Artificium de applicatione astrologiae ad medicinam / [Georgius Collimitius]

41쪽

propter quas cotingit ieri mutatione, aut uariationem, hoc est aliam, ait aliam Crisina. Prima est uirtus regitiva, qua quate nus fortior est, eatenus melius magis cQmplete operatur Scevacuat, expellit materiam morbi. At quato ediuerso Jhilior, tanto minus complete operatur. Ad quod sequitur, quod Crisis euacuarationis picerum sit in argritudine male'nerum, subtilium, calidarum , uirtute existente sorti Verum Crisis permutatioonis, ut plurimum in morbis acutis,materia existentegrossit, aut minus digesta uirtutet debili.

Secunda caussa est dispositio materie. Nam si est digesta uel pauca, non malis gna,tanto citius & laudabilior fit Crisis quod si secus fuerit, diueri modo ii

am fiet. Tertia caussa,est natura seu essentia materiae, ipsa enim si ei Sanguis, ut plu/rimum risis fit, aut per fluxum sanguionis undecunq; erumpat, per nares, per menstrua, per Hemorroidas, pera pos

itemata languinea

42쪽

CA NON ES

Cholera,Crisis sit,aut per uomitum,Seo cessum , Sudorem, uel permutationem ad icteritiam, Scabiem Colericam, Herisipelam. Melancholia, etia Crisis fit, aut per sescessum, Ulcera melancholica, Hemoroides, praesertim si ad iusta est, Apostem ta eiusdem farinae, Varices. Phlegma, tunc Crisis sit,aut per uomitum, Tu more pedum, aliorumlinem shrorum , Apostemata Phlegmatica, seu undimias,Paralysim,Spasinum c. Quarta caussa est, influentia coelestis. Virtus enim regitiva, aut roboratur, aut prosternitur ab eadem, aut materia morbi minime sistitur,aut fluit astris ualentis hus,Vnde Crisis est saluior aut peior. Rasis io .Continentis, ita disserit

de Crisi, quod idem est apud

Averroim,in . Colliget. Crisis bifariam terminatur, secudum Rasim,scilicet aut per euacuatione,&tuc aut fit per fluxum sanguinis narium, uOMmitum,secessum,urinam,sudorem,spustum, lachrymas,mucorem aut mustilaraginem ex naribus, saniem fluentem ex

auribus,id quod D.Tan steter spe uidit ri Pet

43쪽

ASTRONOMICI

Per exituram 8c talis quaedam ducis tu ad putredinem, ut Carbunculus, Malia quaecun cymaturantur Apostemata,

aut ad cutim ducuntur, ut fit in pruritu'scabie, ulaeribus scabidis ' Nullam putredinem,&maturatione, nodi neruoria, Apostemata glandulosa, scrophuli,nodi arthetici .d te lenae. Deriuationem ad aliquod corporis membru, ita fit, aut per dolorem crusrium,genuum, aut aliorum membrori hab inpostemate aut per icteritiam. Per Variolas, id est, bioteria, & mor billos, id est, malaia, flechen. Per putrefactionem unius membri, ut nonnunc sequitur ad permutationem

Crisis, ulceratio uesicae,aut matricis.

Per Paralysim, vel Spasmum, ut in colica aut apo plexia. Per exituras ad irtra , to ulceratio nes, quae semper suspecta sunt, ut in morbillis,si non bene regiatur, uel sint senes, uel pueri, transeunt in dissenteria, id qui dem malum est, quia pauci releuantur, ut fit etiam in uesica, cin renibus , almatiis membris., Mutatio morborum, aut est subito ad

44쪽

salutem,aut subito ad mortem. attisnet ad Crisim per euacuatione: aut pati latim ad salutem, aut paulatim ad mor tem, iste ad Crisim per derivationem. Hos quatuor modos habuit Hippo. Mutatio morborum,aut est subito ad melius,& paulatim ad sanitate perfecta. Subito ad peius, 'aulatim cum prostratione uirtutis ad interitum.

Hos duos modos Calen addidit Hip. Paulatim ad melius,&subito ad completam sanitatem.

Paulatim ad deterius,& subito ad insteritum Hos duos addidit Auic Gale. Et hi quatuor modi rectius dicuntur modi terminationis morbi, pcrises. Isti duo modi Avicenna praecise ops positi sunt ultimis duobus Galeni, Hipσpocrati additis. Rasis ixin Continetis,sex modis Galeni alios quatuor superaddidit modoster,

minationis morborum. Primus est mustatio subita ad bonum incoplete, qua sequitur subita mutatio ad malu Secudus est mutatio subita ad malum incoplete, qua equitur subita mutatio ad bonum.

Tertius modus est,subito ad bonum inscomple

45쪽

ASTRONOMICI. a.

eo plere, qua sequitur mutatio paulatina ad bonii auartus est mutatio subita ad bonum incoplete, qua sequitur paulatina mutatio ad malum. Ad haec subiungit Rasis ex Calenos. prognost. Hos tamen uidimus. Multos, inquiens, uidimus acute febrietes,&iasmen sanati, nulla euacuatione sensibili, aut permutatione parente, Sc poti m. in plueris, sub logo somno, quo se uirtus est sortis,&materia pauca, non maligna. Nicolus Florentinus dicebat, Crisis est in se effectus naturae, naturaliter ope raniis, propter aliqtiem si nem, qui est fas nitas. Et Calen inquit plures morbi tersminatur ad salute, baa morte, exceptis pestilentialibus, ubi materia est ita mali gna,ac uenenosa, ut natura sispius no aistentet pugnacu morbo Unde Crisis pro

prie nodicista nisi de ea, quae salubris est. DE CAUSIS CRISIUM.

Causis Crisium ali:e sunt principales, ali instrumetariae,&qtti Pita suu bri sunt instrumetales,in Crisi insalubri filii principales, quae aut principat fiunt instru Caussa Cristum, Efficies, cuius aliqua

46쪽

uirtus coeli Alia principalis, ε est uirtus

regitiva corporis, morbu praescribentis. Materialis, ε est materia peccans, facis ensi morbum. Formalis, eadem cum efficiente Finalis, est sanitas proprie,uel aliquando,d per accidens, mors.

DE TEMPORIBUS,

quibus expectanda Cristi In primis tamen de principio morbi, temporibus uniuersalibus morbi. Etemporibus niuersalibus moraborum, scribit Calenus, de Crisi,

cap.-s.Auicen breuiter a. primi,cap. τ. Doct. i. Et Calenus o de criticis, cap.

6.Vbi ex difficilioribus inquit quae Me dicus cognoscit,est principiu morbi &c.

Non omnis praeterea morbus, quatuor habet tempora, ut sunth, qui ad morte terminantur. Atq; omnis.morbus salubris, naturalis, qui curatur a natura nam

qui Bubones pestiferos,ex corpore exci dunt artificio, non habent etiam huius modi tempora habet principium, augo mentum,S statum, & declinationem. Quanto praeterea morbus uehemenstioribus

47쪽

ASTRONOMICI M

tioribus incipit accidentibus,tanto est sacilius iudicare de Crisi. Quanto demum obtusioribus,leuioribus , eatenus dimiscilius An illo nimirum apprime dinosci tu principium,unde dilucebit status. In hoc autem nequa*, quare incertissim ii In unoquo ligitur morbo, qui per crisim cognosci debet, necessarium est, ut principium morbi praesciatur. Quamprimum ergo adfertur urina, rogandum principio, quando nam inceperit morbus. Ex hoc forte cogniturus, an diuturnus,an breuis, acutus, uel obtusus sit. Quippe quando dicit, prima, sescunda, tribusue septimanis eum laborasse, iam potest certius iudicium fieri, de

morbi principio,' uod i morbus sit acutus,obtusus,diuturnus, aut breuis. DeilIinuestigandum, an patiens aliam prius passus sit aegritudinem. Quod si asserat eum tertianam, quartanamve passum, aliumve morbum, potest itidem apertisus ili dicari ex quartana splenes, melano cholia ex tertiana,aut colica consequens hos morbos, Mita de reliquis. Ultimo quaerendum, an cum rigore, uel horripilatione,aut aliis accidentibus C s

48쪽

inceperit Nam ualde acuis aegritudines plerii incipitii curia dictis fuit μασν. Porro ignorato pri iacipio, saepius mas ximus accidit in curandis morbis error, exempli gratia . In Pleurisi, cum semper si facienda Phlebothomia,si forte fuerit diuersiua, Boiam quatuor aut quinq; diebus laboratum sit morbo, ingens nimis rum error contingit, quippe qui patientem,uel ad exitum deducere possit, prae sertim cum diuersiua facienda sit, statim ex contrario latere, in principio morbi. Euacuatiua autem in processu temporis ex eodem, ido in omnibus apostematiobus tenenosis Nam in Antrace, Bubone pestifera, semper fit ex eodem latere Phlebothomia. Principium accipitur apud authores. Primo, pro hora inuassionis gritudinis, qua ger, uel Medicus percipit se febri re, aut alioqui impediri ac ledi in operatiosnibus solitis, hoc in acutis morbis, qui strhitolia uadiat, non habet difficultarem, ut inquit Calenus ti de Crisca. s. In atris uero,ut est Ruicii m. Cant. quas precedit

laeutralitas siue dispositio quaeda Anaeli Ioni dicta, est maior difficultas inuestiGgandi principium.

49쪽

AsTRONOMICI.

Sectando, pro tribus primis diebiua:gritudinis, ut uidetur Hipp. sumpsisse in prognost . Et hoc fecit Tessalum erraclre, ut Calenus ostendit.

Tertio, pro tempore uniuersali morbi, quod distinguitur ab augmeto, statu,&declinatione, id satienditur penes digestionem materiae peccatis, ine digestio in principio non apparet, circa augmentum apparet, sed non plene. In statu austem manifeste, & com plete perspicitur.

QUATUOR SUNT SIGNA,

quibus traditur quatuor tempOσrum morbi cognitio. Primum est natura aegritudinis. na' tura in*, equide si acuta est, eo breuius principium,sin diuturna,eo est longius. Unde etia patet,status ne sit propinquus, uel remotus,id scitu tii dignu tu neceis sartu Medico, presertim lad dictandu. Secundum est tempus anni, ut aestate breuiores, plerum Hyeme logiores, pra, sertim Melancholice, iuxta Hi p. in Aph. Tertium est habitudo paroxismoru,si enim sunt breues, mites,& postponunt, iam certo cognoscitur ademe declinatione, quod si secus fuerit, erit in augmcto. artum

50쪽

artum est,materiae digestio,quamdiu enim manet materia indigesta, principium est,augmentum, quando incipit digestio, sed nondum est completa Sta

tus autem ubi omnia,& ad totum comσ

pleta est digestio,ut in Synocha,in prinς cipio urthae sunt spisse, rubeae,cum nullata hypostasi, uel si est, tamen diffusa est. Quando autem adest nubecula, quan ii diffusas sparsa sit,ium indicat augmentum Instatu uero ubi adest hypostasis, nec tame nimis in supernis, nec in imo subsides,sed in medio,alba scilicet aequalis, per modum trianguli, cuius basis inferius, &conus superius sit, quae scilicet sunt digestionis signa, 6c bonae hyposta

sis. Porro in declinatione non contingit aliquem mor nisi alia superueniat aegritudo, uel ex errore Medici, uel malo res gimine. Ait in febribus interpolatis,morbum esse in declinatione,certissimu est signit, quando paroxis mi incipiunt postponeπre, 6ccii hoc sunt mitiores 8c breuiores. Nam quando ista tria simul adsunt, nunquam fefelleriit D. I an steteru,quin semper iudicauerit adesse uniuersalem decli

nationem