Victoris Pisani, patritii Veneti, In M. Tullii Ciceronis Oratorem commentarium

발행: 1533년

분량: 56페이지

출처: archive.org

분류: 미분류

51쪽

r A c. Nec enim possemuse ere animaduersonemo aura cum similibus o- nesciausulae pedibus terminaretur, deprehenderetu dicendi aucupium: Sproinde ubi vere dicere videri velles, ludere viderere. Alterum nimis est vinctum. Poema. Alterum nimis dissolutum. Quod ad sermone pertinet:.ideo neutro e nereprotulit: iura ad rem, non ad sermonem dirigit cogitatum. MAb altero non delecter Sermone. Alterum oderis. γCum simile videas poemati. Optimus author . Subaudi Aristoteles. Hi sunt inter se miscendi. Iambus Dactylus, Paean. Et quadrandae orationis industria. Sicut enim quadrata forma maxime stabilis est Inde ei Plato terra ascribendam esse censuit: quia, quan u 1actes, volvas, firmatur ita inde quadrare conuenire dixerunt veterer tuae latebit eo magis. Hoc dicit, Aurium quod quaerimus aucupium occultabitur,sa pondus erit in verbis atque sententiis '. 'E in numeru propter grauitate tamen

Verborum, sententiarum aures ad audiendum intentae einent. L. Ad numeros proxime accedit. Siquidem ex pedibus constant numeri: nec pars ulla vacat pedibus clausula vero satis habet si primordia pedibus conuent, atque adeo versuum primordiis fines pedibus concludantur ver-

lum non terminantibus.

Non erit difficillimia. Id vere. nam quoquo modo se quispiam erercu ra ita dicat. Vel adeo veru est, ut nobis frequentissime scribentibus versus ex poralis quaedam versum dicendi facultas manet verba concurrunt ad alia atterendam sententia ita ut mens ipsa qua nihil celerius dici potest.

Incitatior. si ex breuibus constet. In reliquis ornamentis. Quae sunt insono verborum, Mnduris. etiam alia ut alibi ipsemet Cicero, propria: sed subiungit,

Concinnitas. Vt supra ostensum cum commode copulantur. Rut constructione verborum. Vt habent contraria.

Si quando: semper In grandiloquo subaudi: ne sibi sit ipse Cicero contrarius supra enim humile charactere ait longe abesse a numero oportere.

In tota contanuatione verborum. Id est periodo Quorum. Subaudi, versuum.

Imparibus an aequalibus. Quibus periodus constat. Deque eorum particulis. Id est,caesis ac membris. Remotu agitur reliquis generibus. Demonstrativo,siue Panaenrico

52쪽

&deliberativo:vel etiam aliis generibus, ut dialogorum,& id genus dispitationum .de iudiciali duntaxat genere loquimur Appellamus ἐπιδεικτικὸν . Id est demonstrati uia, quod alii etiam laud tiuum . quia Graeciencomiasticonvocant. In quadrum. Id est aptum,&concinnum,Vt supra eXposuimus. Genus autem hoc orationis. Subaudi Voluptariae. Detrahit praeterea actionis dolorem. Quod ludere in copositione vide re dolorem autem: quia seu accuses, seu defendas,dolor exustitatur. Aufert humanum sensum. Id est sensus asse istum,qui fere inhumano genere excitari solet, Si aut laudandum est aliquid ornatius. Quia ea pars demostrativisit generis, cui numerus potissimum accommodatur. Vt nos in accusationis secundo. Subaudi in Verrem. In amplificanda re. duae quatuor fere modis fieri soleti aut incremento, aut congerie, aut compa atione,aut ratiocinatione Ab oratore iam obsessus est. Hoc est, non in exordiis, cum attentio, docilitas beneuolentia quaerenda: sed cum iam factus auditor in oratoris videtur potestate, ut insidietur oratori, observet ne quid dicat,quod minime causae conuenire arbitretur

Non inquirit,quod reprehendat. Id est,non circunspiciens intentus, a singula quaerit quid sibi persuadeat.

Haec autem forma. Subaudi, in causis numerose loquendi. Transferenda tota dictio. Totus is loquendi modus. Cum Graeci κίμματα &, γλα nominent. ἁ- τοῖ o nitiν, id est,ab incidendo. xcola, membra rnostris dicuntur. In omnibus hoc fit artibus. Vt verba nouentur, transtereturque:v geometres,rhombum figuram illam quadratam vocant, rhombi piscis simili tudine. arithmeticus, docicias numeros,qudd lateris perant effigiem musicus,d numeris consonantias appellauit sescuplam, esquitertiam, sesqui octauam, duplam,triplam, quadruplam,obiliorum mensuram numero . Astronomus, argumentum,quod ex eo, in quo loco sol siit arguatur, dialecticis vel oratoribus sumpta similitudine: cita in reliquis,ne simiam in enumerandis locis nimius. Fluit omnino numerus d primo. Qia modo autem fluat, ostendit. Cum incitatius breuitate pedum, tum proceritate tardius. Id est,tongis syllabis tardius. Cursum contentiones magis requirunt. Confirmatio, inquit, confutatio magis exigunt ut procurrat oratio. Expositiones rerum, tarditatem. Qigia grauiter, ac sine assectu efferri

debent.

Qui Dichoreus vocatur. Id est,bini Trochaei coniunguntur: quod ipse exponit, cum inquit,

Id est ὀ singulis longis,& breuibus.)Nam ut supra quoque choreus,etia

Tribrachus appellatur.

Sed in orationis numero. Si Trochaicum seceris metrum.

53쪽

sCadat aut per se ille ipse praeclare. Dichoreus inqua si clausula concluserit.

Me tanteo Iam ponit eius quod dixit exemplum Carbonis quem in Uruto facundum fuisse memorat: cuius per incisa, membra, structam numero1e clausulam metitur. Poenas persolutas. In duos Trochaeos concluditur spondeo antecede

te. quoniam persolutari ultima syllaba longa est ut spondeus potius videatur, subiungit, '

Nihil enim ad rem extrema illa longa sit an breuis. Quoniam ita etiam

an versu libere ponitur: secus autem Quintiliano videtur, qui ait, si longa iit quiddam vadem sibi uberius sonare quim sit breuis. qui accedere Aristo. te cae videtur eatenus sententiae, quatenus Paean quartum probat Arist teles an ultima clausulae parte collocari. Nobis vero Cicero ipse prudelissi me dixisse visus est iiquidem ideo breuis pro longa haberi etiam Linusicis solet:quod mora quadam fit, donec alia exordium sibi sumat clausula quae recte breuem videri longam facit. 'Deinde, Patras dictum sapies temeritas filii 5probauit. quae Carbonis clausulae pars extrema Dichoreo terminata, tantum clamorem, inquit Cicero, excitauit,ut admirabile esset.

Ordine immuta. Ne sit in postrema clausula Dichore':sed sit Paea quartus Coprobauithlii temeritas Iam nihil erit. Subaudi quod probes. Sed id crebrius fieri non oportet. Ne similatudo satiet. Et eius aequalis Paean. Quia totidem temporum, non tamen syllabam. Qui numerus inprana viget. Primus, inquit, Paean, in principio clausulae Ut est, Incipate desinite. 'Totidem breuibus, longa. Vt est temeritas,facilitas azilitas. Censent veteres. Vt Aristoteles. Hebetior videtur, tardior. Ideo eti in Iambico admissus,unde Hora. ard io ut paulo,grauiorque veniret ad aures, Spondeos stabiles in iura paterna recepit. Et non expertem dignitatis gradum. Est siquidem in Spgdeo grauitas. Paucitatem enim pedum. Quia cum sit duarum sudabarum, bis tantum positus, facit numerum, propter longarum tarditatem. CNe ambus quidem. Recte Iambus ante Dactylum collocatur:vt pro Marco Marcello, Ipse finem hodiernus dies attulit. Par choreo. Id est, Tribracho. Sed spatio. Id est,temporibus. a it proximus a postremo. Quia tum versus videtur heroicus. Nunquam enim interest uter eorum sit in pede extremo. Propter indifferentem ut dixrmus syllabam ultimam,non interest sitne ultimus Spondeus,an Trochaeus.

Paeana qui dixit aptiorem. Paeana inquit, quaris, qui dicit in extremo collocandum propter indifferentem ultimam. Vidit parsi. Hoc Aristoteles ait:cui Quintilianus astipulatur,vesia supra diximus m umerus a quibusdam nopes habetur. Et proinde existimant solii huc elle ponendum. Occurretur satietati. Cuius mater est similitudo. Nupdante ictum est concinnitatis compositione. Quia apta diximus. anquit, strueturam compositione concinnitatis, id ita intelligendum: qud tametsi numerus a nobis fiat, non is tamen quaesitus,sed diverba struimus.1ponte se numerus obtulit.

54쪽

Leve praesidium est. Pyrrhichius ante Paeona primum propter ultimam indifferentem, quarta monosyllabo excepta, partem dictionis facit. r Apte numeroseque dixeriit. Sicut Dionysius Halicarnasseus eos locutos videri plerunque vult. Alterum si fit. Vt e numeris constet, ut iam diximus, fuerit vitiosum. Alterum nisi sit.) Vt sit numerosa e quatuor fere partibus aliquado simplex est periodos,& dicitur monocolos,ut Demetrius Phalereus scribita. aliquando duobus membris & dicitur di colos si tribus, tricolos si quatuor,

tetracolos: vltra non progreditur . . . . r.

Qxi amsatis sit. Duim uno possimus pronutiare spiritu ideo longinimi spiritus fuisse Demosthenes arguitur, qudd periodis utatur longissimis: ergo erit fere, inquit, ex quatuor hexametris. Membratim volumus dicere. Ibi urgendu cotentiosius dicendum sit. 3r, CNisi interuallo dixisset, ipsi prodeant. Quonia dicendo Missos faciant patronos, aliquantulum conquieuit: inde intulit Ipsi prodeant qudd si cotinuus pronuntiatione fuisset spiritus, trimeter erat Iambicus: sed numerosius, inquit, erat, Prodeant ipsi, Creticus ut sit ante Spondeum. Cur clandestinis consiliis. Ex Crasso sumpta sunt exempla. Non longa. Ab inferiore pede . Est enim ordo verborum, Non longa coprehensio est. Et Crassus quidem sic plerunque dicebat. Grauior enim ex longis,ut diximus, fit oratio.

Domus tibi deerat at habebas. similiter desinens. Tanqua crepidine. Tanqua fornicato opere, ut rotunda fiat constructio: quae coclusa est gemino Trochaeo, Iabo antecedete,Fortunas tuas aestimasti At dispondeo proximum illud. Quod membratim enuntiatu est, id dispondeo terminatur, Insanus,insanisti. Nam in iis, quibus ut propugnaculis. Recte translatio factes propugnaculis,Vt incisa, ut membra, tanqua propugnacula antecedant: inde maior vis infertur ex vocii ingeminatione per quandam, ut ipse ait,crepidine. Saepe enim singulis. Subaudi pedibus. Binis:& utrisq; . Hoc est,singulis:& binis potest addi pes medius: quod

in metris feri solet macrocatalectis. Non fere ternis amplius. Non excedunt tres, inquit, pedes. Cum aut arguas, aut refellas. Id est, in argumentationibus.

Quia non potest esse breuior. Quilinit sit dicolos. no simplex membrii habere putat Cicero Demetrius inde Phalereus ipsam Monocolo appellauit. 33 a Interponit se raro numerosa comprehensio. Raro, inquit,ubi inebratim dicas, interponitur clausula numerosa, quae fructum oratori serat, quae palmam patrono comparet. Non quin idem sint numeri. Cadiit enim numeri sub tactu, sub visum, sub auditum, ut arteriae saltatio, donitus siue ore siue instrumento fiat. Ne infinite seraturit flumen oratio. Sed decore numeri tanquam h

henis retineantur.

Interduo u librati. J acta ri,quas singultu. Vt enim athletas. Id est, pugiles.

Habeat Palaestram quanda. Q lae ludendi, non seriendi causa adhibetur:

55쪽

I ca

'ςς plagam grauem facit. rargutarentis iaculando. ecratis tecte. Ab aduersaria argumentis Declinat Subterfusis

ga auequi non potuerunt ut numeris uterentur: ut etiam eorum nullus im

retus sit in oration nec vis vlla in dicendo esse possit -'raudem modo aliquam aspirare posse videantur. Ab , ' pQ -D IRQ ς ciba transferamus ut numerum

faciamus quem solent facere poetae viversum conesudant Et Asiaticos maxim Quos superius diximus cantum, tumore que dam in oratione secutos prorsus Atticis contrarios oratoribus 'inlati complementa numerorum. Quod cum poetas, qui necessitate coguntur eo modo explere versum ut nee desit nee redunde puelli Ito id magis erat oratoribus,quos nulla ducit nereisitas. b, , β yy V lingua utebantur, ita rustica ut apparet adhuc ex Archimede Eutotio, Timaeo, qui ader. lingua usi sunt

cacuntur. Vlpianus in xxi, Plerique solent macipia, a nouitiano sunt

uasi nouitia distrahere ad hoc stilieet ut plusi, id hi piis et I ό π φη simpliciora esse, ad in inisteria aptiora,&

rana difficile est reformare, ad suos mores formare. Quia ere: v nalitiarumetisve praestiterit: qua an si coetmunierant, nocondicetur: quὀd si fa-Verba permuta. Tum videmus clausula sordidam quia deest numerus. Ad ςxς tium. Quia duo piotulimu . 'μςς, numerus.

qui potius concinne non cupiat dicere si possit.

quia bucydides,aut Herodotus Attici numeris usi non sunt, quoniam

Le e tactos Atticos: quia numeris non tantur,re statim conneta putant. aquis Phidiae clypeum dissoluerit. In eius medio Phidiae caput fuit: sed tua Miaeruae,sicut DPeritis ostendimur.

56쪽

Vt in Thucydide, orbe modo orationis destdero. In Thucydide qui soraesyde numerum: caeter siquidem mihi videntur absolutissima. Isti si dicat Homines ineptissimi qui se Atticos faciunt.

effertur sed dii i traiicique numerus videtur. Is iure Phidiae clypeum di uere dici potest siquidem eiu Urauissime dicta,pulcherrimaeque senenti minime cirpeo videntur pos comparari Qui aut ineptissimis ver- raptissima, dguinciunt sentetias, siquando Iactatiae

didi cluddnumeris non utantur,videri Velint:&perinde, qu nefferri poterant dissoluunt: non illi, inquit Mineruae clypeum, sed scopas, ut in prouerbio est, dissoluere iure dici possunt: stolidissimi, qui hoc uno, duo illi deliquerunt, videri volunt similes eis, qui nullam eorum virtute, in quibus maxime probari solent, aemulentur. aut certe uitiam possint,no iniuria dissoluere scopas dictatur quonia eoru dicta non clypeus Mineruae sunt,tanqua longe ab eo absint, ut iam quae loquantur, scopa dici pollini. Etsi humilius dictu o Quoniam nihil videtur abiectius scopis. Atque ut plane genus hoc. Sesus est. od si genus hoc dicendi no probant,scribant igitur Socratis more aliquid, quantunuis dissoluant: tunc eredemus posse&haec,&alia quae uis factitare . . . . Quo Eschineso Subaudi Socraticus: vel etiam qui Demosthenis nimicus vel quo scripsit ipse Demosthenes modo. Facilius est enim apta dissoluere. Quia facilius est delinquere quilin bdine vivere: facilius il circuli centro abscedere, qu in ipsum centri inuenire. Res aute se sic habet. 1Sua nuc Cicero de scribedi iudicio effert sententia. Etiam plerunque prudentes. Possibile siquidem est, ut multi sensus,ina on que prudeliae, eximiique iudicii sis:& tame dicedi genus nullii habeas. Si liceat. Qu'niam non semper opus. Habes meum de oratore Brute iudicium. Nos Ciceronis ita libros con

cludens, Habes: Vel, Haec fuerunt.

Si aliud quodda est tuti.)Quod tu solus tibi inueneris .potest enim o solsi aliud mihi quonia mutari hominis prudentia consueuit aut aliud alio

tempore videri: alioqui ne Cicero quidem tot libros nobis rhetoricos reliquisset: neque ut fecit emedasset, quae ante ea multa tenenda pronunt Iarat. CQuae ad vulgi assensum spectati Studium enim oratoris totu ad multitudinis imperitae iudicium relegatur. Sed ne in maximis quidem rebus. duae altissimo reguntur consilio. Quicqua inueni firmius. Quod minus posset imitari. u simillimia veri videretur. Id est probabile. na quaena, quaeso,disciplinacia est, quae maxime hoc non sequatur,praeter Mathematicas disciplinas, in quibus etia inuenias aliqua aliquando, quaed ipsa quoque veri similitudine, atque umbram sequatur. Quae certe proferrem, nec unus esset labor si mihi id modo propositum esset Maius opus institutu putes JQuia quod nunqua fuit, aut dubio sit essene possit,nos aggressi fuerimus ostedere: quae certe quili maena sint, vi etiacogitatione potest acutissimi quilibet ingenii prospicere.

SEARCH

MENU NAVIGATION