장음표시 사용
181쪽
usui pro variis vitae muneribus comprobantur. Ego tamen haec scribens, non priuata cuiusq; ossiciae non peculiares hominum sortes intueor. Communissimos omnium usus antes oculos mihi subieci: quocirca non quod huic, aut illi meli', deteriusue:seo quod homini in civitate agenti uniuersim magis deseruiat, perquiro, atque esse communia quaedam, qu rum usus aeque omnibus ipsa di ctant e natura sit expetitus, nemo unquam negabit. Γ, anuum functiones praesare eateris : ct quomodo digitorum actiones intersa d erant.
M Aouum sunctiones, siquidem externas omnes Conte' pleris particulas, homini omnium maximὰ necessarias esse mihi videntur. Nam Aristoteles uinstittinentum ante i strumenta manum aptullauit. Ac Galenus doctissimos illo de usu partium libros a manuum sanctionibus est auspicatus: quod scilicet inter compris instrumenta principem illae Io- sum obtineant. Et revera, ut quam necessariae mortalibus illae sint. paucis exponem. Homini, inquit Galenus, aman dedit natura instrumentum ad omnes artes necessarium t nec hys paci,quam bello id cum uam cum . aetera animplia innata sibi quaedam habeant propugnacula, atque armas. quibus plurimum post vidὸntur: ut eornua, GHes, Vnstulae, &huiusmodi multa: homini tantum pro omnibus simul armis manus datae sunt, quae instat omnium sibi essent suturae: nam ope manuum sibi arma omnia fabricauit, diuersi illa quidem generis: ut non' solum his, qui in terra sunt animalibus: sedulis etiam, quae in mari, & aere , dominaretur. In pace vero dum tranquille agit homo, manibus leges scribit: aras, & simulacra dijs erigit: nauem fistulam, scalpellum. 3e alia voia. uersa artium instrumeta apte constitui t.Tibiq; lint manuum beneficio etiam nunc colloqui tum Platone, cum Aristotele. cum Hippocrate,& alijs veteribus. Quocirca verissime etiam ab eodem p dictum est: manum homini maxime proprium instrumentum existere . Atque Aristoteles ε adeo in earum laudationem processit: ut ipsam animam, quae diuina plane res est, manui, nulliq, praeterea membro clarissimet compar yit. sed quam excellςns , quam multiplex ad humana opera Diuitiam by Coosl
182쪽
vis matutas inbuta sit: omnium luculentissim ξ, atqrelegantissime Cicero , d hunc modum explicauit. Quam aptas, ait, Iam multarum artium ministras manus natura homini de-it λ digitorumcontractio facilis, facilisq; porrectio propter
molles commissuras, Zemus: nullo in motu laborat: itaque ad pingendam, ad fingendum, ad sculpendum, ad neruorum eliciendos sonos , ac tibiarum apta manus est admotione digitorum. Atque haec oblectationis: illa necessitatis: cultus dico agrorum, extructione'; tectorum, tegumenta corpo rum, vel texta, vel suta, omnemq; fabricam aeris, & serri. Ex quo intelligitur, adinventa animo, percepta sensibus, adhibitis opificum manibus, omnia nos consecutos, ut tecti, ut vestiti, ut salvi esse possemus, urbes, muros, domicilia, delubra haberemus. Iam vero operibus hominum, idest manibus, cibi etiam varietas inuenitur, & copiae nam & agri multa ferunt manu quaesita, quae vel statim consummantur, vel mandentur condita vetustati: Sc praeterea vescimur besti js, & terrenis, Naquatilibus, & volatilibus, partim capiendo, partim alendo. Efficimus etiam domitu nostro quadrupedum vectiones: quorum coleritas, atque vis nobis ipsis affert vim,& celerit tem : nos onera quibusdam bestiis, nos iuga imponimus: nos elephantorum acutissimis sensibus: nos sagacitate canum ad
utilitatem nostram abutimur: nos e terrae cauernis serrum etiacimus, rem ad colendos agros necessariam: nos aeris argenti, auri venas penitus abditas inuenimus, & ad usum aptas, & adornatum decoras. Arborum autem consectione, omniq; materia , de culta, & sylvestri, partim ad calefaciendum corpus igni adhibita, & ad mitigandum cibum utimur, partim ad et dificandum , ut tectis septi frigora, calore sq; pellamus. M nnos vero usus affert ad nauigia facienda: quorum cursibus suppeditant omnes undiq; ad vitam copiae: quasq; res vi lenti m 4 hira genuit, earum moderationem sis soli habemuranari , atque ventorum propter nauticarum rerum scientiam: plurimisq; maritimis rebus fruimur, atque utimur. Terrenorum item commodorum Omnis est in homine donabnatus. Nos campis, nos montibus fruimur: nostri sunt amnes, nostri lacus i nos seu es serimus, nos arbores,nos aquarum induetionibus terris sed cunditatem damus: nos flumina arc mus, dirigimus,auertimus: nostris denique manibus in rerum
183쪽
natura quasi alteram naturam essicere conamur. Praeterea' manuum ossicia tam multa sunt, tam nobis necessariaevi non
soIum apprehendendo: quam illarum propriam esse iunctio-I a. usu nem scripsit Galenus is sed non raro etiam abarum partium vicem praestando, uti liminas omnium illas esse conspicimus. Nonnullos scio, qui pedum sulcimento destituti, manibus ta .men ita commode utebantur, ut & scalas, & equum ascendere, per urbem repere,ac multa talia perficere manuum munera non omnino incommode valebant. CCec Osivideas manuum dumtaxat exploratu multa cernentium ossicia saepissime exercere: nam & nos etiam in tenebris, cum nullus est oculorum usus, manibus tamen fidis, ac solis utimur ductoribus. Quam commode praeterea linguae partes exerceant inanus, cuiuis in mutis hominibus intueri licet: vix enim quidpiam est, quod lingua sermoneq; exprimi solet: quin varia manuum gesticulatione signiscare abunde pollint. Ac nihil
unquam animo me datamur, nihil cogitatione compi eliendimus, quod ipsae manus certis quibusdam motionum indicius. quasi praecipue animi ministrae non identidem imi en Iur, atq;.
exprimant. Verissime etiam Quintilianus , cum cracrae, in- ' Η' ' partes loquentem adiuuent: manus prope ipsae loquuntur r ac in tanta per omnes gentes natione R. Jinguae diuersitates, communis omnium hominum sermo videtures le navnus Cum igitur & proprijs iunctionibus exercendis & caeteris quoque alijstam plurimum praestet manus: merito etiam cunetis ali js in hoc genere praestabunt. Et quamquam Atallo- ite lest ceriae iacti usum cximis aliquando anteponit: ille ta-' men de rerum notionibus comparandis eo disputat loci: ali ter quidem dicturus, si de externis exercendis operibus, politicoq; vivendi genere dicere instituisset. Et reuera oculi ut hoc uno discrimine manuum praestantia ampli L nnotescat inuant qui dein in agendo plurimum:at vix aliqMinant ipsi.
Sed manus omnia iuuant, omnia agunt, omnia perficiunt: nihilq; est, quod praestare non pollini: siue adiutrices illas , siue
artifices velis. Iuris autem periti, quorum sententi is haec nostra aptare semper volumus: ipsam manum non solum corpo-α AQ.δε ma ris membrum: sed etiam per excellentiam quandam mem-les versmem brum appellant. Nam cum restatuitur,vi,membrum alicuibmpraeducto, ad supplicium amputetur: nec tamen apertius iudicis explicaturi D
184쪽
ratur sententia, de manu omnino id esse intelligendum putant,r usqueaded inter hominis zartes illa: eellit. Satis igitur demonstrarum puto primamiagines ne enimem ..digia itatemq; inter corporis .parxes . manibus esse. tributam: ut iure etiam omnium grauissimum titudinabendum sit detrimentum, quod ab illarum offensis accipere solemus: ac tum etiam Baaxime Cum ambarum usu qiuspiam est destitutiis. Sed ei haec ita sint constitutar ignorandum etiam:non est, quoniam maenus nuncupatione apud praecipuos authores x totum illud f em usurpari solet, quod ab humero infra cernituri de cuius tres sum partes; brauhium, cubitum, di summa manuS: nos moduxitimam hanc particulam pio raranu praestitiin. intelligimum atque ante aliat ipsos etiam digitos. Q viqirea si ipsi tantum
digiti resecantur, nihilo tamen. mimas uuiuersa in manum desesiderari allirmod et enim praecipua immus actio, vivere stris plit Galenus in digitis plane locata est. Sed horum etiam ipsorum non exiguum discrimen est, atq; in agendo praelian tia,& cuius notitia in referendo plurimum iuuat. Ergo addu i
huc iniunt locum: in quo abunde satis de hoc argumen, to disseruidi Magnus girus,inquiti ibe, quatuor reliquis si b timvs
Poppositis ut citatem MumaIentem praestate ideoq; pro hi amni incatu ux suisse arbitrbr. -κnus hic pro tota manu uu -Τ φsset, Aeque enim actiones maniis sibi ipssperditani, vident. siue ipsi quatuor, abscindantiit: siue hic 'las Si vero & ipia dimidia pars magni digiti u quoquo corrumpatur modo,ipsa manus in actionabus incommoditatem, N. turpitudinem haribet, aequalem simili noxae omnium aliorum djgitorum. Reta murum vero index, mediu , M. dine syne, post maguuiri secundite ita utilitate. Parvorum enita sorborum D m in
apprebensio, omnia propu M tum seperg, siquid violen, tum Mere opertex, his omnibus agere vide Mur. litu veto qui
medio succedit, atque etiam parmas minorem quidem ha bent utilitatem e sed ea tamen manifesto ubi si apparet,ia quibus apprehensibile circulo apprehendi oportet. Quamobreni cuius digiti maior censenda iactura sit, Hoc facile conis
staria polli re scilicet principio Mβucto: cuius cum potisIima
185쪽
o Culorum vero laetiaram, si mantra exeipia , eaeteris omisnibus grauiorem puro. Nec est modo, cur oculorum eincellentiam , summamq; dignitatem plurinus narrem: nam fim iram partium constructionem, atq; artificium, ac naturam
inspidas. longὰ etiam manibus digniores oculi ubique videmtur. Sed quia ciuilia negotia rerumq, opificia in praesentia contemplamur: quae melius a manibus perfici demonstratum est: ideo secundo dignitatis loco illos locauimus. Proximum est pedum iunctionis detrimentum: quos fulciendi, stabilie dique, ae firmandi corporis gratia faAos esse prodidit Gale. 3 Nς si nus e sed nescio quid etiam aptitudinis ad apprehendendum ' 'r' praeseserte illi videntur. Nonnullis enim ita comparatos pedes, atque edoctos fuisse scio: ut in quibusdam aclionibus nu hilo esse manibus inferiores diaeres. Et revera s tantum mabilimenti gratia efformati sunt Pedest eur musti fissi Ecur arti. . 3. De Uta eo lis etiam distincti Eego verissimὰ dictum est a Galeno, a humanum pedem, quoad eius maxime fieri potest , manum fuisse imitatum. Quocirca eum apprehensorium organum siemanus: fuerit & pes iese aliquo modo huiusmodi. Linguae autem ulum post haec dispono: nam sine sermone, si caetera i teget homo sit, haud ita incommod/ itIum in ciuitate acturum puto. Neque enim admodum dissicilὸ fuerit, fensa antaminostra,& seraptis,& notis alijs compluribus Vreunque proindere si lingva earemus. Sed hactenus de integra functionis deperditione dictum siti nec dispar etiam ratiq suerit , si particulae usus non prorsus, sed ex climidio pereat . nam quem admodum iunctio ambarum manuum nobilior mulis est rquam quae utriusque est pedis: ita aequum etiam Herit, unius manus iacturam, deteriorem esse,quam pedis unius. Ac simi Iiter etiam de caeteris instrumentis statuendum putorquorum scilicet actio dimidia tantum ex parte ablata sit. Quamquam est, cur aliquando paulo aliter reseras i nam si cui oculi uni act io depereat: minus hoc est detrimentum, quam si pes aseae Ier
186쪽
ter sua lunctione priuetur: nam si alter se perstes sit oculusὲ
fere integre cernere potest homo; non sic autem integrὸ in cedet unius tantum pedis filictus adminiculo. Ergo si pes H- ter abscissus sit, maior corpori emerget iactura, quam si alterius oculi actio depereat. Sed quoniam non semper integrZIaesarum particularum actio aboletur : sed interdum et mmi. nuitur dumtaxat i saepe etiam alieno modo, peruerseq; exeris μ' i Cetur: ninandum propterea omnium grauissimam illam os. sensam esse, quae actionem penitus sustulit: ut cum ita crus sit vulneratum, ut ambulare nullo modo possit: proximam vero esse, ubi actio ipsa deprauate exercetur: atque aliter, quam pro naturae instixuto solet: ut si crus ex vulnere, ta assiciatur, ut ambulare quidem, at nonnisi distorte posse. Postremam vero actionis laesionem e ste, eum ea tantum imminuitur: ut si recta quidem exerceatur ambulatio et sed exiguo tamen robore , ac plane debilis. Secundam vero offensam tertia grais uiorem esse censuimus: nam Ee illa etiam imbecillam quo- . 'dammodoseddit particulam e ac propterea quoque in agendo deformem. Atq; haec de quarundam partium praestantiar quantum scilicet medico relatuto conuenire videtur.
Fg A V D parua difficultas quibusdam Medicis in.
terdumoffertur,si quando ad iudices de mutiliab scientiarum titulis si venditent, quid tamen ipsa
sit mutilatio plane ignorant:quamobrem quam multa inaniter estutiant,non est. quod pluribus dicam. Vtilinfimum ergo esse arbitror, de hoc argumento paucis ex pro fesso agerer ae si qua obscuritas hactenus literaru studiosis OLiuia est, eam elarissima doctrinoru luce pro viribus depellere. est referendum: scio enim multos esse, qui eum. 1 me mutilia varia auctorumsentencta.
' a Vtilum, seu mutilatum, eurtum, decureatumu8, ac dea, tu scissumvel.etiam truncatum: siue, ut apud Graecos co
187쪽
lobo tW synonim unt Mesream in eandem signifieatlanen omnes ron laut id Res ipsa 'autem quae fit, haud satisi apud omnes e nitat. Aruboteles ut iam a principe philosoplio
exordiamura cum multa de hac matellia iam dui eruerim muti la,inquit,sunt non cuiuscuisque particulae priuatione: nam si came in , aut splenem tollas Vnoir propterea mutilus remane hi te sed si extremitatem: atque hanc non omnem i sed quae tot ae ablata' ge ne ratio nem nori habe t i Vtiam videas Aristo te Iem, mutili naturam in extremarum partium desectu con stituisse: si idem reparari illae denuo non possint. Galcnus. vero, id e lia mutilum scripsit, cui pars aliqua corporistes prae .cisar estq; mutilationes esse labiorum, aurium, narium , de quaecunque partes carnulentae vel vi auulsae aut putrefactae ex toto resectae sunt. Mutilatam etiam vocat lingua cui divmidia pars suevit adempta r& mutilum uocauit omentumscibi cenasq, particulas. Idem e etiam, curta,inquit, quae colo hamata Graeci vocant urit, quae in labin; aud narium alis,Jaue aure deficiunt. Quamobrenili sequiiGalanum velis muria Ium dices,cuicunq; pars aliqua corporis disiecta est: sed pras serti in tres illae , quae in facie eminent: nam di Cornelius Uei.
sus, d curta, inquit, sunt in auribus, labijs, & naribus, ac si qua parua paria si R. Neque iliter o ipse agnores e Latinae
linguae mutilum arietem, ac capras dici, quae sine cornibus sunt. Nec in elegant . quibus u dictum est siae minam veluti mutilum marem amatura esse productam. Atque haec ex varijs, ac praecipuis aut horibus selegimus. in quibus tamen Mutam hil adhue certi statui potest; quid de vera mutilatione sentienduin sit: ideo ita rem omnem statuenduna puto. i lanci ili tu a tui. at vetat latici -- tan. De triplici mutilationum dissirentur ae de mancis quod i V .Hnon ipsa abscissa particula,sd qua remancta lini in matria iacentia sis. nit
Mihi igitur super hoc multum , diuq; cogitanti, triplex
omnino m utilatio esse videtur: quarum prima vera, dc exquisita, luctioris doctrinae: nis uti ne dicetur: secundavera quidem: non tamen exquisita: tertia vero impropria nili cumbitur. Vera autems εc exmilita tribus ris con ti. nibus donata est: nimirum, ut abstissa sit extrema ain a 'ciei
188쪽
erpartieular ut deformitas inde resultet Tterita dentitue, o actio abscissae particulae utcunq: offendripta Huiusmodie stasi chartilaginea nasi pars resecetur: item si labia, aut aures quoque: quibus etiam superiorem palpebram additi Conclallator.fIn his enim, nisi exigua admodum fuerit liubstanti f Di 13 iactura primi generis mutilatio iure versatur: nam abscissum est aliquid extremum: multa inducta eli deformitas a quippe
in facie: & actionibus etiam nonnulla accessit laesio. Cur alis terra hanc praesertim veram, & exqui sitam mutilationem nullaen pauerim,facilis est re sponsio: nam cum inmutilatione puHehritudo ante alia offendi debeat ut optimu monstrat Co ei liator, claraq; extant allata authorum locarsi ne dubio quae
in facie accepta est , omnium potissima suerit: quippe quae omnium pulcherrimam partem deturpauit. De hoc Galeiuia in libro de morborum differentijs,& in methodo etiam locutus est de hac Cornelius Celsus itemq; Paulus e Aegineta Et denique illud obseruo, cum presse severem authores dα βο- mutilo loquuntur, in his dumtaxat particulis illud collocassea, erum cum tria in ista mutilatione requirantur: omnium tanmen maxime necessaria est pulchritudinis laesio: quemadmodum in secunda actionis ostensio. Si igitur auris pars aliquavi aut nasiletiam cuspis abscissa sit: ut minima inde .in olfacienn i, audiendoq; noxa percepta sit: qaia tamen manifestare lsultat deformitas: exquisita tamen, ac potissima suerat muti latio. Caeterum vera non tamen exquisita mutilatio illaesia quae non quidem in facie sed in extremis reliqui corporis parmticulis accepta est: nimirum in manibus,pedibus, lingua, scroto, Pene, Riq; etiam in ammis. Dicitur autem non exquisita, iquia eertas illas faciei particulas: in quibus propter decus, mi reporem exquisita consistit, minime attingit ridq; habet pomtius, ut aliquo pallio actio nes Mendat: penes quas aut grauis, aut leuis illa esse dicetur mutilatio. Tertia autem impropria, ideo dicta est, quia nullam extremarum partium abscidit:queti
quidem comunissimaeli ratio muti lationis verae : tum etiam
quia nullam affert deformi talem: imo aliquando nec acti*nes ostendit: sed satis hoc habet, ut pars aliqua utcunque ab scissa sit: qua modo Galenus h mutilum vocavit Omentum. b Deri 'Quamobrem non polium interea celebres quosdam medico, -- η' non admirari: qui in mutilis ossicio tantum cessatione na, Pri
189쪽
tiationemque, tametsi nulla desit particula, requIrent: hoe enim quantum a philosophorum , ac medicorum placitia dissentiat: a quibus nimirum hoc iudicij genus petendum
est, non obscure ex ijs, quae modo retulimus, quiuis intelli 7 gat. Quod si etiam Latinae vocis significationem , ac vim consideres, idipsum nihilominus facile comperies. Et Ga-ι 1. Di pias tenus ν mutilatos, ac decurtat Os pulsus illos vocavit, quibus de priore magnitudine aliquid deest. Ergo cum haec ita sint: sciendum est , non quamcunque substantiae iacturam muti. Ium constitueret nam si quis a proximo ortu, aut sine mainnu prodierit, aut aure, aut parte aliqua similiter fuerit de stitutu si non mutilum illum: sed mancum proprie nunc uripabo. Quod si nulla pars desiit inutile tamen ad actiones membrum reddatur et debile illud , aut imbecillum, infirmumue plane dicam. Praeterea mutilam particu Iam nun- -m- b. eupare solet Galenus, I dc hoc in eorum gratiam, qui accuratius de rebus iudicare, ac dicere student non quae iam est abscissat sed quae iam superest tua persecta. Nemo, inquit, ambigit, quod eius, quae superest partis, est aegritudo: non eius, quae ampIius non est. Ergo si linguae dimidia pars a
scinditur, parti, quae superfuerit, ea mutilatio erit aegrit dotidem in obscenis, in omento, atque omnibus particu lis ita assectis eueniret. Atque his etiam partibus hoc pacto mutilatis. erit quidem aliqua magnitudinis diminutivi ipsum vero animal non adeo necessario diminuetur, ut mutilum esse dicatur. Ex quibus hoc etiam colligo: quod si pars aliqua corporis descissa siti nempe digitus manum ipsam mutilam dici debere: non digitum 2 at si fiat, ut tota extre
ma manus sit amputatae tunc in mutilati membri nuncupatione nullum esse locumit nam manus , quae vere mem brum est . quoniam desideratur, mutila esse non potest ratne brachium quidem: quippe cui nulla propria iunctio petis competat: sed manuum tantum functionibus usui est. Em go abscissa tantum esse manus dicetur e nequaquam mutila.
Quod si aliter dici posse contendas . nihil repugnor nam de nomine tantum disceptatio est: & quae exiguo. u ε . t impendio praeteriri potest. Sed haci ι . I. ' Pauca de mutilis.
190쪽
ve membri appellatione. cap. VIII. '
Scribendi occaso: ct δε membri I nificaturus diuersia,
AEP E etiam indices de membri appellatione
consulere nos solent: siue de mutilis: hue de imbecillis, aut aliter laesis particulis agendem sit. Proinde ne hoc in loco nos errare continga ἔaut ea a nobis reserantur, quae Iurisperiti mini-mὰ admittant: praestat de haere etiam seorsum agere. Porro membrum, si medi cosa consu Ias, saepe pro quavis parte em- AE - ἀπ-rporis nullo discrimine usurpatur . nam de caro ipsa, neruus, di Vena caeteraesti partes, quas reeepto nomine similares ain Pellamus . membri appellatione continentur. Verum alim . '. Num fuerit, fraudex nos de membri nuncupatione perconta i 'eur: mutilum tunc, aut ali ter laesum membrum surae respon- 'dere,cum seustum carnis absiassum, caesumq; dumtaxat sueriti . i ii Reue ea enim Iure consulti compositas tantum corporis par es. Lites intelligunt, quandocunq; de membris interrogant. I n qua re Aristotelem sequi videntur: qui primo libro b de historia, b cap. . animalium, compositas partes: de quae, eum ipse totius into gritate describantur, habent tamen intra se patres diuersas, ac sui generis opificia, membra vocat dumtaxat, ut caput, NPes, & manus. Galenus e vero hoc ipsum, quod Aristoteles e g. De samembrum, particulam appellauit: nam quaecunque, inquit. - 'corpora nec undequaque circumscriptionem habent proopriam , nec undequaque coniuncta sunt alijs, haec particulae 'vocantur. At qui de his quoq; membris, su/ particulis, quas 'Inltrumenta propiore appelIatione nuncupamus,non eaciem ubiq; apud Medicos exposita inuenies. Nam videas aliquandi illam particulam 1 nitrumentum diei, a quaecunq; ex limu- Peri niaribus p irtibus quouis modo constituta elidi atque hae ratio- - 's ne musculum venam, item & digitum instrumenta appellauit Galenus Praeterea pars initiumentum ab eodem dicitur, suae potissima est alicuius actionis causa. Sic primum .isionis' mitrumentum crystallinum humorem dixit Galenus.. Ue- . t. etrurum de his inRrumentis in membri appellatione nullam apud p ..