Pilati montis historia

21쪽

Quod si jam duplicem istam reclinationem, videlicet εSeptentrione in austrum ad inferiora is ab Oriente etiam ex alto in imum versus Occidentem, conserre libuerit, concludamus necesse est juxta mediam directionen intra Aquilonem Subsolanum, nempe versus Affricum in ima prolapsam fuis. se, potiorem Montis nostri struem. Cumque hic illicque insuntinis Pilati rupibus etiam marinorum animalium exuviae,

non quidem sinitariae & separatae , sed Nidulimis petrii immersae occurrant, sequitur ab aquis marinis summis imis rupes, aliquando fuisse congestas, inaumque exstitisse, quod modo saxum potissime cistoreum es .

Radices Montis quae versus Meridiem se ex orient si latere sunt, quaruna priores ad supra memoratum Torrentem Saline terminantur , illae vero in ipsum Lacuna me guntur, haud late se extendunt, is ipsius Montis ruinis

Iroductae esse videntur , quemadmodumis septentrionales,ed hae amplum spatium occupant, nec tam clivosae adeo inclinatae longinquius, ad Do passus geometricos , ubi l tiores sunt Montem circumdant, antequam infimis planiti bus confundantur aut se aliis montanis tractibus collibus commisceant habet autem se harum radicum alticuta, Momtis denudataeis scopulosae partis relaectu . in proportione propemodum sesquialtera seu ut 3 ad

Tota vero Montis altitudo qua super marino horigonte emine , utpote qui infima terraque globi superficies merito reputatur , quantum ex observationibus suo loco exponendis innotuit Joo pedum , super Lacum vero Lucernensem Io ad nilnimum erigitur ita ut non altissimis quidem accenseti, sed altiores inter montes referri merito debeat in latus. De amplitudine ejus statuere licet ex chorographum Tabella. Vid. Tab. liba

Haec quidem est Montis facies is qui hodie cernitur flatus, sed eundem hujusmodi ab omni aevo neutiquam fuisse

22쪽

paulo ante innuimus imo cum frequentes hodiedum ruinas agit , ac imbrium torrentiumque esuvionibus eroditur, rupes, saxa, terrae, sabulum, quotidie deseruntur, valles profundius

excavantur livosi pedetentim in ima sublabuntur , aliam ollandisse faciem ante iecula aliquot diversamque sere post alia sane argvitur hujusmodi enim multationes indies futuras non untaxat ruinosa illius structura promittit sed ε quae ,

Patrum memoria acciderunt, confirmant constans enim tr ditio est intermediorum montium aliquorum altitudines suh- sedisse is nunc ex aliqua nostrae Urbis parte detegi summuni Petrae si dictae illialitis apicem , qui ante lustra aliquot fuerat obtectus, hujusmodi exempla, alia in Helvetia prostant, seque hodie loca quaedam invicem cernunt , quorun praeterita aetate interjecti montes mutuum aspectum impedi

ranti Sed hae quidem mutationes minoris saltem momenti sunt, quaeque non admodum variatam Pilati siciem aliquot saeculorum decursu induxere arguit ruinosus ejus anfractu sisque latus maximas aliquas . quae in ipsa ejus primigenia

sormatione accidere; sed rem istim cum altius nobis repete da es et a primaeva montium fabrica deducenda, utpote qua nimium extra oleas duceremur jam missam facimus, specialiorem Montis descriptionem, Verticum videlicet&Radicum, pressius prosequentes. Summo Montis jugo , attenuata veluti acie ex ortu in occiduam plagam protinis, hinc inde alta praeruptaque supereminent. Primum ex his est , postquam Ea in emergens jam sublimius assurrexit, quod stelli--- rimminantra paulo infra illud dorso rupium adhuc metes imcrescunt, quibus reliquum Montis superum iugum , ut

vix non alio frutice careti Transitus hic est sed dissicilis, quo alpiculae ex aeridionali latere in septentrionale, vucissim commeanti Assurgit porro dorsum variis itidem e stantibus scopulis horridum ι quod Minde a ventorum ist- huc colluctantium impetu dicunt, ad summum totius Onus culmen Fra Mon vocatum cui nox in Occidentem

super

23쪽

super summo dorso parva quaedam planities adjacet, o vaccis circiter ulio Augultoque pabulum praebens est in eius me. dio stagnantis sedaiaud faculentae aquae lacuna , potui a

mento serviens, ad planitiem hanc summam ex meridionali Nontis latere tantum accessus est ab Alpe Main porro ex ista planitie ad altissimum quod diximus astigium ascenditur conoudis instar undis rupibus figuratum. iii deinde sequuntur

summi dorsi in Occidentena Apices nunaero tres, sed minus alti, potissimum inaccessi sunt, nisi temerariis aliquibus, qui , tam flocci pendant : quos inter prosecto illi, qui ex austriis no latere per fissuram sive angustum oramen, in summa litace loci rupe a natura periratum, ad boreale repentes deinstendunt: is in u-- vulgus vocat, sed rectius risiam. Loch, non enim a cerasis, quorum nulli hic ut selso perliubent, nucleorum acervi reperiundi, sed a reptatu ciet rum rupes , quod notari promeretur, foramine isto pervia, illa suci specie constat, quod lapidosum . v. de Riossibus, vocamus i describimus cujus origo nonnisi ab alluvionibus. quidem Torrentium, deducenda. Ah ultimo ex Apicibus praedictis dorsum nonnihil sprimitur, latusque meridie obversum , quod hucusque non aliter ac septentrionale praeruptum erat clivosum evaditis pascuum supera ejus pars est, quae proprie Gems ait, Ru.pi-Qiprariana aeratum dicitur, inserior munii, imminet mcnc his altissimus itidem vertex, qui veluti per gradus, tribus superincumbentibus videlicet uno tantisper retro aliud r pium sitatis, erigitur, dissicillimus iericulo plenus ex orie te in eum ascensus est, commodi autem jucundique satis ex

occidente, clivo enim facili ea parte in campum descenditi Verticem ipsum Rub-Deisi, Petram diceres requiei , nominant hic enim defessa corpora montem invisentes in molle graminutum deponunt, cum interim oculi amphisimo obje-ὶtorum, ubique subjacentium, prospectu defatigantur. Campus a vertice hoc in occasum excurrens I O s. geom. lo

gus, alicubi ubi latissimus aω alibi vix so latus est. Utrimque

24쪽

rsque maxime autem ex boreali latere immensis praecipitiis abrumpitur, quo magis vero Occidenti appropinquat a summitate in hanc plagam clivosus , horizonti parallelus evadit, seque ex utrouue latere , meridionali septentrionali, conscendi, anhelos tamen, patitur nomen campestri huic dorso Iriὸ--nld, quod. non uti opinor ab arietibus deriv tum est , sed a remeandi qua ventum necessitate cum non

cujusvis sit per praecipites scopulos aliorsum evadere.

Terminum huic dorso constituit, quo veluti obvallatur, allias item vertex, in serie penultimus Montis hic quidem miniis altus, sed ex eo notabilis , quod ex lute, rufescente arenario saxo densiore is smyridi assini componatur, Roth-Stoc propterea dicitur retro eum ex austrino latere in altius

jugum aditus patet, sed adeo strictus ut quemvis ejus poenuteret, nisi iste Bolanicum etenim inter alias rariores Nam dis hic artagona, Campanullam sphaerocephalam, alias

Montis Baldi anquilinam, ipsi evulsimus.

A vertice hoc ceu initio quodam Montis jugum denuo in campum dilatatur, angustum primo , qui tamen mox latius ampliatur. Sterile ei solum, duntaxat Sed vermiculari minimo, pumilibus graminulisis muscis, consitum. Qua parte meridiem habet, placidius in vallem se reclinat, sed Doream seu potius circium versus, postquam in sublime itidem cacumen assurrexit, altissimois praecipiti pariete , cui milla in Monte similis, abscissum elici haec autem planities totius Montis altissima Aus meum pestatur . longo tractu adhuc occasum versus protens , donec ad profundissimam vallem, seu horridum potius barauirum , quod Montis finem

constituit, terminatur. Placeat autem tantisper summo isthic sese attollenti cacumini, Fracti Montis vertici altitudine haud inferiori , immorari nomen ei est Obm-AE Gu e superae Alpis vertex.

Ex austrino latere a campestri illo jugo ut diximus per ae-

25쪽

et clivitatem sicile ascenditur postquam in summini eius M. mus, juxta mediam perpendicularem dimidiati veluti coni resecti, Apici insistimus, non sine vertigine in profundissime subjectini vallem inclinato pedes versus obtutu despicientes;

nudatae summae rupes congestis saxis constant, quae inter notatu dignum, quod ad praecipitii extremum caeteris supereminens omnino liberum jacet facili attactu titubans, unde culni in nomen Penuis titiιbantis , labulas de eo sparsas jam denuo repetere supersedemus. Est autem saxum lithoc Mcillans parallelepipedi figura , paulo ultra hexapedam longum, parum latius pedibus tribus, tantisper minus altum,

insecet norizonti parallelum subiecto riviis flumini magis lGregulari, nec aeque plano sed versus centrum gravitatis sum .perimpositi convexo , unde hujus serme in aequilibrio stus: serme dixi, nam non undequaque inclinari se patitur, sed juxta diagonalem tantum ex angulo septentrionali in opposutum austrinum ducta ; qui me ducebat Rupricaprarum Nnator malefidam stationem animosus conscendit, divaricatis. que cruribus & corporis libratione repetita , lapidem colli-Done late exaudiendum sonum edentem concussit. Magnus GEsNERus , qui quoque anno huc conscendit, pelian. das in hoc specula litteras quasdam: nomina videlicet celte

uisculpta se juxta annos Domini, quaedam signa gemtilitia seu similiarum, tradidit; sed nobis sedulo inquirentubus una tantum inscriptio GEsNEi, anno antiquior se obtulit. sine dubio tempestatum injuriis, saxa etiam depascentibus, amtiquioribus deletis aderant equidem vestigia i sulci quidam hinc inde effaeti, sed ex iis figura aliqua instruens combinari haud potuit, quas reperimus adhuc exstantes, erant in ipsa lapide titubante. Merid.

deinde

26쪽

deinde iii petris circumvicinis It F. ω3, 3 In is i8 quain ultimam suspicamur Diui Ηι-- ι irimber - M. quem hoc Anno is is Montem conscendisse, cum apud nos in asylo meret, constati

Porro illud de cacumine isto memorare haud obliviscamur oportet stibi e lae vallis aestivis incolis usum solaris horologii

praellare, non saltem si ad ejus aut vicinorum montium culmina pertranseuntes verticales circulos Sol pervenerit, quemadmodum de quibusdam Rhaetiae Montibus ex itinera m ivimu ll. p. ov. docemur, sed etiam ex projecta illius in vallem umbra Sciatherici rices explendo cum enim ad perpe diculum serme remis sit apex. Gnomonis instar, quo non horae saltem ut rudes es colae solent , sed etiam Menim declinationis gradus metiri possent eodem propemodum ii, stituto ac usu ad quos Obeliscos illos, Aegypti superba polia in Romanis Plateis erectos , Architectus CORNELIus MEYER quondam aptare proposuerat , sed huic a natura erecto nequaquam comparando qui longe Caeteros etiam celebe rimos vel LuG-BE , DANTI aut Petroneam m altitudine multocles vincit, utpote quem ad minimum supra sub)ectae

vallis planum 36oo pedes attolli deducere lice Vastissimus propterea hic, sed ob praecelsam summitatem non sine liora roris quadam mixtura jucundissimus prospectus patet non duntaxat enim septentrionalior Helvetia tota semie oculis subiicitur sed ultra Acronium Lacum, Rhenumque Fluvium,

in o. ultra Leucarum spatium obtutus mergitur Rarti. iis Mons Hochen Imbr, mali his vicina excelsor loca inermi etiam oculo distinguuntur Sylvae deinde Nigrae tractus. Ilelvetiae reinu PTOLOMAEO ad miltrana uralis iugum usqli in Occidentem, horizontem terminat imo ubi illius alis

titudo deficit, visum etiam in Vogesi montana in priAlsaeiae campestria ultra Argentinam, permittit; sed in pro pinquam magis Helvetiam, in quam minus caligant, oculos reducat Muiprimis vero in Territorium nostrum Lucernense,

quod vehit Monti substratum apparet gratissimo enim a destia

27쪽

deliso spectaculo montes, colles campos, nemora, rivos. torrentes . fluvios , acus octo eouidem numero , villas p gos castella oppida vix recensen demum inbesultem quatuor, haud aliter ac si omnia in chorographica amplissima tabula descripta. nativis suis colatiis, velut d picti essent, admiramur. sed si ex Borea nos in Austriam convertimus, quam diaveri ab ista es stupenda rerum sicies illico occurrit possiquam enim oculos longinquo delectabili ac maeno satis spectaculo pavimus, Clartiles excultasque terras sese coelo mincentes admirati sumus, aversus mox obtutus in squallidistiniam eremum , veluti decumanis fluctibus, sed immoti sis quasi rigentibus, tumentem furentemque Oceanum illabitur hanc enim scaenam apprime exhibent summarum Alpiunt editissima vix enumeranda , quae longo latoque spatio, alia retro alia. sese erigunt cacumina. coelo minantes scopuli qui cum annosa nive candeant, vastos spumantesque Nerei fluctus initutantur . di illud untaxat diversum est quod hi continuo

motu urgeantur, quorumque sterior non est, undecimoque prior illi vero veluti in pictura immotiis stabiles subsistanti sed si visum jam infra norizontem in proximam superciylvaniam demittimus, sertilesis apricae valles horrorem denuo temperant, nam uno veluti oculi ictu ex montium illo pelago hy mali facie squallido, jucundissimum Ver Aestasque simul in e rum imo cernitur. Qua campestre est summum dorsum nec abruptis se pulis constans, herbido solo gaudet, alicubi vario gramine interspersis diversis non ubivis obviis plantis virente alicubi . ut in summa illa planitie titubantis petrae culmini subjecta, praeter pusillum Sedum, gramina muscos vix quid aliud succrescit; multis in locis udosi tramis occurrunt vi omnino etiam sub Siri ortu siccescentes, quod mireris in ipsa ac Montis sum.

mitate haud aliam siciem exhibent, quam infima paludosi loca,quae graminibus juncis intertextis radicibus4 muscis sint

28쪽

conlata, quae hinc inde ad cumulos dense concrescunt, Paescheae Ruricolae dicunt, intermediis veluti lassis voveisque, intra quas saepe aquae restagnant , separatos imo occumini ampliora spatia in campestri Dorso rideritin gramine omni destitutis, nudum sabulosum, aut glareosum solum ostendentia, laete vivrenti omni ferme parte conclusa. Tale ostenderunt etiam GEsNERO , cujus amplitudinem hexaclinon scripsit, cui nullam

unquam herbam innasci observatum est causa vero quia ignorabatur, res pro miraculo fuit, suisque propterea fabulis locum istum intertexuit, impudens mythotechnorum ingenium, perhibendo ut hic dum Pilati spectrum conjuraret Roseae crucis Frater exorcismos suos egisse constat autem praeternat

ratem hujus causam nullam subesse, sed spatia hujusmodi herba omni destituta, quorum plura occurriant; ventorum injuriis fieri, inprimis rigore algentium borealium, qui hyeme distapatis impetuoso flatu, quae summo dorso incidere nivibus

plantarum radices adurunt, glebas suffodiunt, herbosumque terrae corium avellunt, maxime si tenuius illud fuerit, is subtus exstet durior terra sabulosa petrosa, cui prosundius sese inserere, firmiusque irradicari haud potuere. Ubi denudati magis scopuliis rupium acervi in radices

desinunt, tum ea parte, qua meridiem habent , tum qua quilonem usque ad imas valles alpestria quidem in altioribus, in magis inferis autem Primus mitiores exculta pascua Misduntur, quibus frequentes hinc inde sylvae interspersae abieginae mussimum, quercubus etiam 'agis, inprimis his ui australi latere intermixtis. Solum in superis radicibus plerumque etiim udum est in apricis quidem gramine variisque herbis, in umbrosis autem alto plerumque, pingui musco, obtectum;

attamen etiam sicciora plurina loca Occurrunt ita ut pro varia necessitate armentis abunde faenum, gramen, stramenta

praebeati Lignum non nisi quod inferis mediisque locis e crescit hyeme supri congelata nive in oeconomicos usus a ducitur, quod in superis partibus senio consectum ventis dejicitur, Wcomputrescit, vel a carbonariis exuritur, quibus apota

29쪽

apricata terra in sedulitatis praemium ceu propria ad ulteri rem culturam relinquitur hoc modo factum ut australis montis acclivitas laetis rusticis iam gaudeat, ubi retro lustra aliquot horridae' inutiles sylvae steterunt.

Verum antequam ulterius pergam, ne verbosus nimium, horridi Montis veluti amore captus, ob tam profusam descriptionem . videar . liceat naihi IINIO juniori rin enthium suum amplissime laudantis mila objiciendam reprehentionem praeoccupare motui iste non criptum plus longumelle quam deceat, sed ex eo quod Mons ipse . quemadmodum LiNi Villa, grandis sit, magnus atque amplissimus;

iam itaque qua parte is etiam rem domesticam adjuvet, rescensere mihi indultum esto.

Sunt autem, quae nomen aliquot promerentur Montis summitati viciniora, aut ad superas omnino radices jacentia alpina pascua, quae sequiintur Prope infra summum verticem

ad Euro- Austrum intra vallam, quam secundarium jugum constituit, occurrit fui pratum rivulo in ortum excurrente irriguum spectat ad Alpem hanc etiam planities in qua summus vertex exstat pabulum praebet o Vaccis. Vicina huic verosus Boream leueti, ubi transitus in septentrionale latus, non

nisi is alit tau secundarium dorium ortivo Soli patente Nontis latere occurrunt nuclen, Stoechrii Dei Alp, omnes admodum clivosae opimi tamenis pro Q. sufficientis pabuli: sub quibus inferae radices viridarii instar excultae in plana Alpenacensia,' ad Lacus illuc excurrentem sinum desinunti Sequuntur denuo intra seciindarium iugum Dub o Vaccarum: amoena certe , si solitudine delecteris valle constans hic Meum , Mutellinam , impinellam , Doronicum . Gentianas varias, iraecipue albas Helle horum utrumque, Orchides diverti s veluti horto consitas, frequentes spectavimus; sequitur deinde Dini ad austrinum clivum subjecta Petrae requiei et saccarum. Huic versus occasum succedunt Russiem Ulaid, Schnii, Alpemi, quae contiguae oo Vaccas alanta in occasum

30쪽

. sum porro , si per vallem qua Pilatus rescinditur emergimus, .runt se primo Meliei. Si el 1 oche. Mait, subjecta P trae titubanti, mi st ei, cui imminet ober-A', quae sun mo dors inderi Feld subjacet, in qua pilati famosi illa palus. sta in has alpes Vaccae adducuntur. Sequitur mox in o ream jam magis se obvertente latere M leu paulo infra summum tigum, o Vaccarum: sub ipso vertice Petrae requiei Roht-Moch o. deinde Lainveten, sic ob frequentes nivium labinas dicta, etiam 3 o Vaccas nutriens, cui proxima Bone.

reu, pinguis pabuli pro so. Caselen scopulo injacet in hanc plagam prominenti, ut etiam Aus Ioch, ambo difficilia pascua , felicius Frach -mit summo culmini subpositum, et DVaccarum, quae demum in ortum sequuntur ri-- g EA Tuli Ea nonnisi ovibus patent haec quidem specialius emposuimus , utpote cum Pilati rupibus inhaereant i longum essetis taediosum medias imasque radices evolvere, modo sylvis obsessas, modo pascuis apricas , imo circa imum, qua aquilonen respiciunt uberrimis pomariis, pratisque fertiliu

bus agris excultas. Nequaquam autem praetereunda est amaenissimae allis' 'thalae, partem superarum radicum ad occasum aestivum constituentis mentio abundat haec praeprimis pinguibus pascuis. in quae numerosa armenta ad aestiva adducuntur. Pecuari ni hic habitationes aliquot, lactarias officinas non et guria , non casis dixeris, domus tibi videbuntur ad aptam

commoditatem a proprietariis odornatae media in alii to rentes nim Truttarum haud alibi tanti sapidarum, e pras cocium Ranarum ferace Vallis illa propriis quondam Dominis parebat , ex quibus Anglum quemdam , nescio qua sulti auctoritate, etiam fuisse traditur, undeo nomen ejus ab oen -&Thal paene quos summum ius fuit in incolas, oppidanos oppidum en in hic aliquando tetisse Castellun , anus chartae, ruderum reliquiae docentri imo non aestivo duntaxat tempore, ut hodie , sed hyeme etiam habitabatur,

stequentibus quoque Eli opimis pratis, agrisque flumentia racibus