , id diligenter aduertes: nimia ne Dbsecuta purgatio sit . hypercalliarsim vocant an exigua, aut plane nulla: sic enim intempestiue datum esse meaica mentum videli potest. Quod si mediocris processit euacuarito, suspectum est medicamentum interea non potest: quan-tnm scilicet ad purgautium naturam spectat. Sed haec quamquam vera sunt: haud tamen ad rem satis: nam solet optime aliquando praescribi me di amentum , quod b tamen fine stu- stetur suo: ac praesertim si medicus laborantis naturam minime alias expertus sim ideoq; vel plus iusto vacuabit: vel nullo
pacto: ut igitur iure medicum damnes: aut nimis validum ille medicamentum in n mia purgatione necessse est: aut nismis imbecillum in nulla. Quamquam ultimus hic error non tam causa. quam occalio mortis esse videtur: plus enim peccat, qui rem noxiam admouet: quam qui eandem non remo.
uet: fortasse enim natura per se morbum depellat, si obicem non inuemat. Quod si praeter nimiam purgationem,molestisesam aliqua superuenerint symptomata, qualia venenatae interdum potiones parere solent: est, cur de hoc etiam dilige etius consideres , Sed de venenorum notis iustam alibi tractationem secimus. Caeterum si quispiam secta vena, paulo post aut intereat, aut deterrime inde sese habuisse sentiat: ita tu iudicabis: nam si in magna imbecillitate , quae exolutis fit viribus, multum sanguinis tuo iussu detractum sit: ae statim homo deficiat: sine dubio in te ista reserenda est culparsiq,
etiam in magna plenitudine nihil tamen eduxeris, cum nulla interea res obstiterit: atque inde magna resultet offensio: nihilo etiam minus aut ignorantia, aut dolus medici est inculpandus Est etiam, cur ex usu quorundam a torum remedio rum eadem oriatur suspicio: siquidem valida ea sint, ac vim naturae possent inserre : ut si aere aliquod aene manimius sequatur alui fluor, aut molesta in testinorum excoriatio: si ca- Iidum quodpiam, ac validae actionis assumptuni, aut singuD, tum, aut cardialgiam , aut simile quidpiam attulerit. Item silam , fero hausto medicamento magnus stupor, ac somnus Pt osandiutinus,ac denique extinctio sequatur: est,cur de meis
199쪽
dici ignorantia, aut crimine suspiceris. Exhibent temerarii quidam ab orsum facientia pharmacat a quibus quidem nonnullas interissse satis scio. Ergo in his haustis medicamentis sine dubio uniuersa posita est culpa: nam quaecunque scelum
vere corrumpunt, venenosa plane sunt omnia: quae vero ut
cunque depellunt, vehementia sunt, ac periculi plena. Sed k s. Epidem. nota, quae de his aliquando scripsit Hippocrates: ς Quae phar-
macum,inquit,corruptorium biberat, accidit labor, vomitus biliosorum multorum, pallidorum, & porraceorum, cum bibisset i conuul sio tenebat et linguam mandebat, cum ad quar- ' tam veniret :&ipsa lingua erat nigra: oculorum autem alba
rubrar insomnis, quarta die mortua est ad noctem. Vide igitur qui laetum in utero enecare gudent, quam grauiter peccent, quam acriter puniendi sint: nam & matri quoq; interim exitium parant. Tanti igitur refert, abortiva remedia prae gnantibus exhibere, ut vel sola interdum illorum iuvamenti expectatio, atque inde enata spes immaturi partus, satis ad
abortum sit: in ijs scilicet , quae in animi passionibus facile,
valdeq; permoventur. Puellam noui, forenti aetate: quae, cum de foetu ante tempus abi jciendo medicum consuleret: hic, ut impium illius institutum falleret, pia simulatione promittit, se daturum quidem,quod suam expectationem abun de expleret: verum antidotum ex ijs miscuit, quae foetui rinhuriae firmitudinem adi j cerent. Puella tamen dum illo hausto, iam tum pariendi desiderio vehementer incensa esset, aecerto sibi,quod falso promittebatur, euenturum sperans,tota in hanc curam incumbens, non multo post elapsum esse sce- tum sensita ac non sine medici ignominia abortivit: pharm eo quantumlibet aduersante et nam vehemens illa abortus concepta imago,dc medicamenti vim vicit,& medici operam
elusit. Sed, ut iam ad affectuum, ac remediorum conuenientiam reuertaris longe alia aduerteris esse symptomata, de quae assumpta medicamenta producere non sole ante quamquam male inde res cesserire non tamen medico culpa est trishuenda : sed potius errores alij incusandi. Sic silumpto cordiali electario, aut ex ijs aliquo, quae facultatem roborandi vim habent: alui tamen sudius successerit, aut haemorrhoides superuenerint:aut si acri immisso clysteri, sopor male habeate quoniam.nullus inter haec ordo , nulla est colligatio ideo
200쪽
aliunde quaerenda est mali euentus causa. Medicus a quidanicum puellae saeuis torminibus , morbis* pituitosis laboranti,
aenema ex his perscripsisset, quae cruda, crassaq; excrementa incidere , ac status dissoluere consueueriint: illaq; mox ab accepto aene mate a popletica interi; siet: consultus Amatus nullam in medico,qui in iudicium erat vocatus, culpam agnouit. Nam dc si fortasse eius remedi j occasione attenuata pituitae copia promptius cerebrum petere, ac exitium ai erre pli tuerit: attamen diuina potius, quam medica coniectura esse haec debuit. Quam quam etiam sine aenemate fortailis grauis illa a poplevia iam tum erat puellam enecatura. Praeterea si leuia tantum adhibita sint morborum auxilia: siue quid ore assumatur, siue extrinsecus admotum sit et succedatq; vel mors, vel graue aliquod nocumentum, quod praeter expectationem esse videatur: nulla esse debet tam multa in remedijs suspicio. Talia enim ut parum iuuare , si recte usurpes: ita parum quoque nocere, si minus recte solent. Nec me latet, nonnullos praescriptis vocatis fonticulis: aut similibus etiam nonnullis remediis, quae non nisi longo tempore proficere consueuerunt: aut in deterius degeneraste , aut mortuos etiam iuitia. In qua quidem re siue cita mors eveniar, siue multo post tempore, nullus error medici reprehendi poteti: nam haec auxiliorum genera imbecillos fortasse reddere: mortem tamen nonnisi . aliorum morborum interuentu asterre nequaquam possunt. Q amquam, fateor, si fonticulus extra requis tam sedem, ubi nerui, tendine'; , aut vulnere, aut conuocatas uxione aliter Ofl endi pussent, merito, qui locum aperuit reprehendi posse: siquidem aut inflammatio, aut comi ullio, aut similia quaedam symptomata inde excitentur. Cum igitur in leuibus his, ac lentis remedijs inscitia aliqua in medico deprehendi possit: ex iiij tamen in causa illuni mille nequaquam probare licet. De his autem erroribus, qui in cibis intena pestiue exhibendis committuntur, nihil dico: nam ea persuasa est hominum opinio,ut putent in acutis morbis vix aliquem ex nimio alim ei to, posse ulla ratione periclitari aegrotantes: ac potius si quando medicos vident parco victu aegros continentes, ultro ortantur, ut uberius alant, ac nutrimentis indulgeant. Quamquam damnosissimum sit in hoc parte delinquerer potestq; medicus siue ignorantia, siue dolo ductus intempestiuo cibi usu mortem at quando , aut grauitanum damnum apportare: di praesertim si B b copio