Pilati montis historia

171쪽

ata erat aliorsum elabentibus aut exhalatis deinde triti

minusve otianes caeterae Samiae qualitates Laeti Lunae sunt, candor, levitas, pinguedo in hoc quidem remissa, mollities, adhaesio ad linguam, subdulcis sapor atque Habialitas is si qua existit parva inter utramque proprietatum diis versitas, quemadmodum etiam inter plum Lae Lunae unius alterius venae reipsa reperitur, a matrice illa petenda eth; saxis videlicet. quorum continuo aquae itillantis madore reis soluta ejus substantia generatur calcareae autem potissimum naturae esse oportet, cum saxum ipsum calcareum sit,in sutatili terra constet arenosa autem micis crystallisatis conitam

tia saxa non nisi in alias crystallinas concretiones Maesis dunt , vel unis vestementia vitrescunt Porro ad Samiam terram ac Lunae ab AoRic A, quod a Mum Saxo

Susiniarem i, quod idem est ac aliorum Uttamur ea, g o vorax.ri ait, cum invenulis conamissurisque Saxorum, tum maxume in ipsis eorum caritatibus inclusum reperiatur, etiam Glam videtur scribit enim de Nat. Fossit L. V. p. 78. omnino quas Samia, eam vires habere, adstipulatur item 'pERAT

loco citato CALcEOLARius m Musto p. 478. EMANu ELAEOENici M. p. 397 HOEPHAN Schroed. 36. ut itaque optime egerit quisque, si terrae huic nostrae Samiae nomen restitum rit & in hoc saliena sudor MICHAELI MERCATO detergatur. de eo conquerenti quod eadem inter Mineralia res, tam multis nominibus designetur, Met othecae mrachium

autem haud esse, nec G litem, ut in Descrip in Moistis ruondam se putasse GesNERus L. de Fig. p. I. sitetur; tis etenim nunc constat Morachim notissimum illum in Ita lia sartoribus loco cretae imprinus ustii lapidem esse, nee

quidem terris annimerandum, consentientibus IΜνεκετο α MocATO. Sic quoque cretam quam Cl. SCHEUCΗggstus Imnem AE IV in valle Quis Ud -- reperiri scribit, est ipsissiu

plus minus levis, porosa mollis, lacile in impalpabilem pollinem

172쪽

possiliem hiabilis linguae adhaerens, humoris avida, u ctuosa parumper ore commans ac sub dulcis, per aquam. quam lacteo colore inficit, dissipata vix omnino desidens si diffringitur parvis saepe cavitatibus scatet, quae tenuissimos lanuginis cujusdam floccos continent, microscopi si examunentur, lamentis rectilineisis frangibilibus contextos; e meant quoque eam aliquando tubulosi quid an tortuosiis ca-vi ductus, plerumque rufi coloris aspergine tincti: multoties etiam radicum tenuissimae fibrae glebis comprehenduntur stet acidus quivis liquor amanditur, illico ebullit, acetum qu er immixta in vappam reducituri lanita nullatenus litio uescit. sed amissa quarta circiter ponderis parte levior red Dur, item stiabilior in aere humido fatiscens gust utunc

acre veram calcem prodit, omnia hujus phaenomen exhubens ebullit enim incalescit cum aqua fumigat cum ac

dis spiritibus tetro halitu sal ammoniae contrita ejuvvolatile , solito odore in auras dispertiti.

Sortitur vero pro lacorum, quibus progignitur natura, parvas in sensibiles tamen varietates nam cum calcareuma

xum potissimam illi materiam subministret cumque istud ejusdem qualitatis omnino haud sit, densius enim nic, uno mimum saepius illic porosii magis & veluti ex micis comatum: albicans alicubi , alicubi cinere 1 imo multoties tmmcans, necesse est, productum quoque suum variare. Possi quam enim in Montium sumiis verticibus Se jugis absorbiae nivalesis pluviales aquae ac per rimas fissurasque perpetuo

deltillantes continuo madore calcareum sal ε saxis elutriunt, ac secum arrepto soliditati vinculo resolvunt, terras . utibus saxa illa compaginata erant, tantisper etiam Variare Opo tet hinc aliud Lae Lunae alterum candore vincit, uno a Iulum flavescente aliud minus poro sumin densius, propterea etiam alio mollius, levius aliud subdulce magis unctuosum tςnue quae quidem varietates in una eademque cavernam

currere siem, observantur, hon saltem propter sexorum ei immine risu supradictam disersitatem, sed α situs ipsi a

173쪽

quod parietibus immediate adhaeret compactum magis est. minus illud quod extimam crullam conitituit ad pedis enim crassitiem aliquando alcendit, lactea haec tunica utpote uis more huc depulso adhuc turgidumis foraminosum aqua enim ex eo paulatim elabens vias veluti per canaliculos ibi

aperit, quos rufo colore plerumque inficit, appositis demum aliis quibusdam in ea fluitantibus recrementis, quae pinguis

sulphureae indesis esse crediderim quod vero antrorumoriscis vicinum est De Lunae durum illud magis siccum. imo ferme saxeum aliquando repeti, ex liberiori aere denuo

sale solidante arrepto, quo terreae particulae iterum vinciuntur; quam prona sit ad lapideicentiam haec terra, tum observatione l. nostri f. m. Collegae D. Nico LA LANoli constat Hist. Lap. l. p. R. qui in antro malleninac eam quae ingressui vicina erat aerique magis exposita facillime iterum induere lapidis naturam docet elegantes simul cryltalli sati ni in modum ope labentis aquae figuras acquirens, musci foliolis aliquo utque similes, aut reticulati peris haederae variae serpentis ramulos imitantes tum Oltra quoque X- perientia, qua didicimus in pilatinis antris, ouam ramentis

illis terreis Oetam, .calcareo alaeptis sale assim turgidam, si juxta fornicum superficiem repens guttatim ex eis destillet, saxa in pavimento jacentia lapidea . Selenitidis naturae

erusta obducere quae cum certam quamdam figuram institit est , indicium est pilatinum calcareum habere intra se portionem determinatae figurae molecularum, selinas videlicet crystallisationem affectantes, quas is flores illi albissimas

lanuginis comprobant intra parvas avitates exsiccati actis Lunae ut notavimuS, reperiundi mucorem eos diceres ,

vegetante illic humore productum , sed quia igni resistunt. crystallisatione eos progigni certum estu haud secus lanugine illa amianthea, quae inter crystallos montanas aliquando, currere solet, adeo saepe copiosa compacta densa , ut iam in intam nomen promeruerit, apprime describitur an meoiso orer Sue p. 36. radicum porro immixtae

Samiae nostra glabis fibrae . illud maxime comprobare

174쪽

dentur necessarium non esse Hydrophylacio sit istis ae

stuaria condere ad vapores elevandos is ex his sontes, cum fibrae haec satis demonstrent, aquae, quae laxa exsolvit, Orruginena, pluvias videlicet δέ nives, quae ex jpso terrae corio hos instes abrisiunt. Medicas porro virtutes actis Lunae juxta rationem emperientia comprobat, absorbens est, credinem temperan

demulcens, obliniens . sub astringens quoque exu Misii in exterme inspersum inanantibus si sordidis ulceribus' suam opeui affert, crustam lacteam siccat, intertriginem tolli erysipellit mitigat, unguentis quoque refrigerantibus .exis

siccantibus apte admiscetur. Interne saepius in usu est ad molestos ventriculi ardores sopiendos per se solum vel cum speciebus Diacretae adhibitum alvi fluxus compescit, eo solo quoque Dystenteriae non adeo feroces saepius sanatae sunt clysteribus etiam cum hydrogata injectum opem

tulit haemorrhagiis quibusvis quemadmodum Olares teris rae solent , lac urrit nitratis neutris etiam salibus adia mixtum labriles aliasque ebullitiones temperat, urinae aris dorem itidem spasmodicas sphincteris contractiones cinna-harinis additis nostris Geminis maxime laudatur ad lacta penuriam Malia Huc illa additis maxime lumbricis crv. stallo, coralliis, emine beniculi δα, cum in nomen ira confidentiam addati Abstineo alias de eo decantatas virea recensere, fideliori experientia renuente fides Larini La dati citatum locum, si lubet DANizias Masosis obc

a Lacte titiae quondam adversum quemque morbum ci iusvis aegroti salutarem esse putabant, respuebant autem ouod in pharmacopoliis prostaret, sed una maxime adjuturum rure ridicula superstitione confidebant, a express ejus aegroti nomine ex ipsa spelunca colligeretur; quae stolidissima creduis litas mihi suggerit memoriam frigi Balnei, de quo jam supra.

in quod tota fere aestate non aegrotantes duntaxat, sed plurimi nomineis vice aliorum aegrotantium, balneatum On

deunt,

175쪽

deunt, dum interea aegrotosis suis in lectis domi morari coactos balneumque adire nota valentes, mirum sanos eva dere perhibenti Lactis Pilatini raritatem de existimationem non parum minuerunt incolae aliorum montanorum locorum, qui suis

quoque in patriis siniseritii aut ipsis hanc terram Samiam reperiri docti sun Pluribus adlinc in locis Hesvetiae colli.

gitur, quos ex o scΗε ΗzERi μι-- ω ὰ- -. eius in lagraphia io . recensere supervacuum est; porro in Germania etiam plinamis in locis ejus species o

currunt, quos enumerant restiui e Natur mul Me cin-Gem tm A. I72o Mari Clas. IV. Art. . subis mine quidem arisiae fossilu , sed verum illam ac Lunae exhibere docet e Lucks ScΗROEc in se. M. Curio Dec Ill. . . est . p. 363. aulae tamen, quae illico censentur, Farinae fossiles, ut etiam ea . quae ad Miseu muniam prope edanmn , reserente R ZACZYNsΚ ad Lac Lunae haud spectare, sed aliquas illarum argillis vel margis adis numerandas. Verum autem Lac Lunae in Germania etiam -- -- mittit D. BMER. ωψ. p. 76. Memiae montes

VALENTiN MU Mus ex Moria imprimis comitaim oti vino. Italux subministrat ex inui insulae unctuositate m. tissimum . quae e niaior est, nostro diversum reperitur illi intra rupium fissuras is ipse A. 1 o infra μ. Uveri

collegi; insulani vocant Calamita lancha . album marrietem, nam circa hunc lapidem saepe acet, imo hujus terrae venulae

eum, si minus integer est, pervadunt. Melitensis autem rea pro Samiae vel Lactis Lunae specie haberi haud debet. stridet enim illa inter dentes crassioribus Oleculis constans. ejus vena laxis haud concluditur: an potius speciem quamdam margae semicat cinatae esse propterea ludico, quialis litam ex ejectione ignium subterraneorum non aliter ac plures ejusmodi insulas, imprimis Aegaei maris, Ormatana susticor: una ciue terra haec frequentes tostapetras involvat,

Catinari videlicet dentes, Lipita aliquatenus calcinatos, d

176쪽

ducendum est, illo sinu cum terra e bim si ii fuisti,

protrusos. Verum autem Lac Lunae illa terra statuenda est. quam mu- montes proserunt, mictis nim proprietatis Duc origine cum Lacte Lunae tonvenit, de qua vide M.

- v. 79. in Asia porro celebratur Speismea Belliiniti L quam Lactationis riparae Mariae vocant, terrae hujus ferax de oua OLPREDU DAPPE in Pales 227. Simnitram demum inissulam ac Lume ferre, videmus X. D. dABL0Nις Daci Teiam p. 469.

Manus iam ARENAE admoveamus a 'do dices inhientrionem spectantes , torrentibus dei nur, ex ruso, si ad fatu humida, si sicca albicaniis magis oloris in non ad anodum crasti, sed nec nimium remiis aut limosi, bonae ad

scendam materiam , ut i TRuvius loquitur, notae. Constate plurimum splendentibus &4iyitallinis micis et nipellucidini ullius certae, sed irregularis figuine, im in isto iis it 'M,

rubras, cinereas, nigricantes. omnino opacas potior earum pars albescit. Quidam ictu fluctuum a saxisis lapidi. ibus defratia ramenta putant, quod non negaverim, cum ad Pilati clivosa saxa arenaria non desint itenaque alia, quae Quargi aut Marmoris venis intertexta sunt, aut omnino afles . . quibus deteri arenarum micae possunt an autem arenae unicam originem est nequaquam credendum, etenin

eam in dies generari sanior ratio suadet; nam posteaqu'm continua aquarum elutriatiope minimas particulae di durissi mi etiam laxis varai, Marmorisque abradantur. ηqua vehiculo aliorsum deportentur, ubi semel quiescendi locum invenerint , iterum luperficies suas adaptando sese jungunt, crystallistatarum micarum mole lac mistituunt quae qui dem, nullus dubito .fguram geometricam, quam ratione pii migeniae suae figurae affectant, acquinerent, si locus, phtiumquς ita Gombinantur . aptus satis esset imo,

177쪽

do arena Hae , sive , axis detrita, sive iiii expὀstiiiiiiiivnerata, accedentibus continue aliis alii'ue ramentis, an aem in novum saxini, quiete satis diuturm me interrupta, abscederet. Porro in hae, vin ante nos habemus , arena, o annotare haud omittimus, nilnuta ferri ramenta inperimus magneti, armaturae adhaerentia , pauca equidemissicienter demonstrantia nisi alicubi minera subsit, se, tem a metallicis halitibus Martis aspergine Montis solum ,

rumper esse infectum. Quae in sumna Montis jugo occumrit arena, crassioribus fragmentis componitur, imo minutis serme calculis, irregularis figurae variae &angulatae, itemque. varii coloris rubris, rufis, flavescentibus, cinereis, Iedi

dissimum ex rivo albicantibus, quibus alicubi parva qua dam candidae splendentesque meae, seleniticii sobolis, in terspersit, Arena, quae ex aqstrali latere in alte delabenus torrentis illiso colligitur, inoleculis Elendentibus destituta

est, ex variae magnis dinis granis constat. quorum pauca ad crustallinam naturam accedunt, semitraesi'rentia, . maximur qua irare eorum opaca

SAXO Ruri, quae post arenam perpendenda occurru rant, paulo ante meminimus. Vix non omnis generis apud Pilatum occurrunt, videnturque ejus radices boreales Mn. msi eorum aggestam Monti struem esse : quae ubi cortice vegetantis terrae , torrentibus denudata est, vel etiam alicubi profundius rosa, blitaria. varia saxa cujusvis magnitia duni glarea arenisque permixta involuta e hibent, raro

endentibus se vivis rupibus , quarum tamen saxa illa fragmina credimus , non nisi aquarum , impulsu acuti

libus prominentiis Wangulis detritis, obtusa reddim et rim plurimis rationibus inducimur ea , saltem hic lo corum , modo illis, quo glebas in lapides concrevisse, servavit pia Ra, grus apud G as ou Μ hio ei Vituti I. U V. non prognata esse ' quae vero adhuc

178쪽

ari sinimarum iurium o rrentia exstant , rerrentiunt 'editiones nondum sensisse, nec iis ad haec usque temporovolutata persuasi sumis Sequentia autem saxa, vel si vis etiam lapides, nam merito ex iis aliqui medio inter saxa in lemmas his poni promerentur, imprimis, observantum

SAx areitariaminis densi, maioribus manis lutea bris,. itemque cinere . sunt fragmina rupis arenariae, haud fre--menter occurrunt Win alveis torrentium cito deteruntur.

rix arenaria densiora inmea, si cluerissimila nitani granu sunt siquenti L. - , aeriue fientia, in oris, quorum species in Idonte sae..entissimia rixa narras granu Ab auriae Sicanti viridibus, ruisis

quandoque, fuscis aut nigris utplurimum intermixtisci eis. Meteri Osant, sed rectius meis bergeri, Leucora dicerenturi. Grastiιm comvrune S EDEN B RG Dest. Observ. p. 8 esse conis jicio, licet ille coloratarum aucarum nullam mentionem da.ciat, de hoc saxo postea. .

L GMarmini dens, aliqui cum metu, si vi, virides, rubri fusci, nigri, non ins equentes. I Apiors quam misis meis ridi μδ. Qui ua uene infatu luminuti albi, sues, s--διδε aliorumetiam.colo 'rum horum species sint sequentes.

LAp1DELSAcer subsantiae velitit co rari cretis ut moriminis et ex parte eloinitim detrito diffracti potissimum exsa ri escentes, opaci, haud copiosi; demum addenda sunt Ax A Lapides .ιrii coloris & variae, ex supra en narratis, subitantiae venas quara vel niarmoris, varior*m quoque colorum com Y 3. P ehem.

179쪽

prehendentes qui requentius etiam Menduntur. Inter posse. riores locandiis illi Lapides, qui decussatim albicantes venas

in crucis modum habent, pecuarii illis fricant vaccarum vel jumentorum aegrotantium tumentes pedes vel ubera sic se illa sanasse putant Lapides omnino albos quarZOsos semia transparentes aliqui candefaciunt, in vino extinguunt contra calculos hauriendo alii etiam .liquamen parant eo

modo, si illa intentione , qua liquamen Silicum Praeparaturimo expositorum modo saxorum generi sunt, tot serme

identidem, R iuri Piliar ad inseras quippe radices hinc

illinc exstantiarniariae, molliores, ut plurimimi lutei coloris; durae magis quae pro aedificiis rrescinduntur, Asius propterea dictae, nerei coloris quoque non infrequentes;

jus etiam copia exstat in stratis , quibus altissima si ostri

denudata pars Montis contexta est, aliquando haec rupi qm-cies inter arenariam calcaream ambigit sed quae magis ealeare omnium in Monte frequentiis ma , cineretis subco rulei coloris magnae ejus moles alicubiis longissimis tratis. sed hinc inde fissis ad Septentrionalem faciem supra Lareelen , circa Coelen suspiciendae jacent eae in hanc plagam ad horigontem ferme parallelae reclinantur autem & deprimu tu versus Asricum, quod ex oppositio Montis latere percipies his stratis aliquando intermedia sunt alia, Nplurimum vero minus alta, arenis' supra expositis mistellaneis lapidiuirus quaretosis, marmoreis, uilaeis, venosis is varii cinoris constantia rupis quam constituunt species, ex qua HMm logia ignoro , Conterraneis vage, sorte meeis, quia ex calculis seu grandinibus compacti est dicitur mirum a tem 'iubis infra hujusmodi rupes calculosas strata iterum

saxi arenarii exstare, itemque .calcarei per vices multo. ties sibi incumbentia ; ex quo satis denuo demonstrari credo. Montis totam molem alterni redeuntibus aggestionibus efformatis saxis constare cum etenim modo vehementiismi torrentis instar aquae amuerent stratum calculosum Lisctum est, si minori impetu arenae' sabulum si remita sitis

180쪽

stiis,terra duntaxat tenuiorin limosa, qua calcareum saxum conis stat quod adhucdum petrificatum licet, colore originem suam comprobare videtur, cinereum enim est Alimo illo sub marino non absimile, quo totum Maris fundum serme ubique . maxime autem a littoribus magis remotum obtegi observavimus hujusmodi rupes, calcareis quidem stratis multoties destitutae , in humilioribus locis sub minoris videlicet altitudinis montibus aut collibus in territorio nostro, ubique fere in Helvetia passim observantur arenariis lapidosis concumulatas aggestiones illas demonstrantes, licet ad horizontem varie inclinatae alicubi etiam perpendiculares sint imo fissilia saxa arenaria, quiubus ad pavimenta utimur sibilavicem fissuris, modo coeloo uersis, modo varie inclinatis, modo juxtalibellam super. imvel scentia umlarum fluctus, seu si mavis sulcos adhuc ostem ne ex quibus constat, juxtae quod aliquando situm horigo

talem obtinuerint per vices supraingesta esse. Enthbitchae Montes ad occidiuam Pilati regionem liti maxime hujusmodi grandinosis aut lapidosas rupibus conitant: sunt autem etiam inter eas.

Quae solitariis saxis variae speReia rum: cohaerenti sabulo commixtis eomponuntur Leucore seu risei porro quaretosi saxi rupes aut strata praedescriptis intermixta hucusque in Monte haut observavi;

Ma tamen saxi specie summarum Alpiunt modus is qua astiores sunt ejus propagines unice compinguntur; quodque admiratione non caret, alicubi in pilati radicibus selitaria ejusti ulla ofundi quemadmodum etiam non infrequentia sunt in infimis vallibus, Gonge , montibus qui ex eo constant, remotis planitiebus ad extimam terrae superficiem sparsa ex quo nobis nullum dubium est, inundationum fluctibus esse

deducta, ulterius delata lapidum arenarum concomitante colluvie, ita ut nunc extimo toto in jacere videantur, nisi forte aliquis asserere malit, coelo delapsa esse saxa haec imo superis addere Vorticibus abreptos Cometarunt nucleos esse. Onia. ruri quondam haec saxa solitaria nostrae regionis arvais prata vastaverunt , sed jam jam rara Occurrunt millena enim, agros

colendi