De lingua : dissertatio inauguralis medico-chirurgica ...

11쪽

vidantur. Nunc quintus solus ad apicem linguae Perveriti, qua acerrimus gustus est, et sere solus ad Papillas usque ramos mittit. Sed etiam experieuitis a celeberrimo Volta et Du Pityiren comΡrObaium est, nervum quiuium gustui inservire, cum lingua animalium modo necatorum nullam exhibeat reactionem in galvanismum. Praeterea etiam morbi pro hac sententia lacero videntur. In Spasmo Cynico quem vitio nervi quinii facium esse probabile sit, gustus Sublatus est. In paralysi nervi quinii lingua nonnisi in latere paralytico gustu est desii-

Lingua sic constructa apta est ad gustandum, si, integra ejus fabrica, conditiones accedant, quaSProiinufi commemoramus. Nempe requiritur: I) ut involucrum Deque nimis crassum Nit, ne- quo Siccum; neque tenue neque molle plus quam Par est;

2) ut saliva et humor quicunque alius quo Iu-

volucrum alluitur, secundum naturam se habeat; adeoque non amarus Sti, nec putridus, nec dulcis, nec Salsus nimis nec alterius saporis; 3) ut corpus sapidum quod linguae admovetur, si fuerit siccum, saliva dissolvi queat, aut Prius vehiculo aliquo idoneo suerit disso- Iulum; ν

12쪽

43 ut in corpore, cujus Saporem eXplorandum SuScipiemus, salsedo aliqua insti; b) demum ui mentis attentio eum sapidorum

corporum admotione conjugatur. Quae conditiones sunt Salieni Praecipuae. Et revera tibi iuvolucrum crassum nimis suerit, aut siccum sapida corporum elementa ipsum Per-Vadere nequeunt ac suppositas papillas non Percel-Iuni. Saliva amara, dulcis, Putrida, salsa non Sinitaliis sapidis corporum qualitatibus papillas commoveri, nisi lania sit vis saporum, quae morbOSam Nativae salsedinem non parum vincat. Lbi vero corpus fuerit insipidum, nempe nulla saltem sensibili salsodine praeditum, nullus est gustus, PrDPierea quod naturalis solivae sapor Praedominatur. Quibus igitur postiis conditionibus tunc gusius Xercetur. Ei Oculus coloros in ordines dividit, , ita lingua in sapidis corporibus distinguit Sapores varios. Neque tamen existimandum hanc Saporum diversitatem nequa vi omnes et singulos mortalestia eXstimulare, ut aeque ac accurate ab iis distinguantur. Nam Primum eisi in genero sapores aut graii sint aut injucundi, aliamen uti cerium est, caeteris Paribus, in Saporum qualitate Omnes convenire, quando ngitur de corporibus plurimum sapidis. Discrimen porro in judicando de saporiRqualitate sacit aetas praecipue, natura corum quae paullo ante gustavimus; et demum usus vel si e-

13쪽

quens vel Infrequens alimoniorum quorumlam, ut

sileam nunc de morbis et peculiaribus quibusdam mentis alienationibus, ex quibus ossicitur, ut gratia aut Odium in nonnullis sapidis rebus inveniatur, quae caeteros homines alia prorsus ratione assiciunt. Quod igitur ad primum speciat, quae SaΡida CorΡOra Senes ViX commovent et Parum adullos, ea in pueris et insantibus convulsiones, aut certe horrorem ac molestiam eXtorquent; ob eam nimirum causam, quod in Prioribus organon gustus densiussit ac sere callosum, tu posterioribus vero valde molle, fere nudum ei apium, ut ab agentibus etiam dobilibus incitetur. Quod vero ad aliorum Periinet, si post amara dulcia degustaverimus, aut post

haec ea quae acidula sunt, ac vicissim certe alia ratione mens nostra assicitur, neque eum accurate Saporum Ρercisiei, quem citra eas circumsiauitas Percipere cOuΝu Verat.

Sed quaeritur quid illud tandem sit, quod sa

pidis corporibus contentum, gustatum ΡrοΡrie dicium, ad exercilium impellii: nuin scilicet salibus id debeatur, num vero Olcis, num domum uirisque, PraeSertim eum plura eorum, quae Odornia Suni, gratum etiam saporem habeant adjunctum P Corte Sales tu hoc opere videntur praecipui, insipida enim ea nobis appareni, in quibus sal minorem habet rationem, quum in saliva nostra. Oleum de blandioribus vegetabilibus Oxpressum vix odorum, IoVom

14쪽

eXcitat saporem, qui acido non evoluto adscribi debet: quoties autem acidum hoc, sive igne. Sive Spontanea degeneratione, sive alio modo evolvitur, mulio sapidiora sunt olea illa; propterea sapor aceret causticus, qui oleis essentialibus inest, ab acido copioso et plurimum evoluto proficiscitur. Si quae igitur corpora odorata Sint etiam Sapida, Contento acido gratum saporem jure meritoque adri cribem . Sales autem sive acidi saporis, sive alterius naturae, in variis mixtis varia esse figura praeditos comperium est. Cum igitur ab actione salium gu-Sius organum in Proprium exercitium adducatur, fia- pores inde nati varii inter se sini Pro varietate Cor- Porum sapidorum, hinc a peculiari ipsorum salium figura saporum diversiialem pendere a plerisque Proditum est. Verum saltum sigura non est ita eorum propria ac peculiaris, ut Pro Chemicorum arbitratu mutari non possit; qui alias atque alias figuras Aa-

lium crystallis imperiire noverunt. Accidit, ut crystallus proprie dicia et lapides in sigura salium similes sponte concreScant, neque tamen Saporem ullum excitent, licet cum Supidorum salium figura

omnino conveniani: demum Planiae pluros iisdem prorsus salibus Saturae gustum movent diversum. Fortasse igitur Salina corporum elemenia cum aliis

clemeniis peculiari quadam Proportione intermixta et cum saliva solvia, tertium quid constituunt, aΡ-

15쪽

ium natum . quod papillas linguae diverso modo mutare queat: fortasse demum peculiaris in papillis consiliuito, earum in lingua prominentia et ieneritudo, haec inquam taciunt, ut lingua non modo niangibilibus corporum qualitatibus, sed quod magis

est, etiam a sapidis commoveatur. Ceterum quaestionem hanc dissicillimam esse ad enodandum non dissiemur. Cum vero gustus ad voluptatem ianquam ad genus, referri debeat; ei cum alimenia comedentes voluptate ipsa afficiamur, non videtur dubitari posse, quin maxima hujus sensus uillitas eo etiam ΝΡeciet, ut scilicet, graio et jucundo Sapore allecti, cibos opportuno labore nobis comparemuS, quorum ope Vitam conservare possimus. Et quoniam Iiu-guae experimento didicimus suaves escas ab insuavibus discriminare, hinc gustus adminiculo optima alimenta seligere, noxia vero et injucunda rejicere nobis datum est, ut non iam vitae, quam valetudinis Integritati prospiciamuS. Robus anatomicis et physiologicis breviter peractis nunc ad pathologiam ') linguae iranseamus. Lingua aeque ac pulsus in morbis cognoscen-

') Semiotices expositio nititur maxima ex parte in dissertatione optima Frori Epi De lingua anatomica quaedam et semiotica. Lonia. 1Η30.

16쪽

dis summum tenet locum, cum proprium organismi Staium designet, indeque dux fidelissimus, ab antiquissimo tempore probatus, medico morbos iuvestiganti, existat. Lingua enim illud est organori,

tu quo omnium Systematum assectiones se manifestent necesse est. Assectio iunicae mucosae, quae totum iracium intestinorum obducit, ad linguam usque, ab eadem membrana circumdatam propagetur oportet. Nervi cerebrales tres cum sympathico Cou-juncti, linguam adeuntes non Solum statum, in quo versetur Cerebrum ipsum, Sed etiam systema gangliorum, certis signis libi indicant. Quapropter medicus summo jure linguam tu morbis nervosis considerat, ac o mobilitate, gustuque depravato et vigore sententiam sert. Sed etiam in morbis acutis, ubivsiema irritabilitatis alienatum existit, lingua signum est maximi momenti medicumque de muliorum morborum natura certiorem reddit, ubi ab altero duce, pulsu Scilicet, desiliuitur. E quibus rebus Sequitur: linguam id esse organon, in quo omnia SySiemata intime conjuncta, vel minimam alienationem in lucem producant. Non alienum igitur esse videtur Primum de Semiolice linguae verba facere, deinde autem ad morbos, qui huic orgono Proprii dicuntur, iransire. Omnia Symplomata, quae Se manifestani in lingua, Secundum systema associum tu ires dividimus Ordines r

17쪽

Iγ Sympioniaia quae in systemate nervoso,2 Symplomata quae in systemate vasculofio, δ) Symplomata quae in systemate reproducitonis originem habent.

SYMPTOMATA E SYSTEMATE NERVONO.

DE ALIENATIONE GUSTUS.

a) Gustus auctus. Aucius vero dicitur sensus gustus, quando Supida objecta, ut vocant, quae alias vix guSium EX-cutiebant, nunc sapidiora videntur, aut quando gustus objecta certo quodam gradu linguam Percellebant, nunc ipsam acrius irritant. Ad causas incro- menti gusius quod pertinet, morbi spasticae indolis, Propter auciam universalem, ut ita dicam, sensibilitatem; desecius muci naturalis; inflammatio liu-guae ii sius; papillarum Iinguae nuditas plurimum 1aciunt ad gustus incremenium. Tunc enim SonSus gratiosissimus in dolorem vertitur, quotiescunquo Velamenta, quae ad Papillas defendendus et moderandum nimium carum alii lium comparata Suni, de- Strucia suerint. Ita manifestum, qui fiat, ut lingua apbiliis obsita, aut ulceribus cujusvis indolis, SaΡidorum Praecipue corΡOrum Coniacium sorro non Possit, aegre autem ferat, ubi culicula ionuissima linguam circumplectens majorem etiam tenuitatum

18쪽

adipiscatur; quemadmodum reconvalescentibus accidit ex morbis quibusdam aculis; decidente enim crusta linguae dorso innata, Omnia quae linguae admoventur acriorem SeuSum extorquent, et salsum

videtur id, quod marino Salo conditum nequuquam suit.b Gustus debilis vel deprava ius

dicitur hic sensus, cum sapida corpora languidiusquam antea assiciani: quod si haec ipsa corpora, etiam ea quae Sunt Sapidissima, nullum sensum a Iingua extorqueant, tunc gustum sublatum esse intelligimus, denique Sensus gusius depravatuK est, quoties aut Saporem aliquem in corpore insipido aut alienum in sapido percipimus. Illa vero gustus SymPlomaia, quorum Proprium est luinc sensum hebetare, delere aui depravare, raro

a peculiari organi labe Proxime Pendent; neque otiim sacile occurrii, quod linguae papillae in propria structura sic mutantur, ut aliquod ex enarraiis vitiis consequatur. MOrbi acuti, Praecipue febriles et morbosac quaedam ventriculi consiliuilones id habent ingenium, ut gusius organum altero ex iis modis Iaedant. Aut enim per calorem qui febrem comitatur,. exsiccatur lingua et crusta adeo obducitur, ut ciborum Sales minime soluti papillis nequeant applicari, easque commoveri, aut saliva ceterique humores, qui os alluunt, in exsiccatis vasis

19쪽

stagnantes, viscidi vel pravi sunt, quo sordes varias ipsi linguae inducunt. Niomachus etiam male assecius, sive ex viii Onliquo in propria ejus sabrica Subori O, Sive exnlimeniis corruptis, sive demum ex pravis humoribus infra ipsum esIusis, plurimum facit ad gusius

sensum aut Obtundendum aut depravandum. Nam ex ventriculo ita praeier naturam consiliuio vnΡΟ- res ascendunt Per Oesophagum intra Pharyngem atque os, qui admodum sermenti, liquida et paries, quae in ore continentur, propria imbuunt qualitate,

sicque gustus aut hebes sit, aut depravatur. Nihil autem id magis ossicii, quam Saliva extraneis Principiis scatens. Ut enim saliva menstruum illud est, quod alimeniorum sales dissolvit, eosque linguae papillis admovet, ita ubi illa principio aliquo, aut salino, muriatico, aut alcalescente, aut putrido insecta suerit, saporem excitabit principiis istiusmodi respondentem. Quae autem causae salivae indolem pervertunt, partim in universa humorum massa sedem habent, partim vero in ore et partibus circumpositis. Ad primam igitur classem Pertinent diathos es scorbulicae, venereae, Phthisicae, biliosae aliaeque similes, quae, ui secretioncs omnes insarciunt, ita salivae ipsi non parcunt. Ad secundam autem spociant ulcera, aut alterius generis lae-Siones linguae, saucibus, Palaio, Oesophago, internis naribus, dentibus, gingivis, aliisque partibus illa-

20쪽

tae, a quibus pravus humor in oris caveam de- Scendit.

DE MOTU. Lingua musculorum ac nervorum copia Praedita insigni gaudet mobilitate, quae in semiolice maximi est momenti, cum ejus alienatio irritabilitatis gradum folius organismi indicet. Quae mobilitas a gradu normali duplici modo vel ultra nimirum vel infra eundem aberrare poterit, nunc ad

nucia nimis hypersilienia), nunc Dacia vi peccanS asthenia). I Hypersilienia linguae e majori impetu ac

vi nervorum in ejus musculos, e vita illius per Causam quandam vel psychicam vel physicam nimis iniensa, oritur ei per incitatas vitae sensiferae et irritabilis sunctiones se manifestat. Itaque Occurrit in mania, surore, delirio et convulsionibus hypersilieuicis. 2) Λ si henia linguae vel rius diminutus motus e fracta facultate motrice vel e stimulo imminuto vel OX uiro quo momenio simul Originem suam repetit. Quae asilienia duplex esse potest: vel cum exaltata vel cum depressa recipiendi facultate. Prima etiam directa vulgo nominaia motum Organicum imbecillem praebet, sacile exhauriendum, stimulis Ic-vissimis jam excitandum. Altera autem infirmum exprimit motum organicum et inericin Simul, non-