Casparis Barlaei, De coeli admirandis, habita in Illustri Amstelodamensium Schola, XI Febr. M D CXXXVI

11쪽

ADMIRANDIS .

On ita diu est, A. o. quod de Animae humanae Admirandis apud vos verba seci quam recitationem quia pronis benignisque animis excepistis, eadem, qua tunc, fiducia in coronam hanc prodeo,de Coelo dicturus Libet saltum facere, Me tenebricoso hoc & fanatico terrarum specu , ubi tumultuantur mortalium mentes, inter tot vitae aerumnas dabores palabundae errant, transvolare in mundi supremi, quibus originem suam ac natales debet Anima. Etenim sapientissimus rerum opifex, cum hominem condere vellet, animo uti vel vilioris argili particulam apposuit, res dissociabiles mirabili temperamento vinculoque nexuit Eunt una, Lillud quod oculos fugit, de illud, quod incurrit Eunt una immortalitas mortalitas tu aeternitas aempus,

vicissitudo constantia , cum carne abjectissima res dignissima spiritus. Ipsi simulis hospites nostri sumus domicilium s ipsi

carceres captivi ipsi folles, lenti parte tenus Dei,parte tenus hominum parte tenus coeli, parte testus terrae filii Loquar efficacius: Si ni Libiadis sumtu foris nullius, intus quantivis precii foris despecti, intus admirabiles foris profani, intus lacri prorsus venerabiles. Si ex corpore aestimemur , vix valemusas se. Si explicemur, sub exuviis grandem thesaurum, sub mortali cortice, pretiosiim , si1blime, excellens depositum occultamus, Animum nempe, rerum omnium, pro quibus caeteri mortales sudant, currunt itigant, belligerantur, contemptore, Omnis fortu-Omnium malorum, etiam mortis, inVictum domitorem Atque hinc duplex nata cura mortalibus. Vna corporis, sive,ut Plato loquitur, hominis exterioris. Altera animae, sive hominis int

12쪽

non nisi invitus colia Ditat. Ille , dum calet sanguis, aut meretriciis Sirenum oculis detinetur , aut gulae dicit sacramentum, aut publico favori adulatur, aut vindictae studio contabescit, aut inter conatus magnos improbos languescit. Hic quicquid tranquillum, tutum, icrum ac eximium cogitat. Ille coelo relicto pronus terram mordet hic selo relicto alta respicit, quia coelestium ordini inseri cupit , veritatis ac honesti se studiis occupat nec acquiescit, nisi naturae se cognitione totiusque niversi ingentibus miraculis impleverit Vita, quae inter curas suas moritur, corporis

est. At animi vivit magis gliscitque Illa oscitanti similis harcescenti, quicquid vitae est, amittit haec praestantissimarum re rum confiammatione annos ad veram ipientiam extendit , ctunc se beatam putat, cum originem saam cogitat. Equidem ni .hil homini excellentius, quam eo redire,unde profectus est, eo re- fleeti perpetua animi agitatione, unde descendit pars nostri melior. Dixi causam, propter quam Plato mortem se meditari dixit, quoties de rebus coelestibus, divinis Ma terrenarum serilium colluvie semotis philosi,pharetur. Qui auri argentique saburra toti incubant, maria hontes lucri spe trajiciunt, qui jactis in altum

molibus aequora, flumina, lacus in arctum compellunt,hoc impense agunt, ut animum corpori mancipenes carceri sio arctius alligent. Qui vero coelestia speculatur,mortalitatem suam transiit, dc velut a longa peregrinatione domum redit , ab exilio in patriam , a servitute in libertatis regnum, tantoque a corpore secedit longius, quanto Superis est vicinior Quoties disputationes

Sapientum ad censum evoces, ex infinito controversiarum numero tres optimis appono. Earum prima Animae naturam investigat. Secunda coeli secreta Tertia actionum humanarum fianem. Postrema haec de Beatitudine agit Prima de Beatitudinis

possessis re Media debeatorum sede labitaculo. Duae prioresipeculanti. 1nt Vltima hominis in actionem intenti Deprima quoniam nuper disserui, de media, quae Coelum attinet, jam di-Cam. Quamobrem ferias indico Curiae, templis, scholis, foro. Cessare volo Curiae strepitus tria illa verba diebus nefastis pronunciari Velita ratio est in coelo sumus, ubi civibus praemia dantur, non praecepta Cessare volo a formandis moribus templa ratio est in coelo sumus, ubi non discitur pietas, sed coro

natur.

13쪽

gorum ratio est in coelosumus, ubi manum ferulae totque calamitatibus subduximus Cessare volo fori jurgia ratio est in coelo sumus, ubi debiti nomina expunetis int omnia, nec a creditore differt debitor, a judice reus, a patrono cliens. Cum publi .c Encaenia indicta sunt civitatibus, Venia fit obaeratis,4 veluti libertate donati in soro securi ambulant, qui eodem pridem ces, serant. Et cum de Coelo philosophamur, inter medios siderum

ordines gradimur,nubium, tonitruum,fulminumque stationes supervehimur, cum Lunam ipsam Vicissitudinum matrem sub pedibus calcamus, nonne improbum fuerit, detineri animos vestros hujus vitae ministeriis, in coeno quotidianarum occupationum volutari Age ergo, Anime mi, enarra gloriam Dei, opera manuum

ipsius aperi, quicquid stupendum Mineffabile summa pars mundi habet: Dic: an ab omni retro aeternitate exstiterit coelum, an coeperit esses an interiturum sit hoc, quod oculis usurpamus, sublime mundi theatrum , an permansiarum semper Dic quam immanibus spatiis circumscribatur amplissima machina , quamque ingenti intervallo terram adspectetri quid grandes istos sornices sustineat libretque An mundus stante terra circumeat, an mundo stante, terra. Dic, quantis cursibus incitetur haec moles, ut Volare mundus, non moveri videatur. Dic coelorum ordinem, Constantiam, pulchritudinem, figuram, vim horribilem, occultos in inseriora haec agendi modos. Hominis est, supra ho-mmem&humana omnia se erigere. Hoc divinitatis in nobis certissimum argumentum, quod divina nos delectant. Hoc suturae immortalitatis documentum certissimum, scrutari immortalitatis domicilium,non tanquam alienum, sed ut nostrum. Vos A. dum de his loquor, silentio faveteri vultus, tamquam ad rem sacram accessuri submittite. Nunquam nos verecundiores esse debere, ait Aristoteles, quam cum de Diis agitur. Aia Coeiunx ab aeterno exstiterit, an in tempore conditum suexit, non una est Philosephorum sententia Primi omnium Perip 'Vtici,& hos secuti Averroes, Simplicius Proclus,Avicenna, dum in Lini constantiam, durationem, immutabilitatem oculos intendunt, aeternum illud dixere. Neque enim verisimile ipsis videbatur , Deum ab aeterno domicilio caruisse, aut sera creatione

14쪽

domicilium sibi tandem, quo reciperetur, condidis. At quot quot praeces ere Veterum, Anaxagoras, Democritus, Empedocles, Melissus, Plato, aliique, sive rationibus e natura petitis edocti, sive Chaldaeorum, vel AEgyptiorum traditione persitas, coelum creatum dixere, nec fuisse semper. Gravis quaestio, digna, in qua se mens humana exerceat. Non arcessam longe rationes, quibus evincam coeli principium. Ipsum pro me loquatur coelum, in expedito res est. Moveri coelum omnium unanimis conses sio est. Quanquam enim de motu stellifer orbis, tum etiam Solis, controversia sit,Planetas tamen reliquo moveri, apud omnes in comperto est. Quod si movetur, principium habeat necesse est,ri motus, quo movetur,4 pacti, per quod movetur, temporis, quo motus mensuratur Periodum motus coelestis vel horarum , vel dierum, vel mensum, vel annorum numero definimus si annis, deveniendum ad primum si mensibus, ad primum itidem si diebus, erit horum aliquis primus si horis, lic incipiendum a prima Nec me movet, si horam horae, diem diei, mensem mens, annum anno praeivisse dicas infinita serie, aemporis novi successione ab aeterno fluxisse horas, dies, menses, annos. Quomodo enim plures vel horae vel dies successione possunt esse aeterni, cum singuli incipiant, singuli desinant Z Vnius mors, alterius est nativitas di vita unius progressus ad mortem alterius. Nullum ergo totum aeternum, cujus partes singulae nascuntur pereunt, finitae si int. Quae singulatim originem agnoscunt,

quomodo, si in unum omnia colligas, aeterna esse possunt Ii quis quaesis ille dies fuerit, quem aeternitas salutabito quae illa hora, quae aeternitati comes ibiti Vultis res fine irincipio circumscriptas, qualis est dies, hora, mensis, concurrere aeternitati P At

hoc est res non aeternas facere aeterna sempiternum dicere,

quod incipit: semper fuisse, quod desiit esse. Non potest non semper esse,quod semper fuit inseparabilis est ab aeternitate immutabilitas nescit interire in tempore , quod se ab interitu indicavit ante omne tempus Motus coeli circumactio est gyrus. at gyrus a puncto incipit non secus ac circini circumductio a puncto ad punctum definito paciori duratione completur. Non moror, quale punctum, aut ubi designes modo motus terminos suos habeat, carceres, unde incipit, hetam, in quam des

nit. Ponite terminos, hinc Orientem , inde Occidentem.

Quaero s

15쪽

ADMIRANDI S. Quaero, an Sol ab aeterno curriculum suum absolverit inter hos carceres metam hanc, finito tempore, an infinit, Si finito, quomodo motus ab aeterno nec enim ex finitis temporibus unquam exsculpas infinitum. ut si numeris finitis superaddas sinitos,siimmam nunquam colliges infinitam. Si infinito, qui fiet, ut in spatiis nito, quod Orientis ac occidentis terminis clauditur, haereat Sol infinito tempore ρ Nec instias ibitis , si coelum moveri dicamus ab aeterno , potuisse Deum ad singulos circuitusis dies creare Angelum versia bstantiam permanentem quam si creasset, in hunc usique diem Angeli erunt infiniti, cum infiniti praecessierint dies. At infinitum numerum revera dari impossibile Vel enim Deus illum Angelorum numerum innumerato habet , vel non habet. Si non habet, poterit Deus condidisse, quae non poterit

numerasse. Si habet , aut numerus ille erit par, aut impar. Si par, finitus iri impar, finitus Mussitat non nemo vestrum, ea ratione motus dies aeternos praecessisse, qua ratione motus dies futuri in aeternum extendi possunt. At non eadem ratio suturae praeterita durationis quod enim futurum est, potest Lst, reapse nondum est quod praeteriit, fuit aliquando. Numeris dierum suturis addi posse novos, sine sine nulla ratio negaverit. cum numerus auger possit in infinitum. Numeros dierum pro

teritos anticipari posse ab aliis, sine principio, nulla ratio concesserit cum nullus aut fuerit aut sit rerum numerus reapse infinitus.

Causa est. Qui cogitationes in futurum intendit, naeret in iis, quae ab aliis sunt 3 dependent. Qui vero ad praeterita retrospicit, in causas rerum se dis undit quarum successio sine principio esse nequit , cum nulla agentis vis infinitum permeare ser- transire possit. At coelum , inquies, moveri observo, omnibus

aetatibus seculis motum fuisse accepi incoepisse unquam, desisse unquam, non deprehendo. Itane, quia incoepisse non vides, incepisse negabis cinae descende, quisquis es, ut te ipsum testem

Veri habeamus Movetur, quoad vivis, cor tuum,moVetur pulmo, te vel dormiente, vel octantes, vel aliis rebus intento nec propterea motus istos incepisse infitias ibis Pueri, in sua quisque domo, educamur, cujus initium non obserVavimus num idcir- CO domos parentum ab aeterno fuisse, vel non factas assirmabimus t Respondent quidam haeciossius sit,stantiam coeli non in-CH pis at incoepisse motum. Audacter assirmo, nunquam suisse

Coelum

16쪽

damnabitis tenebris, alteram aeterno donabitis lumine unaetor-πur aestu, altera rigescet frigore in una steriscent omnia horrendo gelu, in altera immodita calore. Sed pergamus detrahere aut itatem aeternitatis assertoribus Coelum aut est totius naturae primum, aut a primo, aut primo coexstitit. Si primum Deus sit oportet iumen ipsum. At miseri mortales , vultis Deum instrumentum esse Θ rotari circa os homunciones a

ous a numinis majestatem Vultis toti Universo potius praefi- ctorem, vit , sensus, rationis expertem, quam mentem

n nosse alti rem qui sapientissima sit, botentissima die I .hom item homine ignobiliorem t

brutam molem imperare animis nostris , qui ipsa cogitatione

pace vestra quaeram quo jure gubernet, 'Min t G

ri nequit, quod movetur ordine, quod movetur eodem modo, Quod movetur in aliorum usus,nec turbari se unquam sinit. Quod i pubernat, quo jure, inquam Z Si enim ipse mundum non fecit Et ab alio posses ore accepit, idque vel commodat Vel VI, Vecmptione,vel deposito, vel locato, vel legitima successione 'el va m&de lictam venit possessionem; idque Vesuuam inister, aut servus, aut mercenarius a domino cquid ulcus erit. Expecto, ut respondeant Iurisconsulti o otii alium titulum comminiscantur, praeter Creatio nem. Atque haec quidem Creatio omnium miraculorum pri- um est&maximum Artificis sub manu nasci statua do- um, mensam, minus miror habet in quod agat, aes, lignum, Naturai e materia vitae experte elicere animal,magriisserum verum illic agenti obstetricatur illa ipsa materies. At De in ex nihilo condidisse paciosissimam coeli machinam, m- pene rerum, post Deum, causam principiumque, Ommii

maria admirationem V ςst' riseririeram cc Proximum novae admirationi locum dabit, corporum c

17쪽

ADMIRANDIS 'lestium Magnitudo,& terminorum mundi horribile intervallum. Terram intueamini, quantis hic spatiis populi dissident Sar .matae dc Seres, Scythae & Troglodytae, Indus Numida quam longe sese ex adverse adspectant Aniceci Pertoeci, Antipodes. quam immane abest ab Istro Ganges, a Strymone Hydaspes, i Rheno Nilus, a Sequana Ganges quae tamen intervalla ne unius stellae fixae diametrum explent. Quot in coelo numeratis stellarum minimas, toties universam terram,in maria, hontes& sylvas , coelo contineri posse, credite. Inter animalcula, minimum est, quod vocant acarum inter corpora, si pulvisculum, similium, si papaveris semen dixeris, minima dixeris at si in Solis corpore ponat divina momnipotens manus Telluris molem quae inter nos serro 3c igni dividitur, in qua naVigamus, pugna mus, imperia per meridianos distinguimus i omnia haec, sursum e centro adspeetantibus atomus erunt milium. Si Darium illic cum quadringentis Persarum millibus occursantem Alexandro observes, Lynceus eris, si videbis pulvisculos, d pugnam, qualis siet inter papaverum semina. Si Xerxem subrectis euntem vexillis in coelo cogites, stratum navibus Hellespontum, si effuses veluti diluvio Cimbros Italiam obtexisse fingas,Jurabis formicarum te diseursum videre, Min angusto laborantium. Creditur Athos Macedoniae mons ejus esse altitudinis , ut umbram in Lemnon projiciat quem si in Solis loca transferas,ne tantillum nobis umbrae jaciet, ne quidem illi, qui in Luna postus, ad latus Menippi, Soli tanto erit vicinior Abserbet Solis magnitudo , quicquid in terris est maximum ipsius Solis magnitudinem plus millies absorbet illud ipsum , quod Solem complectitur, coelum. Hoc vero quia ab altiorum orbium complexu circuloque ambitur, crestit admiraculum corporum quantitas , pactumque implet humanae menti incomprehensibile. Quod si magno opernico

credimus, tantum interest inter Stelliferum orbem, Lunae, Veneris, Mercurii, ac Solis domos, ut non selum haec ipsa sidera, inter quae Sol centies sexagies sexies terra major est, sed & corpora bos ignes deserentia, omni se quantitate exuant, in eam gracilescant parvitatem , ut punctulum adspectantibus sint, in pene nihil. Vos, qui bolide tentatis abyssum maris, stupescite ad coraporis, de quo loquor, terribilem abyssum, cui metiendae non sus- sciet vel tota Europa in funes torta. Vos, qui Romanorum ii m perium

18쪽

trione modo in Occasum, modo in ortum vela dirigitis, per a stissimos fluctus, per hominum MDeorum iras ad aurum itis; vos qui Hunnorum regis potentiam Europae Asiaeque finibus desinitisci vos, inquam, coeli mihi ambitum .immenses circuitus enarrate omnia haec regna imperiaque, Indiam Masthiopiam, Bactrari Macedonas, Persiamri Libyam cum coeli spatiis componite. Iam, qui in Occidentem vos trajecisse putatis, domi eritisci qui latissime imperatis, habitabitis angus qui legatos e longinquo expectatis, videbitis domi coram quotquot estis Imperatores, reges,principes, ne latum quidem unguem possidebitis. Quicquid urbium, littorum, regnorum, vectori erit juris, confisa in unum velut in pugillum contracta omnium Ingulorum erunt ut neces e non sit, viritim dividi, quod partes non habet. Nec tamen is is heri natis philosophis assentior, qui mundum Infinitum es e, non sine fiducia assieverant, coelorum spatia sine terminori fine extendi. In qua enim quaeso schola didicere, corporis infiniti motum dari posse, cum nec spatium habeat, quod relinquat, nec novum, quod occupet est enim ubique. Si moveri pernegant aut coelum istud infinitum persectum ab lutumque si amunt, aut imperfectum, quodque partium adjectione perficiatur indies. Si imperfectum , finitum erit, cum

imperfecto addi aliquid novum possit, infinito non possit. Si

persectum, partium omnium uniones praesentia constabit at

collectis partibus coeli omnibus, denuo finitum erit, cum infiniti corporis partes omnes colligi nequeant. Deinde,aut coelum istud infinitum majus facere potest Deus, aut non potest. Si potest, non est infinitum. Si non potest, exhaustam es. divinam potentiam fateri habent , nec posse Deum vel tantillum quantitatis corporisque ultra producere. Et si es sentiae immensitas setius es: Dei, aut coelos Deum faciunt, aut duo statuant infinita, quod est impossibile. Est in opinione ista non exigua hallucinatio. Et tamen ipsis commentum placet. Nunc Millud me abripit, quantis

cursibus incitetur haec moles, quanta circumagatur velocitate. quae tanta est,ut si humani intellectus captum excedat quantitas, motus obruat Veteris novique seculi controversia est, an nos nescientes circumagat raptu suo natura , an coelum circa nos:

utrum hujus motu fiant ortus Loccasus , an ipsi oriamur quo-

19쪽

ten- tidieri occidamus an pigerrimam simus sertit sedem , an velo va cissimamci circa nos Deus omnia agat, an nos agat. Abeunt in

vos partes Sapientum claolae magnis se judicibus quisque tuetur. fini Hic Aristotelem, Ptolomaeum,ille Pythagoranari opernicum

litus duces habet Ptolomaeum metus incessit,ne, si rotemur nos,ver

am, tigine corripiamur omnes, urbes aedificiaque dissiliant, totaque Om quam incolimus, terrae superficie pulveribus semet. Copernicus eri timet, ne assiduo rapidissimoque coeli circumadiu ipsa mundi inos e ferioris compages luxetur, convulsis cardinibus eidem omnes estis rumae amnes simus Ptolomaeo decentius Videtur, terram , quae ille hominem seri, Dei imaginem, tot creaturarum nobilissimam, iris, stare immobilem; circumerrante Sole, tanquam famulo, tan- sin- quam lucerna ct vaga lampade fui. Copernicus decentius pu- Irtes tat, Solem, astrorum regem , in medio niversi, veluti selio suo qui spectare circumcursantem terram, tanquam famulam xpedis rum sequam. Idem ridiculum arbitratur, terrae, almae nostra matri, a di circumferri ignem Phoebaeum cum matrum sit, liberos igni ob- ha vertere, non ignem liberis quin cineptissimum fore ait, si co- ubi quenda fercula circumeat ignis, iis quiescentibus, ambulent tum prunar. At Ptolomaeus rem periculi plenam esse assirmat, aeterno

ad Solis igni circumduci terram, ne raptu Velocissimo concussa cu-

cum lina omnis corruat, semicocti nos semitosti mortales in frusta Si disterpamur , cineribusque inquinentur augustissima fercula.

at Copernicus terrae, ex longo sturi quiete a putredine metuit. initi Ptolomaeus abunde telluri adversus putredinem prospectum pustu tat, per frigora, per ignes subterraneos. Ventos. Copernicus est, in eo totus est , ut naturam nimio labore levet, cui facilius erit

ten terram movere , quam coelum militoties majus terra Ptolo-tatis marus Deo omne id facile esse verissime perhibet, quod a contras est dictione alienum est. Prioris assectae terram fibras habere dictui est tant, rectas, obliquas, transi ersas, quibus, more animalium, mois i ta Veri possit. Coelum iis carere, ideoque ad motum ineptum es h. miis Posterioris affectae fibras Sapientiae in opernicanorum cerebrotate desiderant, quibus apere debebant reetas, quibus rectum vittas, deant transversas, quibus declinent a falsis obliquas, quibus vernos tigini occurrant. Hujus controversae momenta jam non expen nos: dam nec dicam sententiam, licet ab Urbanitate fiammi Pontifi-

uo cis nihil mihi metuam. Disputent illi acrius, quorum interest vel tidie B et Coelum

20쪽

cam, me maximis, quae omnis antehac aetas tulit, rarissimisque ingeniis accensere Nicolauni Copernicum ut qui Veterum adjutus sola authoritate, non rationibus, alium coelorum, ac totius naturae ordinem, nec dissicilem nec inconcinnum, finxerit, salvo rerum omnium, quae coelo terrisque accidere solent, adspectu.

Quod si parem industriae suae potentiam hic homo nactus suisiet,

inversiam jampridem, Auditores, naturam omnem mecum vidis setis migrasset in locum Veneris orbis terrae,comite Luna. st rei in niversi centro immobilis Sol proximus nos adspiceret Mercurius nec tertiam coeli stationem teneret Venus, sed Phoebi soror consisteret immota quoque tot siderum domus , sumantes ex longo motu cardines suos attonita adspectaret. Haec invenisses, hanc novi Orbis ichnographiam vel in tabula annotasse Deorum est, non hominum. Mihi inpraesentiarum per calcatos Peripateticis calles incedenti, non terrae, sed celi velocissima vis religiosum horrorem incutit Etenim cum corporum coelestium magnitudo, ambitusque pene ineffabilis sit, Madeundem indies locum, unde abiere revocentur astri pernicissime ea ferri necesse est, ut quae tam grande iter tam paucis horis absolvant. Decimae sphaerae stupenda prorsus ratio. Cum enim eam decies majorem octava sphaera, at globo terrestri infinitis vicibus majorem credant Astrologi horae spacio tot ruit passibus,ut numerum recitatur Mathematici,viatico egeant, respirare cogantur. Ni me fallit ratio,qua maximus est coeli ambitus, plus spatii horae momento conficiunt stellae, quam ducentis annis conficiat viator, quotidie miliaria decem emensus. Eant jam

Poetae nostri, de rebns celerrimis loquantur mirabilia. go, si cum coelo contendendum sit, pigritiam foliis fratribus; lalmini, nubibus, Parthorum sagittis segnitiem avibus, equis, cervis, si minibus tarditatem exprobrem. Quibus impossibile videtur Llud, quod dixi, hoc mihi expediant velim, quomodo possibile sit,

speciem visibilem vel Solis vel Lunae, vel superioris astri, per immensa illa spacia unico instanti ad oculum deserri. Si aliam corporis, aliam speciei rationem esse dixerint; audient ex me majus esse miraculum, rem fluxam, Levanidae naturae,qualis est species,