Christian. Gottlieb. Schwarzii De ornamentis librorum et varia rei librariae veterum supellectile dissertationum antiquariarum hexas

231쪽

L I v χ ο n V M v E T E R v M. et aret fragmentum veteris. Epigrammatis, de quo mox paullo plura dicemUS :Σπογγον ἔδειν καλάμων ἀπο Κνιδιο θν. L e. habere. Dongiam, qua calami Cnidii ab erguntur. Bene obseruauit A E M I L. P o R T v S , in φασορα ἀπο , metri caussa, praepositionem esse postpositam, pro ἀποαυαίτορα, ab ἀποφούς ωρ , quod ab ἀποψ Euia, abstergo, deductum videatur. XIII. Praeter ista instrumenta rei librariae veterum, quae hactenus, potissimum secundum Epigrammata antiqua, exposui-mUS, fuerunt et alia non nulla ; exempli caussa, siue tam cinus, metiendis linearum spatiis; et ψαλla, siue ψαλιδιον , forpex, chartae scindendae; quorum forma et usus per se patet, ac quo dammodo ex imaginibusA. I, Tab. I huius Exercit. item ex A. 7 Di p. t II de Ornani. Libr. vet. intelligitur. Non pauca huiusmodi

instrumentorum nomina, medio aeuo usitata, complectitur locus Statutoram veterum ordinis Cari Canorum, P. II, cIσ, g, δ, quem sub Voce cornu annotauit c A N G i v s. Pennae , creta, pumices duo, cornua duo, scalpedum unum; ad radenda pergamena nouaculae,

siue rusoria duo , et punctorium unum , subula Una , plumbum , regula, postis ad regulandum, tabula, graphium. senna, pumice, ornu, salse , plumbo, regula, et graphio, lam egimus. Vsus RASORII, siue NOVACULAE, ipsis verbis exprimitur; magis autem adhuc illustrari potest ex loco PETRI BLESENSIs, iam supra excitato. PuNcaeo RivM erat instrumentum, quo spatia et interualla singularum linearum, recte ducendarum, in qUarumvis initio et fine, punctis notabantur. De quo lunctorio iam egimus, Sere IIII, Disp. I de ornamentis librorum veterum. SVRVL A, quasi Dibula, a suendo, alias vulgo vocatur instrumentum, quo corium calcei perforatur. Sed et in re libraria itidem inseruiebat punctis notandis , quae in singularum linearum initio et fine descripta conspiciuntur. Certe id indicat EN GEL HARDVS, Abbas, in Vita S. Mechtilis, cap. XXIII:. Cum soror una, inquit, cui usus erat scribendi membranam, dum ad timeas frecte ducendasJ punctaret, SVincaute trahens, oculum transfigit. Vid. CA Gius, sub voce punctore. Quomodo agiti ar pimesirium a s bula distinctum fuerit, non satis liquet, nisi forte dixeras subulor in membranaceis, at punctorio, in chortoceis codiribus. Disse locum. Imaginem huiusmodiDbuDe. vel ptinctorii, inter scalpellum ed si-

232쪽

aas DIS P v T. VI. DE ORNAMEN Tis

1n st cur ANDUM videtur fuisse instrumentum longum, ex ligno ferrove paratum, ad iusta spatia et interualla linearum dimetienda, ita, ut, quotiescunque scripturi secundum regulam praeducerent sibi lineas , postem hunc inter iam ductam et adhuc ducendam line am interponerent. Cuius postis loco, alii, ad dimetienda linearum interualla, commodius usi sunt circino. Sed et plutei mentio hic facienda, in quo scribentes legentesque membranas, aut clianas, reposuisse videntur; cuius variae formae esse potuerunt; quod vel ex Tubulae I Auris intelligimus. Huc referunt non nulli Versum 1 o 6, ΙΡΕnsis: Nec plateum caedit nec demorsos sapit ungues ,

Vbi autem Scholiastes Persi pluteum de interiore parte lecti, ita

quo recumbentes aliquando scripiere, interpretatus est. Alibi tamen etiam notat receptaculum librorum tabularumque. Sic ivv Sat. Π, . si et grSi quis Aristotelem milem, vel Pittacon, emit, Et iubet archet pos pluteum feruare Cleanthas. Ibi Scholiastes pluteum. ait esse armarium. Sic et Gossae Is IDORI: Huteun arma, sedile grummatici, veI armarium. Huc respexit et si DONIVS APOLLINARIs, Epist. VIIII: Videre te crederes,

inquit, aset granimaticales pluteos, aut Athenaei cuneos, aut armario extructa bibliopolarum. Verum, de his rebus, alio tempore, distinctius copiosiusque, erit agendum. XIIII. Haec dum scripsimus, sorte incidimus in antiquum, idque eximium, Epigramma, quod illustrandis instrumentis scriptoriis veterum non parum inseruit. Sicuti autem iam supra quaedam eius fragmenta ex S VID A et SAL Μ Asio attulimus; ita id nunc inte rum subiiciemus, quod primum in praestantissima editione Subdae ad vocem eX Anthologia MSCta, eaque nondum edita, publici iuris fecit Lu DoLPHus RusT E Rus, vir de Graecis literis optime meritus; ipse autem fassus est, id Epigramma in non nullis locis utique obscurum esse; reperiri in eo quaedam, quae ignoret, et de quibus nihil quicquam uspiam se legisse meminerit; nec ob temporis penuriam a se potuisse illustrari. Dcest nobis etiam iam tempus, quo pulchrum hoc antiquitatis monimentum plenius illustremus; interea id simplici ratione interpretari tentabimus; aliis meliora docentibus lubentissime locum relicturi.

233쪽

ain Praeter alios poetas, ex quibus Coronam Epigrammatim concinnavit ΜE LEAGER GA DARENVS, hic profitetur, se etiam usum esse Phania. Ipse autem MELEAGER , sub Seleuco UI, Syriae Rege, annis ante Christum natum fere centum, floruisse fertur. Vid. FAuR1cii Biblioth. Gr. Libr. III, p. 720, et pay. β) Pro , de qua voce iam Se q. XII egimus. γ) Hic subaudienda vox νήαμμή, prout iam vulgo a Grammaticis obserua tum est, reperiri ευθειαν, pro ἐυθμαν γραμμήυ item , προς ορο v, od rcctom

δ) Hic Iota subscriptum videtur mittendum, ut jαμυθέτω Tit Gemti S Dori

, et referri possit ad voces τελείας γραμμιῆς. VOX autem com posita est ex 'ετορ sositus, ab τίθviai, et nomine Dorico σύ μια, i. e. litera. Id his verbis docet HESYCHIVS: Σαμια, μυῆμα, Δωριῆe τοιχῆ v. Quem admodum igitur κοινων ατροθετος dicitur, ecnon, qui udsitum astrorum pertimnet; ita et hoc loco ν egula potesst dici instrumentum Iineae rectae , odsitum literarum facientis. ε) Καρκίνα σπε ρῆχα, reddidimus, forpios i , quae spiram habet; qua fortasse ad conscindendas chartas usi sunt. καν, sυοe proprie concer est. In Glossarii LABBAEI, exponitur etiam forceps: forte, quia cancrinorum pedum speciem refert. Καρκίνα aUtem σπωροῦχα, i. e. Diram habentia , Vocat PO*ta quia duae partes secantes forpicis, quasi per spiram quandam, tunc cQn iungebantur, velut hunc in modum: νκiis vero hoc loco dici genere neutro, qui alias vulgo vocantur κ'ρκινοι, mirum non est, si quis cogitet, plura dari eius generis nomina abundan- . tia. Quam qualemcunque coniecturam nostram tantispersequimur, dum certiora edoceamur. Alia autem forma, vel forcipis, vel circini, conspi citur, M. ι, Tab. I huius Exercit. Hoc versu putamus describi conspicillum , h. e. vitrum viride , quQd oculis adhibetur, ut litterae legentibus scribentibusque clarius appareant. Πλινθὶς forte non dicitur, nisi a forma quadrata. autem, et καλλα ηρν notat colorem, quem vulgo dicimus viridem marinum; ac Ve

234쪽

Acestonos , scalpellam, calamorum sui orem ' quam vir pro qxaestu habuit, nongiam, Cnidios detergentem colamos , Et regulam, saginarum amantem rectum ordinem, instrumentum perfectae lineae ad literarum situm facientis ; et Iiquorem in atramentario sEt forpicem , quae spiram habet , et laevigantem sumicem, et laterculum auiter pellacidum atque viridem; e. comspicillum) . Postquam tenues pa=ies lucratus es quaestus lucubratori Massis paupertatis suae instrumenta su pendit. XU. Lubet hac occasione non nihil adhuc afferre, qUod

clat ad illustrandum Cic sino, is locum, ubi is, in Episoki uae Atticum , Libr. IIII, ita scripsit: Vedem mihi mittas de tuis librariolis duos aliquos , quibus Tyrannio utatur glutinatoribus , ad cetera administris iisque imperes, ut fumant MEMBRANUL A Μ, ex qua sint, quos vos Graeci, ut opinor, συλάβους appellatis. Quam varie hic locus a Criticis tentetur, expliceturque , iam in D put. II de ornamentis librorum veterum, Sect. XXII, copiose expositum, simulque commonstratum est, eiuSmodi membranulam, INDICE , i. e. titulo libri, perscriptam, extimae, eique su-Premae et auersae, voluminis orae, . praetexi consueuisse; erout

ibidem

teres aliter Venetum dixere. . Hinc Glossae CYRILLI: , Venetum. Sic et auictor L mologici magni: το καλλαινον, ανθηρον, si το βενετον χρω μ ν λεγομενον. De qua voce, item et gemma, calais inde cognominata, qu e sapphirum imitatur, plura tradunt, sALΜASIVS, an Exercit. Plis. p, a37, sequ. et GER. io. vos sius, in L mologico , sub hoc ipsis nomine,Ausi sumus hanc vocem, unica literula mutata, recipere in textum; eum RVSTERVS ediderit φιλολίχυ9. Quaestus enim librarii apprime potest dici φιλολυχνος, i. e. animns lucernam , siue lucubratorius. Alii ex nomine ipιλο- quod a λαρον, i. e. gulositas, descendit, commodiorem eΣsculpant sententiam.

Versus hic hiat; itaque vel expresse αννσυα, vel, quod potiui nQbi . Pro baure, in sequenti verbo, ιν, scribendum.

235쪽

LIBRORVM v E T E R v M. ibidem sermam eiusmodi voluminis, III, exhibuimus. Cuius expositionis neque adhuc nos poenitet. Posthaec autem deprehendimus, etiam alium modum praetexendae istiusmodi membranulae, in qua titulus perscriptus erat, aliquando locum habuisse, ita quidem, ut ea fronti voluminum, qua circumcise erant, et qua extra bibliothecam eminerent, affixa appareret, et conspectui intuentium obuia esset. Quae res. ut eo facilius intelligatur a eiusmodi voluminis, suo titulo ornati, figuram hic subiicimus, Deprompsimus hanc figuram ex pulcherrimo antiquitatis moni mento Bibliothecae lapidi incisae, quod adhuc asseruatur in dition*

schema, in pnowΕlli ac MAsENII Antiquitatibus et Annalibu Treuirensibus, proditum inuenimus, atque inde iam Tob. ID H. - , Disput. de Ornam. Codicum Veterum , attulimus. XV l. Supra iam monuimus , veteres habuisse aliquando atra. mentaria calamaria, quibus plura simul scriptionis instrumenta asseruarentur. Eiusmodi plenius receptaculum innuit Auctor Apigrammatis IIII, ubi ait:

Ista autem cista, multis forulis instruesta, simu omnia artis scriptoriae instrumenta continebat. Sed et cistis certis seruabantu ipsi quoque libelli, inprimis volumina. Vnde I v v ENALIS, Sut in

Iamquis vetus Graecos seruabat Cisae A librigos. Vocabantur etiam CAPSAE, apud eundem IVVENALEM, Sat*r. X, V. III:

236쪽

Loquitur Poeta de pueris, qui adhuc vili pretio prima doctrinae

fundamenta discerent; quos ad scholam euntes, si inprimis nobiliorum parentum filii essent, sequebatur paedagogus, qui illorum ductor, et quasi praeceptor priuatus, erat; itemque capsiarius, qui pueri ingenui portaret ibros. Sic calsarii nomen interpretatur ipse vLPIANus, L . de manumissis vindicta, I. II: Si eorumneus

h educator, si paedagogus ipsius, si nutrix, vel fllius Atiaue, cuius

eorum, vel alumnus, vel C A P s A RI v S, id est, qui portat listros, etc. Vtrumque genus seruorum coniungit sv ET ONius, in vita Neronis , cap. 36: Constat, inquit, quosdam liberos damnatorum, cum

PAEDAGOGIS CAPSARIIS, Uno prandio necatos. Cons. IDEΜ, .

in vita Claudii , cap. XXXV. Eiusmodi cistulam, siue capsam, occlusam, videmus, TAB. in A. I, pone docentem praeceptorem; pone puerum autem discentem, conspicitur fasciculus libellorum ,

siue paruorum Voluminum. Praeceptor puero trudit tale volumen, ex parte explicitum. Eiusmodi fasciculo libellorum plerumque colligabantUr plura volumina unius operis; aliquando etiam diuersorum argumentorum. Cum autem Romae caussidici plerumque, Ostentationis Caussa, magnos eiusmodi fasciculos libellorum secum deferrent in forum; hinc IV v ENALIS, Sat r. VIL U. Iog, eOS Vocat magno comites in fasce libet s. Id moni mentum Soterichus Ru dagogus fecerat Marco Iunio, Miarci fluo, lautina stribu) Rufo. Eius schema euulgauit IA C. sΡo Nivs, in Miseez eruae iantiquit.

t. a . . Praeterea, A. F et 6, ConspicimUS paullo maiores capsulas, itidem claue obseratas, et vinculo quodam adornata S, ut commOdius manu circumferri posseuxu Vix dubium est, quin huiusmodi capsularum, aut scriniorum, claues respexerit IIost ΑΤ ius, Lib. I, Epist. ao , librum suum, in lucem publicam prodire cupientem, his verbis allocutuS:

Odisti c L A WE s, grata Agida pudico. Quo modo libelli volubiles intus in capsa fuerint dispositi, patet exH, g, quam idem sΡo Nivs prodidit, p. 2Isi, et ante hunc ΛRIN-GFius, in Roma subterranea, T. II, p. I F. Ad haec, A. F, ex eodem Sponio mutuati sumus schema statuae viri cuiusdam togati, forte Patroni alicuius corporis, ves collegii, qui, in cistula adiacente, Cinstitutiones Ordinis sui asseruasse videtur. Cui rei indicio esse possunt verba capsulae inscripta: CONSTITUTIONES CORPORIS MvNIMENTA. Denique et in A. 6 , exhibemus SCRINI-vΜ, cui haec inscriptio addita: sc RINI v M. v. Q INC Tvs. FABIUS.

237쪽

munere et dignitate nihil attinet hoc loco agere. interim hinc cognoscimus, quae sorma fuerit scriniorum; quae inprimis Codicibus quadratis custodiendis aptiora fuisse videntur. Serinium in Glo os PMi LoXEΝI, redditur χαρτοφυλακιον. In Glossis verborum iuris, dicuntus Sicuti vero in scriniis, cum libri, tum etiam aliae res pretiosae, recondi poterant; quod patet vel exemplo scrinii illius, auro , gemmis et margaritis pretiosi, quod unguentis asservandis destinauerat Darius ; at Alexander M. librorum Homeri custodiae dabat, referente PLIΝIo, Libr. VII, cap. a se: ita haud refragamur, nomen scrimi, et quadratis arculis, et istis oblongis rotundisque capsulis, commune esse potuisse. Certe, sic magis de rotundis, quam quadratis scriniis, loqui videtur ovi Dius, Libi . I Tris. Heg. I, ubi eadem vocat sc i Ni A

XVII. Appendicis loco, non nihil adhuc dς LIBRI s RESCRI-PΥis asseram. Qui vero libri sic dicantur, non possurii luculentius exprimere, quam Vir nostriS laudibus maior, Z A CH A R. CONRADVS ab v FFEN BACH, Senator Francolarianus grauissimus in

Bibliothecae suae praestantissimae M SC. I II, p. 33. descripsit.

Cum superioribus saeculis, inquit, non tam vilis membranarum ac chartarum usus esset, veteres Codices plus una vise adlidebant, aesriori scriptura PUMICE abrosa, et membranis, creta, v I aliis materiis, levigatis, aha, quae utiliora videbantur, inscribebant, atque, fle deleto priori libro, nouum ex eodem volumine, ut scilicet sumtibus sarcerent, jaciebant. Potet hoc quoque ex Gregorio Turonensi, Libr.

V, cap. XXXIIII, edit. Ascensianae, ubi ait: Chilperieum I legem,sostquam nouas aliquas literas inuenisset, praecepisse , ut pueri A scribere docerentur, ac libri antiquitus scripti, planati pumice,

RESCRI AERENTUR. Eadem narrat AIMO INVS FLORIA C. HL

sor. Prancor. Libr. III, n. I. Similem rescribendorum veterum Codicum rationem cognoscimus ex Vita B. Stephani, Abbatis Mono xii Obazinensis, in Lemouieibus, Libr. IIII B A L v Z Ii Misced. p. Iao drii per eorum magistrorum, inquit auctor anonymus, magi erium, Ilura, quae etiam Monachi consueuerant, mutari praeciperentur, iblud certe molestissimum videbatur, quod LIBRos, quos secundum ominem Monachorum nuper multo labore confecerant, deponere cog

.antur, et ad formam Cisteretnensium reuocare. Itaque alios ex ipsis

238쪽

sc RisgsANΥ. Eglat in illa ipse exquisitissima Bibliotheca v prΕΜ-BA cIli AN A Codex membranaceus Liturgicus, quem e numero p mice complanatorum et rescriptorum eme, ubique produnt prioris scripturae vestigia, quae in singulis fere paginis ita apparent, ut non luna maiusculae ac initiales literae, sed integrae etiamnum lineae conspiciantur , ac legi etiam possint. Praeterea memorabile exemplum C ODI cIS RESCRIPTI assere BZRΝ. LAMY, in Append. ad Cominem. in Harmon. Eu GV. p. si , quod viri doctissimi, i o. BOVINI, verbis ibidem describit.

EXPLICIT. DIS P v T. VI. DL ORNAM. LIBROR. VET.

ORDO DISSERTATION VΜ

L De ornamentis librorum apud veteres usitatis , diis pr

III. - - dis . III. de voluminibus Iudaeon IIII. - - dis . IIII. de Codicibus f libris quadratis, V. De libris plicatilibus Veterum, VI. De varia stipe citiis rei librariae veterum,

INDEX

239쪽

ΛVC TORVM ALLEGATOR

I. Lehilles statius

Claudiam1s Agnellus Clemens Alexandrinus Alcvinus Columella AllatiuS Conringius Herni. Alexander ab Alexandro

Contarerius

Almelouenius Cornelius ΝΗ. Apuleius Crispinus Arcadius Croi Aringlius Culacius Aristophanes Cyprianus Asconius Pedianus Cyrillus Augustinus Daleus Ant. Ausi,nius Demosthenes 'Balbinus Boliust. Dempsterus Balduinus

Deodatus BalutziuSDiodorus Siculus Barbarus HermoL Diogenes Laert. BarnesiuS Ios. Diomedes Grammat.

Barthius CasP. Dio Cassius Bartholinus Th. Dionysius Halicarnassi Basilius Dodruellus

Begerus Durandus

Beringius Elias Levita Besoldus Engelhardus Bonanni Epictetus

Euripides Budaeus init

Eusebius Buxtorfius Fussathius Calaber Fabrectus Caneparius Fabricius G. Carata Anton.

Fabricius L Alta Carpetovius I. P. Fagius Pauli

Carus Fichartas Casaubonus Is 8 sFigrelius Cassiodorus Fontaninus Iussi Catullus FortunatianuSCedrenus Florentinus

Celsus Fresiae C OLChronicon Trudonense Galenus Cicer. Gassendus

240쪽

Gellius

Geustius Glassius Graeuius I. G. Gronouius Grapaldus F. M.

Gudenus Val. FerdόGulgo Guilandinus Gutherius Hemstertiuisitus Tib.

Heinsius Dan Herodianus Herodotus

Hesychius

Hieronymus Hippocrates HomeruSHoratius Hotti agerusHuetius Hugo Hermo Iablonshius

Iosephus Isidoriis HispaIulianus Iuvenalis Labbaeus Caro1. Lambecius Petri Lampridius ALGscaris Larius Woll. Leusdenius Licetus

Lucanus

Lucaris Cyrill.

AlabilIonius Maimonides mius HenriMaius I. H. Manutius Ald. Μanutius PaulLMarcellus Theod. Mareschallus Martialis Martianay Ιoh.

Masenius Massius H. G. Maurus Rabbanus Meibomius Μarc. Merula Barth Michaelis I. H. MolinetUS Montefalconius MuretuS Nazianzenus Gregor. Nemelius Nicephorus Nieois Norisius Henroecumenius olearius Godose. Optatianus Porphyrius Oserius Ouidius PalmeriuSPanci lius Paschius Georg. Pausanias

Perottus Persius Petauius Petitus Sam. Petronius

Petrus Blesensis Perius Bernh. Phavorinus Philoxenus Photius Pignorius Plato PlautuSPlinius Μη. Plinius Secundus PlutarchuRPolitianus Pollux Portus AemiI. Puricesius Putemus Eryci