장음표시 사용
351쪽
De Auris Audlius Org. Actione. Lib. II
Aliosi externos sensus, tantummodo passivos esse,
autumant . iap. II. IA utem isti bipartita incedunt; quidam putant, sensium nihil AE pentis, seu esse aliud, quam receptionem speciei,ixe obiecta, non ab or gano sentiendi, seu a potentia senstititia, seu a re sensibili effici ihII.
Alij arbitrantur sensionem fieri ab anima, Decie sensu insculpta; ipsim vero potentiam, nullum , ad id, concursum actialium exhibere, sed tantummodo passivum, niore materiae prum , cuius est tantum recipere sermaS,s recipiendo pati Prio Vnius sectae ui rem viam secutus est Aegidius, quaest. I. de cognit Angelorum Niphus in libello de sensu agente Venetus in summa de an cap. Lo Thienensis comm. 6 I lib. 2. de an cap.6., Caietanus, qui aduersariae parti assertores, pauperes nominat, non spiritu sed ingenio. Probatur vero ea ratione quia nihil est aliud sentire, quam per pii , . huicipere rem, quae sub sensum cadit: at quotiescunque sensus, obsignatur specie rei ratione, O dicitur rem in sua imagine percipere; videturq; hoc docuisse Aristoteles lib. 2. ca thoi ἐς Arctonpit. 3. text. a. cum ait, activa operationis, sensus se extra 3 lib. . c. a. text. Icivbi docuit, unum eundemq; esse actum, sensius, &sensibili f. Cum igitur actus sensibis; sit productio speciei,nihil aliud exit sensio quam speciei productio Posterior seris, is pn via patronum habet, Magnum Albertum,in .pari summa de homine, in tract des Q. sensib animae Potestque ex eo comprobari, quia sensio est una, simplexque altio Probatio huius.
qui proinde oriri non potest, a duobus agentibus immediatis, re ipsa distinctis; cuiusmodi sunt potentia, species. Cum igitur illa, ob specie oriatur ideo eni species effingitur a natura, ut per eam anima sentiat,reliquum est, ut potentia, non eliciat actum sentiendissed eum tantumodo recipiat, utramque partem refellit S co ισα
tus in . distinet. q. quaest. quarta, artic. a. CapreoluSquaest. I. artic. 3. Fcrrarien improbatio.
sis lib. a. contra gentes cap. T. lib. 2. de an qu.8 Caietanti prima parte,qu.7q. artic. a. Gregorius, in primo distinct. . quaest. I. Philopontis adtext. at Malij; Et certe ex priori parte sequeretur , contra doctrinam Aristotelis nono Metaphys io Onsiit cap. 9 tex. I s. Visionem non esse actionem immanentem,cum actio immanens re I cipi debeat, in eo, a quo oritur; lamen eorum iudicio, qui eam partem tenent,
sensio a solo obiecto efficiatur Sequitur etiam lanctiones sensuum non esse animales siquidem omnis animalis actio, ab interno principio dimanat Adde quod
saepe recipimus speciem rei, in oculo, nec tamen rem videmus; quod fieri non posset, si receptio speciei, esset visio. Praeterea haec sententia palam Aristoteli aduersa tur, quia lib. a. de an cap.q. tex. 3 6 docuit animam esse causi im effectricem, alteia
rationis eius, quae secundum functiones sensuum fit quod etiam repetit in lib. de memor. kreminisc.s in lib. de sens vi sensit coarguit DemCcritum, asserententa
visionem esse operationem obiecti, quia tunc etiam speculum videret, cum in eo obiectum per speciem ab eo productum eluceat. Contraria denique est D. Augustino cuius vir authoritas plurimi sane facienda est, lib. I. de Trinit. cap. a. ubidbee 'ad operationem non sufficere imaginem rei impress. m. Ex pustcriori autem dis, . si
cap. s. texi is Quod fine admittendum non est Siquidem, ut antina sensitiva vetae elatricem,ita illius facultates,huiu potentias dignitate vinclint. Deinde ii sensus, Tracts. Sec. nullum
352쪽
nestum ex se actum elicerent, sequeretur illos frustra dari a natura. Nam ad sensio nem recipiendam sat erit organum, id est,materia subiecta sermae, sub certa Figu- ra, ioliquo congruentium dispositionum apparatu Tertio sequeretur, omnia haec enunciatu; Aspectus videt; Auditus audit; Olfactus odoratur, aliaque similia , falsa esse quae tamen communis Philosophorum Schola,pro veris usurpat Harum enim propositionum sensus est, aspectum elicere actum videndi; auditum elicere, actum audiendi; parique modo res habet in caeteris eiusmodi; in quibus actus animales enunciantur. Atque haec etiam exprima secta, quatenus ambae in eo conue- , γ, πὸτ istunt ij j utraque, actionem sensibus adimit, sequerentur Argumenta autem, maddis quae pro utriusque sectae, seu partis desensione, in medium attulimus, solutu quam duau Ar facillima sunt. Et prioris quidem rationem, quispiam refellet, si dicat; Eum, qui rei, se . quem in gii QR rQcipit, percipere rem in habitu,non actu; sensionem vero esse actualem Glutio ad duo rei cognitionem. Quod ad Aristotelem attinet, ad eius authoritatem optime rori te primi sponsum erit, si dicatur, mentem eius esse; activa sensus externi, id est, obiectu , quod speciem mittit, in sensum, esse extra. Et esse eundem actum sensusvi sensibilis, id est, tam obiectum,quam sensium concurrere, ad eundem adtum,quia ad actu sentiendi, quem potentia sensititia exercet, concurrit etiam obiectum interuentu Rationis pro D speciei, quam in eodem sensu produxit. Quod pro posteriori parte adduximus, ILIT . non procedit; cum Vna actio possit oriri a duobus, quorum unumquodque, cst concaussa, seu caussa partialis; Quemadmodum, idem pondus potest vehi, a duobus hominibus; Species autemo potentia,in sunctione sensus administranda sunt duae caussa partialeS.
Sensus, activos esse oppugnatur oe defenditur.
p. III. sensim nullara UT IN ED Erit tamen adhuc, qui sensum potentiam, activam esse nulli ne silenti ratione admittet Primum,quia Aristoteles lib. a.de an.cap. 3.
f. ij. t f Uv ex si absolute asseruit, sensum es epotentiam passiuam,quod
D tam ivli minime pronunciasset si sensus aliqua consideratione, esset activa potentia, praesertim cum nulla maior esset ratio, cur magis Passiua, quam activa potentia dici deberet. Secundo, quia po
tentia activa, ut ab Arist. lib. F. metaph. cap. Ia tex. IT desini
tur, est principium transimulandi aliud; at sensus quantumlibet actionem sentien- di, ab se promat, non transnutat, per eam,aliud quidpiam Tertio,quia Arist. seci. Curaquἰ ridea 3 1 probi ou est. I 2.5 se videtur, omnem agendi vim sensibus denegare. Cu
2, 22.j. quaesi)sset, quare, cum dextra pars sitssertior, quam sinistra, tamen aeque vi
iam 4ὸit deamus, sinistro, ac dextro ocul, Respondet primo, quia pars dextra sit sortior, par sit fortior exercitatione; at utrumque oculum, aeque exercemuS; Secundo, quia potentiaei H D st ' . sensitiviab obiecto immutantur; obiectum vero aeque agit in sinistrum,sin dextrum oculum: Quarto, quia sensus non magis est activus, quam intellectus,quem patientem vocant. Quod vero hic iuullo modo activa potentia sit, ex eo videtur , quia ipsum intelligere, vocat Aristoteles pati, lib. 3. huius operis, cap. q. teX. 2. Responsi ad 1 Ad primum respondetur; ideo Aristotelem sensum potentiam passivam potius, quam activam , nuncupasse, quia loco citato, conserebat potentia cum obiectis,
a quibus speciem sortiuntur.& quia quaedam potentiae agunt in sua obiecta ut ab trices in alimentum; aliae ab ij patiuntur, eorum in se imagines recipiendo,ut senius; idcirco hos potentia passiuas, absolute vocavit; praesertim,viveterum Phil sophorum
353쪽
De Auris Auditus Org. Achione. Lib. II oi
sophorum dogmata rei jceret, qui sensus non ab obiectis pati,sed in ea potius agere docuerant. Ad secundum dicitur Illam potentiae definitionem, non in omnem Ad potentiam conuenire, sed in solam Physica cuius actio,in alienam materia transit. Ad tertium, responsio ea datur Aristotelem isto loco tantum docere,potentias Ad sensitivas, immutari ab obiectis, non autem negare, eas operari simul, concurUndo cum speciebus. Quoad quartum, concedendum est, id quod primo assuimit, Ad negandum vero intellectum patibilem esse potentiam pure passivam Mad huius rei confirmationem respondendum propterea Aristotelem dixisse intelligere esse quoddam pati, quia intellectus, dum actum intelligendi ab se elicitum, recipit, reeipiendo patitur, vel protulisse id in sensu, caussali quasi diceret Intellectionem effici ex eo,quod intellectus prius patitur recipiendo speciem,qua tinformatus,prodit in actum intelligendi, ac rerum notitias efformat.
VID SIT AVDI TVS, ET V VOMODO FIAT.
V DITIO Itaque est actio; Musus, seu activas passiua, pro
diuersa acceptione;si consideretur, ut est eductio actus audiendi, quem facultas audiens, sono informata elicit , activa cense Sensus non rite tur; si pro eiusmodi actus receptione; aut pro impressione soni, ' facta ab obiecto, Passiua, nemine contradicente , habetur; si z. 'ρ modo statuat nomen auditionis, pro utroque accipi debere. Audiι definia non cum Galeno putet, sensium alterationis dignotionem, non alterationem esse. Est ergo auditio,secudum unam suarum acceptionum, actio ani f., malis, ab aure, ex soni specie sibi impresse, ad actum audiendi proserendum elici Atim duplicuerta; ut ad eius productionem duo interueniant uecessum sit. Aurem nempe, so Vη mnum in eam receptum Auris duplici quidem ratione necessiria est, ut efiiciens i sedis . caussa, Scit subiectum. Nam non solum, ex specie sibi impress a, actum audiendi ne sciat neceFelicit, sed actum elicitum, etiam in se recipit Proseri autem auris, exspecie a se re i cepta actum audiendi,quia in sonum seu eius speciem agere non est apta,nisi prius f ri 'i' in ipsam sonus seu eius species egerit, ipsamque excitauerit, ut excitata reagat. Mutua coc tu; Proinde ab Aristotele dictum, Aures animalia habere ut ipsis beneficio sonis vo cis, significentur, quae scire ipse oportet. Quare necessum est, ut sonus in ea aeris onus xl audia- parte productus sit, quae ita non distet quin ad se inuicem traduci, ac se contingere μη te ζrii par
queant: liquidem sonus non ierit atque excitat aurem niti ad se mulcem traduci in seu a, au=ὸm sint, seseque mutuo contingant; cum actio, & passio physica, non fiat, agente, perferri eamque Patiente, a se inuicem distantibus. Atque hinc non quosvis, nec cuiusvis distantiae p. VCς irsonos, sed in vicinis,m non admodum dissitis lociSexcitatos, nec admodum sub Au=es unishmis inisse, ac languide, sed fortiter fatis productos, quique aurem 'ertundere valent, tunt irtutem
percipimus. Sonus itaque ad aures sese usquζe tendit, necessum est. Neq; enim et ita, cis aures virtutem extra emittunt, quacum sono concurrant, eumque seris excipiant. h ὰ ab
sed utrum semper secundum elisereale&corporeum, an interdum secundum no realiter,an intera
ti6nale tantum, hoc est solum persuas specie si Rus ad ipsam usque aurem, exten di
datus diffundaturq; adhuc non parum dissidij est, inter Philosophos. Elidam pri feri s, iis, mum asserunt,certis ducti experimentis Prim quod videamus, senum pelli aventis, atque impediri,ne sentiri possit QVOd si sonus est et qualitas, ut dicitur, inten. - . tionalis, id non posset pati quandoquidem Ventus, non potest agere, nisi in cor experiricti. poreum. Deinde, quod testetur sensius,sonu Unum alium impedire. Praeterea quod observemus , corporeos a sono proueniente effectas, exempli gratia, in turribiis
354쪽
ubi sunt campanae videmus enim sepe iterato sono, calcem inter lateres interi .ctum consumi,ut sere muri dissoluantur.Hisis alijs nonnullis obseruationibus moti quidam primum tenent; qui tamen ratione modi, quo sonus auribus illabatur, ρrtu, me bipartiti sunt Alij enim putant, aerem eundem, qui permotum, factus est sono- mple ς' rus lauditum usque peruenire, per varios gyros; quemadmodum videmus, in
il Lais aqua fieri, si in ipsam lapidem iiij ciamus cum vero huiusmodi aer sonans, ad au-
, rem peruenit, dicunt ipsum agere in organum, non quatenus est aer motus, sed solummodo quatenus sonorus, atque ideo audiri sonum, motum vero minime senti-AE μερο σε existimant non illum primum aerem, ad auditum usque peruenire, & ratio-'t '' nabile est. Nam tota ciuitas, sonum campana unius audit,nec rationi consonum videtur esse, aerem in illa motum, per tantum spacium dispergi Huc accedit quod haec motio aeris , ob tam remotas partes, nequit feri, in tam breuissimo temporis spacio, quo sonus ille sentitur; tiare isti alium modum excogitarunt,4 est, quod primus aer motus, sonans, reddat aerem sibi contiguum sonantem, Mille rursus posterioris mPbra alium sibi contiguum, S sic usque ad auditum deserri senum materialiter. Quidama Ἀμ-- Φ secundum opinantur, quod non existiment, sonum alterutro praedictorum modo' i μ' rum, ad omnem distantiam, ad quam eius species perueniunt, secundum esse rea's.. ἡλώου fi diffundi, um breuissimo temporis pacto procul audiatur Quandoquidem nonia, Ie edi videatur probabile inesse sono tantam Vim sese distundendi, etsi id lux ob excel-dessi Gq 'o' lentem praerogatiuam inter sensiles qualitates obtineat, Vt se non solum in instan-
ti, sed etiam secundum esse reale, quam longissime explicet. Ex istis pars una desen
perferatμr dit, a primo sono spargi continuo solas species ipsum repraesentantes; altera vero censet, aliquam partem medij, secundum esse reale multiplicari; hoc ni- Qistiuisis a argumento quod, cum sonus secundum esse reale in aere, tanquam in proprio posterili subiecto, de in aqua non solum, tanquam in vehiculo, sed etiam ut in subiecto pro-
qi: di 'φε πη res Larvngis, ostendi, recipiatur, nihil sane repugnet, aliquantulumbrtim tuentur, in sese, mae,eXtendere eo modo,quo calor,aliam calora portionem,le ulterius com μd p r ζε i*i municando, gignit quanquam non sit inficiandum nullani rationem pland con-
bus uincere, istiusmodi secundas qua tates distundere se ipsas realiter, cum ad earum tu aliqMantulu perceptionem sufficiat,emitti ab eis species ad sensuum officinas. Quod ita fieri in ργὸς tς' ζ i oloribus manifestum est; nec enim unus color alium gignit,sed duntaxat, sui imac , hi, his ginem ad aspectuin iacit. Verum etsi sonus realiter interdum,in aures incidat,ac se
initolium cundum esse Corporale in aerem ira plantatum recipiatur, non tamen proprium
h. - . auris obiectum censendus est. Actus enim audiendi elicitur non ex materiali so- , is ho)4M, no sede specie ab ipso susa, uti etiam reliqua sentiendi organa actum sui sensus, cies sisni, veru ac riori ex ipsis sensibilibus sede ipsi tim speciebus proserunt; alias enim non posset
' a nobis, integer sonus percipi. Nam cum impossibile sit, totum sonum auribus ''q liab tantum ratione, integer percipietur, si species quae integrum repraesentat,
auribus imprimatur At integrum sonum nos persentire argumento est quod undenam sonus veniat, dignoscere valeamus: quod certe fieri non posset, nisi nobis3ρeetesta rim per speciem sitam totus sonus repraesentaretur. Quia autem ipsa species sonum se-s 'cot ρθ- .cundum totam sui protensionem, auri obijcit, necessarium omnino est, speciem loco, E quo primum sonus prodijt, continuo spargi , non enim totus senus, per speciem audiretur, nisi totus, sui speciem produceret. Neqse certe dignoscereis, s hi pari possemus, Vnde nam sonus Veniret, nisi ab ea me parte aeris, in qua senus primum med , cui messet edax, continuo species soni efflueret, non enim species soni locuna indicat, nisi sonus, θηρηος quia ex eo soluit. Rursus si qua foret pars med ij, cui inesset sonus&non species , , - ἡ .f sequeretur intra illud spacium, in quo tantummodo sonus versaretur, non posse 2pio. num audiri, cum non sonus,sed soni species,proprium auditus obiectum sit,ipsumque duntaxat ferire valeat.
355쪽
De Auris Auditus Org. Actione. Lib. II ios
Sonmm semper , usi ad auditu realiter peruenire, dissoluuntur. V. U.
I IS PIAM, Illorii in amplecti sententiam velit, qui sta- tuunt, soniani semper usq; ad auditum habere esse corporeum, is leui negocio quae huic obstant experimenta dissoluet. Duo autem,ab ipso inprimis accipiantur, primum est, quod vis tran 'ρ f sonora aeris licet non sit de materiali eiusdem corporis essentia, ἱ- si tamen est qualitas magis materialis, magis corporea, quam catione experi-
perspicuitas, id quod facile unusquisq; fatebitur, si duo obser Iz et
uet, alterum est, quod sonus, in ea aeris parte quae impetentibus, se inuicem, duo ientia aduersan-bus corporibus,intercepta est,sime omni dubio, si1 non etiam in ali)s,ad certum ali tur. quod pactum, per sui extensionem, eo modo,quo calor aliam cal0ri portionem, hi Elisb. se viterius communicando,gignit, materialiter recipiatur. Cum itaque vis transo Virtus transon nora .importet aptitudinem sonandi materialiter, siqnificatur ipsim esse qualitate, in
in aere quodammodo materialem,omnino igitur mde patet,vm trans noram,esie fie itur. magis corpoream , quam sit perspicuitas Deinde etiam idem patebit mi obse ue-mus, alterationem factam in perspicuum , esse magis velocem, quam alterationem factam istius virtutis transionorae a fono.Hoc aute videmus in tonitrum Cum enim prius fiat sonus,quam fulgur,prius tamen Videmus lumen illud, quam sonum audia inus,alteratio enim facta in perspicuum,velocius fit;quia perspicuum est magis pura qualitas, minus naturam materialem prae se ferens qualitas vero transonorab, quia magis materiae adhaeret, ideo tandem alteratur. Secundum, quod accipiatur, est, quod in omni passione, semper patiens, melius&magis patitur, si quiescit, C H so. quam si moueatur: aqua enim stagnorum patitur magis a frigore, quam aqua fluuiorum; atque ideo tum propter hoc, tum propter alia caulsaS, in glaciem facilita patitis, quam
concrescit; sic stantes in sole, magis incalescimus, quam si in sole ambulemus. His 'ης Vr acceptis atque positis, respondeatur ad instantias S primo, quod sonus aventis ' ρ ' agitetur, potest esse duplici ratione; vel quia ventus det, in ipso loco, ubi sonus ex i
citatus est, uesse habet materiale sic enim efficiet ventus, ut sonus mittat altera
tionem ad unam partem, &non ad aliam; vel propterea quia flans ventus, procula loco soni materialis, quatenus aerem agitat, eatenus impediat actionem,per qua sonus debet alterare vim transonoram aeris, quam ut diximus accipere oportet, ut minus immaterialem quam sit perspicuitas Quod dicitur secundo, unum sonu, alium impedire non est sufficiens argumentum, ad ostendendum senum esse corporeum Nam etiam actio coloris purpurei tanquam magis vividi, impediet actione debilioris coloris Tanto vero magis in sonis hoc impedimentum contingere potest,quanto est materialior qualitas transonora, tuam perspicuitas. Hoc facile oste- dent Musici,qui sonos ante moderantes,ut unus grauior, alter acutior fit,certa quadam tiroportione,concentu efficiunt; in quibus nullus sonus dominans alium ob ruit sed omnes, secundum quandam harmoniana, suauiter audiuntur. Ex his tantipatet solutio postremi e perimenti, de effectibus corporeis, sono prouenietibus. Num vel eflectus isti, proueniunt prope locum,Vbi fit sonus; queadmodum,quam do aliquis fortem sonum facit, ad aurem alicuius, unde prouenit surditas in tunc id quod fit, fit partim quidem ab ipso sono, tanquam corrumpente, per sui exces sum, si metriam ipsius organica potestatis, partim vero 'raecipue ab aere veheta menter moto,d vehementer organum impellente; vel fiunt isti effectus procul, a
356쪽
io 4 Iuli Casserit Placentini.
principio soni facti ut qui a tonitruo proueniunt, Misti non sunt effectus soni, sed
effectus corporis alicuius puta halitus, ex quo ventus, fulmen sit simul cum sono, impetu delati ad illam partem,ubi talis effectus prouenit. Et hinc ratio apparet. Cur Nilus ut dicunt vicinos surdos reddat Ad vehementissimum enim sonum, quo e rupibus descendit, occupat sensum auditus, eo modo, quo nimia luce, sol, corrumpit sensum visus.
praecipue ac primarisce retur cap. LE ORG Proprio auditus, a quo praecipue sensilkllu-
ius emanat actio, quodque instrumenti primarisvicem subit, a nunc breuiter disserendum quod res plena controuersial ut
et blatisὸν sinis dissensioni Videatur. Nam alijeiuscemodi organum,aei cm iis, sani nudi dixerunt insitum Minaedificatum auribus; qui prostentur Σμ'εν ' licita sese inristotelis sententia in hanc opinionem veniis .
Alij vero ossicula illa Galeno incognita, Altineruum, auribuS, a quinta coniugatione cerebri communicatum. Prior opinio reprobabitur mihi infra, quando sermonem habebo de utilitate, quam hic aer proestat auditui; de qua etiam nonnihil in uniuersum, in fine huius capitis, dicturus sum. Vt vero mea optinio elucescat facilius, secundum Galeni doctrinam quasdam hypotheses propo- Pro decisione tis O . Quarum prima est In Vnoquoque organo particulam unam principale eri , adesse, cui tanquam praecipuo opifici, actio tribuitur; te. g. iniecinore parent..2 ρ '' hyma, in oculis humor crystallinus,&sic dereliquis; quod cum ita sit, in auribus etiam consimilem inueniri partem, rationi maxime consentaneum est. Altera hy-m , , , - pothesi est; Partem hanc animatam esse, anima totius, oportere neque enim, ut lata frictis hoc obiter dicam, sed maxime utiliter, nomine partis intelligo latam illam signifi cationem, qua usium suisse Aristotelem scio ut omnem in toto existentem corpore substantiam intelligam, secundum quam, tumores, vagi spiritus,4 excrementa, partis nomine donantur; sed eam untaxat intelligo, circumscriptam substantiam, communi vita cum toto decoratam quae vel ex fanguine, vel ex semine genita operationis caussa est. Ex qua hypothes, infra cum de aeris interni usibus
pertractabo, deducam, Aerem illum insitum, licet medium quoddam sit internum receptionis soni, non tamen esse verum organum perceptionis & cognitionis Obiecti huius. Hunc enim , siue sit eiusdem natur cum aere externo siue diuersae,
Actissitis, his aeritanaen similis, imaginari certe non possiimus, animae vegetabilis ecth partici est tm4'ege pena; ita ut magna ducar admiratione, praeclaros quosdam medicos scripsisse, im μερμη - πε lii controuersijs, Aristotelem lib. a. de anima cap. 8.&libello de sensiti,ac ijs quae sentiuntur, trade Chunc ipsum aerem ecth animatum; siquidem hoc mere falsissimum est, Mab illius doci rina maxime alienum ut loco suo ostendemus euidentis sime. Cur vero, de ossiculis illis Galeno incognitis, Andrea Ves alij opinionem , quam ipsi attributam ab alijs legi, ipse vero euiscemodi in illius scriptis non deprs-hendi, improbem ac reijciam, cum de illorum ossiculorum siti disseram, explica-
Authoris sentenio Quamobrem aliorum imaginationibus praetermissis, verum hoc instrumentia de p*r pri iiiiii esse profiteor, neruum e quinta conitruatione Cerebri, persecundum auditus
ditis, organi ductum, ad Ocnleam PSque, a qua tenuissima tantum lamina interuenien
Faeae Galem de te, excipitur,delatum. Demonstrabo inprimis secundum Galeni doctrinam, ita sen o μη tiendum, mox autem satisfaciam difficultati Galenus itaque libro primo de caus. sis symptomatum, cap. 2 explicaturus caus a talarum actionum in sensibus, exoraditur
357쪽
De Auris Auditus Org. Actione. Lib. II: or
ditur ab oculo, statuitque statini ab initio, primum videndi instrumentum esse humorem crystallinum. In capite tertio, eadem seruata methodo, tractat de hessionubus auditus, quas, ut etiam fecit de visu, redigit in tres differentias, quaedam enim sequuntur offensam primi instrumenti auditus; quaedam offensionem potentiae; ac rursus ali cum ministrantium primo sensius instrumento aliqua assecta pars fuerit; docetque clarissime in hoc sensi adesse partem crystalloidi proportione respondentem , qua primum organum sit auditus; quod ex laesione potentiar, c partium ministrantium primi instrumenti fiant laesiones in auditu Propterea asse uit primum hoc instrumentum crystalloidi respondens esse extremitatem intemnam auditoriimeatus,vbi dilatatum neruum, ipso putante, attingit: Potentiam auditoriam e Cerebro transuitti, per neruum Partes vero omnes in meatus anfractu extrinsecus existentes proportione respondere, partibus oculi crystalloidi ministrantibus, ac eisdem quibus ille morbis subijci,conclusit. Qtiae si vera sunt, quis Et Galen d dubitabit, neruum in extremitate auris interna existentem, esse primum instrumen rilia Mm ii
tum auditus. Sed quo haec fiant illustriora,totam Galeni dictionem afferam, & ex 'Ipendam; quae sic habet. Eandem enim habet rationem in auribus, interna meatus flens est primi
auditorij extremitas, ubi dilatatum neruum attingit,quam habet humor crystalloi 'r'
des in oculis partes vero omnes in meatus anfractu extrinsecus consistentes, iti Ista seniυer dem proportione huic respondent, ut nuper dictae oculorum partes humori cry ba adducta. stalloidit Haec Galenus. In quibus haec mihi digna videntur consideratione Ιnprimis quod extremitas interna meatus auditorij, non est primum audiendi instrumentum,per sie,sola, sed quatenus circa ipsam, neruus a cerebro descendens, dilatatur Sc extenditur; ideo, inquit, ubi dilatatum neruum attingiti Nam si interna illa extremitas, suapte natura, primum esset auditus organum, tota quidem idipsim possideret extremitas, at non posiidet tota, sed ea duntaxat parte , qua neruus dilatatus inest. Habet igitur id extremitas interna ob neruum. Idcirco est concludendum, neruum in ea extremitate, verum existere instrumentum . Considerandum praeterea,neruum non esse auditus instrumentum,quatenuS neruus est, a Ce Nisuis ad urirebro descendens, sed quatenus ipsi facultas audiendi inest. Hinc profitetur Ga nus nouus sed
lenus, nerui cerebrique offensam, haud aliter actionem auditus ardere, quam ac I ιζ ζ1όἡὸ
cidati ut Galenus inquit oculorum assectibus. At vero in oculorum aflectibus, Deustatem fisa eiusmodi ostensa refertur, non ad organum primum oculi, sed ad sentiendi vim & po sep ς, potentiam e Cerebro, per neruum, delatam in oculos. Sic virtus auditoria, cunia deseratur a Cerebro, per neruum, laesio nerui, aut cerebri, si in ea parte, unde ne
uus oritur, fuerit, ex facultate laesa, actionem ossendit. Denique statuendum omnem laesam auditus actionem fieri, aut propter partem aliquam auris, aut ob neruum a cerebro descendentem, aut ob cerebrum ipsem, si Galeni doctrinam, quae oesis his talvi sentio, rationi maxime con latit, imitari voluerimus Par vero duplex est; una, i alia oetaua quae primum est instri mentum auditus, proportione respondens humori crystal dissimilaria, ex
loidi, quam Gai dixit esse, extremitatem auris internam , ubi neruum dilatatu Ia isti, G, attingit: Aliae vero sunt partes, huic pr. ecipuae utilitatem praebentes ut humore di membranae oculi inseruientes crystalloidi Iam videor Galeni sententiam ex plicuisse, nunc vero dubitationibus Occurro sunt qui dicunt Galenum fuisse am Dilatilia, b, biguum, quia saepenumero scripsit,instrumentum auditus esse aereum, & lib. . de ponitur. placitis Hipp.4 Platon commendauerit sententiam Empedoclis, quam carmini bus his tradidit; Terram equidem terra, sed aquam spectamur aqua, ignem constitimus igne , sdaera cernimus a Uarum Tras. Sec. Ο ConsN
358쪽
M stabili Confirmant hanc opinionem, eiuscemodi ratione. Ut sensus fiat necesse est assicia rebus,quae sentiuntur, proprium instrumentum: Affici autem, sonis aer tantunia pilariolos poteit nam corpora dura, cunassenos edunt, verberando aerem,id faciunt Ast Ga iram lenum certissimo pronunciasse, primum instrumentum auditus, esta internam illa
extremitatem, coniunctam neruo, ut ipse inquit, dilatato, nemini, dilipente eius scripta peruoluenti, iubium ess poterit: Cum enim instrumentum auditus,aereum esse pronunclauit, intellexit medium internum, non praecipuum instrumentum ap-
praehendens cognoscens proprium obiectum. Quod medium,est aer insitus so--- ώ, -- VR yς 'p/ςηβ VH QR qu. d primum instrumentum deserens, ut communi qua is ita: Rxkψης instrWmζntum appellari possit. Quod vero dicunt,aerem tantum astatari isti d O a sonis polle, quod hic solum aptitudinem habeat eum recipiendi, si de sono,, 'ςςὲς Vi x , pl-Πς pernego. Omne namque corpus potentiam habet soni speciem recipiendi. eam etiam sentire post et, si virtus ipsi auditoria inesset, qua praeditus ipse neruus sentit cognoscitque.
AVitum explicatio. Cap. VILIHIL Inseper mihi hoc secundo libro ad tractandum propossit
aliud, quam problemata quisam ad auditum spectantia, quae coronidis loco nunc breuiter explicabo, ac diluam. Primum sit, cur audiendo magis quam legendo recreemur; siquidem a recitatis fabulis in theatro mira oblectatio, non ita vero si eaLdem ex conscriptis libris addiscamus P Cardanus apud Scaligerum Exerci o8 hac una ratione vult satisfactum, quod librorum copia vulgatior fiant,quae narrantur, ideoque minus curiose, ac iucunde lectitentur narratores autem boni, rariores sint. Sed repugnat Scaliger, tum quod aeque rari sint boni libri, ac narratores boni, tum quod non humani, sed liuidi ingeniissit, cariora habere, ac iucundiora, quae ignorent iij. Igitur plures alias problematis rationes adducit caliger. Primam, quia audita, minori labore discimus, quam lecta Secundam, quia vox magis afficit sua inflexione; lectio vero narratores mutus Tertiam,quia audita magis imprimuntur; utpote realis fere vocis appulsu a vita intentionaliter semper, atque adeo multo leuius celerius6ue vissio transigitur,quam auditio; unde necessum sit, illam minus haerere menti,iuxta illud Iaco
bi primo Gonsiderauit se in peculo δε abht,4 statim oblitus est, qualis suerit nec officit quod inquit Lyricus '
Segnius irritant animos , demisia per aures, inam quae sunt oculis subiecta fidebbus. Est enim id verum,d ijs,quae audiendo solummodo credimus,non si intuitiua no- titia, percipiamus. Quartam quia in narratione societas etiam datur, quae naturae, hominum maxime consentanea est, in lectione solitudo. Quintam, quia sepe pudor, obseruantiaque erga narrantem, auditum applicat magis at vero in legendo remissio animi est, securitasque castigationis. Ex sedula vero actione, maior percipitur aucunditas, quam ex incuriosa Sextam, apud loquentem facultas est roc andisi, disquirendi maiorque proinde intelligendi commoditas Inde maius siecta mentum oriatur. Septimam quia libris non licet ab instituto digredi, sicut narrantibus
gis delectet qua wsiod Solutio eius iCardano allata. Cardani solutio a Maligero improbatur Ipse alias addu
cit rationes. Iobiectionis anticipatio.
359쪽
De Auris Auditus Orn Actione. Lib. II io
tibiis quandoquidem in diverbiorum amoenitatibus,tus est arcessere quedamn uarum personarum interuentu. Quapropter his veluti condimentis, iucunditas, ratur auditui scriptorum vero uniformis stylus,rusententiarum continuitas,intastidiu adducit lectorem. Secundum problema sit; Curcum hominis vox suauior I oblima sit, quana tibiae, non tamen siuauius auditur, si in tibiae morem sonet, sed canentem Curηιμ μautur uidem hominem, suauim audimus, quam tibiam, hanc vero suauius uuam ho VM με' siminem teretantem Respondetur hoc idcirco fieri, quia,quod natur gratius eueniat, quam quod imulationis. Itaque homo, cum cantat, supra tibiae sibilum, addit articulationem; Vnde mirum non est, si suauius audiatur; cuin vero teret mrat, minus suauiter, quam tibiae auditur, quod hanc simulet Tertium sit, Cur sua et ' i', ' Huius cantilenam audimus, mixtam tibia quam lyra P Respondetur, id fieri, ouo niam uterque sonus,distinctius percipitur,&ambo melius miscentur; cum tam hu mana Vo quam tibiae sonu piritu perficiantur interius;non sic autem lyrς sonus. zzzz: Addatur,quod tibia sonitu cognationeque sua,errores multos cantilenae occultata
bonus lyrae cum tenuis, Oeiq; commisceri minus idoneus sit, ipse per sese baten,' suumque genus syncerum custodiens omnes cantilena errores, posta qua si reuu ia, patefacit. Cum vero multa perperam incantando agantur, quod ramiscuti:
exerratis, recteque actis prouenit, deterius esse necesse est. sartu Cur insentes, cum modulos audiunt,primum vagitu cessent; deinde obdormiscant Alexam der libro primo, problemat. a. i. hanc reddierationem; tuoniam musica, indita Te ',' a natura, animis est; es. Nexae scientiae; neque per doctrinam, ut Plato auctor est, sui des a sed per reminiscentiam, quidquam adquirimus. Quoties igitur animus, conce
tum sentit comptiorem, reminiscens ac repetens, cogit infantem, quiesseere, per fee mulcendoque sopire, atque demum ab exterioribus auocare. Sediae Platonico
sint. Rectius igitur Aristoteles sect. I s. problem. 38. Cur,inqui umeris, modu- p--oum
iis, omnibus deniq; concinendi generibus, oblectari cuncti consueuere an quod ratum ordinatumque omne, secundum naturam est, ut merito nos possit oblecta M It .re; cuius indicium est, quod cum Ordinate laboramus,bibimus,&comedimus na--t turanuliresque nostras, seruamuS,4 augemus contra uero,cum inordinate autinus. Consonantia autem mistio est siue temperatio ordinata, contrariorum inter se, proportionemque inuicem custodientium laque vult Aristoteles,vocum coim . centum,ideo aures recreare, quod certis legibus, a natura rei petitis componaturi o ἀρά
quod etiam usu venit alios sensuum obiectis, ut non nisi i)colorescin pictura los oblectent, aut in cibis, J sapores, qui certo quodammodo,attemptaur. Ad tet
di tamen Aristoteles modo etiam adiectitios canticorum, hoc est, qui non sunt s πη ab arte,delectare etiam, si eis assuescamus nimirunt,quia consuetudo, naturς quo et eae I que vim obtinet. tantum, qua de caussa qui voce graui cantant, si dissonandi cuprehendi iacilius possunt, quam qui cantant acuta; sic enini,s in numeris acci sit ' euidentior enim error est, si in maiori peccatus Ratio vero est Quoniam baui γ' μ' sonus, plus temporis insumit unde plenius ab auribus percipi Cupn Mam velox est, facileq; elabitur ac latitat Ieaetum, Cur minus audiamus cum oscitamus U Ad hoc dicitur, quod oscitando torpentem flatum, a faucium fidibus excutimus qui etiam aures stibit, oppletque, ac strepitum ciet, sicque extrinsecus intrante jurquω sonum offuscat.Qua etiam ratione,si duo simul loquantur, minus se audiunt occus i Wasu, repulsuque mutuo acce den iis seni; pioinde tuosi z: TIspirationem inhibemus. Adde etiam, auraum foramina comprimi,cum mandibu oscitando distrahuntur, sicque ininuS patere aeri admittendo. Septimum Cti 'f'm μ'
intra domum sunt magis audiunt sisnum extrinsecus excitatum;contra Vel quit deteris sunt, mus percipiuntsonum, intia domum caussa eiusmodi adsertur . In horiam Sec. steriori
360쪽
steriori euentu,dissipatur aer soras erumpens in laxiora spacia sicque flaccescit B-nus, in priori e contra donuim ingrediens, cogitiir, unde melius audiri necesse sit. Similis ratio videretur in asia ectu procedere cum similiter melius intra domum existens, quae foris sunt, cernimus, quam quae in domo soris existentes. Ita est na species, domum asotis subeuntes, coguntur coadunantur, a domo vero, soras emicantes, dissipantur oculi. Igitur cum has admittunt, minus cernunt,illas magis. Adde lucem oculis vicinam, disti ahere aspeetum, ne figi in unum locum possit.
A .L,L-ή1 Oct uuii a Vitil' 'lim audiunturne longius, qui musti simul sonant, quam cum, quilibet eorum solus Res dubia est, apud Aristotelem. Nam sedi. s. probi. r. ita
mulsionant, qua fere scribit, Cur idem, voce eadem longius sentiri, cum alijs, cantans, aut voci se-
rans, quam solus potest 'An quia viribus uniuersiis agere quippiam, non tam diffi- 'histri inhia cile est quam singulis; composita quippe omnia plus valent, quam singula; qu
virmauit modo propter cum vnitis agitur viribus, vox constans, unaque redditur, simulque aerem 'Is ais ta propellit Vlpr diremultiple Valeat. Accedunt Aristoteli experientia, exeni Arist. plum Experientia, quoniam longius vociferantem exercitum videntur audire rosita omnia quam militem,etsi is eadem contentione clamaret,qua cum alijs simul vociferaba-ὴ tur; longius item hominum murmur in nundinis, in soro, quam unius tantum vo- Alsi, mistisinist cena,quanquam altius caeteri loqv xur EXQmplum; quoniam multae lucernae eius experientia oe dein splendoris, latius emittulat lucem, quam Vna Mare nullae aceruatae lon issime
L .r ' ' 'ξ ' conspiciuntur in littore; quaelibet vero, e proximo loco,vix decernitur Cu pergo, Eir ψὴfia. quod in visisi obieeto contingit, in audibili non procedat, ut quamuis singulariti TI . VOctum specie 'QR Vni Rtur, tot tamen aggregato una alia producatur,quae lon ' ' giuq peruoni re queat. At vero idem Philosophus Metione I . problem. 32. responsionem hanc penitus turbauit sic enim ille Quamobrem, cum simul vocem multi emittunt, eodem tono tota,Ox illa maior Osteri se, quam sit vox singulorum, neq; tamen longius pro ratione multoriam , deducitur An quia multi eundem aerem, simul non propellunt, sed diuersum quemadmodum is multi lapidem in diuersummittant, non propterea longius abibit, quam si unus pro ij ciat. Ex his ergo liquer, quam sit dubia propositi problem tis enod itio, apud Philosophum Placet autem nonnullis prior resiponsio praesertim, quia ab Arist otele posterius fuit conscripta. si 'π' Si quis Lani Inprobauerit posteriorem, ad experientiam atque exemplum, paulo, hiis a b anteposita, respondebit, sonocin eodem aere noniniri, sed discretos conseruari,
ni re undendu nec tertiani quandam speciem mittere; quapropter non esse, cur longius vocem si nego audiatrius, aut quemlibet sonum, si solus an potius, Cum alijs, pariter datur Ex
perientia vero maiorem quidem sonorum copiam, non tamen longius audiri conauincit; sicque sertasse euenit, in speciebus arenularum nam neque eas, ainanti totalem uniri, probabile uidetur eo scilicet singularum specierum peruenire, quo omnes simul perueniunt; etsi uidendi potentiam, non tana impleant,singulta, atque
Lucem mim adeo neque discernantur, quam Omnes simul, sub quadam confusione. Porro ludi 'μ' cernarum lumina, in unum coeunt, ut mirum non sit, si in partes, remotiores, perueniat splendor. Denique Aristoteles problem illo es sectione is populari r sponsione contentus fuisse uidetur.