Pilati montis historia

181쪽

colendi sedulitas incolarum, pulvere pyrio disjecit Meverita

minora frusta in muros adplicata, aptiora majora ad postes . scamna scalarum gradus, ad limitum metas obelos, lim jusmodi in aevum duratura, applicata sunt: ex majoribus fontium crateres paratae ad farinae molas rara ejus specie

durior occurrit, sed in aliquando etiam ad hoc apta. . Caeterum quae exposuimus strata non undequaque πΜontem se inanis stant , alicubi et enim oblitterantur, iure tantum in Monti coni uni magis. olorea videlicet , adparente ubique praecipitiis prominentibus scopulis ab imo ad

summum horrida inseo uiuario autem, quod C. III descrip-smus, Montis jugo magis manifesta sunt haec strata, sed ea interrupta ac hiatibus recisa , ut quisque etiam harum rerum

vix attentus non conjecturet, sed statuat a Natura ruinis labo rante, .non nisi imis collabentibus terrae fundamentis Pil tum esse productum inprimis etiam, quae conjecturamus,ollendit & comprobat famosa illa subterranea Pilati spelunca, quam Antriιm Lunae plebes nomine vocant, Lactis seu Samiae quam descripsimus Terrae ferax Hiat hoc in meridie obversi recta fere assurgentisis perpendiculari quasi altissimarun, rupium

parietis , angulos recessu, quem ne dubio ruinosa iniuica Montis pars collabefeens, Cincinis quondam defluens denu davit, Cin emamuue hanc detexit, quae, ipsa non nisi im ninnis quaedam fissura Se hiatus est, interraneis minis amplia

tus arduus, difficilis ad eam accesssius, nec aliter quam per scopulos eptando assequitur. Ex Barometri fiderim scoo. pedes super marino, horizonte elevari assumimus quae autem adhuc superinjacet rupes, reliqua montis portio oo pedes etiamnum altam judicamus; cui latum herbosum solium injacet, & quod observatione magis dignum, clivosa parumper illa amplitudo Miderse dicta, ad subjecti antri perpendiculum terminatur ex quo deducimus aquas in illo it gnantes ex super hac montis superficie a nivibus pluviis-

delabentibus se fissuras , quibus ferme tota ejus aerassities

182쪽

crassises transversum snditur, derivari, quam ope pedetei timin indies resoluta saxorum substlantia. eluus solidificis

particulis quemadmodum paulo ante exposuimus, Lac Lunae getaeratur. Propterea etiam qui, antro effluit colle aiahillicidiis rivulus degustatus, durus estis saxum sipit manufeste, aut aquam calcaream. Ne ampla dictione Cavernam mumitius describamus lustremus ejus Iconismos Tub. VIL Simo. Facies rupium cum Osti antri.

Fig. a. Antri Ollium. quo in eo destillans aqua in rivulum collecta inter saxa scopulos defluiti Fig. 3. Antri insterior facies hujus Arnix satis aequa. lis ne impolitus, nec multum rimosus, ad shiistram arcu tim reclinatus, ad dextram autem perpendiculari pariete clausus, quo veluti ornix, ubi altissimus, sustentatur Fundum seu solum versus Ostium inclinatum constituunt innumera saxorum majora fragmina super quae alicubi illic nempe

ubi aqua ex fornice guttans delabitur , Selenitidum crurea observatur, in extremo hujus veluti hypogaeo ad dextrana ramen seu fissura patet, sed ob angultiam immeabillis ad

sinistram alia satis patens, quam erectis aliquousque ingredi licet. Fig. 4. Ichnographiam sistit, me orthographicam Antri sectionem. AA. Ostium. B. Fissura rupis, per quam ex alto lumen illabitur modicum, tenebrae enim inseri, magis o ipant, non nisi

lacibus distutiendae. CC. Cavitas Antri. D. Cuniculus plus minusque patens, solum ejus saxorum ruina constat, ut antri majoris superne saxa hae-

183쪽

rent, quae inter hiatusis rimaera quibus aqua destillat, i terales auten parietes copioso isthic Lacte incruitantur.

ER Saxum cuniculum serme occludens orificio arcto satis relicto, per quod tamen pronis irrepere concessum. FF. Cuniculi continuatio, quo tamen terminetur in compertum passus at quos processisse narrabatur, a dem adeo in angustum abire, ut ulterius expl6rari haud possit. Ajunt etiam eo usque penetrasse quoidam, ut facile

vaccarum tintinnabula audirent, quae in Alpe rit ei in latere Montis septentrionem spectante pabulabanturi

Caeterum solitam subterraneis cavernis aestate etiam Ndia frigidam aeris temperiem annota is haud omittimus in antro quoque noltro observandam, quam propter subitaneo ingressu aestuante ex anhelos ascensu corpore facile quis

animi deliquium contnixerit, ab ingnavi plenisssima frigoris aura, calore illico ad centrum repulib; quod id ipsum aluquibus ex sociis acciderat. yemalem autem temperaturam mitiorem in antro esse malo arguere, quam exploratum ire potissimum quoque ex illo argumetito, quod nulla isto hic spiracula, per quae aer concitatius mearet, animadvertumus nec aeoliae alicujus cryptae naturaim: in opposito autem ad orientem Monte Lin Alp, ex fis iura rupium adeo gelidus , urente etiam canicula, flatus erumpit, ut carnes illuc ad sportatae aliquamdiu recentes conterventur. Allae etiam hujusmodi cryptae leu potius fissurae in vicini cel hrantur ad pedem Montis urgen in rupe, quam Lacus lambit, ex quibus unam aptaverunt, qui sequentius praeternavigare solent ut hydriam. aqua plenam tepida quidem

lacustri ante fissiaram ponit, utque frigida fiat, qui mox subsequuntur, si sitiunt, postquam biberim denuo i custri repletam ad orificium ponunt sicis subsequente i veniant naustum, quo se remorent. De

184쪽

Do altero autem Ioniis Antro, quod e latere orienti obverto lummis in rupibus hiat plura afferre non possum. cum ob loci dissicultatena illud explorare neglexerim ; angustum ei orificium esse referunt qui adiere, interne amispliari, demum etiam rimosum esse, atque in fissuras abire:

quam quoque ex alto frequentibus guttis decidere, advecto Lacte Lunae parietes undequaque oblium,' multam in ejus solo selenitidis crustam genetiui Saxis iam pro modulo evolutis ad Apinet n. coim

vertimus primo quidem ad Selemtidem . quo uti memi-raimus . laxa in antrorum pavimentis jacentia incrultantur. Opacus is est coloris ex luteo candidi superficie adhaerentibus albicantis terrae particulis impolita figura exterior ei angulos prominentibus tri hedricis angulis solidis, prope-nio dum quam vitriolicae crystallisationes affectant, quarum

indolem etiam ostendit diffractus, planis, angulis lolidis promiscue iacentibus. imo silcis per plana excurrenti .hus, iis omnino serme respondens argumento , quarum globulos Selenitidem componentes rhomboideo. parallelepia pede dispositos, comprehensas moleculas, eas in saxeam soliditatem colligentes, octaedra minus regularia esse, Ndiis ad globulorum queorum convexitatem concavis, sex

anguli solidis in globulorum commissuras excurrentibus ac oblique ibi respotadentibus; dixi aqueorum globul rum, aquam enim naagna parte lapidum texturam ingredi, pro certo habemus, inprimis autem, qui crystallinae 'lurae; quod quidem hic pluribus demonstra reis experimenistis comprobare abllineo, cum hoc alibi egerina Caele runt aquarum per Montium fissuras, hiatus in cavernas stillantium eam indolem esse , ut facile in crystallina hujusmodi corpora secedant, multiplici observatione constat ex itinere enim suo advehunt secum quae exsolvere ramenta bi commixta, quae si magis minusve regularis Murae fuerint, simul

185쪽

simul cum aqua quietem iterunt nanciscantur, denuo ejus globulos amplectendo, seque juxta planas suas acies, impetilente placida aetheris motitatione conjungendo, in lapidem secedunt quidem diaphanum magisque figura geometri ea regularem, si non nimis praepropere atque oras repulsi. quae alterius figurae suerint, coalescunt opacum vero si crystallificus ille ite variis' diversis copiosisque nimiuiri. turgeat, avidiusque solidescentiam ambiati

Selevites alius ob offuscatam diaphan ei tatem albicans, in frusta itidem homhoide, patallelepipeda secedens , veluti lamellis, sed ob fragilitatem non facile filii libus, contextus, etiam ultra Pilatum paulo supra Mileἐrma in Entlibucha reperiundus. Cum de Selenitide hic sermo illius specie non me mi. nisse haud possum , qui in Neapolitani Regni Provincia Abrum citra reperitur: utpote ejus generationem . modorem exposuimus luculentissime ostendens supra Oppiuum D. Marchismi MA Ggi Bononiensis Votam, quod etiam vir antra. Turauia Ferie nominatur, sed infelicis smo sato Terrae motu A. 7os 3 Novembr. Usundamentis serme dejectum, cujusque miserandas ruinas anno subsequenti perreptavi ampla quaedam vorago sursum iam eulam Montem , ob molem suam Waltitudinem celebrem.

aperitur exstant in ea ex orientali latere duo praegrai dia antra seu cryptae, quarum de Bove una, altera de Cia viillone , dicitur; in utraque ex fornicis fissuris aqua jugiter destillat, in pavimentum delabitur, in quo illa subsistens, vix non omnis in Selenitidem durescit ei auteni ille adeo elegans, ut inter rariores lapides, primos poli pretiosos habeatur, amethystini coloris translucidus ferme

planis ac voluti fissuris intermediis, soliditati tamen nulli ossicientibus, tam varies eleganter ludens post inductim polituram, ut ab illabentibus lucis radiis innummera veluti

186쪽

ecula , undae fluctus elegantissimos Iridis colores

omni ex parte , qua aspicitur , recenti semper spectaculo resplendentes exhibeat in varias propterea formas, cum non adeo durus sit, elaborari consuevit, .magnatibus vendi; in tabulas videlicet latas ac mensas, mire sculptis, inauratis trape ZOpla oris imponenda , non operiendas, ut Olus ille apud AIARΤIALEM L. X. 49. consueverat, sed ut elegantia pretium in admiratione in tu exscinditur quoque Win

Urnas, Crateras, Spondea, Walia ejusmodi Corint litam ad magnificentiam untaxat, non vero ad usum aliquem, dest, nata Vasa praegrandia, ad antiquorum imitationem, qualia

BKYrios describit, quibus Principum Augustalia ramlas ornatas vidimus. Exscinditur autem ex antri pavimento per spatio intervalla, ita ut cum hic eximitur, illic interim denuo concrescat, quod ad 3 palmarum altitudinem biennio fieri solet. Sed redeamus ab excursione in si jeLiam, alias etiam id Grad Sisb PIt.ita dictam, de quo Monte adhuc alia memoranda superessient. Oseoco a cylindracea cavitate terra alba nati Lunae simili, refertaci ex superis Pilati radicibus prope charmis

effossa, aliquando copiose allata, cum ad Stalactites pertineat isthic memorata. insulta mouiana, cuius quidem venae aut antra in Monte nulla hucusque detecta sunt, ire vix aliqua reperiunda ex eo arguo, quod natus saxi illius quareosi, Misecore a nobis dicti rupibus, quantum mihi constat, destitu tu ; non enim alibi, nisi intra hujus species saxorum cryptas ac fissuras nascitur cumque Alpes summae non

alio saxo constent , propterea in iis tam frequentes ceu runt Crystalli verae : ejus tamen minora frusta solitarie jacentia , sed obrupta basi , ex quo montanas esse constat. ali quando in inseris locis circa Iontem reperiuntur et

gans ejusmodi fruitum quondam reperit ipsi L m. Parens meus in villa proxime ad Lacum sit Stiva.

187쪽

Fluores ei lassim parvi, quos Montis iugum in orientem excurrens, Alpes quae trigli vocatur, praebet bicuspidati,

hexagoni hedris columnaribus exiguis, ver omnino dem uentibus indicium praebent parvae hae Crystalli, ni ipsum Leucoteum saxum in vicinia exstet , saltem inaret venas aut hujusmodi naturae arenarium saxum, aut sabulum ali cubi adesse, generationi earum materiam praebentia in Cosastographia autem mea demonstratum exstat, ex globulis aqueis in triangulum dispositis exagonam basim constitui, quibus si alii Si alii intermediis spatiis superaccumulata

sint, ita ut superi ad inferos, medium inter perpendicula. rem, horizontalem angulum 4 9 constituant, non tam tum columnam solidam, globulis ab interspersis lapidi ficis moleculis colligatis, sedis hedras progigni, per tranLversum striatas ac etiam angulum solidum extremum s v.

graduum proxime evadere planis pyramidalibus politis, eo ipso modo, quem in cunctis veris crystalsis observamus. rapiatim Mnritia dura seu ritim minus equidein, quam alii quidem Helvetiae montes, ferax est Pilatus habet tamenis is Monumenta smni aere perenniora, quibus est tu marinis rupes ejus quondam undis aggestas,is diluvi nam Catastropnen cujus toto orbe tam luculenta vestigia

exstant, expertum esse. peregrinantur enini, ut cum ER-TuLLIANO loquar, inter Pilati saxa advenae exuviae, natales suas in Mari ante saecula habuisse commonstrantes in asceriis

su ex Vor flaut i stafel ad superam alpem, inciri Widem fel offendimus:

Pectinitarum praegrandiorum modulos arenari saxo, luteo nis eo majoribus granis, astabre impressos, convexos

concavos plurimos ejusmodi postquam contringitur majores vel minores, ostendit saxum': testa quidem comparet nulla, utpote qua saxum, illud porosius permeante exsoluta, testacea substantia inter ejus poros dii persa, quod quidem in taeteris fere omnibus figuratis arenariis laxis observamus, figuras

188쪽

tharinorum absente utplurimum testa exhibe latibus prope meren noliti territorii castello laxa exscinduntur arenaria,

νιιm modulis plena . nullo testarum utpote consumptarum vestigio integris raro laesis, simul cum commixtis Glos. Iopetiis seu carι burite milibu , quarum solidissima crusta-oise videlicet, quibus investiuntur, exsolvi haud potuit. Pectivit . Ri Latmus atro durissim calcare saxo aut lapidi quis volutato immersus, albo colore in tersa ejus a. perficie apparens, repertu' in torrente ex Monte defluente.

Osreorum Dagmenta in lapide nigro frequentia in jugo Montis ideoeliuntimentareorum porro Lapidin in Monte in loco mox nominato is plurimis aliis, caeterorum figuratorum penuriam compensare videtur his litatus non saltem maxime qua

init Austrivii iespici bundat; sed Min conterraneis locis Super--M,Sylvaniae ad mans eos Ditisti, itemque sibuchae vicinis alpibus omnditur plerumaue ei luteus impurus color ulvosa humiditate S mucedi se abstersa illam post si nuci κεκυή praecipue botrie L,solum nostrum His. LV.F .7L latius describere super sedemus; constate is mihi videtur ex flua

rum rotatione confractis comminutisque magi minusve multiis plicis speciei variae magnitudinis marinorum animantium testis, limo quodam , poli modum lapidescente, irretitis, in rupes principio minus blidas congestis quae cum postea subsequentibus injuriis aquarum nempe irruentium,in ruinarum concussionibus denuo disruptae fuerint in fragminum suorum superficie, quas nunc admiramur, figuras exhibent v

riati juxta situm pronum vel obliquum vel perpendicularemit agminui ipsarum testarum: quia harum substantia d

189쪽

tior esset conglutinante eas lapide uti limo, mirum non est prominere tanti spe fragmina haec ultra communem N pernetem imo quia Lipsis testas tamponentes crustae aut tunicae durioribus' mollioribus laminis veluti stratificatae

sunt , necessario etiam figurae illae striatae evadunt, exesis insta duriores lamellas movioribus, ut proinde seminum altiquorum figuram iisque quae ab umbelliseris gestari solent. iviis, sulcis aliquousque similem emergere necesse sit. prout valvae testarum ad Xtremas oras abruptam portionem

in lapidis superficie ostendunt.

Praeter hunc Faetvventarium non adeo blidae texturae; qui in stulta disjici facili negotio se patiatur, sunt IIonti nostro aliareae cautes serrum ferme omnes respuentes , veluti marino reae cinere coloris, quae immersas marinorum

animalium testas intime qncluduqt, quarum non nisi Len-ws, Lentium segmenta convexa ncava se Meniscos petiuinsurreum sectos reserunt; occurrunt hae rupes passim ab iis liberata saxa, luculento iterum testimonio Moniis molem non nisi sedimentis oggestionibus postea una ex parte in altum sublatis altera ad imum reclinatis, suam spere originem quam demum opinionem maxime confirmant lycii in quorundam similes in solidissiliis item cautibus spectandae exuviae . vivo rupis pariet in summo iugo, Vientali supra re θ prominentes. Vegetabitam reliq- diluviauas Pilatus huςusque mihi nullas obtulit, qui prope Gieppen ad Lacum nostrum itemque is mertensieriam, Fagorum Quercuumque folia saxeo

coagulo involuta gestant ophi , nec istius originis sunto ecare te, quemadmodum etiam saper promontoriis Lacus his,m'-- --ber prope Regium Montem operiundi

Mutari, itemque Am nonis minora Corinω., num ius ' ciet, ut plurimum marcautacea aspergine decora, quae Alpes

3liquae in Entlibucha praebenti

190쪽

Illud vero Ammouis tarim magis hujus loci est, quod quondam seu ci melium in templo S a Dei ad Pilati radices ceu hospes asservabatur: repertum id fuit intra ferrugineum saxum A. 66o. 7. Augus in Martis fodina apud Uranios , quam

Schmaraeu. aberr nominant , erat IT pollices longum, latum I . cumque striae in eo ex helicis ductu prodeuntes radios aliquonaodo imitari viderentur,is solem quodammodo radiam rem ejusmodi qui Sanctorum imaginibus circumponi s let pro miraculo pluribus habebatur is eo maxime quia iconis, Deiparam infantulum ulna gestantis, lineamenta incentro exstarenti etenim in figura quam Nobilis Vir CoN-κAous a SONNENAER Descripti πώ hujus lapidis praefixit , O Scum 2ER Bibistheca Scriptor. His Natur p. I oicui culam mire exornavit chalcographi ingenium vel devotio. Antiquior quidam conismus, in quo obscuriore duntaxat hujulmodi naginis tractus exstant , sorte, isti quoque adhuc non sine adulatione, . naturalis magnitudinis sorma exhibetur Tab. V. Fig. quia Lapis ipse, nescio quo sum distractus est, de eo plura referre non valemus, hoc

saltem monentes figuram illius in Mundo Subterram Tom. II. p. a. exstantem ipsa adhuc Son Heroa iustio esses natiorem. METALLA ostendisse magis Helvetiae . quam dediste Naturam recte effatus est DANIEL Eremita in De1 r rione Helvetiis cinomini in trianae: estque altioribus montanistractubus connatum iis sere sterilescere Testes praeter L pes summas direnaes Carinitii, Andes haud itaque mir Dimur, si Pilatus tam erigua alicujus vestigia nucusque ostenderit: nam praeter rara oriri globi tiris ustula,

aretrae commixtae ferri misi las aliquid aliud nondum prodidit; in propinquioribus vero nilibuchae, sed jam minus altis Montibus velfigia, at inculta adhuc, patentiora oecurrunt; Supra Suis euam ae riuuenibal , vena Minis ampla rupis

Aa adinstar: