Quaestiones Ausonianae [microform]

31쪽

num non fuisse. Cetera huius religionis vestigia, quae viri docti reperisse sibi videntur in Ausonii operibus y), aut perso ipsa refutantur aut ex iis, quas inde ab initio disputavimus, facile aliam in sententiam accipi possunt itaque levia omittontes iam breviter argumenta astringamus totius disputationis. Quoniam intelleximus nulli sere rebus certo probari Ausonium religionis Christianae studiosum fuisse, plurimis doceri contrarium, sane non errabimus, si Ausonium eam religionem

professum esse affirmabimus, cui illo tempore cum nobilissimum quemque tum Latinum Drepanium acatum, usonio amicissimum ), deditum fuisse scimus, qui viri unum deum esse

arbitrati sunt, qui et veteribus diis et Christianorum deo pariter dissimilis osset'). Quae sententia eo maxime fulcitur, quod, quae eustelius M delacati religione dicit, ad eadem fere redeunt, quae ipsi de Ausonii explicavimus.

DE AUSONII STUDIIS VERGILIANIS SCRIBITUR.

Quartum post Christum saeculum cum aliarum rerum tum artium atque lithserarum ruinae manifestissima praebere documenta neminem fugiet et omnibus in libris, qui aut de rebus illo tompore gestis aut de studiis Romanorum scripti sunt, accuratissime expositum invenies Maxime autem omnium friguit ars poetica, quae cum rhetorum studiis artissime coniuncta scholae excercitationes summopere redoluitq). Itaque, quamquam viri exstiterunt, qui carminibus ex Augusti potis-

sicut Idyllii XI. srs 88, quo verbis ter deus unus modo utitur, ut exemplum ternarii numeri asserat, id quod ad religionem eius minime attinet etc. Cf. Praefatio em ludi septem sapientium praefationem Idyllii XII. Tschnopaegniij praelationem tertiam pigriummntum.

32쪽

simimi aetate relictis operam navante novo quasi lumine poemata sua illustrare studerent, tamen ipsi vitia, quibus totum illud saeculum infectum erat, vitare non potuerunt tantumque afuit, ut animi eorum operibus illorum poetarum inflammati maiorem impetum sumerent, ut ipsi imitantes et describentes verborum et rhythmorum similitudine etiam ingenium illorum

s aequaturos esse Sperarent et quamula eleganti sermons inopiam sententiarum oecultare vi possent. Deinde raro ad maiora opera posetica perficienda aggressi saepissime parva carmina ad quasdam occasiones apta composuerunt, quibus imperatores, cognatos, amicos, collegas celebrarent, Opera sua conimendarent, res undique petitas enumerarent atque eXPonerent l.

Quodsi videmus iam Augusti imperatoris temporibus poetas

clarissimos et arte maxime insignes, sicut Ovidium, non dubitasse ex operibus aliorum poetarum vel priorum vel aequalium levi mutatione facta vel omissa et argumenta et versus integros

et vocabula desumere atque imitari ); deindo si idem ab omnibus fere poetis Latinis factum esse intellegimus, quia lingua Latina a metro vel hexametro dactylico nimis abhorruit non mirum est, quod hoc quarto saeculo imitandi et describendi

studium usque ad ultimum finem, centonem dico, processit. Praeterea enim hoc tempore et pulcherrimum habitum, si quis poemata sua aliorum flosculis quam maxime coloravit nec tota eruditio ac disciplina aliud quidquam sectata est, nisi ut iuvenes, qui erudiebantur, summopere ad hanc imitationem idonei essent, quam ob rem pulcherrimos veterum poetarum locos memoriae infigere et usque declamare debuerunt'. Quarum rerum luculentissimus testis est Ausonius, quem, quamvis ab aequalibus et imperatoribus et amicis laudatus sit, quamvis peribus priorum poetariin studuerit, quamvis fere omnes aequales ingeni et doctrina superaVerit, tamen, quod attinet ad virtutem poeticam, versificatorem magis quam poetam esse nobis confitendum est. Nam etiam pulcherrimi loci

Mosellas, nod Idyllio maxime more pie composuit quodque prapstantissimum poetae nostri opus habetur, frigent et fero omnibus carminibus Ausonius prioris aetatis poetas tantopere imitatus est vel versus eorum descripsit, ut, si aliena omnia carminibus eius resecarentur, vix dimitam partem relinqui

IV. 10 pag. 6 sqq.

33쪽

Sed quamquam in hac re summopere cavendum est, ne nimium probando nihil probare videamur, quia non omneS libros, quos usonius ipse commemorat vel quos editores ei notos fuisse tradunt, poetam nostrum perlegisse, Sed nonnullos locos ab aliis notato invenisse recte suspicabimnr, tamen multis locis docetur Ausonium certe novisse et consulto imitatum Hsse hosce poetas Catullum, oratium, Iuvenalem, Lucanum, Martialem Ovidium, Persium, lautum, ropertium, Statium, erentium, Tibullum, Vergilium. Aliorum poetammoperibus Ausonium studuisse quamquam ex quibusdam locis divinari potest, tamen pro certo amrmare nolim, cum Odoindicia perpauca iuveniantur ). Sed omnium maxime usonius in Vergilii operibus versatus videtur fuisse, primum quod centonem nuptialem X versibus vel versuum partibus Vergilianis mutatione non admissa componere potuit, deinde quod multis locis hunc postam laudat 3 eiusque Opera ant aliorum legenda commendat '), denique quod carmina Vergilii indo a primo post Christum saeculo usque ad mediam aetatem semper plurimi aestimata atquo in scholis maxime tractata et deci mala esse neminem fugit. Itaque exposituris nobis, quid Ausonius ex poetarum aliorum carminibus in sua transtulisset,

a Vergilio sano incipidiendum erat-3.

Ut autem eos locos, quos asseremus maxime uno in con- Spectu Ponamus neve saepius eadem verba de similibus rebus

nobis facienda sint, Zingeriti si rationem in universum sequentes

in Ennium sane Ausonius novit, cum duos eius loco commemoret

Idyli XII. Grammaticom. 3 et 17ὶ, sed praeterea una re probatur Ausonium Ennii opera imitatum esse neque ex fragmentis Enniiunis, quae Vahlenius collogit, ullum huius rei vestigium invenimus. Nam Q verbis tranquillo quis labitur flumen Mos. 245), quae ingeritus et split Iat dichtem p. 42 ex Eni Annal vers 177 leni fluit agmine flumen desumpta esse dicit, eodem iure ad vergilii Aon. ΙΙ, 782: leni fluit agmine Thybris resere possunt. Ad Lucretium Ausonius exitu hexametri tela diei, cf. inserte p. 42 alludit et eo, quod Venerem et Aeneadum genitricem nominat, qua quidem re nihil nobis probari videtur, nisi alii loci accedunt. Idem de Afranio dicendum est, quem in prassationibus Technopaegnii et Centonis nuptiali breviter nominat. Epigr. 118, 3. 3. phem extr. 22. ros XXI, 9 Pros. XXII, 13. Epit Her. XIII, 4. d. V 25. raef. Id. I. rae . d. XIII. Praef. Epist. XVII. etc.

Id. IV, 7.

- Ηo loco mihi confitendum est me magnum numerum locorum in

editionibus Ausonii invenisse, ubi tamen modo numeri librorum Vergilii iique saepe parum accurate adscripti sunt. Eosdem sero . Ribbeck auctores et imitatores Vergilii in ed. Verg. Ottonis Ribbeck Lipsiκρ1860-68 et Zingeris gu pae lat. dicht Innabruch 873 laudarunt,

noVos paene nullos attulerunt.

34쪽

primum Omnes locos in certa genera divisos enumerabimus,doinde quid omnino do Ausonii studiis Vergilianis dicendum

sit, breviter exponemus y).

I. numerantur et comparantur ii Ioci, in quibus Ausonius vel argumenta quaedam Vergilii imitatus est vel easdem res similibus verbi deseripsit. Praeter Idyllion VI quod multis locis ad Vergilii Asnoidis librum VI accedit et Ephemeridis extremas parti Versus 22-26, quibus sero idem de somniis dicit, quod orgilius onsidis libri I. vorsibus 283-85 et 892-96, Ausonius maiora argumenta Vergilii nisi in Epitaphiis Horoum non imitatus

est. Quamquam autem non ignoramus usonium ipsum so haec epigrammata a philologo quodam Graece composita in sermonem Latinum transtulisse confiteri tamen poeta OAter, qui in vertendis carminibus Graecis magna semper libertate usus est, etiam in his epigrammatis saepius ad Vergilium

videtur respexisse '). Huc accedit, qu0d complures loci horum epitaphiorum etiam, quod attinet ad vocabula ipsa, accuratissime ad Vergilii vorsu respondentq) Quare conferas: Aus Epit Her. VI, 3 cum Verg. Aen. I, 24 sq. Aus. Epit. Hor. IX, 3 cum Verg. Aen. III, 331 sq. Aus Epit Her. XIII, 1 - 2 cum Verg. Aen. VI, 11 sq. et 49 sq. us. Epit. Hor. XXIII, 3 cum Verg. en. II, 55 7 sq.; us. pit. Her. XXVI, 1 cum Verg. Aen. Ul 32 sq.; us Epit Her. XXXV, 10 cum Verg. Georg. III, 89 sq. potissimum Aus. Epit. Hor. XIX, 1- cum Verg. Aen. III, 13 q. 22 sq., 45 sq. 62 sq. ubi verba utriusque poetae simillim sunt. Ad minora argumenta Vergilii respoxit et aliis orbis ea narravit Ausonius hisco locis: Mars appellatur Geticus Verg. Aon. III. 35 et Aus Epigr. I, 7.

Rationem modo eorum carminum habui, quae ab omnibu Vergilio vindicantur,aclogarum, Georgicon, Aeneidis cetera enim iam Ausonius ipso Vergiliana se non habuisse confitere e videtur, quod eorum Versus in centonem nuptialem non admisit Ausonii Idyll. XIV-XVII. cum Riesio Anthol Lat. pars prior laso. II. praef. VIII. facere non possum, quin genuina habeam. De Ausonii studiis Vergilianis, quas ad artem metricam pertinent, conseras RahΗium, de re metrica Ausonii

35쪽

Mortuis munera quotannis persolvenda isse dicitur: sem. Eol. V, 7; en V, 3 et Aus iraef. ar. 6. Mors iuveni cum flore languescente comparatures Verg. Aen. IX, 33 sq. t us. Par. XXIII, 15.

Animas mortuorum voce ciere funeris esse instar narratur:

Verg. Aen. VI, 50 et us. Pros. XXV, 6; Praef. Par. 10. Eadem praecepta de agricultura dantur Verg. Georg. Ι, 00;230 trans. d. VIII 8. 12. Rhodope et Pangaeus coniunctim nominantur, Verg. Georg. IV, 46 stous Mos. 158. Ismarus vini ferax osso dicitur: Verg. Georg Π, 37 sq. et Aus Mos. 156 sq.Rhenus bicornis nominatures Verg. Aon. VIII, 727 et inus. Mos. 436 sq.Fluvius . appellatur corniger Verg. aen. VIII. 77 et inus. Mos. 469. Rosaria Paesti commemorantur Verg. Georg. IV, 11 et Aus. Id. XIV, 11. Abydus ostreis abundare traditur Verg. Georg. I, 20 et Aus. Epist. IX, 29.

Adiectivum Doricus usurpatur pro adiectivo Graecus Verg.

Aus Epist. XXIV 35. Similibus verbis Ausonium sententiam quasdam sergilii

narravit hisce versibuR: Verg. ea. X, 50 sq.Nescia mons hominum fati sortisque futurae Et servare modum rebus sublata secundisi Aus Clar Urb. VI, 3 sq. Capua Fortuna variante vices quae freta secundis Nos civit servare modum. Verg. Aen. VI, 443 sq.Socreti celant calles et myrtea circum

Silva tegit;

Aus. d. VI, 2. Myrteus amentes ubi lucus opacat amantes Verg. cl. III, 10 sq. y)Dic quibus in terris inscripti nomina regum Nascantur flore et . Aus. Id. VI, 8 sq.Quorum per ripas nebuloso lumine marcent Fleti olim regum et puerorum nomina flores ' Vide, quas ademigius ad hunc locum notaverit.

36쪽

Verg. Aen. VI, 448 q. . . . . nunc semina Caenotis Rursus et in veterem fato revoluta figuram Aus. Id. VI, 19 sq. . . . . ex gavisa virili Maeret in antiquam Caenis revocata figuram Verg. cl. VI, 46. Pasiphaen nivei solatur ampre iuvenci Aus. Id H, 30. Pasiphae nivei sequitur vestigia tauri Verg. Aen. II, 8 et 69. Si quis ebur, aut mixta rubent ubi lilia multa Alba rosa talis virgo dabat ore colores. Αus. Id. VII. ad piet de Bissul imagine 5 et Ρuniceas confunde rosas et lilia misce Quique erit ex illis color aeris, ipse sit oris. Verg. en VI. 325. Haec omnis, quam cernis, inop inhumata quo turba est.

Inflotaeque iacent inopes super arva cater Vae. Verg. Georg. II, 103 sq.Sed neque quam multae Species nec nomina quae Sint, Est numerus; meque enim numero com Prendere refert. Aus. Os 7 sq.Sed nequs tot species obliquatosque natatu . . . ΝOminaque et cunctos numerosae stirpi alumnos Edore a S. Verg. Aen. II, 82.

Inter opima virum leni fluit agmine hybris

Ast hinc tranquillo qua dabitur agmine flumen

Verg. Aen. VI, 32 sq. Daedalus)Bis conatus erat casus effingere in auro, Bis patriae cecidere manu S.

Conditor Euboicae, casus quem fingere 'im auro Conantem Icarios patrii pepulere dolore S. Verg. Aen. VI, 859. Tertiaque arma patri suspendet capta Quirino. Αus. Id. XII, de hist. 15.Τortia opima dedit spoliatus remoricus ars.

37쪽

Verg. Aon. IV, 215.

Et nunc ille aris cum semiviro comitatu Aus. Id. XII, de hist. 22. Barbarus est Lydus, bella Geta, femineus Phryx Verg. Aen. I, 701. Haut Ligurum extremus, dum fallere data sinebant Aus. Id. XII, de hist. 23. Fallaces Ligures nullo situs in preti Car. Verg. Georg. II, 121. Velleraque ut foliis de poctant tenuia Seres pΑus. Id. XII de hist. 24. Vellera depectit nemoralia vestifluus Ser. Verg. cl. IX, T. Ecce Dionaei praocessit Caesaris astrum Aus. Eclog dist de iisd mensib. 13. Inde Dionaeo praefulgens Julius astro Verg. Aen. II, 750. CerVOm aut puniceae saeptum formidine pinnae

Aus Epist. IV, 28 sq. . . . . cer VOS

Circumdas maculis et multa indagine pinnae

Verg. en V, 20. Proximus huic longo et proximus intervallo Aus Epist. IX. 26. Ρroxima sint quaeris, sed longe proxima multo

Ex intervallo

Verg. cl. ΙΙΙ, 7 sq. em erit unquam

Illo dies mihi cum liceat tua dicero fata

Τors fuat, ut, si mihi vita suppetet, aliquid rerum tuarum quamvis incultus expediam etc.

Dixerat illo aliquid magnum vimque affore verbo Crediderat te.

Aus Epist. XXIV, 1. Grando aliquod verbum nimirum diXimus, ut Se ... Verg. Aen. IV, 584. Sol)Ε iam prima novo spargebat lumine terras Verg. Aen. I, 183. Extulerat lucem referens opera atque labores Aus. Por. Il. XI. . Spargebat terras referens opera atque labores.

38쪽

Lovius mutatos hos invenies: Verg. cl. VII, 35. Nun te marmoreum pro sumpta fecimus at tu etς.Αus. pigr. 5 l. Nunc te marmoreum pro sumptu fecimus at cum etc. Verg. Aen. I, 11. tot adiro laboros Impulerit. Tantaene animis caelestibus irae Aus Epist. Her. 27, 9. Pro facinus Tantaene animi caelestibus irae 3

Tertia dum Latio regnantem viderit aestasAus. Temp. imp. XII. Caes. 8.Τertia vos Latio regnantes nesciit aestas Verg. en IV, 11. Tergeminamque Hecaten, tria virginis ora Dianae, Aus. Id. I, 8.Τergemina est Hecate, tria virginis ora Dianae Verg. Georg. I, 208. Libra die somnique pares ubi fecerit horas Aus. Eclog de rat libr. 31. Libra dio somnique pares determinat horas Verg. en I, 324. Aut spumantis apri cursum clamore prementem Aus Epist. IV, 30. Aut spumantis apri cursum clamoribus urges Verg. Aen. VII, 26.

Aurora in variis fulgobat lutea bigis

Aurora in croceis fulgebat lutea bigis.

39쪽

III. comparantur ii versus, qui et apud Vergilium et apud Ausonium ab iisdem vel similibus verbis inelpiunt.

Verg. - Ι, 1. Arma virumque cano

Aus Epigr. 137, 1. Arma Virumque docens Verg. en X, 507. O dolor atque decus Aua. Parent. IX, 24. Et dolor atque decus Verg. cl. V, 34. Tu decus omne tuis Aus Pros XXIV, 11. Tam decus omne tuis Verg. Aen. I, 33. antae molis erat Aus.Clar.Urb. XIII, 15. Tantae molis erat Verg. Aen. IV, 13. Degenere animo timor arguit Aus 1d. IV, 26. Degeneres animos timor arguit

Verg. Ecl. X, 53. Nunc oblita mihi tot carmina Aus. Id. IV, 2. Quando oblita mihi tot carmina

Verg. Aen. VI, 887. eris in campis Aus. Id. VI, 1. Aeris in campis Verg. Aen. VI, 51. Errabat silva in magna Aus. Id. VI, 5. Errante silva in magna Verg. cl. VI, 46. Pasiphaen nivei iΑus. Id. Vt, 30. asiphaen nivei Verg. en XII, 254. Facta nube premunt Aus. d. VI, 2. Facta nube premunt Verg. Aen. VII, 578. errorem ingeminat Aus. Id. si 82. Terrorem ingeminat Verg. Aen. VI, 40. Largior hic campos asthεr Aus. Mos. 12. Purior hic campis aer Verg. Georg. IV, 524. Gurgite cum medio Aus. Mos. 99. Gurgite do medio

Verg. Aen. VII, 382. Impubesque manus Aus mos 205. Impubemque manum Vorg. Georg. II, 173 SalVe, magna parens frugum Aus mos. 381. SalVe, magna parens frugumque Verg. Georg. IV, 373. In mare purpureum Aus Mos. 467. In mare purpureum Verg. Aen. V, 560. re equitum numero turmae Aug. Id. XI, 80. re equitum turmae es pag. 6.

40쪽

30 .

Aus. Id. XV, 14 Iras, insidiasque . . Verg. et III, 1. Aurea mala decem Aus Epist. VI, aurea mala, heon, Verg. Aen. IV, 163 Dardaniusque nepos Aus Epist. VII, 13. Dardaniusque nep Verg. Georg. IV, 111. Hellespontiaci Aus. pist. IX, 29. Hellespontiaci Verg. Georg. IlI, 91 Martis equi biiugos Aus Epist. XXIV, 17. Martis equi stabuloque Verg. GeorgesII, 36. Contenta cervico trahunt Aus Epist. XXIV, 22. Contenta cervice feram Verg. Ecl. I, 54. Hyblaeis apibus Aus Epist. XXV, 12. Hyblaeis apibus Verg.Aen.VI, 628; VII, 323,47I VIII, 541. Haec ubi dicta dedit Aus Per Il. VII, 1. Haec ubi dicta dedit.

o. comparantur ii versus, qui apud utrumque poetam in eadem vel similia verba exeunt.

Verg. Aen. VI, 51. Tu regere imperio populo Romane memento Praef. ad Theod. 21. Τ modo te iussisse, pater Romane, memento Verg. Ecl. Ι 8.Αgrestem tenui meditabor arundine musam Aus. pigr. Ι, 13. Et commutata meditatur arundine carmen Verg. en. III, 483. Fert picturatas auri subtegmine Vestes Aus. pigr. 36, 1. Sive probas Tyrio textam subtegmine vestem Verg. Georg. I, 23. Et laetae pecudes o ovantos gutture corvi Aus Epigr. 76 5. Gallorum cantus et ovantes gutture cor VOS