Pilati montis historia

51쪽

gs7s. 28. Septembris prima nocte instruitae in coelo veluti acies visae, congredientes,' ceu pyrotechnica arte in bellicum usum paratis ignibus dimicantes ascendebant autem ignes tanquam ex iride, ingenti splendore ac fulgore, cujus crus orientale tardius quam occiduum disparuit. Mense Augusto aemiosissimo per aliquot noctes ex mluminato in Septentrionem horizonte frequentes siligores in altum ascendentes visi incendia simulantes. 37as I9. Octobris Aurora Borealis per Italiam . Galliamin occiduam Germaniam Oblervata etiam apud nos, sed admodum debilis, animadversa.

173I. octibus inter a. Q. inter . inter . a. de quibus scREucuimus, de re ste p. 3 nil is s. a. fimalo ab undecima matutina ad pomeridianam circa uilem insignis ad Pila regionem obses arus. Irides Lunares. I as. s. Julii', hora sci post meridiem Iris lunaris duplex ex Urbe in plagam orientalem uir as. 4. Julii, hora immo ad itim m. alia versiis semptentrionem, tricolor flava ad circumserentiam con vexam , violacea ad concavam, media virescens i in o stuto sitis visibilis illucentibus vero lalguribus erat enim eodem tempore procella , momentatio evane stans, iterumque in tenebris comparens.

Globi. Dracones igni is M. Draco ex pilato in Regium Μontem evolans, totam vici viam illustrabat. igneos soccos flammasque de se sparsens.

52쪽

xs66. Mense Augusto , postquam iam per horam so occ huerat alius ex Regio in Pilatum tendere vitus. II 8. s. Septembris, globus igneus in septentrione Montis

comparens, isto Lunari magnitudine vix interior, qui in terram delapsus evanuita circa idem tempus rimis subsequentibus sabathi diebus crucem igneam , cuin vexillo purpureo & mrgrandi tali ab aliquibus ut,

hic vita esse refertur.36os. 4. Septembris, alius globus igneus extilato super Bit gen in Regium trasvolavit, repitum in fine sui cu sus veluti tormenti bellici edens. aως AI ense Aprili, iterum globus igneus a piscatoribus animadversus qui ex alto decidens in Lacum se submersiti 1666. Iterum Aprili, Regio Draco igneus supra Vianorum ev

lavit de quo DA LORET Mundo Memno A. --εκ LollL p I7. I xi. m. Martii, hora matutina quinta globus igneus iterum ex Pilati latere australi versus Rmum moveri visus, str pitu tandem dissiliens, quem exaudiens jurassem a m

jori torment editum. I m. s. Martii, alius globus similis hora post mediam metem octava a Nati radicibus, sex vicinia Bisae Dei in regionem Euro-Boreae supra urbem nostram in vicinos colles evolavit, magno itidem crepitu , sparens.

Hos duntaxat ignem Dracones, seu potius Globos forte

MM. Piniit, certis temporibus observat is c notatos sperimus , requentiores tamen comparuisse plures aliae de iis historiae, quae crebrae admodum inter accolas circumserumtur, innuimi; ex quibus etiam docemur synonima iis libigneos globosin igneos dracones sic enim illi: Disein feterior Drae oderisi e nfabreu cur autem tam frequentia in viciniis hisce hujusmodi Phoenoniena comparere sint solita, aut exhalationibus tum quondam magis copiosis, circa omtem congestis, ac sinum sermentatione quadam, antiperista-

53쪽

si scholae assignant f J accensis auritruendum, aut sorte et mihi videtur praecipua eorum causi it crebra sylvarum in Monte utroque lain Regio, quani Pilato exustio cum etenim magna lignorum copia in pra grandes strues, diametri quandoque quatuor vel sex etiam hexapedarum congesta, multa terra.

limoque sedulo, ceu sub ingenti surno quodam conoideo, con. tecta sepulto, represso igne comburitur, expulsara lignis sulphura oleosique ciesi noli crassores densique halitus, quos piceaeis abietes copiosa praebent, in lonios veluti rotan- turis compelluntur, qui coarctat ignis vaporumque niuitit dine ac vehementia, vix aliter ac in metallicis tormentis milia

taxes globi jaculantur ex strue ista propelli solent & posuquam aliquousque ac longinquius saepe projecti, ipso incensi glomeris adiuvante igne motum avolarunt, tandemiam . sine strepitu disnarent, prout major minorve circa eorum centrum ex compulsis illuc nitrosis, sulphureis commixtis quoque aliqua portione aqueis particulis constantes nuclei

calore subitane incensi uno impetu rarescunt, disploduntur. aerem e quo strepitus oritur, momentane impetu verberantes. Confirmat opinionem globus anni IIIo is enim ex ea regione erumpere deprehensus est qua tum temporis cambonaria strues exurebatur, utis observationes aliae non a

me, de quibus videndus inbere voLm Experim uomino vitis lL L et M uilium ratis visn I8. Martius,msi iv. Art. 7. itemque innarius 7 . .. eadem Art. s. ubi historiae prostant huiusmodi globorum, quos proprio nomine illicorum vocat, e iurnis pistoriis. α cubicul

rum focis prorumpentium, longinquius quandoaue Hectorum, demum etiam cum fragore evanescentium. Quondam Cr diti sunt hujusmodi globi veri Dracones, veluti, ipse REN-wARDus YsATus Opinabatur, ut patet ex ejus rim B. p. III. nescio quae tristia omina eorum comparitiones non secus

Rc quondam Cometarum, ad quorum genesimis naturam, si

parva Diuilia πιν Corale

54쪽

parva magnis comparare fas est, hi globi igne accedere videntur, ut apud NEUTON. rhic. h. p. item HARTSOERER Conjectur phsique p. 37. esse perhibebant putabant autem a Salamanticis discipulis, Magisque Dracones hos aliorsum ab hinc evocari ut eorum sanguine, lapidibus, corde aliisque reliquiis ad artificia sua uterentur, sibique persuadetant post eorum excessam, ceu abductis Hesperidum custodibus, mala et sequi, aquarum prae pu insistitas exundationes.

Terrae motiu. Is 3 errae mollis Occiduam Urbis partem, quae ad radices Pilati jacet, Onculsit.

I ψ8. Alius, quo simul tota Helvetia contremuitir L . Septembris omino vehemensin eo erimi ut aqua Ursis fluxit ei una parte in Lacum reflueret, ex autera iuxta alvei ductum delaberetur, medio spatio arrudo apparente In vicina Pilato Subsylvania resta

mus . cum octo personarum excidio eversiae nec ceusarunt repetitae concussiones per quinque dies. Tota

Europa magna Asiae pars simul hoc terrae motu

quassatae sun I 684. 26. Februarii prima nocte satis vehementer terra nostra intremuit.

x ar. 3. Julii horari matutina concussione inquo mome torum, imprimis humilior Urbis portio cis Rusam contremuit praeter strepitum quem tigna tectorum lacunaria edebant nullum aliud damnum ilhatum. in templis autem potissimum erat sensibilis decidere

fragmenta aliquot ornamentorum gypseorum e fornice Ρ. . Jesultarum. Eo tempore territorium Basiliense sensibiliter magis concussum fuisse, relatum est. I7a8. Die . Augusti hora 4 vespertina terrae motus, quo spatio ot . Urbs nostra, imprimis minor , motu huc illuc vacillante conculi eli.

55쪽

173 s. a. Iunii, hora feriai E a meridie.duae concussiones mentaneae quidem . sed satis validae, animadversae sunt. sta ut mallei campanarum hortu larum sisnum dederi in cimpanilium pyramides vibrationes egerint validas, ut mihi videbatur ex occidente in orientem horae

uno minuto a prima commotione posterior secuta est. Vss. 9. Decembr. hora a. os minuta post meridiem , cum

tota ferna Europa satis valide Lucerna cum ipso etiam Pilato concussa iuiti P se ει Mortes frequentiore r333 Pestis, quae per totam Germaniam, etiam in Elatiavistis territoriis immaniter gras viti 13 4. Alia item saeva, qua tertia hominum pars extincta estias so Januario mense in his locis mortes subitaneae silurini

rum, subsequente eodem anno peste. 1s . Alia pestis denuo apud nos invalint, pharimis occumbentibus.16M. Inter Bovinum genus pestilens morhus cum tuberculis in lingua quibus ea ferro aperirentur, interibant,

si autem argenteo uiolae . sanabantur.

Λ quas terreni globi superficiem perreptantes, ab altioribus - locisis montibus, ceu inexhaustis penuariis, prima sua staminais scaturigines potis limum trahere fatis nutibus patet propterea apte admodum Montes Hydrophilacia saliatantur excipium etenim tam extrinsecus quam intrinsecus in suis

isterilitas aquas . quium aduli fontesque initianuar. quo

56쪽

dicinnis advectas nam vis cum sinet citatuet Montium ten. ram in aquam retavi, a s sontes progignere lil mio. Non aeque autem nobis licet hydrophilacia ista eum omnino praefigurare in modum, qualia depinxit alicubi liberalis numium naturae Genius, qui totas montium moles excavat, res patiosissima affabr admodum fornicata hypogae nihil oblitus praeter juxta ordinem Toscanum aut Rusticum , sultentantes columnas, intra evisceratos substituit, in quae per provide ordinatos canales e syphones, magnos ac parvos, fur sum versus cacumina ab imis terrae interioribus trusae aquae,

iugi fluxu exonerentur, illaeque sic esuti in maris aenea mulinae, demum circum circa ad cavi Montis externa latera, oradices pro formandis scaturiginibus distribuantur. M autem vel vi vel arte sursum trucusque enitantur aquae. Multra. caeteroquin inminet a natura observatam libellam, asce

dant, si quaeras Τ junt ab aqua marina , utpote graviori sursum leviorem per arenas edulcoratam ad aequilibrium pelli: deinde etiam procellis agitati maris decumanos fluctus, monistibus excelsis aeqv altos, in sublime, multum etiam dissitis in locis, illam protrudere. Addunt Atmosphaeram suo pondere liberius amplissimam Oceani superficiem premere, Ne sic interraineas, in quas ponderantis in is vim integram non esse, propulsari, cessuarium tubulor vel tenuium syphonum x. perimentum allegantes, quibus non ibsimiles minimos canaliaculo fistulasque amplis fasciis, iisque longissimis, intra teli

iis viscera, ceu lymphatica quaedam vasa exstare ut opini nem suam tueantur, audacter contendunt. FELIO Moccio Ti Moon p. Non vacat plenius quanti haec asserta habenda sint. ventilare utpote ab aliis jam satis excussa nullos, ne dicam paucos fontes ad huiusmodi modos oriri credimus illud quidem non abnuimus interranea telluris, fissuris cryptis.

antris, a sque inordinat dispositis, strictis hic ampliorubus alibi, atque plurimis hiare, inanibus aliquissius, sine hu- more ut sinc ait, aliis ignibus aliis Atinisque quidem Gis aqua

57쪽

aqua repletis: ex quibus porro per stratorum stri ' sibi incumbenti uiri, tamen aliquo usque patentes commissuras, aut sabulo repletas, etiamsi varie ad horiZontem inclinent, ascendere postunt vel etiam ignium subterraneoruni calore subiis

mari, ut postmodum sontes aliqui ata nascantur. sed ex eo maxini Montes aquarum thesauri nomen promerentur,is plerorumque sonitum veluti promptuariat beri, arbitror, quod ex illis illabentium niviuniis pluviarum anuae, solidis rupibus & cautibus exceptae in inferiora pro

labantur, aut fissiuris, si quae sunt. & Cavis meatibus haustae, vel arenosa sabulosa injacente terra hibrbiae, demum saxosis aut argillaceis stratis, ne quo viscunque profluantis dispereant, sustentatae ac collectae, juxta eorum due una clivositatem derivatae, elutriata tandem via foras, in auras, sub fontium nomine, prorumpunt qui primo rivulos coim

fluendi, deinde rivos aut torrentes ' novissim flumina fluvios effetunt, ac propterea non immerito, ceu pro astu ente Dinontium promptuari mneres dono habentur.

Pluviales autem ac nivales aquas filis aporum ad

Montium cacumina, intra illorum rimas, antra resolutorum , quemadmodum post ARIsTOTELE' Miditeor. L. I. AL-LEJus et Lond. 692. q. 93. Ontendit non comprehendendo fontium & fluviorum Originem constituere praeter Ei REsCiu in Vita L IlI. Ioa LEONARDUM LEssium de Proυident. Numisti. S ISAAC VOSsIu de ore i fili, comprobat etiam non rejiculis argumentis D COLONNE His inc . ill Q. , calculo demonstrat D. MAlliori Moum der-- necdum quartam, imo sextam etiam, si vis, e rum partem reuuiri, quod idem ipsius Montis nostri exemplo comprobari ponti Namque cum in eum frequentiores ut diximus pluviae caduntis nives, facit statui potest, quovis,

anno ad minimum 36. digitorum, seu trium pedum altitudine aquam ejus superficiei illabi, tantundem enim Lucernae Movis ferme anno decidere obserratur, non computatis in- . Diuilia πιν Corale

58쪽

sesitis Cnon vulgaribus pro sessos imbrilanis exhydrus;

quia autem Montis superficies cum ipsa ejus adjacente acclivitate, imas in occasum, septentrionem extensas radices haud in calculum ducendo , sit 36 quadratorum milliarium Italic rum, seu pedum quadratorum so Ooo , tota pluviae quantitas unius anni decursu erit 27ooooOCoo pedum cubicorum, cujus si quartam saltem partem intra terram absorberi, trihus reliquis vaporationi, vegetationi. torrentium tempor rio augmento, attributis supponimus, nempe 67 CO Oo p .

de cubicos pro alendis perennandisque sontibus quovis horae minuto profluent ex pilat ias ferin pedes citi dici aquae tantam autem ingentemque quantitatem, si scio tu ines omnes rivosque Min calculo comprehensi soli in

imum componeremus, nequaquam prolandi . secit attentus arguet, imo vix ultra medietatem hujus quartae partis tempestate impluviais sicciore insumi adeo ut merito colligamus magnam adhuc earum partem vel ultra ipsam extimam crustam non defluere, vel si defluat aut torrentes ciere, aut etiam per ipsas rupium fis iurasis hiatus, omnino in infima delabi, sine dubio usque dum in eundem ac proximi Lacus horizontem Anetraverint, quocum conlinunicare illas haud absenum credimus.

Et prosecto non ex alia, quam piraedicta causa est, quod

eum unimos Monus tractus tam paucae staturiones occvi xant ex meridionali enim utere tres duntaxat summo est rumis aestuantium taedio . profluunt . qui duo rivulos, aestivis siccitatibus tenues admodum constituentes, ad imam vallem, it torrenti quem Schli ereri vocant, qui ex occudente in Ortum recta quasi labitur, se conjungant, praecipites ruunt primarius eorun Occiduus magis , aquas vehit

limpidas gelidasque sed graves in valle illa. quana secundarium jugum cum primario efformat , in Alpe Gui satis alto loco oritur; iter, cujus mire minus iaraeis albicantes, soli omnino obversus, facile incalescit, ita ut ambo adis tuin mimis idonei sint. Tertius qui ex Anu mi re profluit

. G 3 tenuia

59쪽

tenuis admodum rivulus . offareve spatium iterum intra a. xa sorbetur, aut siccescit, tiJus maxime aqua dura & gravis est faucibus enim pota resiliit , per quas aegrius descendit, saxum manitato aut calcem sapiens , eaque serme de qua Poeta, pure ea ria viscera

hanc praeposteram thialitatini in ipsa sua origine acquiri delabitur enim guttatim per rupium fissuriis in antri cavit

tem, cujus parietes usque dum in pavimentum pervenerit. lambit eluit, saxorum substantiam perpetuo madore exsol vens, quod dum fit lapideis ramentis tenuioribus impraegna. tu , relictis ad concavas antri superficies haerentibus cras soribus terreisque magis sub luti albicantis orna , de quo mox suo loco dicemus. Quod autem aquae in hoc antrum continuo confluant, atrum videri haud debet, si perpendimus illam in summo monte exstantem planitiem , quam Ut

ad Uria, supra diximus nominari in occasum , nempe versus cavernam istam inclinatam , vix non sex continuo mensibus aliis nivibus sibmersam esse , reliquis sex equentibus αmagnis saepe luxus irrigari Sic quoque amplissimum patuim Montis ad sustentandam alteram scaturiginem , in facie hac de qua loquimur nae-ridionali, sinistrorsum sitam, concurrit, quod in valles excavatum, non exiguam aquae quantitatem derivat cujus tamen major pars subtus terra delabi necesse est progenitus enim ex ea rivulus modicus est admodum , . quia per petrarum calcariarum fragmina , ac collapsa marcescentiais senio com

secta ligna devolvitur, non nisi , quam cui intollerabili sti ces exuruntur, grata esse potest. Ortum spectans Montis latus, licet ad duo milliaria in longitudinem extensum, paucos itidem admodum fontes manerat, duntaxat rivo in Horim subjectum Lacum

60쪽

Alpesiacensem celabente, conspicuum ex qui & ipse in supera illa valle inter duo juga siti, qua parte in ortum inclinatur, turit,is praeceps admodum rutici addi huic vix mereturalius ex hoc latere rivulus, sed tenuis adeo, ut vix collectus illico steriam inter saxa dispareat nascitur is rupis crepidine seu antro quod circa mediam altitudinem limus jugi hiat, Se ejusmodi, cujus paulo ante meminimus incrustatione liminnotabilis

Paulo seracius perennium aquariam , quae sub dio m nant, est latus Montis septentrionale qua Occasum spectat, utpote rivis aliquot , inter quos duo non adeo tenues,

irriguum is qui in ipsa Pilati Schenographia aptius oculis misistrantur quam siremone singulatim describuntur hoc a tem omnibus commune est, ut torrentes quoque imbrium vi adaucti evadere lateant aquasque eorum ad potum haud ineptas esse. Imo quae Lucernae potissimum ex publicis lametibus usu veniunt, ad radices hujus Montis scaturiunt m liores sine dubio futurae , si scaturiginum ipsarum selectus haberetur, Wminus itineris , quod proxime trium milliaruum est . intra abieginos tubos, uandoque vix unius pedis altitudine infra terram sepultos, illis esset emetiendum ι sunt euenim inter graviores ninnas, leviores medii ponderis.

siporis alieni seriis expertes se cum ebullierint auricalceis vivis emam admodum tunicam, veluti ex Tripolitanae terrae

labrili pollinis aspergini, relinquunti

inter huius lateris rivos vero, ob horrendas exundati ne notandus imprimis est sic dictus rien vel Griev-Bach. quia juxta lapillorum, calculorum , saxorum magnam vim, 14 vel nainimum increscat secum rapere soleat. Fons ejus versus summum Montis noti longe a scopulorum Caselen ductorum radicibus in Alpe onere ex herbido sol copioso latice E scrobicula prorumpit qui comites meosis me aestuantes gelida sua grati a non semel refecit. Defluit is

secta quasi ita septenuionem accedentibus deinde paucis allis