Litteræ Societatis Iesu annorum duorum, 1613, et 1614, ad patres, et fratres eiusdem Societatis

521쪽

P R o v I NCGI Acreto nostrorum numerus uno dumtaxat quater nario definitus est apud Benearnes uniuersos, cum

tamen plus sexaginta Ministri Caluiniani ritus

ibidem censeantur. Sed ea est cotiditio Catholici nominis in hac Prouincia, cuius vix quintam populi parrem efficiunt Haeretici, iunt tamen eo ii re, ut rerum potiantur , & ea quidem iniquitate, ut exclusis ubique Romani dogmatis hominibus, Caluini sectatores continuent sibi perpetuos magistratus ,. vel iis in oppidis ac pagis, ubi duo tres ve degant modo Caluini assectae in reliqua Catholicorum ciuium multitudine. Hac dominatus

inescati dulcedine, quibus alioqui sua secta erroris est suspecta, nostrumque dogma probatUr,

volentes haesitant in luto, ne, Romano ritu asias into , ex sua felicitate transeant in communem C tholicorum miseriam. Frequentes tamen sunt ex illorum castris in nostra Religionis studio commeaxus , sed quorum nequeat a nobis numerus

censeri , qudd omnibus ibi Sacerdotibus facultas cst Haereticos admittendi ad iura Ecclesiae. Casci-gothi apud Benearnes sunt veterum Gothorum reliquiae, regione, moribus , omni penitu S commercio discreti ab indigenarum corpore , quibuS nefas videatur cum ea gente connubij ius communicare. Sub eorum olim principatu Bencarnos durisiimam seruiere seruitutem , quorum eX tiendo iugo, qubd diuturnam sortemque operam publico nauarit Nobilitas,praemium olim,de Clexi & Monachorum sacro patrimonio, tulit univorsa fore I ac valde opima praedia , iure primiti

522쪽

A a V I T A N a A. Ir tum dumtaxat, Parochis ad tolerandam vitam x licto : neque illius possiessionis nomine defugiunt hodie viri nobiles λbbatum appellationem.Quod

a atem acerbae illius dominationis Gothicae memoria,petita ex vetustis monumetis,haeret adhuc

in Benearnum animis,innato ipsis studio quodam afferendae libertatis prouecti etiam longius, quam par sit, qui ex eis nacti sunt publicae rei gubernacala, obtento metu sui iuris amittendi , grassantur in alienum iusto impotentius acerbiusque. Nobis interea in magna dissicultate fungendi 1bntemnis nostri muneris , magno solatio esse consueuit Eloronensis Episcopi ac Cleri propensissima erga nos voluntas. Ipse quidem Antistes huiusmodi suae beneuolentiae amplius . testificandae, Beati nostri Parentis sacro Natali, nostro in sacello perpetrata re Diuina, impertit6qu e Confirmationis charactere, cum primoribus ciuium prandere apud nos priuatim & familiariter voluit. Cantabriae partem alteram, obuersam Septem trionibus , Francicae utique ditionis , ab Hispaniensi Cantabria intercurrentibus disclusam Pyrenaeis , anno huius saeculi decimo qnatio lustrauimus , iteratis interdum vicenum leucarum excursionibus. Et insito genti vitio, &rectae institutionis diuturna penuria, horrendorum veneficiorum infamia laborat uniuersi haec regio, etiam

ad prodigiu:cuius flagitii compertos damnatosque

hominum numerosos ex ea Prouincia greges, Burdigalae saepenumero flammis exustos meminimuS,

Sed lentius videbatur negotium, quam pro illius

523쪽

pestis latissime patetis finibus & aci ocitate,si But digalar procul exerceremur huius malefici, quaestiones , . eo pertractis ex secrandorum scelerum ram frequentibus reis;eam ob rem consitum captum est, adeo perniciosae fraudis indagandae in ipsis eius cubilibus,& inibi opprimendς. Hoc fuerat nuper Henrici Quarti consilium, cuius missu coprofecti ex Burdigalensi Curia Praeses unus cum allelibro Senatore, quattuor aut quinque men sium perpetuis in facinorosa illius gentis capita quaestionibus, immanem reorum stragem ediderunt , quibus penitus exterminandis cum nullae cruces, nulla busta satis esse pollent, molestissima aliquamdiu defuncti prouincia Burdigalam regr si sunt. Experientia scilicet didicere prudentes viri , tam late fusum, diuturnoque tempore corroboratum magnopere incendium, non exstingui iudiciorum seueritate , sed occultari dumtaxat eius flammam ad tempus , intereaque ex ipsis latcbris inualescere , ac grassari deinde violentius : capro- ιpter eorum admonitu Regina Mater aliam viam . tantae cladis persanandae instituendam sibi cel uit, perque Patrem Cotonum iussit suo nomine moneri nostru Aquitanicae Prouinciae Praesidem, ut eo Concionatores allegarentur, se vero sumtus in eas expeditiones praebituram. Ea re nunciata CXarsit continuo plurimorum ardor in eiusnodi pro curationis labores ambiendos, sed omnibus in O- ram illius profectionis iniecit Cantabricae linguae inscientia, donec Patrum unus Cantaber tandem .

repertus est in Tolosina Piouincia, unde Burdi galam

524쪽

galam euocatus, ad gentiles suos iuvandos missuscit alteri Patri socius. Itaque, a Boiatam Episcopo

impetrata legatione,Cantabriae fines mox ingrcisiiunt, egregie animati ad superandas operis dii cultates , quod arduum fore praesagierant: non tamen orta est laborum matcria, unde ipsi priocipio exspectauerant: nam si se doctum, iuuatuinque iri, sporarent indigenae, ultro tua vulnera patefacturi accurrerent, ut postea exitus negoth d cuit. Verum nostris aduentantibus incessit omnia animos grauis consternatio , quasi Capitalibus Duumviris ad se iterum adeuiitibus , veneficiorum quaestiones , & damnatorum integrarentur incendia: ut non mediocriter Patribus . ruerit Ia

borandum in eiusmodi rcfellenda vulgi opinione; quae postquam rationibus, experientiaque utilis operae in aliquos collatae, penitus discussa est, tum tota se regio in eorum sinum effudit studiosissime, animique sui morbis curandis medicos vitio ad

hibuit. In ipso Prouinciae aditu substiterunt Patres habendis cocionibus ad oppidanos Sancti Ioannia de Lur, & Moralis Theologiae praelectionibus ad ipsos Sacerdotes, ubi aperte inuecti sunt de locomperiore aduersiis omne genus commerci, cum Cacodaemone, quod argumentum attingere ante,

Coracionatores omnino verebatur: nostros tamen

illius exagitati nequaquam poenituit. Inde progressis longisis ad interiora Cantabriet occurrebant i passim hominum greges , qui nec interrogati,nec aliunde proditi, se vitro veneficiis addictos patefacerent, de se deque suis consortibus dictu au

525쪽

31 a P Rou INCi Adituque tetra profiterentur.De sacerdotibus aute isecrandam illam factionem professis infanda narrabantur, ut illi nimirum, ore sacrilego,panegyricos honoris gratia dicerent ipsorum p elidi

Cacodaemoni, cui inultae vener tionis inter concionandum titulos astingerent , atque ut tantuamplius gratificarentur, Divinae contra maiestati,flagitiose ludificando,acerbius derogarent,in te. terrima illa omnis impuritatis ganea, sacrosanctu Misse sacrificium ementirentur, ac loco cςlestis. Hostiae, nescio quid picei & atri orbiculi adorandum obtruderent. Adultis porro ad grauiora perpetranda flagitia destinatis, pueritiae, recens Tartaro initiatae , id muneris demandari ferebatur, velut sceleris tirocinium in eo positurae, ut bufo- Mum curent greges, ad rei veneficae noxios usus itudiose comparatos, unde in ipso interdum Cori uentu in lebetibus ad ignem venena conflantur, ad pestem deinde inserendam fatis, pecori, atque hominibus. Numerosae puerorum caterilae ab sexto ad decimum septimum aetatis annum ad nos conflucbant, qui se tenellos, & doli nescios,que-xerentur abreptos 1 sagis in nocturna magorum Orgia, plagiique adactos ad Stygiorum sacrorum Prosessionem, unde nulla se arte aut vi dein Cors potuerint eximere, in ea verb impietatis officina, tam acerbam seruitutem seruire, ut fando non poclet explicari: magnopere i aque rogare , v zelus declinandae subsidia sibi praeberentur. Expromta, cum essent idonea in singulos sanandos emedia , proderat compluribus ad integram fa-

. nitatem

526쪽

A Q v et N i A. Jὶ nitatem una curatio, aliis eadem erat iteranda dia ligentius , ipsique sedulo admonendi, ut animum intenderent studiose ad id, quod agebatur, qua cautione laudem fiebat, ut plane absolueremur potestate Cacodaemonum. Atque siquando perbene curati sanatique fraude aut vi nefariis coetibus implicarentur, ipsi sua sponte redibant ad Patrcs nunciabantque quid sibi accidisset, quibus Poenitentia lustratis, caeteroque instructis prauidio de

inceps omnia tranquilla a veneficorum vexatione fiebant. Praeter puerilem aetatem, deuexae sene- initis non pauci, qui etiam quadragenariam aut quinquagenaria opera Orco scelestissime navas sunt, se nobis plane reficiendos renovandosquα obtulere, atque in eorum numerum venit Magus, qui, cum multorum certa pernicie, inibi Magica vulgo prostebatur, cuius id documentum fuit abiudicatae ab se artis , quod suos commentarios nobis ustulandos tradidit.Postea verb quam plqrique nostris bene usi remediis incursatione Daemolium,& sagarum maleficiis se immunes multis iam diebus senserant, & certa utilitate passim vulgaba tur curationis efficacitas, haud exspectato, qui nunciaretur , nostro at se aduentu, quinis & si nis procul leucis ad nos aduesabant Cantabes, Mquidem concursu tantas, ut templo & cibo prohiberemur totos sepe dies,ac nonagenos uno interdum die procuraremus, eo sane, fauentibus Su- PCris , euentu, ut, minus senis mensibus, sexcentos indigenas, Tartareis sacris exauguratos, cum

Christo dc Eccletia in gratiam poneremus. Vnum

527쪽

1ὶ PRovi NCIA . nobis dolebat maximὸ quod duo cum essestius

dumtaxat , undequaque accersentibus nostram

Operam oppidanis paganisque, per primarios ciues, & ipsorum oppidorum Consules , plerisque

non poteramus obsequi , etiam cum cuperemus maxime. Certὸ adierunt ad nos permulti etiam ex

Hispaniensi Cantabria trans Pyrenen, adeoque ab inferiore Nauarra superioreque, inde usque ab ipsa Pompeiopoli, qui se postularent absolui necessitate factitandi veneficij, quam tyrannica vis Erebi sibi vel maxime repugnantibus imponeret. Patres porro temporis ac loci opportunitate usi perlibenter , Beati parentis Nostri Natalem in ipso Loiolaro sacello agitarunt, quam fieri potuit, celeberrimum, duobus totis diebus, unde digressi habuerunt obuios ex incolis , qui ad ipsos Loiolam contenderent, diri malefici, ab se averruncaridi gratia, quorum studio ut fieret satis , ex equis exscendendum fuit, ut in ipso vestigio adhibere

tur curatio. Inde per inferiorem Nauarram instituto regressiti,fanaticorum ea regione,canino in re latrantium, magnus est oblatus numerus , quibus ad valetudinem acciderut salubria in eos collata per nostros amuleta. Inter caeteram vero turbam , undeviginti annorum puella, nuper inau- igurata nefandis Orci Bacchanalibus, eorum De- curiae est exemta, quae indicaret omnibus Stygiam

sodalitatem ineuntibus, per ipsa initiorum l- Iemnia, medicati liquoris quidpiam sinistri oculi albo ita infundi, ut inde pes busonis figuretur, quae sit germana tessera, & velut syngrapha capi

528쪽

Α Q V T A N a A. I asi tis Tartaro sacrati. Eam vero maculam: ipsa in sede speculo ut saepe obseruasset , ita turn in puella ε nondum sanata nobi ς coram ostendebat: illud in- s per v su aiebat se deprehendisse, oculo inustam labem in eis omnibus sensim oblitςrari , quos Patres persanassent, in caeteris iugiter persevcra-

. re. Porro iter agentibus,toto eo tractu Nauarraeo,

pagorum oppidorumque seu Parochi istu viri principes studiose occursabat, tui facturo re ossitis j medicinam supplices ad se inuitarent. Sanctus Pellatus,seu Palladius,Nauarret nostrς primariu est oppidii, ubi Supremus considet eius ditionis Senatus 4 id reticus, Catholici quoque habitant no pauci,ad, quos habitς sunt nonullet c5ciones,& catechismus dii explicatus , responsum de multis grauibusque re- . . bus, ad Fidem vel mores spectantibus , & cum ti si lius iurisdictionis Procancellario Caluini no, est crudito alioquin viro, de controuersis Fidei capii . tibus disputatum est: permultis autem venefica labe inquinatis admota cst medicina mentibus eorum salutaris. Serio tandem actum est cum toto Senatu, ut quotcumque scelerato foedere con- sortium cum Daemone olitia contraxissent, si vi-

tro se ad curationem animi proderent, ab eis omnibus seueritatem iudiciorum abstinerent : hach scilicet ratione longe plures,& multo cificacius salubriusque auocatum iri a flagitio, quam accr-bitate poenarum irroganda:quam nostroru sententiam visus est Senatus comprobasse, ratamque ha- ' biturus postei. Inde recta Burdigalam,quo aduo-

c bantur, properantibus prodibant undiquo Obviam

529쪽

116 PROVINCIA uiam paganorum vicanorumque cum sitis Par chis & Magistratibus copiosi greges, salutem suis tribulibus collatata gratulantes , reliquis idem postulantes beneficium,quibus grauissimum a Ddebat, quod Patres spem reditus faciebant non- Nullam, praecise vero denunciabant sibi, tametsi

cupientibus , longioris procurationis otium non . suppetere.

AVRDI G ALENSE TIROCINIVM.

DoLεscεNs Pictaviensis ciuis, copiosae viduae filius,toto biennio nostris Praesidibus supplex,aditum sibi ad Instituti nostri communionem patefecerat, matre thin agente Lutetiae , cu- aias rei ea admonita,queritur apud Supremam Ctariam raptum sibi ii Iesultis silium, sed id modo ros. pon si aufert, ut suae prolis vindicias ab Pictaui

H repetat Magistratu, cuius decretum mox intC cessit, uti liberali caussa par undecumque matris assereretur manu , crat autem in nostra Probationis Donao, Burdigalae. Itaque venit eo parens, petit ab Senatu, liceat sibi bona ipsus vinia, inciusdem ditione , Pictavientis Interdicti iure ac auctoritate agere,ex eoque suum sibi filium ab occupantibus Iesiuitis vindicare: Curia,declinato petitionis argumento, eius libello reserbit,consulat sibi ex Forensi formula in Iure, ubi iam ipsa versetur. Ex hoc rescripto mulier cum intelligeret, in ea causa non facile superiorem se futuram Burdi calae

530쪽

A v i T A N I A. saygalae, Parisios regreditur, ab Summa Curia Senatusconsultum aufert, quo secundum matrem vindiciae filij pro libertate darentur, & is sisti iuberetur Pictavij, neque huic sententiae intercedendum nostri putauerunt. Adolescens apud honestam familiam Pictaviensem,ut sequestiam,deponitur,ex Senatus sententia, unde illum sua mater alterius filii opera per vim abripit, multaque vexatione toto itinere fatigatum tridui via, in castellum vicenis ab Pictavio leucis,procul ablegat,ternis custodibus appositis,qui interdiu noctuque,domi ac foris , eius latera cingerent. Inde post octo dies

Pictauium propius,in aliud praedium est abductus,

quo parens , minore suo incommodo, cum comitatu esset vetura, ubi nihil eorum omissum est,quet idonea putarentur , ad euellendam ex adolescentis animo Religiosae vitae voluntatem: sed omnibus eam pabestram ingressis suus conatus cecidit irritus. Clandestinae vero fugae consilia cum a itari' sensisset, in omnem euentorum aleam mire ii

tenta, mulier sollertissima , llicitae custodiae illam init rationem, qua videri possent obsepti omnes exitus adolescentis : qui ut aliquando materis

nas suspiciones minueret , segnioresque faceret excubitorum, vigilias, simulare coepit remissiores in suo instituto impetus, paulloque licentius velle genio indulgere. Allatam ex Tirocinio tunica tres iam hebdomadas non die no nocte posuerat,

sed eam sibi tandem eximi passus est, ante stipulatus eam sibi redditum iri: deuictus quoque asperitate detraxit nonnihil, adhibitis etiam ad colloquium