Pilati montis historia

41쪽

spha rae altitudini ira dividiam concipimus, Montem attolli, aeris ita illa altitudine rei centem magis magisque raritatem conssiderasse, quae ad minimum parte jam major es quani ejus, qui mari incumbit infami similiterque etiam eadem ratione imminutum pondus, ut mirum nobis videri haud debeat tot

phaenomena, quae in editis hujusmodi locis observanda sun

occurrere.

In statu aeris tranquillo , ubi ille ix sensibili aliquo

fluxu agitatur, Wimprimis dum Notus Boreasque quiescunt, tanta est profunda quaedam rerum omnium taciturnitas, ut ipsam fere PYTHAGORAE coelestium, si quae esset, ibium harmoniam exaudire tibi liceret, medio die illud immoriarum noctium silentium vincat:

Cum nulli volucrum calvius, eum nusta fervinum, Non homilium is usta scinat: - vacimique silentia servas

Imo si quis editur Mus adeo de se deperdit Mimminuitur,

ut longe ab alia causa procedere eum jurares. Sciopeti e plosiones assimilaveris fragori, qui a baculo, dum dissa ingitur, edi solet , nisi quod post longum satis temporis intervallum,

magno de diutius insonante murmure , in sum denuo retinniat. Praeterea viam multo tardius post visum in majori distantia explosae Ombardae ignem fumum ve, ejus obtusus trepitus ad aures desertur, quam in inferis locis solet, ubi eum intra

quinque secundorum tempus unum villiare Anglicum emetiri constat, post imori'. in Montis summitate ex imo ML suum geometricorum distantia demum ad aures nostras pervenisse animadvertimus; quem essectum non sine minori aeris montani agilitati, sed raritati, ad undulationes sonueras minus lirabili adscribimus expertum est enim in antlia meumatium, quantum aer exsuctionibus attenuatur . tantundem etiam sonum intra eam imminui.

Visus

42쪽

Visus e contra in summis his locis intenditur, nam se. reno coelo , distantia locorum eadem , coeterisque paribus,

objecta distinctius cernuntur, quam in imis vallibus, nec indonge dissita caliginosus est, quemadmodum horizonti vicianus esse sint , praecipue autem matutino tempore exha.

lationibus nondum in atmosphaeram excitatis , aut statini poli pluvias ubi inhaerentes adhuc aeri aqueae particulae insuetam pelluciditatem promovere credimus sed nihil profecto taediosum magis, quam si , quod frequenter accidere solet, vapores in nebulasse nubes sese condensantes ampli linos jucundissimosque prospectus au Turantur,is vel te involvunt, vel lubjectam undique regionem contegunt, quae quasi mari

quodam submersa videtur, e quo altiorum montium sistigia totidem velut Insulae prominenti Summa porro universalis vitae pabuli hic puritas existit, nullis penitus crassioribus emuviis inquinata, quum potissimum

ea leviore aere haud sustineantur, ac circa ima subsideant: si quae sunt quae isthuc e vallibus , aut ex ipso etiam montis solo ascendunt, levi flatu everruntura hinc odor aeri nullus, nisi sorte suavis ex herbis floribusque alpinis, quibus proprium est, in editis hujusmodi locis odoratiores esse, deinde etiam videbitur tibi corpus agilius reddit una leviusque , ac si se thorax quodammodo ampliasiet, respirationem magis expeditam, licet frequentiorem iudicaverim, etiam postquam ab anhelois ascensu non modita quieveris, Mecatae illius aurae eiu rue placidi motusis gratae frigiditatis, in lassitudinis mulaminem, delitiis fruens nisi enim aeris ex serena in tempestuosum mutatio proxim institerit , quo tempore is non alitera inseris in locis calore molestus et , semper frigidiusculus percipitur , imo algidus ierni si ex septentrionis plaga flatus

regnaverit. Et quia veluti a coeterorum ni Ontium consortio

separatus ac blitarius quodammodo i latus acet , undique irruentibus ventis, sed maxime qua meridiem, qua qui- 'onem transversi latera opponit, pateti inferiri autem eum

potissim ex ultimo dicta orbis regione validis flatibus, prop- ε 3 teora

43쪽

terea deducitur, quod prope summitatem exstantium arborum non trunci duntaxat, redis rami in oppositam plagam, tum videlicet versus, contorti spe lentur , ita ut horiZontis cardines ex horum situ colligere liceat, imo ex iis aliquae

hinc inde reperiuntur emortuae tantum ventorum injuriis nivium, grandinum, pruinarum ac imbrium exercitatae e ro-horatae, ut quernum etiam lignum, cum tamen in sint. duritie vincant, ferri aciem ferme respuant imo ignem ipsum. vix enim flammas excipiunt, ac aduri pariuntur lilii auten conjecturae non parvi momenti ansam praebet, quod juxta

vetustos hosce trinos qui altius ad montis dorsum ante secula quaedam in tantam proceritatem excreverunt, nullae aliae juniores in abietesve sit rescentes sed ii solitari observe tur accidit hoc etiam in aliis summis Helvetiae locis. Super. stat exigua sylva raris consita abietibus Oppido Uriellae in

Gothardomonte , quae incolis ceu agger est contra nivium Iabinas, quamque propterea ceu sacram habent , neminique vel ramum caedere, penuria licet illic lignorum sit maxima. permittitur nihilominus non sine taedio observant incolae juniores alias vix adolescere . . adultae semel conciderint. vallo suo aliquando se privatum iri praetimescunt . ex quo non ita absurde quis suspicaretur vel ventos nostro aevo quam

ouondam vehementiores Trigidiores esse, jam amorum summis his locis ulteriorem vegetationem omnino prohibere. aut demum ipsam pejorare naturam, α re ipsa ut jam suo tempore spRAs, Pilico, D. CYPR-Nus prodiderunt mini.

dum senescere. Venti autem qui requentius in Montis vicinia spirare

solent, quorum major accolis, frequentem navigationem in subjecto Lacu exercentibus, ratio habetur, propriis nominibus, uti cujusvis regionis popularibus in consueto est, i signiuntur. Orientalem seu Subsolanum nominant Scho=mina. cum serenitatem plerumque afferat; ur, Notum es tar

Austrum binuis Austrum seu potius Austro africum μιλμα Auio Regeu mina, quia eum plerumque pluviae sis

44쪽

quuntur: Borolybicum se Zephyro Ioream Arbs Aquialonem ipsim viis inmisi denique Arct estote seu tar.

Boreant. Qui ex occidentalibus plagis affluunt venti Asricus viis delicet, Favonius, oro lybicus pluviasis tempestates utplurimuna cient, quod etiam Austro- Asricus aliquando essicit:

Euro. Auster autem, si placidus fluit, aeremque nubibus haud replet, quemadmodum frequenter fit a verno aequinoctio adautiamnale, non tantum serenus est, sed iuxta Quod augmentum maturitatem situ bus promoveat, aeri incidum teporem, corporibusque quam alias Boreales venti , quos retundit, intercipiunt, tenuem transpirationem promovet ita ut vix alias quam ante hoc vento in ultramontanis hisce regionibus apud aegros rises observemus, notante hoc idem M. D. F. ΗΟ κANNO in Obsem Baromet econtra autem si vehementer magis ventus iste irruit, turbidus est, quod maxime ingruente Autumno maliquando primo Vere fieri solet, nimio propterea tepore molestus, luem non parum augent altiorum montium

Lacum coneludentium veluti Duces, intra quas ab exhalati num vaporumque veluti attritione magis adhuc incalescit, copiosissimas simul aqueas particulas, unde plurimum hum tiatur, secum ex tepefacto Lacu arripiens hinc est ut vix alibi magis, quam apud uos caput gravet, languorem toto cor.

pori veluti aegritudinem inducat, de quo vix non quivisis stium tunc tenipolis se conqueritur, quibus tamen malis didi untes leptentrionales aut Orientales flatus, qui meridionales pellere olent, aedentur. Veruntamen non perpetuo tepentes his in locis spirant australes hi venti, hybernis enim mensbus Januario Febru

rio, aliquando sub Martii etiamnum initium, cum proximae Alpes in meridiem sine aliis nivibus jacent contectae, satis fir gidi persemiuntur: quo magis in plagam occidentalem veru sunt, etiam aestate frigescunt, cum uberrima vaporum copia

comit si largo in est Qidosque inuant, imprimis vero si

45쪽

Asricus aut Zephyrus aut Borolybicus, quod non raro contingit, simul amant, vel sibi ex transverso illidunt, vel alius ait id supra alterum interiorem quodammodo in contrarium, fluit tunc enim

quae paulo post in horridas procellas abscedundi Quod si imeunte aestate prima hujusmodi procella ad Montem se efformaverit, omnes reliquis aestivis mensibin futurae, hunc iti. dem situm occupabunt. ει hac ex plaga advenient, quod

perpetua accolarum observatione constati Mons etenim cum praealtus sit. in Alpium termino veluti constitutus, primos ventis obices ponit, & propterea inter eos recensendus, qui

vulgo etterscheiden nominari solent, rest Limnii. I 22. Jun. p. 6 I. Etenim quae advelauniti nubes, maxime, multam aquarum copiam graves, ideoque in aeris regione infimas. sitit ac remoratur, unde creberrimae illae circa eum furentes

exhydriis, imbribus grandine, tonitruis fulguribus proceulae, ex quo in iis Mons redditus utpote cum ista ab limsistis pontii pilati inanibus concitari crederenturi Sed non saltem nubes advectas colligit mons noster, ipse

etiam earum veluti pater est; quia enim aeris motum rem ratur, liberumque ejus commeatum ex austro in septentionem intercipit vapores aquei cum vicinius congeruntur inmoleculas seu si vis bullulas grandiores sese jungunt,in tenues primo nebulas, deinde in nubes condensatae, ex superis radicibus ad ejus verticem paulatim emergunt, quem veluti pileo contegunt, ex quo uti jam diximus etymon ejus aliqui derivant; ista nubis veluti corona flantibus occiduis ventis, secuturam serenitatem haud indicat, nam paulo post adeo adaugetur, ut Grevi totus mons obtegatur, nisi violentiore aliquo ex oriente aut septentrione flatu abripiatur illi quippe nubi aliae aliae se mox conjungentes, nisi tandem in iniores pluviasque a scedant, saltem nubilum obscuratumque commi . inciunt:

46쪽

haud aliter . quam in plurimis aliis montibus accidere com- sertum habemus. Legimus in elatione tisieris Deciei p. ' RioERici Eopom amoenillimum collem iunio ste,

ab Lin etiani celabratum, um praebere etiam post butaum, triduumve secuturae tempestatis certissimum caligo enim opaca vertici circumfusa turbulentam protendit ac numitat , qua dissipata serenitatem sudum coelo restitui sine

errore cognoscitur. ., Procreaetur, sic Io clu CMou de filo Monte Pilati qui in Galliis prope Lugdunum esto in verticeis Pilatini nenioris quaedam exhalatio , quae statim aut futura, tonitrua vel imbres significat fit praesagium hoc pacto: A si caligo aquilone ante in altum consurgat, adum sis notat, aliter considere continenter solet, hoc pluviae, manifestum signum est. ,,

Ita apud nos si eiusmodi nubium pileus post pluviales

dies, aut sit Notapetiolis flatu, ad nostri Montis summitatem conscenderit, certum futurae serenitatis signum est , uti etiam si summo mane aestivis mensibus sub ejusdem venti vel Euri. flatu, tenues ibi nebulas , quae tamen paulo post surgente Ble evanescunt, cernimus , hinc natum illud nobis Montis accolis serenitatis prognosticum axioma:

m v Pilatus bat in Hire,

I das miter fetu una ob. si Pilatus pileatus, Aer erit delaecatus. Instantium quoque pluviarum indicium praebet nunquam

lallax, quodis ceteri montes solent, si nitidior cernatur 'veluti oculis appropinquatus . ita quidem ut solitaria saxa finiuras, strata is alia hujusmodi objecta distincta magis visio.. ne assequamurci sudo quippe coelo duratura terenitate longinquius distare, ob intermediam quandam caliginem , videtur adjuvant enim aeri permixti aquei apores , cum c

piosi sunt, sed nondum in nebulas condensau, visum, qui e condi

47쪽

ε contra dum siccis magis exhalationibus atmosphaera infici.

tur offuscatur.

Hoc item quoque cum aliis praeruptis magis montibiis ei commune est , instantibus pluviis ad eius rupes inconditum ruendam, superas radices incolentibus pecuariis saepius a tendum, sonum edi , quem imperiti facile tumultuantitas nescio quibus spectris adscripserint; atmospruieti enim dum imbristris ventis uitatur, incipit

. . . . . . Mi vi multu audiri fra aer . . . . . . . est nemino mcobser m --.

Sed illud magis sorte proprium habet quod licet nitidius sol occumbat undique serenum sit coelum , si sup iis radicibus, sylvis tenues diem ne lae ceu fumus qui . dam inlaceant, certas pluvias promittat, hae enim ea noria deo adaugentur; ut cie subsequente montem iis onmino comditum deprehendas, totumque pene horizontem obtectum, IN

se postmodum in aquas relolventes; quae uideria, hyemali. hus mensibus exceptis vix aliteris perpetuo contingere dudicimus , eo enim tempore calvities Pilati rarius denudatur in QVita cui μοι atrii Buam in capur, nisi boreaIes venti pertinaciores serenitatem, gelidumque si dum adduxerint. Porro circae ventorum phaenomen adhuc memorari in occurrit, quod pilatus ejus, viti interlatente Lacu abruintum, ac freto revulsum, brachium, mons urgen Borea flante, alius & secundari venti causa sit cum enim ille ex alto aruveniat praecipiti Montis obstante jugo reflectitur. in aliquam per Lacum distantialia in contrarium fluit nautis Lopper vocatur illis summe exosus . quippe qui aquas veluti verberare

coniuerit, undasque lauta valide navigia Uaatientes excitare. Diuilia πιν Corale

48쪽

tare, contra quos non nisi laboriose illis remigandum est. Nplurimum hic ventus in nubi coelois sub primis noctis vigiliis observatur.

Sunt demum senti circa Monteii perpetuo vehitiordine , imprimis a Vere in Autumnum, certis qui e

temporibus spirantes , quos statos vocant , qui tamen non nisi sereno. Se expurgato nubibus aere regnare consueverunt. M ne post octavam a media nocte horam utplurimum lenis Africus persentitur, qui deinde sole meridianum assequente reis mittit sed mox eum excipit Subsolanus, usque ad vesperam spirans quem paulo pol mitior Euro-Boreas, vel ipse Aquilo sequitur, non nisi postquam ἐo per inferum meridianum cutiminaverit, Mimim.

Haec quaedem de atiis Pilatini natura. e conlaeti m ius accidentiis subiungimus nunc quae per vices in eo, cu caque eum occurrisse notata habemus, ad Atmosphaerae M teororumque historiam spectantia. I litae inmorum mpesares. x343. Ingens aquarum in Lacu augmentum. I473. Siccissima aestas fontes pene omnes ad Montem

viciniis exaruere.

Hyems adeo gelida, ut totus Lacus simulque Ursis rapidus fluvius obgelaverint. Is 68. Aquarum memorabile incrementum. Hyems itidem frigida, Lacus iterum obviavit uti ad Annis Ιωλχε . 3. Januarii ex dontis vicinia fraga matura in Urbem importata Decembri praecedente arbores plurimae herbae florebanti

49쪽

E qua plina rares m bina roderer, Trio cis ierim semis inrue rata. sina μαι- viribus mobilis alteris, Noem in facilis, uincepsium pati. Procaeuae muralis i 333. Ad solstitium aestivum sub vesperas en pestas enormiis

ter procellos cum effusissimis exhydriis. Vallis ad septrionales radices ex ea plurimum perpessa est, praecipue autem Urbis nostrae parti occidentali exitiosa fuit, hanc enim maxima parte prostravit, prostrata alta alluvione complevit enormiter exundans rim.

nim furibundus Herebach radices Montis & planitiem. quae nobis rimare Boden, ad radices Montis sitam, maximis damnis vastavit, micropoli nostrae proximam ruinam minatus est. 163o. i. Augusti alia iterum quae horrende etiam saeviit.

as . Ad diem Ascensionis grando ingens, gallinaceis ovis glacierum glomis magnitudine paribus. Is s . Horrida iterum ao Julii tempestas. Isss. Septembri enormis pro la ouadrihorium durans, qua domus dirutaeis muri dejecti. a D. 28 ejusdem, alia. assi. Primo Januarii tempestas cum tonimi fulguribus.1 87. o. Maji Wisset. 8. Martii grandines ingentes

damnosae.

1 47. 24. Julii alia procella circa Vesperas. Isi 6. m. Laurentii die alia. Iros. o. Julii dies tristis Lucernensibus memoriae, hora mni pomeridiana secunda cum tonitru subitaneo Semodico in editam turrim, quorum decem sunt, quae

moenia in inmutate collis excitata ex occidente in

50쪽

orientem condiulentia, defendunt ordine quartam, si ne ex parva n gricante nube explosum illabitur. miserisque tormentarii , qui illic auervabatur aso. centetrarios momento accendit supera turris pars illico in aera horrendo iragore sublata,' dissiliens inise

manium saxorum grandine urbem serme omnem em heravit . cumque eodem impetuis tempore lacuna- ria turris inferae in infeliora dejicerentur a delapsissimul pulveris doliis , ignem etiam arripientibus, quae supererat ejus pars naninois funditus evellia est; immani autem .subitane tanti accensi ignis imp

tu ,- copiosa saxorum pluvia , vix aedificium supererat, quod non aliquid perpessum esse , tectorum tegulae effractaeis loco motae plateas replevere, sens strue, &li ad exterae initum omprum, stes com clavium , portae Mostia, ε valvis excussi, parietes

emoti plurimi incolarum subitaneo impetu stantes sedentesve in terram prostrati s per octois ultra milliarium distantiam ictus impetuositas sese extendebat: in diis Dei ettenim fenestrae quoque disruptaeis in Malier aliqui scamnis dejecti subsequebatur autem mox profusissimus imber , quo per effracta tecta rhnosas domos torrentis instar ingruente supellecti

liis damnosissimo, tragica catastrophe , quam quivis non nisi in sui propitiaeque domus, Nicidium imagunabatur desiit. Verum de quo sinam Numinis tum telae gratiae persolvundae, non plures quam secti ne tota Urbe perierunt, pauciores adhuc laesi, interquos quidem Excell. D. Nuntius Apostolicus,

merabatur.

i. o. Augusti . Ob damna, terrorem memorabiles, sed de quibus, utpote proprio magis ovo, in capite sequenti.