Caroli Stephani, De Nutrimentis, ad Baillyum, libri tres

141쪽

nitegras quatuor horas sinenda phiala, donec in humore bona pars carnis abierit Verum oportet ipsam phialam seruenti ebriis aquae usque ad collum sic in uersam esse,ut tamen eius sun dum non contingariatque undecunque bene sulciatur , ne Vacillet. Exactis deinde quatuor horis , sensim ignem , ut ea refrigescat,adimito , alioquin calidam si exemeris, protinus confringas. Ea postmodum aperta quod superinfusa tepida sensim fieri oportet filum atque

adeo carnes leniter extrahit, Vt sola tumdemum aqua remaneat:quam hippocraticae modo percol tam ac cinnamomo&saccaro conditam, aegrotati, propinare possis, Atque hic sane victus extrem lac borantibus aegris est accommodus. qui tamen non nunquam delicatius pro ipsoru fortunis,vel etiana frugalius & minore sumptu ac condimento,ubi per facultates non licet,apparari potest. Quae varianduatque instituendi ratio, prudentioris medici iudi- cIO. relinquenda est

Victus resumptiuus, nondum confirmatis viribus.

Non ita deiectis aegrotantis viribus ut celerrimum pertimescamus interitum , plenior alius victus institui potest, qui cibi Husculi vicem habeat Fit autem is optimarum carnium

142쪽

diutissime ac lento igni percoctarum pulpis, ut ad

tertia decrescant quae deinde cetaceo linteolo cum cinnamomo percolatae, atque ipsa expressione liquidiores factae ccsumptorum eduliorum nomen Cophmpta. acceperunt, consummata nostri Vocant: sunt ergo clώmma in olla communi ratione hoc pacto i ullum Gai vi satilinaceum integrum , vel etiam apum aut galli nam cuius venter interaneis abiectis, hordeo, pasi sulis, lactuca, portulaca, maiora na, tantilloque sic o caro cinnanaomo sit in farctuc in ollam coniiciunt,cum ea fluuialis aquae vel criptae aut cister .

nae portione nam ea celerius alit quae ad ebullitionem sufficere videatur . Post primam autem ebullitionem , aquam rursus augent, salis pauxillum, ac si morbus est in renibus foeniculi, petroselini, asparagi rusti radices addunt. Si veryadpartes nutritoriae morbus pertineat bu glossi b raginis, ac cichoria folia concisa adiungunt. Consumpto qui denuo iniectus liquore, ut a carnibus Ossa sponte secerni conspiciantura tum ipsas qui dem carnes extrahunt, earumque succum praelu lo aut torculariolo, vel quouis lio pacto exprimunt: quem rursus cum saccaro, cinnamomo, ac

rosaceae modico ebullire sinunt, ut tandem spis

sior fiat atque hoc quo supra dictum est pallo,

in usum adseruant, uno aut duobus coclueari bus per interualla aegrotanti oblatis . Qui succum meraciorem expostulant, carii 4b ossibus octastione seiunctas extrahunt, cuneoque ferreo os

sa contundunt , ac subigunt. Deinde ver rursus

143쪽

ebullire permittunt,addita iterum aqua quam ubi ad spissitudinem redactiim vident, tum carnesese trahunt:cetaceo liquidiora percolant quod solleius est,praelo committunt , atque inde ius exprimunt,

quod superiori adiungant Id rursus igni ad mai

rem spissitudinem cogunt,demum condunt atque asseruant. Modus propinandi esse debet ad duo eo-chlearia caldariolo liquefacta, ac certis interuallis Celadis oblata. quo sere pacto confici silet quod Geladorcium gelatu cinum Itali, nostri Gelatinam vocant: hoevno dempto, quod seperius enumeratis carnibus, eapum, gallum vel gallinam Veterem, pectus vitulinum perdicem si astringendum est veterem aut alias si opus est solidioris nutrimcti carnes adiungunt: at lue is etiam pedes agninos arietinos, aut vitulinos, ad viscositate ipso iuri conciliandam adiiciunt ut in cauea refrigeratum facillime congelascat. Limpidum aute effici ut colato per philtrum vel manicam aut caligam Hippocratis ita enim appellant iure cum modico cinnamomi,&oui album inerquibus non ulli addunt cardamomi seminis nonihil & croci portiunculam celsi ad colorem alii succini pulverem adiicere malint, ad vigorem, vini albi in percolatione tantillum:quod in coctione adiicere nolint, ne acescat.

Quin etiam iis diebus quibus carnium esu vel me Voto vel ex praecepto interdictu est, potest quidem muti Gelatina , piscium carnibus confici atque apparari: veluti fiducii, percae, vandusiae, carpionis, rhombi, auratae,aut saxatilium pisci si cari es,aristis ademptis

144쪽

ita decoquantur, ut in mucum bona pars abeat, re liquum percolatum atque aromates oui albumine limpidius fictum, sic asseruetur ut dictum est. In diarrhoea,lienteria, dysenteria coeliaco magnis attenuationibus, atrophia, marasmo , hectica, siquado medica ratione, quae tamen victu ab luatur, vires erut celeriter instaurandae, praeter expres rures . sum armum ouillii capum ac perdicem nam haec aliquo succo gratiore, ut est punicorum aut auren-giorum condita, rosetόque saccaro in spissata facile ab serbentur citem praeter Marcipanes, seminibus Marcisanes. roborantibus pro maiore parte cofectos poterit imperari syriapus resumptiuus,quem plaerique recen Drupus re tiorum ex decocto carnium testudinum nemoraliu)η ξιιε M. bene depurataru, abiectis capitibus pedibus ac caudis csificiunt,additis passulis,hordeo, nuclei pineis, pistaciis, seminibus frigidis maioribus: ac siquidem aluus erit cohibenda, sem 1 ne cidoniorum maluae, puluere rosarum, sandalli, bol armenici, gumma Drabici, tragacathar:plar riq; ad robur natura adaugendum expressionem colatam in spissant electu rio resumptiuo, que descripsit Nicolaus,in puluerem redacto, cui addunt pulueris moscatiae ambarati nonihil ad gratiam,&spirituu recreatione. Cuius rei conficiendae ac componenda rationem secύ- dum artem,taturum est ut aliquando doceamus.

145쪽

Victus communis resumptiuus, viribus fere offirmatis.

o Mni iam periculo ablato, prorsusque remota

interitus suspiciones tum quidem paulatim ad pristinam nutriedi corporis consuetudine reuocandi sunt aegroti Quamobrem imbecillibus adhuc existentibus coquendi viribus, veluti nunc primum a morbi conflictu liberatis,quales sunt declinantibus ad salutem acutis aut peracutis, siquando solidiore cibo ventriculum assuefacere cupimus: succus me nieliorum ac solidiorum carnium diutissime elix hqrη Kr eum succum percolabimus ac quod reliquum est

de contundi,alio sustulo ablui,ac rursus tam isio vel crassiore linteolo percolari praecipiemus, addito in postrema percolatione Onaphaci tantillo vel acet se alio sapore, aut paruna acerbo, qualis est punicorum, ad dulcedinem quae nonnullis plurimum

grata esse solet saccaro: ad robur ventriculi, trias-dalo aut electuario manus christi perlato. Quin etiam interdum carnium contusarum ac bene pistatarum expresmoni, ante colaturam, addimus micam panis iusculo earundem carnium albquantisper infusatri, cum amygdalis etiam Coritu- sis, superadiecto modico vini granatorum, ariciae vistatum. rosaceae. Id cibarii genus pistatu&contusiim vul-cοηtὐμm nostrum appellare solat, qui etiamnum Potestichthyophagis expiscium melioru carnibus, aristis

146쪽

abieistis eodem pacto praeparari. Proinde quemadmodum calidis de siccis assectibus elixas carnes, elique ita apparatas ac conditas, lirae caravi iam saepe dictu est, offerre solemus sic etiam fri gidis assatas exhibere decet, etiamsi morbus prius acutus fuerit. Itaque viribus imbecillioribus, gallina 1 unior pliasa nata, galli nota,phasiana, vel perdiX,aut ouilla exassabitur Deinde vero puluere cinnamomi tenuissime trito paululum conspergetur ac demum ab igne extracta,aqua rosicea aut vino odorifero nauseatello irroretur, atque ita adhuc calida pi- steturvi subigatur instillato ac perpetuo superinie Expresumcto vino aromatico. Id ita cotussim ac nitidiore lin- qm ηm teolo inuolutum, torculari submittatur, e quo succus extractus ac paululum excalfactus, aegro propinetur,admixto granatorum vel aurengiorum succo, aut saccaro rosato ad gratiam . Nonnulli carnes ex-assandas ratioribus herbulis inferci ut, siue hae sint frigidiores, siue etiam paulo magis calidae, sed hoc . percolatum iustulum ingrati saporis esse solet. At si usqueadeo robustae sint aegrotantium Vires,

ut sine succi expressione carnes exassatas commanducare possint: eas vero minutissime contusas , ac

cultellis duobus conscissas, commode apparabimus, admixtis mali punici granis aut aurengi medulla interiore ad gustum suauiorem Sint autem carnes

Perdix iunior , pullus gallinaceus octo vel ad summum quindecim dierit aut paulo prouectior, turdus montanus, pullus columbinus etiam iunior,ac nondum venerem expertus: atque ubi ad grandi Κ. ii.

147쪽

res aues erit progrediendum: nunquam excedere

hastodellum aut phasiana tam gallinam licebit. Idipsum de piscibus carne solidiore praeditis effcere

par est, rhombo,lucio,perca,vandosia, solea: quorum pulpis cum pane,amygdalis, saccaro rosacea cotu-x, in. . sis,ius album in eundem usum conficiunt quod acta .rie, dem ex albo capi, aut vitulina iuniore a quibusdam sis coquis fieri solet,albam comestionem vocant.

Τenuioris autem fortunae aegrotantibus, vitulinae iunioris frustulum de pectore extractii, minutim conscinditumaciure oratidis aut omphaci,c ditum propinatur, cruris item ouilli expressium,aut eius assati minutissime contrita caro: pedes agnini bene mundati, cuiui vitello &myrepsita fricti:ite avicularum testes iecora, Ventriculi, alae, cere ΙΙa, ita ut iam in victu tenui dictum est apparata:denique caetera quae pro cuiusque regionis cunsuetudine condiri atque instrui consueuerunt. Tine 1ia, Placetis delicatioribus utuntur Itali turtas vocat qui biis gustatu in aegritudinibus biliosis excitet,atque interim corpus nutriant,vire'; ex morbo deiectas instauret: has aute ditioribus apparare ac cofic re solet:quead modulaccaro, melle,amygdalinis,pNneis ac pistacinis nucleis,4 huius generis caeteris praeparare marci panes . quibus utrisque praeter c mune conficied ratione, etiam cotusas melioria auicularu carnes infriare, Odoratisq; herbulis codire solent. Placentas aut tureas coficiunt hoc fere pacto. Sartaginis in huc usu ita praeparatae,Vt operculo cintecta utrinq; cadetes prunas aut cinere calidipesecipere possit fundu medulla adipe,vel butyror eti

148쪽

illitu membrana pastilitia obducut:huic insternutlactuca,portulaca, endi uia leuissime contusas, prius qui de ebullitas,& aqua saccarata maceratas quibus amygdalari& passularu quas corinthias Vocamus, cotulam superinlicitii: Inde vero pulli elixi, aut perdicis carnes frustulatim c5cisas, abiectis ossibus, suo ordine cdsternunt,atq; extendiit rursuque colusis

passulis Mamygdalis,operi ut his odoratas herbulas denuo inspergui, atq; eo quo dictum est modo ap-

Parat actum demum capi, gallinae aut pulli iustulo humectant. Haec omnia, vel omphacio, vel vino granaturum exacuunt gratiora autem reddunt insperse coriani praeparati, myrepsicae, ac cinnamomi Pulvere,aliquot ovorii vitellis excepto. His alterum me branae pastilitiae solita superiniiciunt, atq; operculo testaceo cὁtegui, nec igne remouet, donec mediocre siccitate pasta c5ceperit qua nonnulli cu siccaro rosato pinsere , fundumque sartaginis charta butyro inuncta illinere selent. Quibus per fortunas delicatioribus cibis vesci nolicet:hispanatella varie praeparata Itali propinat, nos offam cui panis optimo iusculo bene madidus fuerit, obiicimus aliis aute pruna,aut Vuaedamascenae, annotinae,uino& saccaro incoctae,aut super caldari Io suffocatae offer utur. Item linguat ouillae vel veruculo tostae, vel suffocatae,vel super craticula exassatae.

Ite vitulini atq; etia arietini pedes, vel bulliti,vel cito uisin nuce muscatafrixi addito omphacio, aut alioeti apa λο pro comuni cuiusq regionis cosuetudine appar ti. Iustula quoq; iii 5 ualescentium gra- ψςμtaspisetiam spissiora confici satis est consuetum addito

149쪽

vno aut altero oui vitello , cum tam illo omphacii, e l aldiusculu,n bro letum nominant:quod aromas oditum nonnui quam tantillo croci condiunt. Proinde, ut huiusmodi aegrotantes aut a morbo conualascentes Acilius edant ac coliciant carnes sibi oblatas: eas minutim contundere oportet: ac iubere ut dentibus optime subigant antequam devorent. Primisqtioque diebus non ab re fuerit diutissime com

sticatarum carnium reliquias aut macina ne ventriculum grauet expuere,earumque tantum substantiam exugere, atque ita paulatim conualescentibus ad consuetos cibos redeundum. Vix enim credas quantum ex ingurgitatione incommodi accidere soleat. Potus con Potus autem in resumptiuo nutriendi genere

ηWic ii ii sinequam varius est, ac pro morborum differentiis etiam diuersus Q ibusdam enim, ut phthisicis,lae- La asini elicis, marasmo atrophia laborantibus, lactis asinini η reces mulcti potu veluti medicam etia imperam . Cuius penuria ad caprinti iaccinti itur .Emedatur autem lac variis modis . Nam si febris suspicio est, cum alui quod plerunq; accidere solet profluuio, tu quide auri, argenti,vel chalybis frustum candens in eo extinguinus. Ac si initium on1b ulcus pertimescitur, saccari rosati puluis lacti infriabitur qui poetus, singulo mane, longe a cibo extuberi debet . Est enim alimento ac medicamento quibusdam. Ru odreliquum est , id magnopere obseruare oportet, ut

nunquam nisi coctam aquam conualescent1bus sisnamus, nihilque praesertim hyeme ac post vehem

150쪽

sumere oportet, mensuraeque sagaci Time prouidendum, ut paululum ac saepius guttur a febris reliquiis adhuc asperum irrorent neque ubertim atque assatim hauriant unde venarum ingurgitatio, hepatis obstructio, ventri sque pronainentia succedit Magis enim in potu delinquere solent ab acutis aut peracutis redeuntes, quam in cibo, aut aliis re bus ad sanitatem commodis. Temperabitur autem aqua pro conualescentis desγderio vel hordeo , vel saccaro, vel pane , vel amygdalis, vel uti videbitur. Vinum autem non sinemus nisi febre omnino ex Vini V .f.

tincta . Cuius si quaedam reliquiae viribus admodum deiectis supersint, alusque profluuio aut m

gna liquiditate laboret: tentandum quidem vinum tenue,oligophorum , multum aqua cocta dilutum, interdum rubellum, nonnunquam etiam album,

atque id in pastu tantilm,4 dum nutrientem cibum assumit . Nam alio dum sitit tempore , reli quisque horis a pastu, ptissanam porrigere tutum

est, vel meraciorem ac dilutiorem poscam Datque aestate interdum oxycratum , si vehementissima ardenti Cnia sitis est quod in declinatione peracutorum morborum aut etiam acutorum accidere solet. Verum id quidem ea lege sinimus, dum nullam esse viceris interni suspitionem certo scimus: alioqui aceto esset abstinendum. Ptissanae autem appellatione permulta ex hordeo praeparata compraehenduntur,quod vel cibo vel Potu exhiberi solet. Etenim quaectaq; iustula exhor-