장음표시 사용
1111쪽
penuria, etsi vitioso constct alimento, parumque grato, carneque laxiore quam deceat,atquc molliore.
De Xalmicbin , seu Pisce arenoso. Cap. XXX.
SPecies est mediocris eorum piscium, quos candidos, s u YΣta michin vocant, aut js ipse Amiloti, mediocri tamen, nec vigentis aetatis magnitudine: Amiloti enim maximus alborum est, Xalmichin mediocris, & qui simpliciter YΣta michin vocatur, minimus. Est & alius pisculus Xalmichin dictus, vix minimum digitum Iongitudine,aut crassitudine aequans, rubeis squamulis, nec nostratibus rubeculis valde dissimilis, qui omnes squamosi sunt, bonoque, α grato alimento,praecipue si iustam attigerint magnitudinem,eliique ex aqua pura,additoque hortensi apio edantur.
Dc Xalmici in Quaul naboacensi. Cap. XXXI. P Iscis est dodrantalis molli, α candenti tectus pelle, sed circa dorsum Mu
stel linae modo distincta: cauda lunata,candido, nigroque variata Color , pinnis duabus circa dorsum, binis circa branchias, & circa excrementi meatum unica. Vivit in fluminibus regionum calidarum, & quamuis non sit squamosus,gratum tamen praebet, ac bonum alimentum.
De Texcalnanacati, seu Fungo lapideo. Cap. XXXII. A Figura nomen accepit hic lapis, qui fungis similis est, ac colore albo, ci
nereo,& subrubro variatus : offenditur aliter prope littora maris australis, cuius tortallis salsa aquarum vi, hac eli donatus forma.
De Tapachpoxcaul, qui . Cap. XXXIII.
TApachpoxcauliqui, seu Concha musseola , Conchae genus est, cui muscus
innascit ur, a mari australi delata. Inuenit vero a musco eidem innascenti nomc .
De Huit zitzii michin. Cap. XXXIV.
Plicis est Oceani septentrionalis alumnus laminis squamarum instar tectis, duos longus cubitos,tenuisque, & ros ro octo uncias prolixo, sed superio Ti parte contra acuum aliarum naturam paulo longiori, ad quarum tamen specieS puto reserendum, S: colore candenti nutrimento vero salubri, grato,
quale est Asellorum. De Tacamichin. Gap. XXXV. Ι appellant Indi piscem, quem Hispani Indigenae mobaLm vocant, qui versatur quoque in mari australi,diciturque ab antiquis t e multorum virorum sententia j lupus,ab alias iamdiu descriptus,cum capitis eius lapillis,atque usu.
1112쪽
. FRANCISCI FERNANDE Z De Qualetl. Cap. XXXVI.
PIscis,quem Miste cae Qualeti vocant , Mexicani vero Axolo michin, dicitur
ab Hispanis Tagra in utroque vivit Oceano,& ad flumina quoque descendit. Piscis est corio,non squamis tectus,ad duos, ercsue palmos adolescens, dua praelongas gcitat barbas,quarum ratione barbatus quoque dici posset: cauda est lunata ,supra dorsum praelonga pinna, statim a capite sumens exordium : alia , vero non longe a cauda,quae parua cst: circa ventrem duae aliae, praeter duas, quae subsunt collo. Praegrato constat alimento,pinguique, & clutus estur . dorsum. nigrum est, ad media usque latera; venter vero,& reliquum corpus candens lineaque inter partem candentem, & nigram utrinq; recta procedens.
- De Papalomichin. Cap. XXXVII.
PIscis quem Mistecae vocant Papalo michin,Mexicani vero Tratrapalmichin,
Hispani Muxarran nuncupanc, Antiqui vero s ut creditur)Spartim: nastitue in utroque Oceano , paruus piscis est, ac latus,& cauda lunata,duabus ornatur pinnis nuta branchias , praeterea alijs iuxta ventrem binis, Sc altera iuxta ca
dam , & supra dorsum altera,quae a capite ad caudam usque procedit, horridulis spinis constat: Piscis est squamosiis,&grato, salubrique nutrimento. Vocant Malium Piscem Muxarran nigram Hispani, Mexicani vero Cacatomichin, duarum Spithamarum longitudine, coloris nigri, magnis squamis, cauda orbiculari , uniuerso dorso spinifero ac pinna prope caudam magna, caudam ipsania attingente, ac praecer illas branchiarum,duasque alias,quas habet in ventre non longe a capite, alia est praedictae valde similis, bono, & grato constat alimento, idi in utroque Oceano dicitur vivere.
De Xochipaliapachili, seu Concha auriculata mini3 colore
V Idimus iuxta australe Oceanum inter alia Concharum genera quoddam
Xochi pallapachili a colore mini; vocatum , mediocrimagnitudine,tra-suersis semicirculas, lineas alias secundum reditam procedentes secantibus, ac- colore minii rubeo dilutiore, ac luteo in rubeum tendente distinerum. AIte rum, etiam maiusculum, clineis simillimum sed colore candido, rubeoque, M susco varium, ac demum tertium sine auriculis rubeo diluto, fiscoque tantum varians colore,& lineis dutaxat rectis, sed quae in eo ipso procursit in ternos desinant orbiculos,quorum nihil insigne accepi praeter formam,quae videtur a Maris mediterranei, & septentrionalis Conchis, quadam tenus dissidere.
OUem latini serram vocant, Misteca: Acipaquilli nuncupare cons reuerunt utroque viventem Oceano; huius formam veri1Iima imagine ex ipso Pisce desumptam reddendam curauimus, sed describendum piscem noluimus, ut de quo nostram protulerimus in commentarus, in X. Plinii librum editis seotiam Dissiliam by Cooste
1113쪽
scntentiam,ad quem Lectorem duximus ablegandum , cum iamdudum nos iis innotuerit Regionibus, &nunc ob temporaS angustiam non liceat perco nisa divagari. Γ ΔDe Alofae,lupeaue maris Australis. Cap. XL. ALIatus est a Mari australi ad nos Piscis, quem Sava' nostri vocabant
Hispani,eo per omnia similem , sed maiorem, ac longe inseriorem s. pore,quem tamen depingi noluimus, ob indisti stam pene cum eo simi Iitudinem, sed specie distare putauimus ob saporis, nutrimentique insignem disserentiam, Comedimus etiam in Haitina Insula,cum ab eius Ecclesiae Antistito hospita exciperemur, eodem nomine, & forma Piscem, a septentrionali petitum Oceano, sed adeo dissimili gustu, ac nutrimento, ut diuersum ab illo ei is intrepide iudicauerim.
De Aeaeana, seu Pisce gibbo Cap. XLI. Plicis est pene dodrantalis inferiori labro prolixiorε, ac iusigni gibba, quae
a capitis exordio ad os sequet quod est valde paruum 1 arcuato flexu descendit, unde nomen sortitus eli, dorsiim, lateraque cyanea sunt, venter, ac laterum pars alba, ac praeter duas pinnas, quae circa branchias sunt, utrinque unica angusta, di longa ;& aliam paruam, duae aliae visuntur breues, altera a medio ventre , altera vero a dorse in caudam usque procedens; squamosus non est, dc tamen bono constat alimento; Mare illum ad me misit Australe, etsi quidam relerant in septentrionali quoque reperiri,
ALIatus est ab eodem Mari Piscisa Tototepecensibus Uateconimichin nu
cupatus,dodrante paulo longior, angustusq ue,lunata cauda, acuto capi cmultis exiguis,&peracutis dentibus, ac praeterea,quae branchijs circumstant sta pra , infraque,&ab utroque latere binis pinnis, altera circa dorsum,& circa Ventrem astera,a quibus in caudam usque quidam velut dentes procedunc, quorum ratione Hispani , Coloni Serram vocant, cute tegitur,ac ad 1 roramos scombrorumve videtur genera persinerς.
REperitur etiam in mari australi Sargus,ubi Acacapallin ab asperi ate vocatur, magnis squamis tectus,& taenias transiuersis,suscisque distinctus .
De Acuet almichin. Cap. XLIV. S Pirenae altera species est, & quam nostri BIetidum vocant, vivitque in Mari
austral iuxta Tototepecenses, insigne elim hoc Pisce inferius rostrum. longius esse superiori, & squamis tegi , sunt qui Quacuetxpalmichin vocent. De Dissili od by Corale
1114쪽
FRANCI SCI FERNANDE ZDe Coateil. Cap. XLV.
PIstis est fluminum, ac Maris Australis Incola, Bure ab indigenis Hispanis
appellatus, corio tectus molli, lunata cauda, binis insignis praelongis barbis , prolixa item pinna,quae a dorso iuxta caput oritur, binis alijs circa branchias, ac iuxta caudam superne inferneque duabus, notissimus est in noua Hispania, di interdum ad trium cubitorum longitudinem adolescit.
GEnus est Acus, sed rostro inferiori tres digitos longo,& praetenui, superiore vero mediocriter lato, ac semiunciali: caetera alijs congeneribus si milis. Vivit in Mari Australi, di squamis tegitur.
ΙTa vocane Incolae sparum album,quem nostri Muoream vocant, maris etiam austi alis Alumnam, nigrum vero sed Cantharum, CamIomachin, quos Piasces velut notos,etiam Hispan i& in septentrionali quoq;natos mari, non curaui depingendin.
INsignis etiam Piscis est Quetrat michin,quem fabrum vocant,sed mari etiam mediterraneo stequens,vel ob crines,quos dorso gestat, nigros, & praelongos,quem velut norum quoque praetereo.
De nexmichin, seu Pagro. Cap. XLIX.
EAdem ratione, & Pagrum pinereundum duxi, dum tamen constet apud Australe Oceanum, non m i nus ac apud nostra maria vertari,quod et1arris. de Plaxcalmi liin,seu solea dustum esse velim.
De Coyam emician. Cap. L. C amemichin, quem Indigenae Hispani Porium vocant ,utriusque Maris
Incola est, rotunda pene torma, lunata cauda, ac binis pinnis supernὸ inferneque praelongis,a medio corpore in caudam usque procedentibus, & resimo, ac obrosundo capite,squamouis est , & grati,probatique alimenti.
De Yaeoliva. Cap. LI. V Ersatur quoque in praedicto Mari Pistis,quem Mexicani YEcohua , Antiqui lupum, & Hispalenses Robolo, qui offenditur etiam in fluminibus, squamosus,gratique,& valde probati nutrimenti, necnon &Trichiae nQstrates vocatae ab Incolis Cacamichin, Coracini etiam,quos Incolae Popoyoti vocant, S Ma michin, quos .nostri citiebamox, computatos inter Traebunos minores squamosos, lunata cauda, oblongosque ,& magni capitis, & Galeorum genera permuIta: Praeterea Tentaeonmichae,seu Piscis barbatus,ita dictus a barbis prae-
1115쪽
Iongis,quibus est insignitus,&id Mugilum genus, quod nostri Liram,Indigenae Malaeanuat vocant: & quem nostri Roma η , Indigenae Chian michin , &Antiqui Exocaelum.&eorum,quos indigenae Coca malomichin, nostri numen. M ,& Antiqui Glauc 3 vocant, species tres, Suorum alter latior esse, ac quaternis , quinisque lineis cyaneia transversim discurrentibus insignitus.
De Coa michin. Cap. LII. MIssi praeterea sunt ad me icones aliorum quorundam Piscium,qui procerdente tempore deferentur, ac si opus fuerit, delineabuntur ; quorum interam nonnihil duisse conueniet,interque illos in primis de Coamichin,qui ab Anguibus, quorum reserre videtur so am, habet nomen ; longiustalus enim eis, teres, ac minime squamosus,ac fortassis inter Galeos,reponendus. Se eundus Cochomichin, qui a Psittaco sortitus est nuncupationem, cui rostro iudices magnopere assimilari. Alia insuper spirenae species,teres,parua, ac praelongo rostro,vocata Toxomicbin, nec non COIomichin oblongus piscia, ac paretuus, ac Achiyomicbin prorsua similia illi,quem gibbum vocant, sed disserens colore, qui huic ruber est.
De Manati. Cap. LIII. Habetur supra lib.9. cap. 1 3 fol. Ias. De Piscibus,qui nauigantibus in Nouam Hispaniam occurrere
solent. Cap. LIV. . . NAuigantibus in Novam H ispaniam silent occurrere, & facili opera capi Tiburones,valli Pisces, & ad Cartilagineorum, oblongorumque dif&rentias pertinentes, qui adeo voraces s. nt,ut Ingentem quandoque canem a Tiburone absumptum eius m q. posteriora utraque crura, una cum natibus uno morsu ablata complures se vidisse testentur, referantque, lanienis cultrum, hamum praegrandem maximamque Taurini capitis partem in stomacho alterius simul inuenta Quin traditur in peculiari maris recessu seitivissimus de illis iocus, demitti videlicet, integram equi partem quartam, Ut adeo aquae extimam, ad aliquot palmos non attingeret superficiem accurrere nihilominus ad obtutum , & olfactum tanta pernicitate, & impetu Tiburones, ut saltu ex aquis prorumpentes medio in aere carnem, de ossa ipsa non minori facilitate ectacla sorberent, quam si ciuis lactucam discerperet. Horum Tiburonum capitibus, ob asperitatem ingenitam stipini adhaerent ad ea pisciculi,qum RomerOS vocat, Vt nullo conatu eos abigere possint, illi vero dolatae praedae portiunculis, quae plerunque per rictusTiburonis effugi unt,victum sibi quaerunt:Hique ad tura rum diiserentias pertinentes, grati gustus, ac salubris. Quid numerem Mugilum alatorum turbam ,&aureos Pisces, eosdem toto insequentes Pelago, iucundα,atque optimae alimoniae, quos in Anthiae species sertatiis aliquis reserat, ut Delphinos Toninas vocatos,mali inter Nautas ominis, procellosum rem Pu praesagientes, marinoo homines,tra a praelongas, Porcos, Pagr Raias νDissili do by Corale
1116쪽
Ballonas, seolis aces, & alios permultos in mentem modo non venientes qui mihi semel tantum in Nouam Hispaniam na uiganti casu ssint oblati.
De Pisce Τauri serma, qui a Chines Oceano delatus est. Cap. LV. Pisciculus est vix duos palm os longus, sed pinna caudae instar sex pene pro.
lixa digitos, corio intectus duro, fusco, sed circa ventrem candenti,&ubique pentagonis sexanguli sile distincto figuris, os est minimum, sed i giusculis munitum dentibus, oculi magni, pinnae circa aures binae satis paruae, quemadmodum dc aliae duae . quarum altera circa extrema ventris est; altera vero iuxta postremum dorsum.mirum est in hoc pisciculo duas prominem iux, ta frontem spinas acuminatas infracta duritiei instar corniculorum, ac totidem alias eadem magnitudine , di forma, circa ventris postrema ; caeterum de nutrimento aut natura eius nihil adhuc memorandum habeo, quod tradere pos sim posteritati, nisi pandente sese quotidie amplius mundo, antequam moriar quicquam hisce meis scriptu adijci posse liceat sperare.
De Cuitlaperuit, seu Pisciculo lacustri ventris magni. Cap. LVI.
Plici cuius est digitum longus crassusque, ita vocatus,quod imnosis aquis degat , & ventrem habeat proportione corporis magnum, tisci coloris Iulgaris alimenti, & Mexicanis lacubus familiaris.O. N.
Finis V. Tramitis mctoriae Aquarisium.
DE HISTORIA ΜΙNERALIUM NOVAE HISPANIAE
Hic tractatus constat 3 6. capitibus, quorum 2 6. habentur supra, Volumine l. lib. Io. capitibus, ct folijs infra notandis.
1117쪽
GEnus est Terrae in montibus quarumdam Nouar Hispaniae Regionu m eL
fossae , teritur haec, includitur siccis, atque estissa desuper aqua, tenuior pars permittitur excolari,siccata redigitur in placentas cyaneas, quibus pictores eumdem colorem aemulantur: quae remansit In saccis crassior pars tundatur, e L fusique rursus aqua,tenuior secundo fluit,ad eadem utilis, quamquam dilutior, atque vilior.
Cap. xx De Tladiae ineu terrastida . ubi p. cap. 2 3 fol. 34ICap. XII. De Teticati. I Elicati, seu lapis Ticaci lapidis albi genus est,quo usto utuntur pictores ad
alta colorem exprimendum. quanauis Chimesticati vocato,candore cedat.
Cap. Is . De Tequisquill iterum. Misip. cap. 2 6fol. 3 Cap. XIV De Te cui dati.
SCaturit Tecuitiati nonnullis e I qcis Aluei Mexicani Iacus persimilis limo, di summas statim petit aquas, vade excipitur, verriturque retibus, aut coagger turpalis, Indi extractum, & paulisper siccari permissum ad solem es sormant in placentulas: rursus exponit, sela herbis virentibus super impositum donec exquisite aresat, ita reponitur, ut caseus in anni tantum unius usu restur ubi opus est cuin Mai Eio torresecto, vulgaribusque Indorum placentis: aq-que limi huius vomica peculiarem sortitur Dominum, cui mille aureos interdum annuos reddat: sapore est casei, quo sumpsit apud Hispanos nomen, sed minus grato,& coeni quodam odore: color adhuc recenti cyaneus,aut viridis, sed limosiis inueterato, e viti di nempe vergens in nigrum, edulis exigua portione , eademque assumpta loco silis, condimenti ue maleti): at quae ex eo parantur placentuli, improbi sunt Ac rusticam cibi ,& hoc vel eo conliare potest,quod cum Hispanienses Coloni nihil quod ad palati delicias spectet ma xime apud has regiones intactum reliquςrint,id nutrimenti nunquam suis permiserint faucibus deuorandum.
. Cap. XV. De Tlabuiti, seu Rublica fabrili.
Quod Mexicani Tlahuit I vocant, nos Arabum aemulatione Macram, Latini vero Rubricam fabrilem appellant , genus est pallentis Terrae,quae.' torrefacta rubeum e vestigio induit colorem, utilis pictoribus, aedium re parietibus, solove inficiendis colore.
TExl illi seu Ater lapis genus est terret in mystecaru regione vocata hut SN .uae Hispaniae praecipue effossae,atra,& qua pictores ei de colori imitando pastim viantur , etsi alia paretur apud eos atramenti differentia vocata Ocottilli ςx fumo assularum Pinus cuiustus,nuncupatet patria lingua Ocoti,unde nomen
1118쪽
atramento, ustarum nempe tumus in vasorum opertorum cauitate in pilulas coit, quas demum derasas in suis emporaJs venundare frequenter solent.
TEcuixili , seu Terra lutea Ochrae est species inficiendis tectis, camerisque idonea, quae locis quibu sdam huius Regionis uberrime prouenit, Cap. 18. Cap. 19.
GEnus est Terrae, cuius sumo condecorare Indi denigratas trabes, caeteraschmateries solent,atq, inficere rudes quasdam, S modici lumptus tabellas
HOe est aliud candidum,ac minerale pigmentum Quoxicarae vocatum,quo primum res illinuntur, ut ala I desupcr appositi colores tenacius adhaera scant,nec valeant facile deradi , aut ulla violentia deleri.
cap. I et sol saycap. 1 o fot 339 cap. as fol. 339
ITa vocant, cynaeos omnes lapides, quales sunt vocati Torcoides cyaneique, sed praecipue viliores quoidam,qui videntur ad praedictorum species perci' nere nullam tamen eorum utilem facultatem medicinet nosse fune testati ad hos etiam referendus est, quamquam dilutior,quem Xiulitomolia nuncupant
Cap. 32. De a uetes&oqumcineu Pluma foetida . cap. Io. l. 3 9 Cap. 33. De Coo Iecpato. rubiIup.cap. q. fia 33γCap. 34. De Lapide Philippicarum e cap. s. fit 338Cap. XXXV. De lapide aqueo.
SAcrificus quidam ostendit mihi gemmam etiam candentem, &ad Chrystallorum ut videbatur 1 pertinen rem genera, in qua mirum erat gutru Iam velut aquae interceptam , & parua contentam cauitate semper tenere sera. minas superiora;quoque magis deprimeretur eo auidius ad superiora tender cuiu4 ego naturalem rationem adhuc pervestigare nequivi.
1119쪽
Animalium, & Mineralium Nouae Hispaniae. dc in primis Tractatus Primi De QuadrupedibuS.
De Ariete quadrigeminis armato cornibus .f 12. e. δο
De Caeam irili. sol. II. Cap.4 De Canum quibusdam peregrinis genoribus s. 6. e. γo. De Calvaria reperta Chalet, Nde reperiis G gantum Oui
bus . LI . c. 32. De Cercopithetis . l. .e. Is
De Leone paruo Insulet Margari
De Masame, seu Cerui s. sol. .
1120쪽
C. De Corto toti . seu Aue tu. De Noe litototi, seu Aue . . .