Geographia generalis sive descriptio globis terraquei ... exhibet Johannes Christophorus Knaus

81쪽

OU RAPHIA GENERALIS

Descriptio Globi Terrestris

aqua permisti. 1 ἱ

CUm nulla sit litterarum Disciplina .

qua non tam variae sint doctissimorum hominum, tamque discrepautes sentenu ut certum quid satisque exploratum ai*- cognitum plane nihil possit repetiri: mini. me mirum esse reor, etiam illos, qui in em ttendo terrae spatio, & dijudicando coelidine sunt occupati, tanta in varietate ac dissensione esse constitutos, ut molestum eorum annumerare sententias. verissimi nimirum experimur esse verba divinioris fit S. Scriptura spiritus, quibus nostram ang. stis coarctatam terminis arguit intellige. tiam, innuensi Ea nos vix nostro attingere ingenio, quae in terra sint ae in nostris ve sentur manibus; quis, quaesol mortalium Per. vestigare possit ea, quae sint in coelo M ano stris longe remota sensibus ἰQuod vero maxime rem causamque Com

inet, est et utrum Ρl qui diem efficit. cim

82쪽

GEOGRAPHIA GENERALIS. 67ca Terram volvatur ; ane contrario Terrae globus semet ipsum movear,consistente semis per in coelo solet Nam quae sunt alia huc pertinentia, de toto scilicet siderum complexu, de singulis sideribus separatim consideratis, aliisque aliorum opinionibus . non omnino, attamen ex parte dissentientibus. hoc loco disserere non lubet, quoniam In .stituti ratio non poscit. Multum autem in utramque partem disputatur a peritissimis Mathematicae Disciplinae Doctoribus , quos in duas potissi naum divisos esse partes noviis mus , quorum alteri tapernieana siententiae, quae Solis circa terram motum abnuit, suum adiiciunt calculum; alteri vero cum 'ehone consentiunt, &Terrae motum denegant, so- Iem contra semet in gyrum moventem fa- Ciunt. Habes itaque praecipuos sententiarum Auctores. Taceo enim vulgatissimam aeque ac antiquissimam Aritotelis Ac Ptolomaei, aliorumque multorum, qui istos tan- qciam auctores secuti sunt, opinionem, quae nimirum fixas stellas omnes uni eidemque orbi solido sive crystallino, ut solent clavi rotis, assixas, aut potius ut mascar succinoim mersas, una cum ipso orbe ab intelligenia

83쪽

GEOGRAPHIA GENERALIS.

mmotam revera ambire statuit, eandem isque adeo illas inter se distantiam necessario servare , quod loco suo fixae singulae, non magis ad invicem accedere possent, quam clavus unus ad alterum in rotae circumferentia, de quo videri potest Murmius. Cum vero non tam auctoritatis in pervestiganda veritate, quam rationis momenta quaerenda siret, suum quilibet adhibeat judicium necesse ne praeludicata nos in e rorem inducat opinio. Quidquid vero attigeris, ulcus erit; quod vero ex iis melius

curari possit Lectoribus dijudicandum telin. quo. Nam si Tychonis de Brahe sentemtiam adoptaveris, ut coelum cum sideribus circa terram agi credas , terram autem ipsam semper immotam stare , idque multis oraculis e sacra Scriptura petitis probare nisus fueris, habebis adversarios Copernici asiseclas longe acerrimos , qui sacram Scripturam ad vulgi captum eundemque erroneum semet adcommodare disiunt. Nec qui disquam profeceris, nec a concepta semel opi ni ne mentem eorum abstraxeris, si divinae auctoritati sacrarumque litterarum veritati multum detrahi Copernicani inventis demonstra ris , licet ea quidem mente id non faci-

84쪽

faciant, ut consulto semet injurios in Deum Deique verbum exhibere velint. Hoc autem potissimum Copernicana sententia niti. tur fulcro, quod tanquam Marpesiam caurem stare, nec ullo vin Ct argumento posse sibi persuadent. rnquiunt, magnitudine solis multum omnino superari, Ptorsus ut nulla ratione concipi queat, tam immensae magnitudinis Corpus circa terram ferri, cum e contrario terra longe faciliori motu circa axim suum volvi possit. Dico autem heic tantum de Sole ejusque magnitudine, nulla siderum aliorum habita rarione, quae tamen una volvi atque circumagi deberent mirabili S inaudita quadam velo Citate. Quoniam autem non in animo est, penitius in Astronomiae disciplinam penetrare, nec ulla necessitas postulet, ut agatur Prolixius, taceo ea, quae de reliquis afferin, ri possunt sideribus, quae tamen simul considerata Copernicanorum sententiae multum ponderis addunt atque valoris. Monendum

vero heic est, ne quid partium studio tri- Duere videamur, Mathematicorum de Masenitudine solis, respectu ad Terram habito, sententias toto distare coelo , tamque a semet ipsis dissidere, ut magno argumento

85쪽

esse debeat, tubis ad veritatem hanc explo randam praeparatis vehementer falli posis

Ast etiam hoc confitendum est chonem de Brahe, qui I errat quietem, praejudicatis, nescio quibus, opinionibus' defetidem studuerat, Solis a Terra distantiam c6nsen se omnium Astronomorum recentiorum justo minorem fecisse. ut facile suspicari quis possit, illum ieium jam sensisseI quantum posse & valeat istud Copernicanorum argui. 'memum de stupenda motorum fiderum c Ieritate desumtum. Nam quo minor Solis Terra est distantia, eo tardibreis requNTit motum, quod per se patet. Addo hela ,s cui placent auctoritatis momenta, ea qua

CHRISTIANUS OLFIUS, insignis Ma

thematicus, in suis Astrofiomiae Elementis historice annotavit; qui, agnovere huncce motum Terra, inquar, rnter veteres iolopia compiares. Mnum diurnum nuris, Ciceronei reste detexit Dista Syracusanus; amonsum e rea Solem , Phrisiam. Centum aiun.

post Philalaum amplius cia istarchus Samiam elaraus Systema Terra rati ta novo huis, usi Archimede. Obstitit autem Gistitani praenmtio, ruo -hus Hurius exesturetur, se is

86쪽

GEOGRAPHIA GENERALIS.

omnibus Philosophis , saltim famoribus propugnaretur. Sacrilegii enim accusatus est Aristam chus a Cleanthe, quod universi lares Aestamque Ioco movisset. Recentiori avo Vicotius D. - nus motum Testuris asseruire non tamen Systema terra mota invaluit . anuquam opernicus, summa ingenii vi praelarum elus in Astronomia usum Vertissime ostenderet, cur mox omnes Phue

D sophi ct i stronomi aisius vulgo litteratorum sapientes, mentem a Fuperstitionis labe repurga tam habentes, ct extra censura Ecelesiastica pericula eonstituti accessere, ita ut Meplerus suo jam tempore scribere potueris: terno tempore praestantissimi quique Phti horum e stronomorum Copernico ad pia ar: Sectas haec glacies, vincimus 'fagi a melioribus, ceteris pene sola obstat superstitia aua metus ἁCleanthibus: vir summus, Christianus Hugenius con Deartire omnes nune Astronomos, nisi vel tardiore fuerint ingenio, vel hominum imperio obnoxiam habeant credulitatem, morum resturi, ocumque inter planetas absque dubit

tione decernere.

Habes itaque Copernicanorum sententiam, quos magnitudo solis. qua terram longe superat, impedit, quo minus soli motum attribuanti cum e contrario Tychonis de

87쪽

GEOGRAPHIA GENERALIS. 2Brahe asseclis sacra Scriptura impedimento sit, quo minus terram faciant semet ipsam moventem , idque mordicus teneant atque defendant , contra Dei divinique verbi auctoritatem esse, ea praescribere , notumque facere id, quod revera tamen non ita se habeat, id quod nihil aliud esse dicunt, quam destinato consilio, alios in errorem inducere erroremque in aeternam propagare posterit tem. Id quod dubium alios, quibus Coperniis cana sententia magis arrisit, verbi divini autem veritati nihil demtum voluerunt, excitavit ad quaer 'dam aliquam veritatis speciem. ita ut sider .idem stare immota, terramqu volvi, neε .amen positis hisce omnibus sacram obstare Scripturam contenderint sequentibus utentes argumentis: Aerborum, inquiunt, omnium in omnibus omnino tinguis,

si primam eorum spectes originem, sinsum esse desumtum ab anima pereeptionibus, prout istas objecta menti stiterint: inde geri, ut ab omnibus gentibus, ista qua in Sole animadvertatur obsicuratis, Luna 1nterventu , 'neetur Solis' obseeuratio, vostra vernacula, citra Sonnens cum tamen nemo dubitarit unis quam , quis terra obscuretur , eum Luna

riat, quo minus solis radii ad terram pertingere

eam.

88쪽

GEOGRAPHIA GENERALIS. raramque luce sua complere possint. Ita pari modo etiam accidere , ut caelum circa terram ferri, terram autem persistere seuo loco dicant, cum n hil aliud sensibus externis percipere queant homines ; istam tamen motus solis ct immobilitiatis terra denominationem rei veritati nihil addere , demere nihil; nee ramen vituperari possehensius , is nostram sesterent mentem, verum interni siensius esse eu*am, cum in re ulterius pervestiganda nusia adhibeatur ratio 3 non igitur e sacro codice petendum esse argumentum adprobandam moti solis immotaque terra veritarem , eum non utatur verbis , nisi incolarum

terrae sensibus aptis: quare illis, qui Coperniis

eanam tueantur sententiam, non istam impossam ese necessitatem, ut strobent, sacrum codicem hominum captui magis, quam veritati semet adcommodare, secundum erroneam vulgi opini nem esse institutum.

Audiendus etiam alius quispiam, qui tribus hisce Mediis terminis rem omnem posse dijudicari, de omnia sacrae Scripturae or cula ad illos examinari contendit; nimirum: si S. Seriptura in tractandis rebus Astronomicis

aut Mathematicis utatur Uusmodi terminis, quos nec prudentissimus evitare nec maxime

eruditus immutare possit, non loqui istam ad ς s cap

89쪽

τι GEOGRAPHIA GENERALIS.

Si autem rem omnem contemplamur animo, reperimus triplicem esse rationem, Cur distinguatur Terrarum orbis, quarum una

MATHEMATICA, altera PHYSICA seu NATURALIS, tertia POLlTICA. Prae

missas autem hisce rationibus facile intelligere possumus, dari Triplicem quoque Geographiae Definitionem, cum una mancam, altera P sicam, tertia Politicam nobis suppeditare queat notionem ; facilis autem & perspicua erit earum unaquaeque, quando triplicem illam explicaverimus rationem. Interim Communi Idearum Gomoplexu, Geographiam vocabimus notitiam Orbis Terrestris aqua permisti, prout illum vel ipsi agnovimus, vel aliorum relatione accepimus. Illarum autem trium Divisionam, o Geographis receptarum, quid sibi unaquaeque velit, breviter inquiremus.

DIVIMO ORBIS

MATHEMATICA.

Am si primam orbis Terrarum Assectio

nem consideramus, quae Flauram illius. i respia

90쪽

GEOGRAPHIA GENERALIS. Trespicit, quaeso quanta, quamque horrida de ea Philosophi ediderunt sententiarum monstra atque portentas quae quidem una cum auctoribus suis jam dudum exspirasse manifestum est. Homines nulla Geometriae, nullaqueGeographiae cognitione imbuti senis sibus externis, uti plerumque fir, rem aestia mandum esse judicarunt; hinc terram latis fama planitie circumquaque eXporrectam ja-Cere crediderunt, & adhuc credunt fortas sis istiusmodi homines, dehisce rebus micia me solliciti, terminum tandem . quoniam tamen aliquando finiri debeat,) Lineam aliquam Circularem sibi sunt imaginaisti, quae sunt alia valde ridicula & nimium absurda. II.

Non miror homines, qui nullas unquam didicerunt litteras, solisque sapiunt sensibus, absurdam hancce Orbis Terrarum figuram. tibi finxisse; verum hoc qui fieri potuerit, ut Ac Philosophi ad ineptas hujusmodi opiniones delapsi sint, non Video. Fuerunt

enim LACTANTIUS aliique PATRES in

hoo errore, ut crediderint, terram infinitis radicibus deorsum extendi, eamque fundari fundamento nescioquo,aeriter defenderint. Eos