Aldi Pii Manutii Institutionum grammaticarum libri quatuor. Addito in fine De octo partium orationis constructione libello Erasmo Roterodamo authore ..

281쪽

LIBER

Quae sitnt antecedetia huius relativi quot'vn'.duo.

tres. quatuor. quinq;. sex. septena. octo. nove. de rem. viginti.centum mille,& reliqua numeralia. eius redditiuum est tot. dicimus 3c totidem. . Quonis quae antecedentia habet8primus. fecitdus. rernus.quartus. qntus. decimus. quinquagesimus.

centesi mus,millesimus. ut tu es primus in hac Πη be,quotus ego domi meae. Ponitur etiam quotus pro quot. Martialis,dic quotus es, quanti cupias cmnare 'pro quot estis. sed proprie ordine resertquod indicant nomina ordinem significantia,per quae respondemus iterrogati,ut quota hora este Prima,aut secunda,aut tertia. Sic litur respondeamus,necesse est. quare sic haec nomina praecesse rint,non licet ea referre per quotus e ut eo cubitu hora tertia, quota, vel vitii. hoc& sinusqnam memini legere apud doctos,tamen quemadmodum e qui dixerit, quotum annii aetatis agebat Cato, quando graecas discebat literas elicet respondere sexagesimii,& per huiusmodi nomina, sic etiam licere arbitror ex contrario haec eadem nomina per quotus referre sic icipio hyeme lucubrare abnora octaua, quota PIynlus secundus,cum tardis/sime surgeret cubitu,incipiebat .non tamen etiam sexta, quota ille Lepe. Incipiebat autem lucubraν 're a vulcanalibus, .

Frennis de quo meminit Priscianus c nam apud

auctores non legi, sed sic ubiq;,quot annos natus es equorum annum aetatis agis quot annos e se quae habere antecedentia potest Zanniculus. bientiis,vel bimus. triennis,vel trimus, quadrienis, vel

quadrimus. quinquennis decennis, ulterius nole

ut hoc vinu est bimi aut decentiquotenis e filius tuus, vel meli'. quot annos nax est 'ius tuus.

282쪽

motenus,quo usus est. M. Tul. Ad Atticum dicen

in ripa nescio quotenorum iugerum, quae habe re antecedetia debetesinguli. bini. temi. vel trini. quaterni, vel quatrini. quim. seni. septeni. octons. noueni. deni. viceni. quuiquageni. centeni. mille ni.est autem quotenus relatiuum diuisium in pareS numeros, ut boues bini,& quaterni trahut arfltrum,quotenes equi carruca. utimur et his no miras sic, Iulius Caesar legauit viritim trecentos stertios ait Tranquillus,hoc est trecentos viris singulis. Augustus vero Cohortibus urbanis quingenos,legionariis trecenos numos,hoc est singulis. Iquingentos & trecentos. na si dixisset,legauit po Uilo trecentos Sestertios,im trecentos toti populo esse legatos intelligeremus, sed quia trecenos Hixit, singulis trecetos significauit legatos. Sic da, 4to ducipulis tuis omnibus binos colaphos, hoe est duos singulis. Item viri sobri ac modesti cum idiscumbunt, bibiit ad summum trinos cyathos vini,hoc est uela singuli. Praeterea nomina, quae tatum in numero multitudinis inflectuntur, his nO- , minibus coniunguntur,ut dedi ad te binas aut ternas,aut quaternas literas,cum tu unas tantum miseris, pro duas aut treis,aut quatuor epistolas cu tu unam epistolam miseris. nec dicas duas literas, aut binas epistolas. Sic binas aedes. ternas nuptias pro duas domo.atris connubia dicendum.

Quotuplus q habet antecedentia e simplus, duplus, triplus,quadruplus,centuplus, ut si didisti obolu I

mendico propter Deum accipies centuplu, quo

ruptum non accipies,si pro te impendisti. sed liqe postremu loquendi modii ego non inomini lege

re,nec puto inueniri apud illustreis authores.

Quotuplex quae habet antecedereaeduptis,triplex,

283쪽

quadruplex,ut habeo triplicem vestem,ldest triugenerum, quotuplex non est tibi,sed neq; hoc logi apud illustreis.

C uius cuia cuiu quae habet antecedentia ρnoia, vel pronomina possessiua,vel genitivos substatiuo', ut dic mihi Damoeta cuium pecus e ae netum, vel meum, vel argonis. Cuia est naec domus tua vel Reip. vel herculea. Cuiu fuisse putas huc ensem' hectores, vel Hectoris,vel tuli. sed sic no sunt re rativa, sed iterrogativa. essent aut relativa, si sic liceres, hic ager e meus, vel Caesaris cuia e ancilla.

H ic & haec cuias & hoc cuiate quae habet antecedεtia inomina patriae,ut Romanus. Cassianus, vel gentis, ut Italus. latinus. ut sim Romanus. cuiates erant Catones.& latinus cuias fuit. M. Tullius.

Quae sit relativa accitus similitudinis,oia pdicta,ut sum bonus, qualis tu. similitudo est& aequalitas. Quae sunt relativa accidetis diuersitatis eatiusmodi &alteriusmodi. visum albus,&coruus est aliuis, modi.dissimilitudo est. Quot modis pontitur supradicta noIa in oratione 'multis, sed frequenter tribus. Iterrogative. Vt Sed vos qui tandem quibus aut venistis ab oris e& qagen hoc hominue Relative,ut Sum pi' Aeneas, raptos qui ex hoste penateis Classe veho mecufama super arrhera notus. infinite, ut Qui sint ve/ri amici,plane ignoro.& sic malis,& caetera re

latiua accidentis.

A nimal quid,& Virgilius quis quare non dicimus equia quis & quid nunquam relatiue,sed vel infini

te,vel interrogative ponuntur. De interrogatiuis.

q Vod est inteirogatiuum nomeρ quod rei . dubiae,vel lana dubiae postulatiuum est ,

284쪽

I n quot partes diuiditur in Gas. in iterinatiuum substantiae,& in interrogatiuum accidentis. Quae sulit interrogatiua substantiae e qui quae quor, dc quid,& uter. iQuae sunt interrogatiua accidentis qualis. quatus..quot. quotuS.&caetera relativa accidentis.

uid interest inter quis,& uterest duo fuerint,dices quis,dc uter tuo arbitram,ut quis vel uter oculoyrtuorum melius videt8Si vero plures, quis tin, urquis ex tuis digitis est longiorenon etiam uter. Dibemus ne semper respodere per eunde casum, Per que iterrogatio facta fueritemaxime. ut inua puellam amauit Achilles in Troia prouincia ρ Poluxenam. Quis tibi videortaeque miser, atq; ego uim. Cui inuidebat Thraso miles 'Phedriae riua. it. I.quo amata iit Galatheaeab Aci,& C yclope. marum rerum non est inquam satietas e diuitia. tum.Interdum tamen non licet respondere per eundem casum, ut si rogeris,quotenu es trespono deas potius centum annorum, quam centennis, quod nusquam legitur. Item quanti emptare Par uo.& Cuium pecus Paegonis, aut Philodae. & si lagituristat .cuius dicis esse hos libros emeos. De distributivis.

Vod est nomen distributivum e quod ei hq distributionis nota, seu signum. In quot diuidit pies disti mutiuii nomene

in duas. in affirmatiuit,& negativum,& sunt haec. Quisq; ambo affirmat, quicuq , atq; omnis. utero Nullus nemo negant. etiam coniungito neuter. rQMem casum voluntegenitivum pluralem, vel ablativum,accusatilium ue cu praepositione, ut nullus

discipuloru vel ex discipulis, vel inter discipulos Iegit.dicimus etia nullus distipulus. sic uterque γε

285쪽

o i LIBER Tveratum,&vrerq; parens. E. I. De parti tuis.. Videst nomen partitiuum 3quod partem γq trahit a toto,cum quo partitur, dc cu eo debet in genere concordare . ut hominii aliqs alieni appetes,alisis sui piusus. dc sunt haee.. Quilibet,& quida atq; Aiquis. quicu*.alius. quis. ,

Uter. uter simul alteruter.numeralia ut unus.

Sed distributivum.partiti m.diuiduum synoni ma esse existimo. Quot in patetitione esse debentetria.pars.totum.& lquod pars regat totum,ut literarum tuarum unae

sunt eloquisae,alterae humanitatis δc amoris plenae. sit etiam partitio per prolepsin,de qua dice νmus,cum de figuris tractabimus. o uilibet non ne significat id,quod omnis,seu cun

ctus ensi,sed unu queuis de multis, ut accipe que libet horii libroyMi.Vnum quemvis,dc non queo seu omne. Poetae tu pro Omnis ponere videntur.

Ouidius. Pollicitis diues quilibet este potest. qui. libet,idest unusquisque.sed proprie particularis est dictio. Quilibet igitur & nullus no sint cotraria,

vi putat dialectici aetatis niae, sed Ois,dc nullus. .. Desisti uctione notativi,& caeteroru casuum. ominativus,& caeteri casus iunguntur gen nitivo possessive,ut. JH. Tul. Romaae eloquentiae princeps,atq; is idem patriae ve/tus pater.&. T. Liuium lacteo eloquentiae fonte manantem patavinitatem quandam redolere dis , xit Asinius Pollio. Item adiectiva nonnulla genis titiuum admittiit,ut plenus rimarum .diues ψpum. diues pistat vestis & auri. Peritus. doctus iuris. Ignarus .inscius. imperitus reφ. Cupidus honoris

appetes alieni sui Prosiasiis. Non est aduersiis. im

286쪽

D litiuo Adiectiva sic.facilis,utilis amicis. grauis. da mnosus hostibus. carus,gratus,amicus ommitius. Inimicus nemini,& musta huiusinodi. A ccusativo iunguntur adiectiva sic. populabundus agros. os .perosus ini micos.expecte,qui me nil uua visurus abisti.&caetera i rus,cu panicipia esse desiniit amissione Nis,& accusativo iunguntur. A blativo iungimtur substantiva sic,doctrina homo seria.floris; vir lacudia. egregia indole puer prae/stati corpore nymphae. virgo egregia larma, atq; aetate integra. Hercules magna vi heros,atq, cosilio.nihil istae onus est arte. dicimus et dux n is opus est. Adiectiva sic,plenus fide. clarus. insignis fama.Ennius ingenio nobilis, arte rudis. secudus ab rege &nulli pietate secundus. alienus a vitiis. dignus nonore. idignus laude.magnus doctrina. lasius labore assiduo dc Iassus cura, dc confectus. . 'di id genus abunde multa. De participiis.. Vid est participium e pars orationis de l q cIinabilis,partem nominis capiens,paretem verbi. Quare inuentum est participium, ut loco verbi obliquis casibus intransitive adiungatur. quia cum no γuint obliqui casus adiungi verbis inuasitive, Io eo verbi subit participium, ut Pristianus ait. ut bonus homo loquebatur. boni hois loquentis ora tionem audiui. bono homini Iequenti dedi.bonuhominem loquentem audiui. 1 bono homine to νquente accepi. quia n6 licet dicere boni hominis

sciquebatur co verbi Ioquebatur subit loquetis Ivarucipiti Rem ut oratio breuior sit,& dilucidior r iii

287쪽

TERTI Us 'sau impexus, a morior tamen debust eri montusi quod proportio magis exigebat Pristianos teste, quia lapinum est oritum,quod etia indicat Mo I riturus, sed facit mortuus geminato.u. quia in x nullo abo participio inuenitur. ius unde formaturea genitivo sui praesentis participii mutado tis in diis, ut amans amatis. legens . legentis.osculans Osculatis.us in dus sit amadus. leondus. osculanduS.

A verbo activo quot participia derivantur duo.a 'rum praesentis S praeteriti imperfecti temporis

in ns ut amans. i. qui amat vel amabat. alterum tituri in rus ut amaturus.i. qui amabit.

Qua activa non habent participium in ruse quae de

Et cum compositis sunt haec sine cuncta supinis. Comoesto scis stes p restenare,& costrengemis Dispesco per spartire. pirnius. Αsticam ab Ae thiopia dispescens.

Renuo is nui per renuntiare. Respuo is spui Per refutare. Lihgo is xi perleccare. Sugo is xi Persirgare. εχ

Resello is elu p negare,& represser il falso Linquo quis qui spinu eet secudum analogia lictum,unde derelictum per abbadonare,de quo Pristia.Eandem struant etiam regulam liqui lictu ex eo composita reliqui relictum. Lambo bis bi perleccare

ambigo gis sine pierit. & supino P dubitare. t iiii

288쪽

Caluo uis ui per Ingannare. i UI Viso sis si perandare ivedere. Teretius. visam,si domi e. C aetera dicta sut i activis. Α verbo passivo quot participia descedunte duo. alterum praeterm persem & plusquamperfecti temporis in tus vel Ris vel xus, ut amas visus pexusύ ν idest qui amatus visus pexus fuit vel fuerat, vel pactivum, quem amavi vel amaueram, vidi vel videram,pexui vel pexueram. Alterii futuri indus, ut amandus.i. qui amabitur,vel quem amabo. Quae habent unum tantum participium, idest futurim diis Zquar deficiut supinis. quare e quia cum participium praeteriti temporis ictinetur i supino,& mpinum non merit nec participia erunt, quae a mpino nascuntur.& sunt ea,quae pauloante ut ni nibus complexi sumus A verbo neutro quot participia descendunt duo. cunum praesentis & praeteriti imperfecti temporis inns,ut seruiens. i qui seruit, vel seruiebat, altem Muri in rus. ut seruiturus, idest qui serviet, vel 1 quo seruietur. Quae neutra habent quatuor participia e quae habet . passivum in tertiis personis, ut semino , tundo,&aro,& caetera, ut seminans,& seminaturus in acti ua sigsiatioe,& seminatus,& seminadus,i passiua.' Quqe neutra habent tria participia ρ haec. t :Prandeo. cmno. meret. nuboq;; & iuro. quiereo. Et placeo,& pate tituboq;,& gaudeo,fido. Fio quoq;,& soleo,atq; assuesco,atq; audeo iugeri abent enim participium praesentis,praeterire,& futuri in rus, ut prandeo prandens pransus,& pran.

sic reliqua sed prandeo. coeno. iuro etiam in dus sparticipium habenti - . .

Diui

289쪽

TERTIUS

E la tamen vel nullum habet proprium participium

vel onm tantum siens, quod non inueniri inquit Laurentius valla,& si Priscianus ponit, & Dio medes rarissimum dicit. Factus est enim a supino factu, quodaticio est, cuius passivum fuit facior apud veteres. futurus I sum est potius. ut ait Dio medes, quamuis I suo antiquo verbo esse videat. Dod vero non sit futurus' fio, Ofuturus ostendit a prosum,& defuturus a desum. flendus vero barbare dicitur.pro eo docti faciendus utuntur.' A sim etiam ens, quo usus est Caesar,& graeci dicunt, non est iu usu frequenti, nisi apud dialecti/cos, dc philosophos artatus nostrae. A sum vero coposita carent participiis,praeter absum absens. praesum praesens.possum potens, quod tameno/men esse vult Diomedes.

Quae participia praeteriti tenForis tam actionem qpassionem significant'prasus. coenatus. potus. iii ratus. dicimus en tua ego prandi,& coenaui,& prasus,& coenatus sum ficos.& fici pransae,& coenatae sunt a me .potaui.& potus sum aqua, dc aqua pota est a me. ego iuraui dc iuratus sum numina.& numina iurata fuerunt a me. Nereo es rui dc meritus sum per meritare,&militare. Iuro as aut 3c iuratus uim per iurare. Pateo es tui dc passus sum per essere mani/festo. sed passus a pauor euam, dc a pandor est participium. Titubo bas baui di batus sum per vacillare. Quae neutra non nisi unum habet participium equar

carent supinis.&sunt haec. Strideo. sterio. rudo. stridit. micat. testuo. glisco.

Et eonquinisco,& quando dat parco peperci. . .

290쪽

Nicturio. horresco ,& caetera talia, praeter Parturio. esurio.&per ut quaecunq; secundae, Ut caleo,fuerint. sed habent tamen ista supinum. Cum placeo. noceo. libeO. careo. pateoh: . . Tortet.olet valeo. paretq;. doletq;. latetq;. A Luo etiam esset lutum per analogiam,vnde diIu

lum vinum a diluo,in quo missa est aqLa.dc , stat poscalptum. Prisciano teste,nec dicas sculpo perv. non enim dicimus sculptum, & sculpellum per xu sed per a scalprum,& scalpellum, quare scalpta marmora dicendum non sculpta. O sus ab odi esse videtur. Sed osus exosus. perosiis nomina sunt secundum Seruium.& accusetiuo fiagurate coniunguntur. Plautus in Amphitryone, osa sum inimicos meos. Virgilius,lucemq, peror 1. Ouidius, Tedas exosa iugales. Valerius Maxiomus de Scaevola. Perosus enim credo dexteram suam,quqd eius ministerio in caede regis uti oquiuisset iniectam foculo exuti passus est. usurpatur a neutris quadoq; i dus particidia. Oui. ae venii indigne poena dolenda venit. Idem. v iique mihi dempto sine carendus abest.. Strideo es di percigare,&cridare. Sterto is tui per ronfare o roccare. Ster nui vero est a si ei nuo & fignificat q od vulgo dicimus sternutare. Proptius. sternuit omen Amor. Columella. Donec sternuat ouis.

nudo is di per gragliate. sed rudunt eta mnes. unde rudentes dicit, ut sti idorq; rudentum.' Strido is di idem quod strideo. Mico cas cui per giocare alia mora , idest ad digitos,ut baiuli solent. M arcus T ullius Os i a