Oratio ... habita Florentiae, in aede Divi Laurentii, in funere Henrici IIII. Galliarum et Navarrae Regis.

11쪽

GALLIAE. ET NAVARRAE REGEM.

olum, Sereni Emi Principes, m nris, totiusq; orbis terramum oculisspectatam proponitur: Henricus AEuartus Galliarum Rex , princeps omnium secutoris memoria maximus ,postfortiter,seliciteri, tot adita discrimina ,post ingentes, immortalesin partas mictorias ,post innumera trophaea conflit ra ,poct tantos triumphos, Aebedatis hostibus, domenitis pacatis esse ijs,in maxima totius Regni iatilia, in irao omnium mictoriarum triumpho, ab ignobili sicario interfectus iacet. O infelicem humanarum rerum conditiovem. Ergo Ne, Non regia dignitas, nonsubiectorumstris, non amor generis humani per admirationem isset, virtutis comparatus, praesidis D t, quo minus miolentum, in immanem mitae exitum, in quovis etiam infimae sortis homine miserabilem inuenire I nee Di arma, tot copiae, quibus instructus, oe circundatio erat, miseri uniuigrassatoris iminia protexerunt ' Ergo ne tam tmia

12쪽

tenui suo, magnorum RCum vitasvmnetur ' Grande institulitutis rerum humanarum documentum , nostras, futura stemporibus memorandum . Deploranda prorsus Gallici regni conritio,per tot annos atrocissimis belgis ciuilibus exagitati,dilaniati, externis oppressi, ω absumpti,ab hoc Vno eiu ;si ularisapientia, diuisaq; mirtute, breui aia eam pacem po-tcutiam, opulentiam se uesti , in qu ub nulgo inquam priorum Regum fuit, quod recenti adhuc tautorum malorum memoria , nouo inseuper hoc mulnere confitur, ω tantorum bonorum auctore per Unius flui, furoremue priua Vr . Maegnum quin etiam respubis bbuma- , atq; ade sicuia non m amisit praesidium, stui ornamentum:nam quota quαDMaspou k-iuum memoriamsuit, quae tot , lautasq; p claras laude sis maximo Rege cumulatas mi erit ' Multor seculorum opus suis Henrici virtus: Nam sicut sum, b ne Pusidera, raro, e post magnos caelestium orbium cursus invia ad humani leneris felicitatem coeunt, genisi, ita exima,praecellinie s iriwtes, quae in Henrico Rege reperiebG tur ,post multa temporum spatialon to asseculorum serie Cinx renasi intur, quare ne ust totiuSorbis detrimento occiadunt: Hos itaq; , Serenissimi Principes, qui arma nitatiso amicitiae vinculo cum illo deuincti tenebamini, inopis D atrocis; casis perculsi, regio hoc , magnificentissimoq; ex quiarum cultu, non magii Regi mortuo officium necessitudiani debitum perfluitii, quam pietatem Vestram erga Chrimanam Rempubsicam in tam graui iactura, ' calamitate testac inscitis. Ipse Ve- , quandoquidem , estro iussu, de eois praesenshabenda ra oratio , qui isium laudauerim, cuius mi

13쪽

νiemus, qui istgentibus , immortalibusiq; beneficijs Chri ba-aeam Eempublicam, catholicamD religionem Mi devinxit,

ad cuius res gestas celebrandas, quamuis exuberent, pare cae, ieiunaq; videntur bilioriae, quin etiam ipse generis humani conscientia , memoria, necesse est, deficiat: quare ex tota Henrici vita pauca de plurimis, quae mortalem captum, st humanarum virtutumfastigiumsupergreriuntur se

Iigentes, inusitatam mortalium oculis illorumspeciem potius umeremur, quam laudemus . Enimuero progenies, ex

qua ipse ortu i, cum per septingento fere annosopulentis mo, augustis o 1, Regno, totiui, Euron principi continuata Regum serie,-uquam intermi potentia imperitarat,

idetur terte humanarum rerum terminospraetergre da, cum

uniuersas ab orbe tondito Regum, , Principum domos,etiam si sabulosa antiquitas in contentionem advocetur,diuturnitate Imperii, Regni magnitudine,Principum gloria, longo inter ualis superarit s quorum pietas singularii mirum inmodum omnibus seculis si rui cum Romanam Ecclesiamelostolicae dignitatis perpetui vindices, in a ertores , ornauerint, auxerint,protexerint, ω quo nihil magnificentius dici poteriti non semisinsito Pastore, capite seruauerint, propter 'αtam praeclara facinora primogenitorum Ecclesiae, ei demppr rector m Christiansimarum , alijs', honorificenti misVpellationibus,in eximia pietatis, ac religionis monumentum exornantur, ab stse quin etiam immortali leo, adeo supra coeteros mortales evecti, Visio tuota humanis artibus dest ratam salutelatenti diuini muneris mirtut , egris restituant. Ex hoc genere,ontonio patre , stes Joanna H nrici Nauarra

14쪽

Principum Linus haerae enitus Imrhurest: viquegeve rosim, vere' militarem Regem parentes Uformarent, Ni comi pus, animus ; a labores, em incommoda militiae ρerferenda. Fbdaretur, neue istor illi animi, eximia indoles, quae iam , ιum elucebat, delictys elanguesceret, Corasse, locis asperis ,

tu ipsis Pyrenaeis montibus onge ab illacebris, longe ab aula, is saltupotius, quam domi, borrido cultu, runticis Nentibus, cibog; enutritus essi at, inter caetera id Ese a sirmare solebat, se primum aetati uinptemnium, nudis pedibus, detecto capite, egisse. P clarum quippe, atque insigne tot, tantarumqs

Pictoriarum tyrocinium : Κxemplum nec inpriuatis rimibus, nedum in magnorum Principum aut s imitabile: uis namque Spartanus adeo dure educatus Z uis sentan adeo rigidum

Achillam afuit Z βuae sabulosa avtiquitas adeo mirificam extulit Herois alicuius educationem, quae non ab hac Regia Nera vincatur ' Non referam, postquam ad confanguinei Galgo Regis aulam, vi cum liberis regiis aleretur , perductus est, quanta in omnium admiratione fueris ob praecipuam rei militaris, eque Liris cupiditatem, qua mirum in modum adhue

puerulus tenebatur:Mitto omnia buias aetatisfludia, oe exemcisaraones , quas consentaneaffuisse virtuti, quae postea eluxit ,potems ex timare: Unum tantum pueri adhuc d ν - rile prorsus, ac magno 'Princi e , magnas; militariscientia, ac nerum experientia praedito, riguum dicam s fortase ad haec qs tempora inauditum s iis eiam quinq; supra decem annis expoetis, cum fatalis furor is patriae perniciem iamdudum Regni proceres a masset , w Nires Regni in regnum ipsuconuerterem, cum is partes transtreaei Joanus Matris iussa, ruiui imperio obstrictus erat, oe Regis ira, aemulorum Tri cirum

15쪽

apum artiueus concliata hompulisset, eo tempore ; quo omnia pessum ibant,quo quattuor asiesii' ljs omni pes corrum

rat , nisi quae de adolestentis huius virtute supererat, diamea atate natum, ducem, ω smperatorem'iste delectum, rivis, ductu, eius auspiciis rediisse partium fortunam, ω , capi Charitae castellaratri obsidione liberato, clade Rupe sp iij binibus iliata, etiam victoriam. Admirabimur Alexandrum Macedonem, Scipionem , Pompeiumqs iuuenes asiue

exercitibus praefuisse , bostes debella Si hanc praecoquo

generositatem , hanc animi virtutem, adeo aetate obdu scorporis robur anteuertentem, in Henrico certe primum admiramur: aliorum fuerit iuuenes, Henrici mnius erit, puerum imperasse: Nec enim decebat tantum Imperator emtam

Huinis, ac gloriosae militiae rudimenta, nisi se duce, au*-ari. An existimatis, ipsum aliunde, tam admirabilem laboris tesserantiam didicisse, frigora , aestus, Vigilioq; perferre , sub dio, armatumq; pernoctare in aquis degere, caetera s militia aerumnas, bau secus, quam gregarium militem tollarare, in acie jse adess e, hostem non modo dudiu, imperios se pectore, inaus. gladio prosigare, ymnium caput certissimis, cum reF exposieret, periculis obiectare, mulnera quin etiam excipere , ab ipsi met binibus propriae virtuti sperpetus bilemmonium comparare j snaudit uni seculo nostro iumagno rege hae militares mirtutes ; Proprium eius hoc est Lmperi' genus, dissi risi illa, arduas educatione partum, ingent-tasortitudine auctum, sidi gloriae cupiditate cumulatum Minus igitur miraudum, euviam, qui munia belli tam nauiter gerere didicerit, aduersa etiam pacis quae multa, traulas siu

16쪽

σroderare s in his nutris mortem, in bis caedem, fugam , proscriptionemqs suorum , in his quadriennium iEud , quo ab Henriso , Carolo Galliae regibus,liberali custodia iis auia fuit mancipatui s in his, periculosae aleae plenam seces onem , atqs a uos reditum ed nihil adeo invicti animi decus extulit , quam infensiorum aemulorum Frincipum artibus ab oblito necessitudinis Rege concitatum aduergus Heuricum bellum,quo i sibi demum inuidiam, exitiums s Henriso mero maxioam gloriam pararunt. Non referam quali prudentia, quibus consita, qua rei militaris peritia , tot, tanto q: Regios exercitus euitarit, quibus rationibus se suosq; tutatui fuerit,atqs imminentem perniciem effugerit, cum in ipsius caput, 'Rex ibe, ω Eegni proceres, totius Regni miribus, conspirassent. Videsisprofecto, quam magnum, quam amplum praeter eam laudis, in gloria campum,omne demum quattuor a norum tempus idibatum relinquo, quo exiguis quidem miriabus, sed ingenti irtute, contra tot incumbentia mala eluctabatur r iliud tamen nobile, atqs omnibus hi Torijs decantatum Coutracumpraelium non omnino praetereundum, quo ipse militarium copiarum numero, omniq; bellico apparatu longe m

nor, prudentia tamen, fortitudine,peritia, caeteri s imperatorijs virtutibus instruct imus, tribus brigi ducibus interfectis, caeteris captis, totoqs bomb exercitu caeso Fugatoqs, nulloferesuorum amissὸ , praeclarissimam,ac triumphalem Nictoriam consequutus ea; quam ipse duobus splendidissimis, ac

nunquam ex hominum memoria eluendis magnanimitaris tr

phaeis testatam reliquit 3 captiuos primum benigne acceptos,

q3 vlgo liberatis pretio omnes solutos, liberosiq; ire iussit. Si

tempus daretur, Serenis. Principes, ut longiori orationepro-

17쪽

sequeremur , quibus rerum omnium angu s Henricus Rex eo tempore conflictaretur, quos duces, quam nobiles quam 'magnum militum numerum , captiuos idi lictoria constitus

set quantumq; indepraesidi, ad besium prosequendum etiam

cum laudeperciperepotuisset , profeeio intesigeremus, quanto; intemulso Pyrrhi, Epirotarum Regisgloriam, qua aemulatus ect ,supergressus fuerit. Hac Uictoriaparta,cum tanto incommodo res hostium affecisset , t pati aceret, quo ani- mo erga Regem Galliae esset , quantuns eius Regiae male LIati cuperet , simul; quam inuitus ad besium adigeretur,legatos a Regem pacem petitum mittit . O mere inuictum etiain uictoria animum. Tu ne , tot iniurijs affectus, besio ad ex tium appetitus, victor, insepulta etiam num bo tium Arage non obliuisieris obsequij erga infenclum Regem, non Nilumper'

gis ,sed de pace cogitas, pacem petis ' Sed ijdem, qui confi-lijs Regem ad besium accenderant, pervicerunt, mi Regis notiri legati ad colioquium non admitterentur . Ea Nerops modum tempora inciderunt, quibus palam omnibus fuit, Henri cum nunquam aduersus Regem Galbae, obsequium , ω me nerationem exuisse, in Ni , ditiae diserimen euitandum,ad huel n adabium, eos , qui in idum Regem Vncitabant , non ripsius Henrici tantum ,sdetiam*egis miliae hostes , eadem odi, causifuiste nam cum Regio throno Rex dejceretur, re gium infigne ex ipsiua capite raperetur, Nitaeq; aut turpilsis

mae captiuitatis d crimen adiret, cogitur Rex, regia potesIate in eos animaduertere, quos legum potentia non poterat coer cere. Nuda Vnquam prouincia adeo violento motu, ac saetione conculia est, quam post duorum issorum Principum cedes, Gallia. regnum . V ex maximi, ac opulentissimi orbis terra-

18쪽

rum Regni, eo calamitatis Zeuenerat , ut tres tantummo- H πrbes imperio parerent, intra quarum fines regia omnis potentas continebatur,2r Regius Lutetia Senatus , regem Uim regno , regioqs nomine priuaret , perduellionis damnaret , ac miris ludibrijs eius nomen , effigiemqs a ceret. D Liabunt bonus, mire i , quas pro Regni tutela colla- gerant , contra ipsium Regem conuertebant f quem etiam .lida manu Turom obsiderant, atque in apertum, praesinissimum vitae diserimen adduxerant. Conflictabatur eo tempore aduersa Naletudine Nauarrae Rex: su fecit tamen corpori vires mirtus animi , nec subjt magnanimum pectus iniuriarum memoria, elῬltionis cupido, sed ad tantam insaniam coerce

dam , iniuriamys a Rege, ω Regno propulsandam, animis, vire 3 intendit. Hic primus dies perditis, ac profligatis Galliae rebus salutaris il luxit. Henricus Llatim, di sirectis bossi-oim copijs , in tuto regem confluuite ex Ego tempore,eius ductu, ei cis auspicise perpetuae botitum clades, crebrae urbiu, , arcium expriuationes, continentes victoriae, mi , recuperata breui regia dignitate, Nere tum Rex Galliae constitueretur. Henricus itaq; iEt Regiam poteritatem, ignitatemq; refuruit, ibe colla8sum diadema captu eius reposuit me demum

Regi regnum, itams; seruauit, illamn adeo erexit, Ni Lutetiam arcta obsidione cingeret, breui expugnaturus, nisi in pinatum Acelus, triumphum potius illi, quam mictoriae gloria ademisset. Decorum erit, Auditores, hominem iniitae, ω fortunarum discrimine positum, seruare: Enimuero ad hoc nati , ad hoc opes, diuitias , honores; natura appetimus , Nec aliud erit , quo Trincipes, Rege , magis V eneremur,es' ad-ἰ

19쪽

asas virtus se supra teteros tollit, ut AE tispraesidio sint, me plurimis beneficia praestent , tauquam numina quae a generibumano utaria spicimus. Si mero eiusmodi merita adeo Beciosa se ut, eum in aliquem hominem conferuntur, quam glorios erum, cum in Rege r Magnum, ac egregium decus Regem Galliae murico Cistam, regusmque debere, quod miauit, quod perat, illi imputare. 0 quam decorum, specia sumsi ea Regi Upitatoris nomen ' ansae enim ciuica corona , να sima oris , PAE pat is patria Vpellatio, quodnam ais humanum excogitatum, adeo honorificum erit,ades gloriosim, mi totam rei magnitudine , dignitatem complectatur ' addamus, eundemseruatum Regem acerbissimis odiis, hunc egregium itatore uumpersequut m ,perpe- euum illi be uis iampridem iudixin, Henrimm mero, noufium omnia rei uica , illin condonasse,sed eas i as copias,

uas m tutAam aduerseus ipsu colligerat, a jsius inimiaci Regi alutem, attuΓG;creset profecto in immensi- admia ratio, nihiln aliud cogitare poterimus, nisi tam praeclaram , tam inauditam mirtutem, aetati demum noctraepin multaseecula reseruatam. Sublato per Fimmumscelus Henrico testis Galgiae Rege, Henricus Nauarrae Rex, cui regnum non iam genus deserebat ,sed irtus promerebatur, quem etia- morieus Rex ,Αpremisse ovibus, legitimum imperii her dem nominarat oummo eorum, Pi aderunt, consensu, Rex salutatur. Ope precium ea, Auditores, cogusere, quo in loco tum temporis res Galliae essenti Gemadmodum enim nauigantibus tranquisiitatis dulcedo meliuspost tempinatem ex contentione innote it ; ita nos, vel ex hocscilius intellige--π, -ό Virsutis fuerit, maximum Regnum ingentibuν

20쪽

discordiarum processis exagitatum tam breuἰ ad eam pacis I

renitatem perduxisse , Ni nisi eade m aeras nostra, quae in De rerum omnium quiete, in securitate Hud P et , Hem turbarum , irarum, oe' bet larum plenum mi et, ab omni prorsus fide alienum existimaret. Regnum MLiae omnium tot ias Europae, seu potius orbis terrarum , regnorum augustissimum

per, ac felicisimum habitu uit, siue ad praenantis , mas, sapientisima s leges, stu in tituta resticeretur,populorum aduersus Regem naturalem quo admodo amorem , es voluntatem , ordinum distinctionem , ac libertatem, quibus omnibus a domesticisseditionibus munitur, siue ad potentia , vir inque, nobilissimorum ducum copiam, militum fortusAmorum multisudinem , arcium, cactellarumq; frequentiam , quibus ab exserno hoste defenditur: Artibus praeterea pacis, a nibus riget,pollet ingenise oret diuitise, in opulentia incolarum, oe quod inter praecipuas eius laudes nou misimumst suerim, euangelicam disciplinam a priMor ijs UD orientis Ecclesiae receptam , adeo inconcussam,ri intemerata mauit, Vt non modo Vsque a patrum nostrorum m mstriam, uiari

labaresum labes infecerat , se firmissimum, S iue Unam bile, omnibus seculis, catholica religioni seprasidium, ac propugnaculum praestiterit. Hoc regnum, ex qua felicitate, ex qua pietate, bone Deus, in quaa exitiales dissordias, in quas

impietatesprolabitur c Trigesimus iam fere anuusagebat. , ex quo perpetuis, continentibusqs bellorum ciuilium turbiniabus adeo quatebatur, mi nec trium regum Virtute, uec nobialissimae, a sertissimae Heroidis Calbarinae Medices, eorum matris, consi*s, ac sapientia obnitipotuerit, quominus in de--4. Ea , . ad tarrisimum Izcrct natura gium . iam