장음표시 사용
21쪽
persequi debeo, tam uberem segetem, ita bonam causam videam esse nonnullorum praeiudicio impeditam . Cum enim huius doctrina uniuersa Collegij, certe magnam partem, sola veri perspicientia contineatur, sunt, qui susceptam, nobis ingenti labore prouinciam tractari minus utiliter existiment, quod ab ea nulla proficiscatur ad Reipublicae commodum opportunitas e quae nou otium & quietem , sed solertiam actionem, postulare videatur. Qua igitur die ad tamu .illustre sapientiae studium laudibus quantis postem maximis cxornandum hunc in locum ascendi, ea die, tanto exornationis fructu mihi carendum e et, si eos reprehendere vellem, qui huius disciplinae magistros quasi rebus ad nullam partem utilibus intentos, id unum agere di-ὰunt , ut iuuentutem ad studia magis opportuna contendentem otiosa mentis occupatioriz essianeant . Facile tamen ex liisce eotibus enauigabo, si vos , quod mihi pernecessarium else intel-bgo, imbecillitatem orationis meae vestra hum nitate, ac studio confirmabitis. Sunt enim praeterea multa, quae me de hoc argumento in hoc consesita dicentem possint a dicendo retardare zloci dignitas, atque amplitudo: eorum qui me audiunt, grauia nonnullorum iudicia: eorum a qui ante me dixerunt, omnium oratio acutissimis instructa sententijs : produinim filum, ac t me sermorus mei fi rei propositae praestantia, α
22쪽
magnitudo tanta, ut si aliqua in re defecero iure optimo sit accus indum ingenium . Quae quoniam a vestra mihi prudentia, ac humanitate fatacile credo explanatum iri, istius beneuolentiae vocante iam aura, vela pandam orationi. Exploratissimum est , quod modo dicebam a Auditores: contemplationis studia nonnullorum vel improbitate , vel errore in inuidiam, & contemptionem adduci: qui haud tanti faciendi viderentur , si eius opinionis auctores ipsi, nullum haberent thae sententiae ducem . Nam Epictetus homo caeteroqui Stoicus, & sapientiae studiosissimus in paucis qui sola veritatis indag tione contenti fuere, eos ait re vera suisse idiotas, in speciem, & verbo tenus habitos esse philosophos . Euphrates autem vir etiam ipse sita memoria sapiens hanc philosophiae partem dicebat
esse pulcherrimam : agere negotium publicum, cognoscere, iudicare, promere, atque exercere
iudicium, quaeque philosophi docent, habere semper in manibus , atque in usu quotidiano.Quod vetustioribus etiam Iurisconsilitis video mirifice placuisse : qui veluti gloriantes, illa de
sua laude litteris consignata reliquerunt: veram se , non fictam ; expressam , non adumbratam , . necessariam,non inutilem, splendidam, non abiectam philosephiam,vi caeteros,consectari. Vt horum opinione iure optimo ab oratorum maximo
dictum sit, qui Rempublicam gubernent, qui
23쪽
urbes , aut nouas constituant, aut constitiitas aequitate tueantur, qui salutem , libertatemque Ciuium, vel legum cautione, vel consiliorun L prudentia, vel iudiciorum grauitate conseruent,
eos quietae philosophiae doctoribus esse longe anteferendos. Quapropter , quod a Poeta non obscuro de otiosa virtute dicitur; similem esse , vel taciturnae lyrae, vel naui ad profectionem adornatae, sed semper in portu consistenti,id istorum iudicio videtur in hoc sapientiae genus omni ex parte conuenire. Atque haud scio , an de huiusinodi philosophiae ratione illud extet Senatusconsulti decretum : ut Philosophi,ad quos Iuuentus conileniret, totosque dies otiosa desideret, omnino Romae ne essent. Certe Domitianus acerbitIuna voce praeconis omnes ad unum p sectionem ab urbe maturale imperauit: qua tempestate nonnulli Philosophi nobiles in exilium amandati, partim in Lybiae, Scythiaeque solitudines , partim in Hispanias, partim in alias oras ignobiliores abierunt. Ac ne horum poena mitior esse videretur, traditum est, ab illo Imper tore permultos homines, & quidem claros, capitali supplicio damnatos sui fle,& interfectos, quod operam Philosophiae dedistent: quasi minime a satis fundari pollet Reipublicae salus, nisi Phil sophorum, hoc est inutilium hominum capite confirmaretur. Quid quod ante Romanum n
men a Sophocle nescio quo, decreto publico; λb Attica
24쪽
Attica philosophiae parente, atque altrice, quid quod toto regno a Lysimacho, alijsque nonnullis extrema cum ignominia Philosophos eiectos este accepimus ' ut non unius Ciuiratis, sed publica
sentium consessione pronunciatum videatur non
posse Resipublicas absolute constitui, nisi Philosophi, desidiosi homines, atque inertes e ciuitatibus eiiciantur. Sed haec aequius serenda essent, nisi etiam suissent qui huiusmodi studia risii Sardo nico, ac Satyris plane Menippaeis illuserint. Sci- tum est eni in illud de barone pervicaci , ac in gni sannione Icaro Menippo: quem scurra pudoris exhausti Lucianus inducit. Is amore sapientiae, si Deo placet, intensius , in Philosophorum disciplinam se dedisse commemorat: a qua
denique eum se fructum accepisse animaduertit , Ut multo quam venerat reuerteretur indoctior rquando ab ijs, qui omnia se scire profiterentur id unum tantum didicisset, qua ratione de corporatis,atque aspectabilibus dubitaret. In Deorum adeo concilio Ioui contra Philosophos ab omnibus acclamatum esse confirmat: perde, incende, trucida,exure,in Tartarum, veluti Gigantes hoc inutile terrae pondus fulminis igne detum is .
Quo facilius intel8gitis quanta mihi eorum iniurias depellendi necessitas imposita sit, qui has
antiquorum voces, haec exempla secuti, operam nostram P R industriam vestram, Adolescentes ,
25쪽
tur. Sed mea longe alia ratio est, longe aliter animum induco meum. Praetermista enim confutatione, quae in loco requiri videbatur, omnem Grationem eo conuertam , unde facile id posite intelligi ; ab illa doctrina, quae in mentis agit tione consistit,cum splendorem ad Rempublicam honestandam eximium, tum fructus ad omnem opportunitatem uberrimos promanare. ita praetereunda consutatione, neque laudationis fructu privabor, neque consutationem in ipsa negligentia praetermittam . Uiude vero commodius initium exornandi faciam, quam a prima huius sapientiae laude quae tanta est, ut sine tam opportunae disciplinae praesidio absolutissima elle non pollit ea selicitas , cuius causa putat Aristoteles celebratos a mortalibus esse conuentus, &conditas Ciuitates . Nam quae publica beatitudo est , nisi ea ipsa , quae priuatim singulis primum attribuitur, tum in omnem peruadens δε-ciorum conuentum, cum tota pariter Ciuitate is
communicaturi Qui vero fieri potest,ut priuata singulorum selicitas cunctis absoluta partibus One illa Philosophiae parte sit, quae omnem humanae intelligentiae vim in sela veri cognitione constituit Sunt enim multiplices, & vulgi, &Philosophorum, & mediorum hominum de selia
citate sententiae : nulla tamen ea vendibilior habita est , in qua sapientiae principem, omnisque docturae architectum suiso accepimus Aristotelem a
26쪽
telem . Ut enim sexcentas illas antiquorum i stafδε peruagatas de beatitudine opiniones praetermittam ; esse video , qui bonorum finem rebus ijs existiment terminari, quae omnium cupiditate mortalium expetuntur: valetudine , diui-tijs, gloria, voluptate . qui quoniam felicitatem , rem natura sua ilidam, ac firmam in lubrico , atque in ancipiti positam volunt , sic opinionum
Varietate, pro rerum, ac temporum commutati
ne distrahuntur, ut cum egestate premuntur, di Ditijs, ctun aegrotant, valetudine , cum vitam exigunt acerbissimam, stiminum bonum voluptate definiant. Alij, qui sunt ingenio excelsiori,
felicitatem prudentia circumscribunt, & metiuntur : quae quoniam actuosam ciuium vitam mo- deratur ac regit, credunt etiam in eadem satis idonea beatae vitae semina contineri. Sunt denique postremi, qui omni prorsiis actione neglecta, beatitudinis vim solitaria veri cognitione scomprehendant. Hos enimuero tanquam diu nos homines in hunc humanae vitae mercatum , non coronae, non quaestus, & lucri, sed vide di solum cupiditate incensos aiebat venire Pyth goras . Itaque, ut in summa dicamus,nemo istorum est, qui, quantum intelligi potest, summi boni certam , S propriam sedem in altera hominis parte, vel animo, vel corpore, sitam esse non putet ; quique in singulis bonorum generibus, animi, coἷporis, di sint unae, satis per se accommo-
27쪽
tur. Sed mea longe alia ratio est, longe aliter animum induco meum. Praetermissa enim confutatione, quae in loco requiri videbatur, omnem Grationem eo conuertam , unde facile id possie intelligi; ab illa doctrina, quae in mentis agitatione consistit,cum splendorem ad Rempublicam honestandam eximium , tum fructus ad omnem opportunitatem uberrimos promanare. ita praetereunda consutatione, neque laudationis fructu privabor, neque consutationem in ipsa negligentia praetermittam . Vii de vero commodius initium exornandi faciam, quam a prima huius sapientiae laude quae tanta est, ut sine tam opportunae disciplinae praesidio ab lutissima elle
non pollit ea selicitas , cuius causa putat Aristoteles celebratos a mortalibus esse conuentus, Scconditas Ciuitates . Nam quae publica beatitudo est , nisi ea ipsa , quae priuatim singulis primum attribuitur, tum in omnem peruadens sociorum conuentum, cum tota pariter Ciuitate
communicaturi Qua vero fieri potest,ut priuatasngulorum selicitas cunctis absoluta partibus sine illa Philosophiae parte sit, quae omnem humanae intelligentiae vim in sola veri cognitione conitituit Sunt enim multiplices, & vulgi, &Philosophorum, & mediorum hominum de selia citate sententiae : nulla tamen ea vendibilior habita est , in qua sapientiae principem, omnisque doctrinae architectum fui. accepimus Aritiotelam.
28쪽
telem . Vt enim sexcentas illas antiquorum tistas,& peruagatas de beatitudine opiniones pra termittam ; esse video, qui bonorum finem rebus ijs existiment terminari, quae omnium cupiditate mortalium expetuntur e valetudine , diui-tijs, gloria, voluptate . qui quoniam felicitatem , rem natura sua solidam, ac firmam in lubrico , atque in ancipiti positam volunt, sic opinionum
varietate, pro rerum, ac temporum commutatione distrahuntur, ut cum egestate premuntur, d Inti js, cum aegrotant, valetudine , cum vitam exigunt acerbissimam, summum bonum voluptate definiant. Alij, qui sunt ingenio excelsiori,
selicitatem prudentia circumscribunt, & metiuntur : quae quoniam actuosam ciuium vitam moderatur ac regit, credunt etiam in eadem satis idonea beatae vitae semina contineri. Sunt denique postremi, qui omni prorsus actione neglecta, beatitudinis vim solitaria veri cognitione scomprehendant. Hos enimuero tanquam diu nos homines in hunc humanae vitae mercatum , non coronae, non quaestus, & lucri, sed vide di solum cupiditate incensos aiebat venire Pythagoras . Itaque, ut in summa dicamus,nemo istorum est, qui, quantum intelligi potest, sin imi boni certam , S propriam sedem in altera hominis parte, vel animo, vel corpore, sitam esse non putet; quique in singulis bonorum generibus, animi, co potis, di fortunae, satis per se accommo-
29쪽
data praesdia ad bene , beateque vivendum inueniri non arbitretur . Aristoteles autem prudentissimus mulosophorum , is, qui neque nimium faepe, neque nimium valde laudari potest,cum in unaquaque illarum opinionum,si minus veritatem ipsam videret, umbram certe veritatis animaduerteret, beatae vitae nimium illo rum malignitate contractae fines, & quasi pomoerium amplius proferens , ex triplici bonorum ordine compositam selicitatem in utraque hominis parte, tam animo, quam corpore collocare imon dubitauit: ita tamen, ut corpuS tanquam incertum beatitudinis tabernaculum, animum vero ipsem, proprium eiusdem, firmumque domicilium esse pronunciaret. Sed cum in animo duae illae sitae sint facultates: appetitus, in quo pleraeque virtutes a recta ratione temperatae collocantur, & mens , atque intelligentia' quae tum res mutabiles atque inconstantes, tum perpetuas, ac necessarias intuetur, & cogitat; sic de animi persecta felicitate statuendum est, ut nisi appetitus honestate, ad quam est factus,nisi utraque illa intelligentiae vis, veritate,in qua Vna conquiescit, expleatur, absoluaturque , vere beatus omni ex parte animus haberi non possit. Quae ut ita sint, multo tamen illud exploratissimum est , eam animi selicitatem , quam intelligendo , cogitandoque res immutabiles obtinemus,sic cae, tetis praestare omnibus, ut in ea , & prima,
30쪽
summa hominis felicitas reponenda esse dicatura sapientibus. Est enim in omni natura, quae simplex, & selitaria non sit, comparatum, ut uni, quod caeteris antecellat, principatus deseratur. Quo fit, ut si omnibus animi facultatibus ea vis, S praescitur, S antefertur, qua rerum Immutabilium intelligentias animo, ac mente concipimus,illa prosecto beatitudo anteponenda st caeteris, quam veri perspicientia,hoc est praestantis. sima muneris iunctione comparamus. Vsque adeo verum est, quod tradunt viri prudentes , perfectam cunctis partibus felicitatem tanquam a capite, atque principio ab illa in primis sapie tiae, parte proficisci, quae mentis agitatione co tenta , nihil amplius inuestigat: a caeteris vero
tantummodo inchoatam, & quasi fastigium a
contemplatione requirentem corrivari. Quod si ciuilis illa beatitudo, quam omnis hominum coetus a vago, serinoque victu intra Oppidorum amoenia conclusus intuetur, & sequitur, ex priuata singulorum felicitate conflatur, quotusquisque non intelligit, Ciuitates non posse fieri summe , persecteque beatas, nisi cum omni humanitatis officio, etiam solitaria veritatis indagatio misce tur ' Neque vero velim quisquam existimet, ciuile bonum numeris expletum omnibus ita in an- θ' gustum a me compelli, ut recte credam a Platone
dictum, tum denique Respublicas sere beatissimas, si,aut Philosophi eas regere inciperent, aut qui