Miscellanea physicomedica ex Academiis Germanicis deprompta. Tomus primus 1

142쪽

DISSERTATI V.

VI , s quod idem est, Virtus in gen

tali sensu sumta , signifieat potentiam sive saeuitatem rei alleuius, ex quRista res effectum quendam praestat actu vel potentia Vellem nune, ut mihi etiam lieme eademhrevitate exponere sigmificatum animi commotio num sed stultra id opto, nam cum pariter a ria sit acceptio vocum harum , necesse est, ut prin eas ab ambiguitate liberem. Sumitur vero a mus quandoque pro indole nativa . v. g. dum Uirg. l. a Georg. de arboribus et ibit, quod ultura exuant animum Sylveit rem Deinde pro au. daeiae desperationix Synotaymo habetur Rasve. nai Satyri . . ubi avehitur in illos qui iram animum ex crimine sumunt porro , quibusdam animus idem Fane est, ae anima immaterialis rationalis sive mens, hinc ponitur per cogitatin nem,' dicitur, quod per illum sapiamu , tandemaeeipitur pro spiritibus si e materiali vitae aenasuum tineipio, vel, ut Aristoteliei loquvntur, pro brma substantiali sive anima vegetati. va, sensitiva sub eas etiam mihi

143쪽

in praesenti non minu venit , aemediet alias S; ncope animi vocatur Deliquium Restat adhue subiicienda ineudi examinis vox commotionis, ubi noto, eam subinde aeeipi pro simplici motu loeali, quando nimirum aliquid e

spatio in spatium transfertur . . oeulus aut manus alio tempore commovere denotat idem ae excitare v. g. bellum tumultum c. verunt, men hae acceptiones non satis exhauriunt vim

termini nostri, si praedicetur de animo, tunc .nim non iram tantum aut insaniam uti vult Ciacere, sed omnia in universum pathemata & ea. sus impressos, indigitat ex Peripaterieorum Will sique sententia , quam ipsam nunc quoque meam facio. et um inhaesionis commotionum animi statuam, se materiale illud priueipium vitaeis se suum, quod eum Philosopho eius sectatores animam sen. stivam , alii vero spiritum hominis vitalem uti modo monitum, dicunt. Hae enim molecu. Iae, o texturam summe subtilem,in plus quam aetheream, prae cunetis reliquis corporis coliti partibus sunt aptae, ad impressione obiectorum sensibilium suseipiendas transνehendas, imo eum insuper eoneelsam a prima creationis origiae senistiendi , ne altatem habeant , etiam illa ad cognitionem obiecti determinari,' vere perciperea Dat ire, firmiter mihi est persuasum. Ad asserendum vero hoc adigo , quod acii. mi commotiones non in hominem solum, sed bru.ta quoque adant, in quibus nullum aliud prae te hoe activum ptinet pium inesse observatar, a

Patequo

144쪽

quo emedius hie possit sperari. SoIidae namque a

te non minus quam fluidae , quascumque etiam in ipsis nobis oncipiamus configurationes' me- canismos , propter nimiam materiae erassitie ineptissimae manent manebuntque, quicquid etiam de illarum singulari plane conserinatione quidam e recentioribus omnientci quandiu enim corporeitas a crassuries a sensu incurrens in ipsis deprehenditur , nulla figura , seu sit sphaeri ea , seu cylindrica , elliptica , triangularis, ubi ea , ex ag naheptagona , polyedrica ,' nescio quae non alia, i se aut sola , ad sensum perficiendum erit apta Manet itaque ineonculta opinio nostra de primario animi commotionum subiecto , absolute speetato nihilominus si in homine eae considereniatur, negandum non est, plerumque concurere mentis cooperationem , veluti qua motus eiusmodi animae sensitivae sive spirituum solenniter determinantur, corriguo tu , a compestantur , idque si acciderit , vix umquam extra orbitas egreditur impetus illorum. Accidit tamen itandoque , ut dictamini reetae rationis repugnet anima haec materialis ' fraenum a ratione iniedhum non modo mordeat , sed etiam alei trando contra has hahe nasci easdem rumpat hine equi effrenis ad in sta quaquaversum feratur hoc igitur si contingat , non solum omnes funestiones , a spirituum , motu dependentes , turbantur , sed sanguinis rivugreliquorumque humorum cursus quoque in ἀναξία eadigitur , ae ipsi animae rationali simul alteratio. ne notabiles indueuntur ramo si tamen illa plane superior facta , hane captivam ducat , miserrima

omnino iit hominis conditio , quia eo ipso bestiis

145쪽

non tantum simillimum redditur animal rationale, sed etiam deletius longe evadit , ratio namque bouialis facta, ad omnem exe e Tum ducit sunt verisba Millis de Anima frui . . p. 6 . Praemissis his nunc animi commotionum foris malitatem, seu ut elarius loquar , notionem, qua mihi illas cincipio , tradam : quod vix commo. diiis fiet, quam ostendendo, universa pathemara, quocunque etiam nomine veniant , commode tria

duas elages dispesti posse. Aut enim in illis spiri.

tus circa obiectum aliquod versantur bonum , aut ei rea malum bonum si fuerit , delectantur illo, hine semper ex interioribus seruntur ad exteriora , seu ut stylo retentiorum id emeram , ab intuitu obiecti grati in latere nimis expanduntur: malum veto reformidant, adeoque dum istud fugiunt,

sese ex partibus exterioribus recipiunt ad interio. ra , vel si mavis , eorum elate eomprimitur ac

quas figitur. Effectus igitur animi commotionum oecurrit in spiritibus , hoe vel ii Io motu agitatis semper tamen ille diversus h. e. plus Uel minus talis existit, o solum pro obiectorum malitia bonitate

diversa , verum quoque prout haec mala vel bo. na aut sunt praesentia , aut futura , aut praeterita. Praesentia quidem omnium vehementissimum motum in illis concitant qualis etiam non raro est , qui a futuris excitatur , si nimirum prope immineant Quod si vero e Ionginquo saltem appareant , notabiliter etiam infringitur impetus: magisque adhue in praeteritis, utpote quae motum

impertiunt omnino mitissimum , imo haud raro

penitus contrarium. Alter

146쪽

Alter enectu notatur in sensatione ac reste. xione super obiecta , unde post hae resultant ideae variae , quae subinde diutissimae ct per longa satis spatia impressae manent, ac iterum iterumqu repraesentantur , adeo ut talia subiecta nil aliud cogitent aut loquantur , nisi animo infixam hanc ideam, maximaque saepius cum pertinacia ac morositate adversus omnes , qui contrarium defendunt , pugnent. Alio tempore minus infixae haerent impressiones , sed brevi interposita mora cunctae rursus dimittuntur , se ut ne tantillum restit et , quod Memoria suo tempore reddere possit. Sie uti vero in priori casu vix aliter fieri potest quin summa inseratur iniuria functionibus cuncti 1, ex commotione ista spirituum summa : ita in altero aut penitu nihil sequitur sinistri , aut tam

celeriter omne dissipatur iterum, ut non mereatur eonsiderari.

Tertius effectus in fluidis corporis partibus te manifestat , quae quandoque exagitantur sum. mo cum impetu per universum illud move tur, si ut inde e tumeant solum notabiliter vasa vel ab ebulliente nimium sanguine, aestus maemorragia gravissimae nascanturo Ab aliis plane contrarium accidit, nempe stitur humorum motus, imo textura uiditas nativa ab ipsis simul tollitur, unde facies palleseere is motus

organon contremiscere, corporique universo extremum non raro periculum imminet.

Quartus flectus in solidis conspicitur parti. bus , imprimis nervis re fibris motricibus , quae

distenduntur , moventur , ac concutiuntur saepe

gravissime , ab huc vel illuc uentibus spiritibus.

Hinc

147쪽

Hine oriuntur , nobis instiis,' saepe invitis,

mirae istae , solennes tamen , oris , manuum ripedum , pluriumve internarum partium comm ticines , e. g. ut indignabundi , cum impetu pedes allidamus terrae gaudentes, cum iubilo subsuliemus, erectisque iupra caput brachiis cachinno sol. Vamur . Oerentes , frontem corrugemus' suspiria duc mus frequentiaci timente fugiamus, cum tremore artuum; irati , furiis agitemur; rem despicientes , labia α nares contorqueamus, imprimi oculos ad quas vis perturbationes ita pene solemniter consor me mus , ut ex illis nostri

animi sensa legi ' quasi in speeulo cerni ab ad. stantibus prudentiorioribus facile valeant. Quid, quod insuper facto hoc spirituum impetu , indeque orta fibrarum commotione , circumfluentes humores nunc urgeantur ac trudantur quaqua verinsum , nunc versa vi e , a contrario spiritu uni suis

κum retrocessione a peripheria ad interiora , constri stis fibris S tubulis, in suo motu impediantur, imo penitus sistantur. Sed ne quis sorsan pro figmentis di mero in genii lusu habeat, quae modo de animi commotionum formalitate disserui , experimentis quoque rem declarabo, prius tamen nomina praecipuorum horum an ectuum erunt recensenda Se affectu nimi, qui ire obiecta gratum . illudque prae .sens, vernantur , sunt imprimis Ira , Gaudium, Voluptas, Amor cum fruitione coniunctis qui bonum obiectum , futurum tamen , habent , nci. minantur Spes ' Desiderium e. Ingrata prae.

sens idea in Terrore, Dolore, odio, Tristitia, In-xidia , Desperatione; futura inmetu, Audacia

148쪽

daei deprehenditur Praeterita denique obiecta

mala itidem voluptatem ac gaudium , Xulta . tiam , c. bona vero dolorem' tristitiam eon. citant, c. Cuncta igitur, quae in praecedentibus

de dupIiei motu spirituum , aliisque effeetibus exinde oriundis monui, facile de singulis his pathe. matibus comprobari possent, nisi nimis prolixum id esse , sumet proinde demonstratio in ira

terrore , tanquam commotionibus omnium impetuosissimis. Prodeat hinc homo ita suffusus , sive enim in illo species ruborem faciei subito excit tum , sive oeulorum micationem , sive vultum. horridum , sive musculos per totum corpus in sultantes , sive pulsum magnum re vehementem in arteriis concitatum , ve sanguinis profusionem non raro satis enormem , ex vasis ruptis natam, sive alia plura Symplomata , ubique sane reperies , quae nisi praeconceptae opinionis peplo penitus fueris occoecatus , elare ac distinete, prae diei spirituum ex interioribus ad exteriora Gatus , deae furiosae ipsis impressae , agitationis sanguinis impetuosae , commotionis S co astri iactionis fibrarum signa , suggerunt evidentissima. Ne aliud quid , nisi retrocessionem QR gam spirituum ex peripheri , ideam maxim timidam ae desperabundam, sanguinis motum in. hibitum eiusque coagulationem factam, tandemiaque fibrarum vel rigescentiam , vel tremul misi. brationem, deprehendes in homine terrore percul46o, utpote cuius genae cadaveris in modum pallescunt, manus , Pede , motusque organa reliqua

149쪽

rigent aut tremunt, sanguis tardius aut plane non. circulatur, diaphragma uno sed lento tenore ubici

de deprimitur unde suspiria formantur lae. mitus re piratio grauior fit , lingua torpescit

saliva iaWiscatur , o x faucibus haeret , ut reliqua taceam concomitantia aut consequenticis m. Cum itaque , uti iam ex parte monitum est, vim hane Medicam animi commotiones in omnes corporis partes exserant, adeoque ex morbis humo .

eum no solum , sed solidarum quoque partium ae spirituum plures potestatem eius agnoscant, seseque fastibus his lubenter submittant , de singuli his necessum est differam fusius ac specialius. lneipiam ab humoriba , di quidemit imo illorum motu deficiente. Q at notius est , quam a Gaudi , Laetitia , Iubilo , Verecundia , similliabusque aste Et ibu , pallidum faciei colorem cur

roseo ac vivido pene in momenta mutaris inoario ex alia causa mihi provenire videtur , quam quod torpestens sanguis ad rapidiorem dispona tur motum , per agitatos ab his patheinatibus, α antini commotionibus spiti tus Ast semper maianis conspicuus sit me et u hie, pro maiori vehe.

mentia commotionum praedictarum, adeo ut nocimirum, si sanguis in articulationibus stagnans Arthritidemque aut odagraemio illis producens, Irae benefiei fuerit excussus quandoque J i de oriundus dolor consopitus , catus exemplum habet Hirs. I. P. . ora de tro summe cida. grico, ipsi par xism iniuriosis verbis a militeia contentionem vocato, quiue ut isto tempore vix

peia

150쪽

pedes de loe movere poterat, tame , exinde ira incendebatur tanta, ut de Iecto subito surget aei erines iurgiosi aretagonistae involare habilis redisditus fuerit . Simile quid refert echisnus obsPHs Med. p. 46 . de podagrico tubicine e X ve. hementi patiis affectae ad lecti postes allisione, amedi eastro nequam facta , in iramin furorem rapto , eiusque ope e tempore sanato omittam alia exempla , qualia idem Autor i. c. refert de diversis belli dueibus , podagrico paro xysmo libe

ratis , eo momento , cum in aciem cum hostibus

esset de stendendum illis namque non est piis eum ex his satis appareat , pravos humores , r. miter licet impactos, effreno illo pirituum motu e sedibus suis fuisse deturbatos Nec aliud quid e sero annotatur in motu suo impedito, nam ct i Ilud per vehementes animi pas. siones ex voto quandoque ad motum disponitur veternusque illi inhaereos, hae animi pathematum asperitate ex utitur laudum id cognoverunt Μedi eorum Principes Nippocrater Galenus, dum stigidis morbi iram remedii loco laudant; quo sum etiam spectat consilium Cratonii L. 6. Const. Illustri cuidam tineipi paralitie datum , cui inter alia levis excandescentia commendatur. Et ne sola speculatione inniti assertum hoc appareat , uexperimentari Horsius I. 3 COU. Ep. s. h. ab Hii dano sibi communicatum refert , quendam virum a tribus annis paraliticum , cum nocte quadam urbem, quam inhabitabat , ab hostibus aptam intelligeret , e vestigi in tantum furorem actum esse , ut cum civibus suis pugilaturus e lecto pro-