장음표시 사용
2쪽
VMMVS rerum omisntu conditor Deus Opt.
rationis compotem esse voluit,diuinum humano corpori menris munus adiungens, Ut inter substantias,quq sensibus percipiuntur,x quae intellectu comprehenduntur, per x utriusq; naturae spiritualisL dc corporea
3쪽
has constitutum velut inter duo extrema partim quidem cum perpetuis, partim vet ro cum Corruptioni obnoxijs rebus conuenit. Quamobrem icut homo gemina compositus est natura, ita duplex in eo
cupiens inuenitur animae Virtus, Volumtas. M appetitus, duplex item rerum simplitudines cognitas, retinendi rectilias, m moria, dc reminiscintia: duplex adhuc cognoscendi potestas, intellectus ΔΓ sensus, quarum virium ope, suarum semperactionum quae non fiunt sine cognitione, finem prospicit, & intuetur. Vnde omnia illius acta, vel ad animum spectant, uel ad corpus, ad quod, poristicae artes omnes & mechanicae pertinere videntur. Ad animum autem referuntur, scientiae omnes,& liberales ab ipsis artes deductae: quas breuiter . recensere, tu q; Celsi dilucui plurimum tanquam subditus
debeo earum dicare enumerationem de Creui. Hos itaq; mearum lucubrationum
fructus, siqui sint tibi dicandos censui, ut cognosci possit ab onibus, nunqd oleu, Mopera tepore studior amiseram. VALE..
4쪽
G Rammatica,recte loquendi, legendi, &scriben
di modii tradit, dc regulas. Eius partes sunt, oithogia phia, quae literas , dc ipsarum accidentia , Ne puncta con syderat. Prosodia, syllabas, de que ad eas pertinent, contemplatur. Ethymologia dictionum adnotat significata, dc reliquas proprietates . Syntaxis, orationis partes, recte disponere docer, quo barbaries de soloecismus, in elocutione vitentur . Figurae, dictionum propriam pronuntiationem metri, vel Ornatus causa mutant, per ablationem, appositionem. vel transpositionem literarum seu syllabarum , quae fieri solent, vel initio vocabulorum seu in medio siue in fine. Tropi, vel varietatem loquendi ostendunt, quae sumi solet, adictionibus derivatis,a circumlocutionea synonimia, a negatione contrarii : vel venustatem indicant elocutionis. quae sit per epitheta , metaph
ras, articulos, antithesin, epitrocasmon , irmon. Se
tentiae, sermonis flores,modo quodam existunt, ut parabolae, sales, prouerbia, facetiae, i ronie, apophthegmata,aenigmata, dc sim. Ab hae disciplina, originem ducunt Historia, que diligenter, rerum gestarum acta oin specto temporum ordine,dummodo fuerit stitu digna,describit. Polytalia, multiplex est loquendi genus,cum iuxta diuersum,multarum nationum sermonem, quo utuntur interpretes: tum etiam,secundum,
varium impositorum arbitrium, quod locutionis a nus, Hetrusca lingua Gergo vocatur, Polygrapnia diuersitatem scribendi, ex variis elementorum figuris ostendit, secundun idiomatum consuetudinem, ociuxta variam etiam latenter scribentia inuentionem, que materno eloquio Cifra nuncupatur Steganostr
rhia perspicax est excogitatio, modos indicas quibus occulte aliquid absentibus haud temere scribi possit. L. R A s DE
5쪽
Poetica, abulosam ficta inq; narrationem, ut pisa
sit, atq; delectet, metro conscribere docet. Eius Partes sunt, syllabe,quarum tempora, earundem longitudinem indicant, vel breuitatem . Pedes, carminusunt mensure: quorum arsis, tot prolationis tempora, quot thesis, seu plura siue pauciora, complectitur. Simplices autem, bi syllabi, vel trisyllabi sunt: Heteropli. ci vero, quatuor, seu quinque syllabas continent. Carmina, quorum ratio in metris positis alternatim, consistit. Sumpserunt autem, vel ab authoribus nomen, ut archilochia, Caphica, aut a scansione, de metris, ut senaria, exametra, seu a pedum complemento, vel imperfectione, ut catha lectica, a catha lecta , aut ab esse-ctu, ut aelegi, ode uel a pedibus, ut spondaica, iambica ,& sim. Rithmus, apta quaedant verboriim co ncinnitas est, compositioni carminum consona. Poemata, aria sunt poetarii figmenta, verosimiles narrationes continEtia, quibus etia si recte pet allegoriam intelligantur)veritas correspondet. Deductitur, ab hae facultate, Epopoeia,que rationes, dc modos eo ponendo tu, carminu, tradit. Lyrodia quassib et coplectitur species camaenarum,quae ad fides cani consuerunt. Horoica, illustrium virorum gesta , varias in se tendo mctiones exametro tarmine refert, Tragica . setosi insignes actiones, lugubri represetat euetu. Comica priuatorii hominu acta, hilari tande dramate narrat, Histrionica,gesta, mores, loquediq; modos , varijs statibus hominu congruetes emngit. Seurrilis procaci di cacitate, risum audietibus mouet. Mimica, lasciua est,cudecenti gesticulatione sermonis cuiussib et imitatio qua parassiti satyrica quada garrulitate. ac maledice tiaregu imperatorii 3c reliquoru, optimatu aulis assentates, victum sibi obscoena loquacitate , di circulatoriis fraudibus quaerunt . . EE.
6쪽
REthorica, ciuilium actionum qualitates animaduertens, animu audientis in suam pro uiridus ilectit sententia. Utitur aute , qualibet inuestigatione proposita, genere dicedi demostiativo, vel deliberativo, vel iudiciali Eius partes funi, inuetio quae argu- metoria,enthymematu. s.ci excpioru est excogitatio.
quibus fides in mentibus hominu gigni possit. Constat autem exordio, narratione,confutatione, partitione, declaratione,cofirmatione,& per oratione. Dispositio, reru scrie,seruata causarum constitutione decla-4irat. Elocutio, uarijs coloribus sermonis flosculos leges, ut tediu, ab auditoribus auferat,elegati amplificationis varietate delectat. Memoria vis queda est meditis dicenda ordine seruans. Pronunciatio est congrua vocis,uultus,gestus,& habitus moderatio, rebus cum venustate conueniens. Argumenta, probationes sunt rei dubie fidem facientes. Sumuntur aute, plerunque a circunslatijs, que consequetes sunt cuiuscunq; Cp rationis conditiones, procedetes,a rei natura, aperi narii statu, a causis actionu, a locorum opportunitate. a temporii aptitudine,a modorum exigentia, a sociorum auxiliis,a negociorunt collatione, & sim.Fluunt
ab hae suadendi petitia: Memoratiua; qui ex pluribuo
imaginibus locis,& caracliteribus , di non nunquam ex noxi js pharmacis ,edocet quomodo : retineri memoria multa queant Declamatoria pronunciationis modii ostendit. Rethorismus apto quoda vocis sonordi totius corporis motu diuersos animi affectus exprimit. Oratoria cunctis rebus istis suppositis forenses causas agit, quarum genera qua tuor sunt honesth tuepe dubium,& humile. utitur autem digressione necis non transiatione , di reiectione criminum in aduerssarios o
7쪽
π ogica, dirigit actus mentis,ut veritatem,ob scintiarum acquisitionem cognoscat. Eius partea sunt, simplicium terminorum, quo ad sua significata antentionalia, seu realia comprehensio. Propositiones Quae ex terminis, nunc quidem complexis, nunc vero
limplicibus connectuntur . Argumenta , syllogismus videlicet,& inductio quoru probationibus rei dubiae notititia, perfecte acquiritur. Definitio est oratio , .ret declaras essentiam per assignationem proprij g . meras, & specificae disserentiae. Divisio, unius est rei, an plures partes inter se differentes, de quandoq; etia Dppositas distributio. Gignuntur a notitia disserendi. Mesolutiva methodus, que docet cathegoricos, vel hyd Otheticos stlogismos componere, Demonstrativa veJo, demonstrationem construere, expropositionibus , .lς a primis, immediatis causisq; conclusionis neces xi is edocet, per quam haberi cuiuilibet rei propria, ccc perfecta scientia potest. Dialectica diligens est rar.ti O, ad utranque contradictionis partem probabiliter, quolibet problemate proposito, di merendi. Vtitur augem quibusdam argumentorum locis, qui sumuntur a ausis, a definitionia iis, a diuisionibus, a proprietati Pus,ab effectibus, a similitudinibus, ab oppositis, a co ς ludibus,a partiu resolutione,& eiuscemodi alijs. Sophistica apparenter ratiocina do, per amphibologias qui uocationem,diuersam obliquoru acceptione, ca uallatione & suppositionis varietate dc sim .icautos disputates deludit. Huc referri potest, ars illa si tamen ars diceda est a Raim udo Lutio excogitata , qua ma
gna vocat, dc illa eria quam paruam artem nuncupavri voluit, quibus ingeni j potius pompa ostendi po- eruditionis, pςri ia.
8쪽
Pithmetica, numerorum proprietates enumeran o do rimatur. Eius partes sunt unitas, princi u omnium numerorum, qui siue pares seu impares piariter, vel impariter sint.primi, vel secundi, compositi vel incompositi, collectiones tamen sunt, ex unitatibus aggregatae . Aequalitas. eadem est, diuersarum quantitatu mensura. Inaequalitas, vero, per defectum vel excessiim diuersa. Proportio relataru ad inuicem quantitatu, varia est habitudo: que s ab excessu maioris inequalitatis proueniat. multiplex vocatur ut dupla tripla &c. Vel super particularis ut sexquiaItera. sexquitertia, seu superpartiens, ut superbipartiens, in pertri partiens, siue multiplex superparticularis ut dupla sexqui altera, dupla sexquitertia, aut multiplex su-- per partiens ut dupla superbipartiens, dupla supertripartiens, S ita deinceps, iuxta numeroru additi ione: quibus si sub praepositionem addideris , minoris ina qualitatis proportiones cognosces. Proportionalitas, est similitudo proportionum que cognoscitur per diuisone numeroru in partes aliquotas, seu per arithme licam,harmonica, vel geometricam medietatem , ex quibus lineares, angulares sphaerici, di solidi numeri cum suis terminis constant Procedunt ab hae num rorum obseruatione Calculatoria, quae infinitum propemodum computat, breuissimo quodam periodo, numerorum acceruum. Supputatoria ex subtractionibus. additionibus multiplicationibus partitionibus & sum: mis copulationum prospicit rationes. Lusoria ex variis numerorum impositionibus, diversos ludos instituit, Huc reduces algorismum algeburat, & Aleat triam,& ludicras Omnes inuentiones, cuiusmodi sunt tesserarum,pile, taxillorum, di sim.- Musica.
9쪽
R g Vsica, numerorum harmoniam, per varium vo 1V1 cum, S sonorum interuallum, auditu & ratio. ne perpendit. Eius partes sunt, commata. hoc est tonorum per schismata decisiones. Die sis N apotome prima sunt vocis, vel soni perfecte audibilis spacia, quae tonum constituunt, qui ex sex qui octaua oritur proportione, siue ex nonupta. Consonantia dissimiliu est inter se vocum concordia, siue ratio numeroru in acuto, Ec graui cdsistens, quae in en harmonico genere, ex comate is progreditur. Indiatonico vero ex tonis semitoniis, qui aliquotiens sumpti, gemina triten, diatessaron, diapente duplicem ecten, ac diapason constituunt, que lieςt ex dupla Sportione procedat, ex quinque tamen tonis, de duobus semitoni js constituitur. In chromatico aute ex utrisq; copositio hi. Alia vero Omnia ab his interualla diuersa dissonantiς sunt . Modi praecipui nausices , quibus animi comouentur. affectus, sunt lud rus hilaris Aeolius siue mi xolydius . lugubris Phlygitis iures Dorius moderatus Hyastius varius. Ab his quinque ali j oriuntur. Videlicet Hypolydius Hypaeolius Hypophrygius Hypodomus , Hyphi astius, qui distinctione, penes celeritate,n S tarditate grauitate, acumen atque distantiam, motu ac tempus assumunt. De riuantur a Musica cantatoria, que incantum planum sita eni in vocant diuiditur S emineles id est concentum. Sonatoria, ad quam omnium instrumentorii, quae canora sunt, reducendus est usus.& opus, ut organalis & organaria, tibialis tibiaria tubalis tubaria tibicinaria, fidialis fidiaria, lyralis lyrica lutinalis lutinaria re rel. Tripudiaria congruenti ad soni modulationem decentaque corporis motu lasciua saltatio est qua choreas ducentes iuncti puellis pueri
10쪽
GEometria magnitudinu figuras me surEdo deprehedit. Eius partes sunt puncta, que indivisibiles sunt termini linearu, logitudine tantii habetiit , quarii co tactus angulos: flexuosae aute curvitates. spiras constitu ut. Superficies, logitudine & latitudine me su-ratur. Corpora logitudinis, latitudinis 3c crassitudinis dimesone suscipiunt,&his cottana, si ad aliud consei tur, Figure tot angulis, quot lateribus multiplicatis constat, quo ad circulus constituatur: qtii eχ una tata linea in se, supra centrii vcruntamen ducta procedit, Mensura aequa est terminorii quatitatis cuiussib et perscriitatio, quae podismo, podere. seu capacitate digno. scitur, num ei oru etia semper adhibita ratione. Oriuntur ab hac mensurandi peritia, Architechtonica, quae
cuiuscunque machinae mole considerans, exemplaria,& mbdos instititit, quibus urbiu menta , arces. ante muralia, turres aggeres. templa, domus, ardes,niolendina pontes nauigia, vehicula,& his similia , quibus res
1lominu tueri solent, recte construi possint. Stereonae fria: solidorum corporii est mensura, quae Pyramides rcubos chylindros, angulares, spirales teretes, ct sphae- farsi extremitates, metitur: Pongeraria ex grauitatis S leuitatis mensura que nam elementi qualitas in coposita te praedominetur cognoscit, ex qua comixtionuratio in antidotis exhibendis est animaduerteda. Planimetria amplitudinem seu ambitum cuiusuis spatij,
aree sue agri meritiir. Alii metria altitudinem, profunditate eminentiu rerii, vel demissarum mensurat. Υandem vero cucta quo vis pacto dimensionis rationem habentia referri ad hanc notitiam debent. Sed& omnia instrumenta quibus magnitudinum extenso percipitur, rectitudo obliquitas siue etiam curuitas aut nondus huc reducuntur ut circini di sim. Optica.