De interrogationum disiunctivarum apud Tacitum structura [microform]

11쪽

De interrogationum disiunctivarum apud Tacitum Structura .

De interrogationum disiunctivarum apud varios scriptores vi et usu a multis viris doctis egregie et luculenter disputatum est ita ui totam rem denuo tractare maximi sit laboris itaque hac disputatiunculaea tantum, quae ad Taciteum pertinent usum, exponenda mihi proposui, quamquam rem iam tbrichtius accuratissime tractavit, cui ut maxima ex parte assentior, ita nonnulla aliter atque apud eum statuenda sunt visa.Priusquam autem ad rem ipsam progrediar, liceat mihi pauca de Origine et formis interrogationum disiunctiva

rum referre.

Guae quo tempore Ortae sint, nihil Sane certum constitui potest. Id tamen ante Omnia teneamu neceSSeest tum temporis, cum Sermo Latinus nondum satis excultus simplicibus formis syntacticis utebatur, interrogationes disiunctivas ita conformatas fuisse, ut oppositio sola simplicium ad eandem normam compositarum interrogationum ad disiunctionem exprimendam sufficeret, quem usum in libris raro vel iam apud priscos scriptores deprehendimu EX. gr.

. Pl. Asin. 465 Sit, non sit, non edepol scio ).

i De interrogationibus disiunctivis et an particulae usu apud Tacitum Diss inaug. rialis Saxonum 1883.

12쪽

induculam an mendiculam 83)Temporis decursu, cum sermo Latinus magi magi Sque excoleretur ei ampliore vel in dicendo vel inscribendo usu hi res et varias formas proferre coepi S-set, id quod non multo ante Plauti et Terentii tempora factum esse videtur, plures interrogationum disiunctivarum exstiterunt structurae variis simplicibus interrogationibus inter se oppo Siti ex gr. Pl. Bacch. 400 sqq nunc certamen cernitur, Si Sne

necne, ut eSSe oportet maluS,

bonus, quoi quoi modi iustus, iniustus malignus, clarguS: tristis commoduS. Cato de re rust CXl: Si voles scire, in vinum aqua addita sit necne. Usitatissimae erant formae quarum parti priori particulis utrum, ne, vel nulla introductae OSterior particula an opponebatur, dum supra memoratae rariores fiebant. Tandem usus particulae an in posteriori membro tam peculiaris factus est, ut paulatim vis eius vocis nativa, quae vere interrogativa erat, disiunctiva haheri coepta Sset CauSa erat haec, quod in lingua germana disiunctio plerumque per vernaculam oder ob vel ae-piu . Oder reddebatur, cui sermonis sui proprietati indulgentes viri docti notionem oder Latino an primitus innatam fuisse contendebant inde certe est, quod plurimi, ubi interrogatio simplex apud veteres scriptoreSinveniebatur, eam haud merito non simplicem Sse censebant, Sed poSteriorem partem disiunctivae interrogationis, cuius prior omissa quidem esset, facile tamen cogitatione subintellegi posset interrogativam ver vimi Mand Tursellinus seu de particulis Latini commentarii. I. pag. 30T-3li negat an in priori disiunctionis membroponi posse, ubi vero exstet, ibi aut a librariis inculcatum aut anaphora positum esse aut denique loeos corruptos esse habendos Idem Orahenstein de interrogationum nunciativarum Suri Oratiano Diss inaug. alis Saxonum 1883 pag. 8 his verbis: numquam prius interrogationis disiunctivae membrum particula an introducitur. f. quae contra disputaverunt Draeger Synt. II pag. 489, in Ze de an particulae apud priscos scriptores Latinos vi et usu Progr. Brandenhurg 88 pag. si s ubi exempli e pii scis cliptoribus collata sunt K ebs Schmal Anti har, 1 rus e T. t. I. 1905 sub v. an affirmi non usitatum esse an veteribus, sed apud posteriores demum inveniri idem

13쪽

paniculis ne num a posterioribus demum scriptoribus particulae an additam esse )Ouae grammaticorum decreta falsa esse aiiatim exposuit inZe egregia, quam Supra memorari, diS9utatione. Is enim demonstravit et exemplis comprobavit non simplices interrogationes e disiunctivis, sed has ex illis esse expetendRS. Quod autem notionem oder albo attinet, eam apud posteriores demum scriptores particulae an uisse additam constat, cum an interrogativa significatione

paulatim evanescente ad vere disiunctivam vim coniunctionum aut, El, ve, Sive proxime acceSSerit ita, ut cum ei commutaretur, aut etiam pro eis Surparetur, quem usum apud Tacitum frequentissimum esse infra ostendetur. Restat, ut de variis disiunctivarum interrogationum formis quaedam referamuS. Atque initio quae fuerint species, Supra iam monuimus. Tempore procedente, cum copia verborum et syntacticarum formarum augeSceret, variae proferebantur compositiones, neque bimembre tantum, Verum

etiam e pluribus conformaiae aut interdum aliquot disiunctiones iuxta Se ponebantur. Bimembrium vero quam varia fuerint genera, tabula proposita clare de

246, Commentati grammatica de formula nescio an vel haud Scio an opusc. Lips Ib363. Archiv. f. Philologie . adagogiklS24 pag. 104. Reisse labor Synt lat. Eisenach 83 g. 266 l. Pot Elymol. Orschungen pag. 420. ruge Gram m. deriat. Sprache 18424. lii. 4. HoltZe Synt prisc. Script lat. 1862,

14쪽

Prisci

Particulae scripto- Cicero TacituSta

utrum, an

utrum an

utrum, an. . . ne

utrum, anne

uirum ... ne an non

it 2

utrum- necne

an non

- necne

' interrogationes, quae hanc formam habent, Simplices sunt, sed quia particula uirum incipiunt, Osterius membrum Suppleatur neceSSe St.

15쪽

Inde apparet priscis tantum scriptoribus formas esS DropriaS, quarum pronomen utrum inierrogationi disiunctivae praemissum habent Ciceroni tantum Tacito tantum priscis scriptoribus et Ciceroni communes omnibus commune 4. Ne nimius sim, addam disiunctionum, quae tribus pluribu Sue constant membris, magnum esse apud Ciceronem ' numerum, apud prisco inveniri pauciores, apud Tacitum paucissimas Idem dici potest de locis, quibus plures interrogationes disiunctivae iuxta se Ostiae Sunt. Ouod Tacitum quidem attingit, facile ea proprietas intellegitur, si consideramus Cornelium nostrum Ongiore sententiarum structuras vitare brevitati loquendi

studentem.

id quoque animadvertet, quicumque libros eius diligenter legerit, directas interrogationes disiunctivas prae in directis perpaucas apud eum exstare. Ac Si forte quaerat, quaenam sit eius usus causa, haud difficile id intelleget perlectis his Olbrichiit' verbis: Facile quis miretur in Taciti libris interrogationes disj. directas

eXStare paucissimas Sed cum interrogationes directae locum habeatit in colloquiis et diverbiis, in narrandi genere, quo utuntur rerum ScriptoreS, per Se rarius eaSinveniri liquet, neque fere eae usurpari possunt nisilia, ut appositum sit verbum interrogandi. Unde apparet apud historicos saepius obliquas quam directas interrogationes inveniri necesse QSSE'. Denique necessarium puto docere, quam mihi rationem proposuerim institutam materiam expediendi. itaque primum de plenis, quae vocantur, interrogationibus disiunctivis disputabo, quarum ambo membra particulis indicata sunt. Dei de de ellipticis, quarum priori parti nulla particula introductae posterior particula an apponitur. Denique de eis, in quibus in an particulae locum coniunctiones vere disiunctivae Vel, ve,

sive SucceSSerunt.

Editionibus ad locos laudandos hi usus Sum C. alm Corneli Taciti Dialogus de oratoribus Li9Siae 880.

v. Gutsche De interrogationibus obliquis apud Ciceronem Observationes selectae Diss inaug. rial Sax. 1885. ' pag. 7.

16쪽

interrogationes istunctivae, quarum ambo membra expressis incipiunt particulis.

Virum accusativus est neutrius generis interrogativi pronominis uter'. initio igitur is erat uirum O-cis in disiunctivis interrogationibus usus, i ut praemisso pronomini uter interrogatio disiunctiva succederet Ouo factum St, ut reS, de quibus ageretur, graviu inter Se Opponerentur,' quem usum apud Plautum etiam et Terentium vulgarem fuisse accuratissime inZius pag. 8 q. demonstravit. R)POStea vero nativa eius vocis notione imprimis in disiunctionibus, quarum priores paries nulli particulis instructae erant, paulatim exstincta utrum particulae interrogativae instar Surpari coeptum Si, quod apud priscos iam scriptores quamquam raro locum habuisse invenio. Denique in vere disiunctivae particulae interrogativae vim ac notionem abiit, id quod eo facilius fieri potuit, quia iam ipsa potesta eius Vocabuli disiunctionem comprehendit interrogatione autem,

quas huic sententiarum typo adserim , plurimum aurea, quae Vocatur, aetate usu veniebant. )

17쪽

'i Sed apud argente aevi scriptores raro iam deprehenditur, apud Tacitum quidem in directis disiunctionibus nullum exstat vestigium, in obliquis quattuor tantum reperiuntur loci, quorum duo particulis utrumnean conformati sunt. Exempla Germ. 28 Sed uirum Aravisci in Pannoniam ob sis, Germanorum natione, nisi ab raviscis in Germaniam commigraverint, incertum

est, quia...

Α n. l. 58 tuum erit consultare, utrum praevaleat, quod ex Arminio concepit, an quod ex me genita eSt. Hoc loco utrum aut vim suam primitivam e. pronominalem retinuit aut notionem coniunctionis interrogativae intendit. )Ωuod autem utrumne' attinet, non consentiunt inter se viri docti Draegerus quidem recte affirmat' particulam utrumne ita Ortam esSe, ut voce .utrum 'et ne apud priscos et aurei aevi scriptores aliis interpositis vocabulis distinctae argentea aetate in utrumne contractae adhiberentur, cui opinioni haud scio, an recte contradicat Olbrichtius ) illinero adsentiens,

qui affirmat h. utrumne per adnexionem voci . ne encliticae ad utrum esse formatum similiter atque anne'. numne'. Atque de anne re vera recte id statuit consentitque ei Draegerus,' quas opiniones rursus in-Zlu impugnat, cum anne esse primitivam et vetustiorem formam, an recentiorem ex illa per apocopen derivatam putet,' quamquam altera ex parte e Cic. ad

Ait XII, 2, 2: Nescio, quid videris dubitare de Clodia utrum, quando veniat, an sintne venales' conici potest anne per copulationem an et ne initio di- Siractarum ortum esSe. Numne autem iam apud Omicos Sin venire negavit Mandius, quodque contra

18쪽

codicum fidem nonnullis locis legebatur, inde iam depulsum est. Si contra locos, quibus utrum et ne interseria alia voce disiunguntur, illosque, quibus utrumne Occurrit, Omyaramus, haud aegre inde evincitur ne 'facile divelli atque cum utrum connecti potuiSSQ. Exempla sunt duo eaque in Dialogo: Dial. 35 in quibus non facile dixerim, utrumne locus ipse an condiscipuli an genus studiorum plus mali ingeniis afferant. ν)Dial. 3T: nam multum interest, utrumne de iurio aut formula et interdicio dicendum habeas, an de ambitu comitiorum. ll.

Di rectae.Α l. 42:militesne pellem, qui .... an civeS, qui bus iam proiecta Senatus auctoritasyrii si I, 30 habitune et incessu an illo muliebri ornatu mereretur imperium y

An. VI, 2: Sed quos omitii posse, quos deligit

Semperne eosdem an subinde aliost Ei honoribus perfuncto an iuVeneS, privatos an e magistratibusqLndi reciae.

a verba a interrogandi riisi ill l Illic agitavere placeretne obstrui Pannoniae

Alpes, donec a tergo Vires univerSae consurgerent, an ire comminus et certare pro Italia constantius foret. An IlI, rogitantium inter se, silentione ram voce aliqua egredientem exciperent. An Xll, T pensitato, mithridatisne rebus externi an patri regno consuleret. An XIII, 26 quibusdam coalitam libertate inreverentiam e prorupisse frementibus, rat,' vine ani interrogati tribus constat membris, quae particulis

y ex correctura Ernestii cod. . non exhibet illud , ut.); ceterum f. Olbricht pag. 10 sqq.

19쪽

aequo cum patroni iure agerent, sententiam eorum consultarent ac Verberibus ma- manus ultro intenderent. An XVI, 25 Tum Thrasea consuliavit, temptaretne infensione an Syerneret.

p. dubitandi: Germ. 5 Argentum et aurum propitiine an irati dii negaverint, dubito.riist. I, 2 ambigitur, consumpseritne an proclamaverit.

riist it 100 nec sciri potest. traxeritne Caecinam animpulerit. Nisi lJl 28 Hormine id ingenium an potior auctor sit C. Plinius, haud facile discreverim.b adiectiva rilsi. , t qui trepidi, fortuitusne militum furor an

dolus imperatori S. riist. IV, 9 is temptaveritne Pisonem ad res nova antemptanti restiterit, incertum. An VI 22 in incerto iudicium est, fatone rex morialium et necessitate immutabili lam forte

volvantur.

c substantiVa Nisi Ili 20 adempto omni prospectu, tormeniiSne et telis an peribus et vineis adgredienda urbus foret. An. II, 40 cum Tiberium anceps cura distrahere, Vine

militum Servum suum coerceret an Sineret.

Praeter exempla, quae modo laudavi, res erastant loci ita comparati, ut parenthesin quandam vel interpositionem aut appositionem efficiant. In his quOniam duplex omissio cernitur, ibi latius tractabuntur, ubi de ellipsi duplici exponemus. Sunt autem ritSt,lV, 4T, An XII. 30. T. Allata adhuc exempla demonstrant interrogationes diSiunctivas, quarum ambo membra particulis efficiun-iur, paucas omnino exstare. Earum enim, quae utrum an vel utrumne-an particulis introducuntur, in libris minoribus, qui sunt Dialogus, Germania, Agricola, non

20쪽

nisi tria inveni exempla, in Annalibus unum tantum. Ne-an contra Semel tantum occurrit in Germania, in posterioribus demum t. e. istoriis et Annalibus 10, promiscue utrum ne - an , ne-a 20 locis idem, quod de ne-an, dici potest etiam de eis interrogationibuS, quarum seriores partes nullis particulis indicatae sunt. Nam in minoribus scriptis 5 omnino obvia exempla, dum in ceteris libris permultae et variae reperiuntur structurae ellipticae, quibus nota illa breviloquentia Tacite optime declaratur.

Interrogationes disiunctivae, in quarum membro priori particula omissa est, posterius e particula an opponitur.

Ut apud Ciceronem nunciatorum interrogativorum, quorum membra ad particula utrum-an ei ne-an Sese applicant, Su frequentiSSimus St nam a. l60 -- a. 20 a. 280 locis occurrunt), eorum autem, quae particulam an Solam recipiunt, serae eiS

satis exiguus sca T locis), ita apud Tacitum ratio diverSa St. Nam hic exceptis a. 30 ceterae omnes fere ita comparatae Sunt, ut maxima ex parte duo vocabula particula an breviter graviterque inter Se opponantur, unde sententiae brevi verborum circuitu exhibentur. Guod fit in in directis interrogationibus, directae enim aliquot tantum exstant. Cum autem in eis non solum simplices aut duplices, sed etiam triplices vel quadruplices quoque deprehendantur miSSioneS, VO- cantur ellipticae riis igitur ellipticis disiunctionibus optime perspicitur concinnus et contractus dicendi modus Simplicium omissionum iam apud priscos scriptores magnum invenimus numerum. Duplices autem, triplices et quadruplices apud recentioris demum aevi scriptore frequentiore usu veniunt. 3 Apud Ciceronem enim in Orationibus, quas eleganti et erudii stilo compositas esse constat, nullum est vestigium, eorum autem, qui proferri possunt, locorum plurimi exstant in