Duae orationes Dionysii Lambini Monstroliensis Litterarum Graecorum doctoris regij in aula gymnasij Samarobrinensis habitae altera 12. Kal. Maias altera tertio Nonas Octobr. anno 1563

2쪽

e, O RATIO DIONYSII LAMBINI MONSTRO-

liensis litterarum Graecarum doctoris ReguXII. Kal. Maias, Pridie quam librum secundum Aristotelis de Arte dicendi explicare inciperet, habita.

Idissicillimis, atrocissimis Reip.

temporibus Auditores, doceri parteis nobis a Rege mandatas impigre, σdiligenter egimus,neque nos graus,ma, oe turbuletissimae disicordiarum tempe Hates ab ossicio nostro diutius retardarunt: nunc profecto Rer. tot tanti ue malissi non liberatabat certe leuata,magnaque cocordiae G oti,ile nobis proposita, docendi consuetudinem ferestemper a nobis usurpatam, oe prope nunquam antea intermissam multo liberius,alacri rue tueri,ac retinere debemus. Nam cum hone lae disciplinae,bonaeque litterς oti, sint contubernales, cocordiae ciuilissociae,pacis alumnae ab ardum atque adeo turpe si qui in horribili armoru ciuillustrepitu,in maximo belli calamitosissimi terrore, in o ursima rei imoruteporum caligine, alienissimo tepore,ac paene dicasatis inuitis seo munerefunctifuerint, eos uunc Rep graupimis contentionibus propemodum defuncta lucepacis σ trana a quillita

3쪽

4 D. L A M B I N Iquillitatis omnibus oblata, cessatione torpere, atque a docendo feriatos domi desidere. Huc accedit, quod cum proximis siverioribus diebus ego ρο aliquot collegae mei Karolum Rexem, oe Reginam eius matrem, Regi que amicos,b cosiliarios adii fimus,atque a Rege upplicesperiissemus, mi collegium nostrum ab eius auo Francisio Linstitutum,apatre Errico IIamplificatum, propagatum,as utre Francisio perpetuatum,m constabilitu ipse quoque

tueretur, Sconfirmare stipendiumqueseu potius honorarium annuu collegio nostro decretum m costitutum, quod per totiet triennium m eo amplius,propter mala temporum

nobis non essetperflutum,persolui oe numerari a quaestoribus imperaret tale a I arolo Rege uero quidem illo,sted heroica, Splane diuina indole praedito, restoseum tulimus, quale vix ab eius auo litterarum parente, noli que coli gij auctore experitare auderemus.Primum desipediis σhonorariis nostris dixis cum matrestudiose acturum .deinde hortatus e i, ut nostro munere prosea qui ue parte fungeremur: se neq; singulari in litteras, S litteratos amore ac dioseis maioribus concessurum,neque seo in nos offcio defuturum. Cui cum gratias verbis quam honorificentsimis quemadmodum eius maiestas meretur egissemus, omniaque lata austa,σJecunda precati esemus,die po-

Dro Reginam eius matrem couenimus. Ea Regis orationem Fuscula, Regumqueseuperiorum propensem erga nos voluntatem aemulata, dixit multis nobilibus viris audientibus cum multa bis perditifimis temporibus dictu, audituque acerba visi sint, tum hoc non leue malum accidi se, quod bonae litterae, liberale que doctrinae tota fere Gallia conticuis

4쪽

conticuissent. Nobis autem quod etiam in media belli intestini,quasi incendi, domestici amma nostro muneri non defuissemus,neque Rempub.de perassemus,laudem maximam deberi. Stipendi, tandiu nobis nonpersoluti culpam temporibus ese Uignandam,quippe exhausto siue aerario, siuesisto, bona vectigalium Remorum parre vel corrupta, vel interuersa. Nihilominus tame etiam in his aerari, angustiis, nostri ratione haberi oportere, seque, ut haber

tur,curatura. Commedarunt iampaucis ante diebus coli

num nostrum Dux Aurelianensis Regis fater, bonarum litterarum, ut cetera3 eius laudes taceam ,studiosi mus atque amantissimus:clarissimi principc Regis consanguinei: Cardinalis Bodonius: Lodoicus Borbonius dux Motissensit, semius Borbonius princeps Rupis ad Ionam: Cardinalis illustrisimus Gisius: missapientisimus λί- chael Hospitalis Regis cancellarius:homo dodysimus Iacobus Amisitus magnus eleemosynarius: virhumanissimus Lancilotus Carlus episeopus Regiensis: multisonii, cibus libellispraefecti: in his Emicus Memmius homo elo queti mus,omnique litteram genere politissimus: Petrus P ualius hi laricus Regius hi omnes certatimsuo quisque loco causeam nostrum accurate egerunt. Ita factum αε, ut nobis a quae floribus Regiis,si non ea tota,quae nobis debebatur, pecunia, at non nulla eius particula curaretur. Haec igitur tot clarissimorum virorum, tot optimatum ac

principi Reginae matris, Ducis Aurelianos, Regis ipsius in litteras illustris ac testata voluntas,auditores,m nos,ut maiore in dies alacritate in hocsi cepto docessi labore pem fueremus, nostrumque institutum conflatissime teneamuri

5쪽

uehementer debet excitare,'vos maiore in dies bonam litterarum amore magis ac magis inflammare, cum videmtis , quod nonnulli vel adolefientium a bonarum artium studio deterrendorum, vel principum m nobilium virorum criminandorum,oe vituperandorum causa dicere β-lent, litteras nunc iacere, neque ullo apud principes, m optimatespretio e F,id temere falsoque iactari. Hoc etiam valebit ad quorundam malevolorum hominum, quos a me nutu oe signiscatione obscura describi, quam nominatim appellari malo,importunitatem, verbiam comprimendam, qui nos, quod vobis constulimus, quod vestris studiis in struimus, quod vocem ex hoc loco mittimus, aultores, sibi obstare existimant: qui cum idem, quod nos profiteam tur,nobis pefmmam calumniam assidue obtrectat, qui

si cetera gymnasia eo sint deserta,minu que celebria,quod nos linguam Hebraicam, Graecam, Latinam, philosophia

am, medicinam, arteis mathematicas in nobilissimo umbis omnasio doceamus. quos monitos velim, inobisium recisfactis,oe virtute, non maledictis, m mitio certent:

intelliguntsibi ρο nobis unum cr idem propositum esse

debere, ut studiosam bonarum artium iuuentutem erudiamus : existiment iis omnibus, qui si laudatarum distia inarum doctores profitentur, in medio palmam esse positam: neminem alienae virtuti inuidere, qui sea confidatier, ut cursus non tarditate ,sed cursu vincitur: sic virtutem non vitiosed virtutesuperari.Haes 9 memoria i nebunt, oe vita, facti ue comprobabunt, nobis inuidere atque obtrectare desinent, communique una nobisium dio, litterarum, ac liberalium artium flatum iniuria tem: porum

6쪽

porum labefactatumses questribus conuulsiumfulcire aestabilire studebunt insui similes esse pergent,nos nonhumcosuetudinem retinebimus ut vobis omnibus prosimus,n mini ne malevolentissimo quidem iustam de nobis querem di causeampraebeamus.Sed nuc ad Aristotelem veniamus.

Meministis auditores me superiore a late primum Arb Drelis de Arte dicendi librum ea ste, eoque animo in hoc loco explicasse, ut cum XI. Philippicas Demosth

nis tot enim numerantur: anno consequente interpretatus

6 ,deinceps me adsiecundum librum explicandum conferrem. Quod igitur tum me ficturum mobis pollicitus sum, vobisque debeo, id nunc libenter, oe bona Mepem fluo. Sed quoniam audio quibusdam videri hos Aristotelis libros vesparum esse nostra professione dignos,vel auditorum diis non admodum utiliis, minuenda est haec opinio, errorque animis eorum eripiendus. Primum igitur nulli omnino Ari titelis librisiunt, qui interprete, ac praeceptore, quasi praemonstratore non egeant, nullique ex quibus non maximam utilitatem capere psimus. Iam mero cum in lingua Graeca docenda unum ex orat ribus Graecis maxime Demosthenem, ex poetis Homorum mihi;umserim vobis explicandum: arbitrer autem inscriptoribus veteribus interpretandis atque explicandis non fiam verba ponderanda oe obstruanda, verum γtiam, atque adeo multo magis eorum consilium m volum talem essest Zandam in hac re autem arte maxime opus sit: una cum Demo uenis oe similium rhetorum orati nibus cum Homeri poematis,artispraecepta mihi colungenda esse exinis hominis eme qui docet, exemplum,

7쪽

g D. L A M B I N I morem secutus Is porro,qui res infinitas paucis generibus coprehendem atque ad certas rationes, certaquepraecepta reuocarunt,unum omnibus facile praestare raristotelem oe qui plus quam ceteri, vident fatentur,m qui negant, parum sapere iudicantur. Itaque cum a do lis hominibus de Platone 9 Arsotele,uter alteri praese quinritur, Platoni non adimunt diuinam quandam Acendi copiam ,σgrauitatem: admirabilem rerum oe verborum amplitudinem ac maiestatem: sententias denique rutiones a communibus hominum sensibus remotas: An L-

teli autem dant infinitam rerum humanam ac naturalium enitionem, locendi rationem maxime expeditam, atque

disinctam fribendi facultatem adstensius hominum pem

quam accommodatam. illum aiunt cum de rebus omnibus in utranque partem veterum cademicorum more dististet, nabit ad extremum ponere, quod aut ipsi probare, aut lectori probandum relinquere videatur: Ari totelem comtrapositaprimo loco quaestione, astatis in utranque pamtem argumentis, alteram ad extremum partem contrariis

rationibus dissolutis,c rmare. Postremo omnes ad unum consentiunt ex paucis Aristotelis versibus plus cognitionis doctrinae, quam ex multis Platonis paginis pqse comparari, hanc una cilicet ob causam, quod singuiaris ime Fin Ari latete praeceptorum via σ ratione tradendorum, oe definiendi, σpartiendi, m colligessi,m docem dissentia. Cum igitur Aristote' nulli omnino bbrisiunt non suo in genere apprime utiles,tum hi de Arte dicedi libri tres non exilia quaeda ieiuna,m peruagata insta lis,de prooemiis narrationibus, S ceteris orationis pam. ' tibus

8쪽

tibiispraecepta continent, sed ita omnem oratoriam facultatem , omnemque dicenti rationem tum eam,qua probationibus oe artificiosis, iis arte carentibus constat, tum eam, per quam gignuntur in animis auditorum siue leniores ac mitiores ,siue asteriores m acriores motus, complectuntur, ut ex his omnIum aetatum, acpersonarum mores,

habitu affectus: totius ingenii humani vis ac varietas:tota eloquendi ratio cognosti atque intelli possit. Atque viij, qui primum librum non legerunt, ficiant quid eo libro actumsit, oe ita minore iactura si ad explicatione secun-δ audiendam accessisse putent, aceruatim totam primi ibbri disputationem percurrum. Cum igitur Aristoteles omnem accommodate adpesuadendum dicendi rationem primo libro posuerit in tribus, inprobationibus tum artiociosis,quaesunt argumentationes, oe demonorationes rhetorica,tum artis expertibus,cuius generissent lege te scritabulae, similes in eo,ut oratorse ipsi certo quodammodo oratione conformetriin afflciendo, m permovedo auditore:posteaquam ex tribus temporibus colligit tria esse orationum oratoriam genera, teliberativum,panegyricum,

seu α δ i li,iudiciale, contio enim,vel penatus defuturis,auscultator, quem isse λωρον appellat, derasentibus, iudex de petieritis cognoscit aestatuit. primum doceoua filoni dissuasioni,utile oe inutile eseproposit laquam 'eis laudationi m vituperationi,honestum S turpe: a cusationi defensioni, iustum oe iniustum: deinde quoniam ex his singulapropositiones in unoquoque eneresi

mendae siunt ad enthymemata, quae sunt argumentationes rhetoricae,conficienta accommotatotide enthmemate ac- b curare

9쪽

io GALLIAE curate oe copiose diθutat. Atque hoc loco, facto agendire deliberativo, initio, quia deliberatori propositum e ευ-tile deliberunt autem homines no donesed de iis,quae ad Dempertinentnhaec autem utilia sent in rebus agendis:υ-tile porro bonum est: ait ei, quisuadetoe dissuadet,propositiones de eo quod e i vitile m bonum simplicicer atque abstrutelarandas ele. Bonum autem defini quodpersee E expetendum: cui modi es beatitudo, eiu uepartes. Ae beatitudinem quidemsic describit, velactionempro

'eram cum virtute colundiam: vel vitam bonis omnibus cumulatum,nihilque desiderantem vel vitam iucundissimam,acflabilissimam. Partes autem beatitudinis siunt se, generis antiquitas seu nobilitas,amicorum copia,bonorum virorum amicitia,diuitiae,senectus facilis valida,gloria,honos, ecudafortuna,res bene gessa:tum virtutes comporis,ut bona valetudo ulchrituὰo,proceritas,uires,cel ritas.Quauis aute etiam animi virtutes in bonis numerandae sint,atque adeo multo magis,quam corporumfortunς bona quia tame opinione vulgi honestasunt potius,quam bona, totam de virtutibus diffutationem ad eum locum, in quo laudationis , vituperationispraecepta tradit, restruat.quo prius quam veniat, quoniam interdum influasionibus S dissuasionibuspropositiones ad enthymemata co- scienda semuntur non flum ex bonis confessis per 'i-cuis, verum etiam ex dubiis controuersis, de his etiam accurate dissent: docetque bonorum carouersorumprobationem sumi ex huiusmodi locis: verbi gratia, cuius cause multum laboriu pertulimus,id bonum ese m cuius contrarium malum est,id bonil est oe quod inimicis adfert voluptatem,

10쪽

o R ATIO.ptatem,eius contrarium nobis utile e Boe quod etiam inimici laudant,id bonum iidetur: quod inimicis no iris molestum est, id nobis iucundum Anum est, ct similiabus. Addispraeterea maenopere ad uasiones, dissuasiones valere omneis rerumpubgeredarum forma earumque mores,leges,instituta tenere. Atque hoc loco quattuor rerum publicarum flatus numerat, μοκ Γου, ὀλιγαρχίμ, ιςοκροῖ ,μονα , , id est populi dominatu, paucorum principatum,optimatum Fummam potestatem,unius imperium:de quibus subtilius in libris de Repub.di lutat. positis iis,quς adsuadendum m dissuadendumpertinent, trusitati tractationem laudationis ac vituperationis: quarum cum sines sint honestum m turpe, quomodo ex his ducanturpropositiones ad entsmemata utiles,praecipit. Honestum autemsic describit,quod cum sit perbe expetedum, eo iucundum es,quod bonum sit: vel quod cum sit expetendum, laudabile est: cuiusmodi eti virtus. Atque hic deminutibus disseriti Virtutemque sic definit longe 'licet aliter,quam in libris de moribus,potestatem ad bona sibi σadiissuppeditanda oe consimanda, rad bene de homini

bus merendum,conferentem. Deindeparteis virtutis easdem fere,quas in libris de moribus,enumera iustitiam ortitudinem,temperantiam iberalitatem, clementiam,ma Inificentia animi magnitudinem, prudentiam,continentiam, sapientiam: ea que describitpopulariter, σ minus subtiliter, quam in libris de moribus. Subiungit m hon sorum duo genera: unum eorum, qua virtutem Punt: alterum eorum, quae ex ea nascuntur: illa sunt efficientia,

haec signa σ opera virtutis. Deinde proponit locos quos b a dam