Publii Terentii Comoediae [Texto impreso]

11쪽

Potius, quam istorum obscuram diligentiam. Dehinc ut quiescant, porro moneo, & desinant Maledicere, malefacta ne noscant sua. Favete, adeste aequo animo, & rem cognoscite,

Ut pernoscatis, ecquid spei sit relliquum, Posthac quas faciet de integro comoedias, Spectandae, an exigendae sint vobis prius.

ACTUS PRIMI SCENA L

Si Mo senex. SOSIA seruus. VO S isthaec intro auferte: abite. Sosia,

Adesdum: paucis te volo. s O. dictum puta. Nempe ut curentur recte haec. s I. imo stud. s o.

quid est, Quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius Zs 1. Nihil isthac opus est arte ad hanc rem,quam paro: Sed his, quas semper in te intellexi sitas, Fide & taciturnitate. so. expecto quid velis.s i. Ego postquam te emi a paruulo, ut semper tibi Apud me iusta & clemens fuerit seruitus, Scis: seci, e seruo ut esses libertus mihi, Propterea quod seruiebas liberaliter. Quod habui summum pretium, persolui tibi.

so. In memoria habeo. s I. haud muto factum. so. gaudeo,

Si tibi quid seci, aut facio, quod placeat, Simo: &,

Id gratum fuisse aduorsum te, habeo gratiam. Sed mi hoc molestu est: nam isthaec commemoratio Quasi exprobratio est immemoris benefici. Quin tu uno verbo dic, quid est quod me velis.s i. Ita faciam. hoc primum in hac re praedico tibi, - credis esse has, non sunt verae nuptiae. s o. Cur simulas igitur Z si. re omne a principio audies:

12쪽

ANDRIA. Eo pacto & gnati vitam, & consilium meum

Cognosces, quid facere in hac re te velim. Nam is postquam excessit ex ephebis, Sosia, Liberius vivendi fuit potestas. nam antea Qui scire posses, aut ingenium noscere, Dum aetas, metus, magister prohibebant i so. ita est. s i. QMd plerique omnes faciunt adolescentuli, Vt minium ad iii quod studium adiungan t, aut equos Alere, aut canes ad venandum, aut ad philosophos :Horum ille nihil egregie praeter cetera

Studebat, & tamen omnia haec mediocriter. Gaudebam. so. non iniuria: nini id arbitror Adprime invita esse utile, vit ne quid nimis.s i. Sic vita erat: facile omneis perferre ac pati. Cum quibus erat Cumque una , his sese dedere, Eorum obsequi studiis: aduorsias nemini, Nunquam praeponens se aliis. ita facillime Sine inuidia inuenias laudem, & amicos pares.so. Sapienter vitam instituit: namque hoc tempore Obsequium amicos, veritas odium parit. s I. Interea mulier quaedam abhinc triennium Ex Andro commigrauit huic viciniae, Inopia cognatorum negligentia Coacta, egregia Qrma, atque aetate integra. so. Hei vereor ne quid Andria apportet mali. s i. Primum haec pudice vitam, parce ac duriter Agebat, lana ac tela victum quaeritans.

Sed postquam amans accessit, precium pollicens, Vnus, & item alter ita ut ingenium est omnium Hominum a labore procliue ad lubidinem Accepit conditionem: dein quaestum occipit.

Qui tum illam amabant, serte ita ut fit) filium

Perduxere illuc secum, ut una esset, meUm. Egomet continuo mecum: Certe captus est:

13쪽

Habet. Obseruabam mane illorum seruulos Venienteis, aut abeunteis: rogitabam, Heus puer,

Dic sodes, quis heri Chrysidem habuiti nam Andriae

Illi id erat nomen. s o. teneo. s I. Phaedru, aut Cliniam Dicebant, aut Niceratum. nam hi tres tum simul

Amabant in Elio, quid Pamphilust Quid Z symbolam

Dedit, coenavit. Gaudebam. Item alio die aerebam: comperiebam nihil ad Pamphilum Quidquam attinere. enimuero spectatum satis Putabam, & magnum exemplum continentiae. Nam qui cum ingeniis conflictatur eiusmodi, Neque commouetis animus in ea re, scias Tum iam ipsum habere posse suae vitae modum. Cum id mihi placebat, tum uno ore omnes Omnia Bona dicere, & laudare fortunas meas, Qui gnatum haberem tali ingenio praeditum. Quid verbis opus est i hac fama impulsus Chremes Vltro ad me venit, unicam gnatam stiam Cum dote summa filio uxorem ut daret. Placuit, despondi: hic nuptiis dictus est dies. so. Quid obstat, cur non vere fianti s I. audies. Fere in diebus paucis, quibus haec acta sitiat, Chrysis vicina haec moritur. s o. o factum bene lBeasti: heul metui a Chryside. s i. ibi tum filius Cum illis qui amabat Chrysidem, una aderat freques: Curabat una funus: tristis interim, Nonnunquam conlacrumabat: placuit tum id mihi. Sic cogitabam: hem, hic paruae consuetudinis Causa, mortem huius tam seri familiariter:

Quid si ipse amasset i quid mihi faciet patri tHaec ego putabam esse omnia humani ingeni, Mansuetique animi ossicia. quid multis morori Egomet quoque eius causa in fimus prodeo, Nihil stupicans etiam mali. so. hem, quid est y Si. i .

14쪽

. ANDRIA.

Effertur. imus. interea inter mulieres, Quae ibi aderant, sorte unam aspicio adolescentulam, Forma. s O. bona Qrtasse. s I. & voltu, Sosia, Adeo modesto, adeo venusto, ut nihil supra. Quia tum mihi lamentari praeter ceteras Visa est, & quia erat sorma praeter Ceteras

Honesta S liberali; accedo ad pedissequas:

sit, rogo. rorem esse aiunt Chrysidis. Perculsit illico animum. at at, hoc illud est, Iinc illae lacrumae, haec illa est misericordia.s O. Quam timeo quorsum evadas. s l. fimus interim Procedit: sequimur: ad sepulcrum venimus. In ignem imposita est. fletur. interea haec soror, Quam dixi, ad flammam accessit imprudentius, Sati' cum periculo. ibi tum exanimatus Pamphilus Bene distimulatum amorem & celatum indicat. Accurrit: mediam mulierem complectitur: Mea Glyceriu, inquit, quid agis t cur te is perditum tTum illa sui consuetum facile amorem cerneres)Reiecit se in eum, flens quam familiariter. s o.Qus d aist s I. redeo inde iratus, atque aegre ferens. Nec fatis ad obiurgandum causis. diceret,

Quid seci t quid commerui aut peccaui, pater ZQis sese voluit in ignem iniicere, prohibui,

Seruaui. honesta oratio est. So. recte putas:

Nam si illum obiurges, vitae qui auxilium tulit; Quid facias illi, qui dederit damnum, aut malum s i. Venit Chremes postridie ad me, clamitans, Indignum facinus, comperisse Pamphilum Pro uxore habere hanc peregrinam. ego illud sedulo Negare factum. ille instat factum. denique Ita tum discedo ab illo, ut qui se filiam Neget datum. s o. non tu ibi gnatuis I. ne haec quidem Sati' vehemens causa ad obiurgandum. S O. qui, cedOt

15쪽

s i. Tute ipse his rebus finem praescripsti, pater. Prope adest, cum alieno more vivendum est mihi:

Sine nunc meo me viuere interea modo.

so. Quis igitur relictus est obiurgandi locusts i. Si propter amorem uxorem nolit ducere, Ea primum ab illo animaduertenda iniuria est. Et nunc id operam do, ut per falsas nuptias Vera obiurgandi causa sit, si deneget. Simul, sceleratus Davus si quid consili Habet,Vt consumat nunc, cum nihil obsint doli. m ego credo manibus pedibusq; obnixe omnia Facturum: magis id adeo, mihi ut incommodet, Quam ut obsequatur gnato. S O.quapropterZS I. rogae Mala mens, malus animus. quem quide ego si sensero. Sed quid opu'st verbist sin eueniat quod volo)In Pamphilo ut nihil sit morae: restat Chremes, Qui mihi exorandus est, dc spero conssire. Nunc tuum est os ictu has bene ut adsimules nuptias: Perterrefacias Davum, obserues filium, Quid agat, quid cum illo consilii captet. s o. sat est: Curabo: eamus iam nunc intro. S I. i prae, sequar. Non dubium est, quin uxorem nolit filius: Ita Davum modo timere sensi, ubi nuptias Futuras esse audivit. sed ipse exit foras.

i RABAR, hoc si sic abiret: & heri seper lenitas, IVerebar quorsum euaderet. Qui postquam audierat no datum iri filio uxore suo, Nunqua cuiqua nostru verbii fecit,neq; id aegre tulit.

SI. At nuc faciet neq ut opinor,sine tuo magno malo. DA. Id voluit, nos sic nec opinanteis duci falso gaudio, speran

16쪽

ANDRIA. 9

Sperateisiam amoto metu, interea oscitateis opprimi, Vt ne esset spatium cogitaiu ad disturbandas nuptias: Astute. s. carnusex quae loquitur Z D. herus est. neu

praeuideram.

S. Dave.D. hem, quid esti f.ehodum, ad me. D. quid hic volit s. quid aist D. qua de re t s. rogas ZMeum gnatum rumor est amare. D. id populus curat

scilicet. s.Hoccine agis,an non Z D. ego vero isthuc. s. sed,nunc ea me exquirere,

Iniqui patris est. nam, quod antehac secit,nihil ad me

attinet.

Dum tempus ad eam rem tulit, sita animum ut expleret suum :Nunc hic dies aliam vita adsert, alios mores postulat. Dehinc postulo, siue aequum est, te oro Dave, ut res eat iam in viam. D. Hoc quid sit s. omnes qui amant, grauiter sibi dari uxorem serunt. D.Ita aiunt. s. tum si quis magistrum cepit ad eam rem improbum, Ipsum animum aegrotum ad deteriorem partem plerumque applicat. D. Non hercle intellego. s. non Z hem. D. non: Davus sum, non indipus. s. Nempe ergo perte vis, quae restant, me loqui. D. si ne quidem. . s. Si sensero hodie, quidquam in his te nuptiis Fallaciae conari, quo fiant minus, Aut velle in ea re ostendi, quam sis callidus; Verberibus caesum te in pistrinum, Dave, dedam v que ad necem; Ea lege atq ue omine, ut si te inde exemerim, ego pro

te molam.

17쪽

Quid hoc intellextin an nondum etiam ne hoc quidem Z D. immo callide: Ita aperte ipsam rem modo locutus: nihil circuitione Vi es. . s. Vbiuis facilius passus sim,qua in hac re, me deludier. D. Bona verba quaeso. s. irrides t nihil me fallis. Sed dico tibi, Ne temere facias, neque tu haud dicas tibi non praedictum. Caue.

ACTUS I. SCENA III.

DAVUS. D. M Ni M v E R o, Dave, nihil loci est segnitiae, ne- T. que socordiae, ratum intellexi modo senis sententiam de nuptiis. Quae si non astu prouidetur,me aut herupessundabiit. Nec, quid agam, certum est, Pamphilumne adi

tem, an auscultem seni. Si illum relinquo, eius vitae timeo: sin opitulor, limius minas,

Cui verba dare difficile est. Primum iam de amore, hoc comperit: Me insensus seruat, ne quam facia in nuptiis talaciam. Si senserit, perii: aut, si libitum fuerit usam ceperit, Qua iure quaque iniuria, praecipitc in pistrinudabit. Aci haec mala hoc mi accessit etiam: haec Andria, Sive ista uxor, siue amica est, grauida e Pamphilo est. Audireque eorum est operae precium audaciam: Nam inceptio est amentium, haud amantium: Quidquid peperisssiet, decreuerunt tollere: Et fingunt quamdam inter se nunc fallaciam, Civem Atticam esse hanc. Fuit olim quidam senex Mercator: nauem is fregit apud Andrum insulam:

18쪽

Is it mortem. ibi tum hanc eiectam Chrysidis recepisse orbam, paruam. fabulae. Mihi quidem non hercle fit verisimile. Atqui ipsis commentum pl' Sed Mysis ab ea egreditur. At ego hinc me ad m, ut Conueniam Pamphilum, ne de hac re pater imprudentem opprimat.

ACTUS I. SCENA IV.

MYsis, ARCHILIS. M. vDivi Archilis,iamdudu: Lesbiaadduci iubes. L,Sane pol illa temuleta est mulier,& temeraria, Nec fati' digna, cui comittas primo partu mulierem. Jamen eam adduca Importunitate beetate aniculae: Quia compotrix eius est Di date facultatem,obsecro, Huic pariundi, atq; illi in aliis potius peccansii locum Sed, quidnam Pamphilum exanimatum video Z v reor quid siet. . Opperiar, ut sciam, numquidnam haec turba tristitiae adserat.

ACTUS I. SCENA V.

PAMPHILUS, MYSIS. P. I Fo C C IN E est humanum factum aut inceptum ta I hoccine officium patris tM. Quid illud est 3 p. Pro deum atque hominum, quid est , si non lucContumelia est ZVxore decrerat dare sese mi hodie. Nonne oportuit Praescisse me ante Z nonne prius comunicatu oportuiti M. Miseram me, quod verbum audiot p. quid Chremes t qui denegauerat,

19쪽

I2 -ΤERENTII Se coinmissum mihi gnatam suam uxore i muta d ;Quoniam me immutatum videt. Itane obstinate operam dat, ut me a Glycerio miserum abstrahatis Dd sit fit, pereo funditus. RAdeon' hominem invenustum esse , aut infelicem quemquam, ut ego si ZPro delim atque hominum, nullon' ego Chremetis pacto iuitatem effugere poteroi Q tmodis Contemptus, spretus t facta, transacta omnia. Hem,

Repudiatus repetor. quamobremi nisi si id est, quod inspicor: Aliquid monstri alunt. ea quoniam nemini obtrudi potest, Itur ad me. M. oratio haec me misera exanimauit metu p. Nam quid ego dicam de patre t alii Tantane rem ta neglegenter agere t praeteriens modo Mihi apud forum, uxor tibi ducenda est Pamphile hodie, inquit: para: Abi domum. id mihi visus est dicere, abi cito, & sitisi pende te. Obstupui. cessenilium me verbum p isse proloqui, Aut ullam causam, ineptam saltem, ratam, iniquam t

od si ego prius id rescissem, quid lac m, si quis

nunc me roget; hAliquid tacerem, ut hoc ne iacerem, Sed nunc pri- mum quid exequar tTot me impediunt curae, quae meum animum diuorsim trahunt; Amor, huius misericordia, nuptiarum solicitatio, Tum patris pudor, qui me tam leni passus est animo usque adhuc

20쪽

AN DRIA. Z3 meo cumque animo libitum est, iacere:esne ego ut aduorser i hei mihis

Incertum est quid agam. M. misera timeo, incertum hoc quorsissim accidat. Sed nunc peropu' est, aut hunc cum ipse, aut me aliquid de illa aduorsim hunc loqui. Dum in dubio est animus, paulo momento huc illuc impellitur. p. Quis hic loquitur Z Mysis salve. M. O salve Pamphile. p. Qiud agit Z M. rogas tLaborat e dolore: atque ex hoc misera solidita est die,

Quia olim in hunc sunt constitutae nuptiae:tum autem hoc timet,

Ne deseras se. P. Hem, egone isthuc conari queam iEgo propter me illam decipi miseram sinam tmihi situm animii atque onmem vitam credidit, Quo ego animo egregie caram pro uxore habuerim, Bene & pudice eiae doctum atque edunam sinam Coactum egestate ingenium immutarier tNon faciam. M. haud vereor, si in te ito sit stum:

Sed vim vi queas ferre. P. adeon' me ignauum putast Adeon porro ingratum, aut inhumanum, aut serum, Vt neque me constetudo, neque amor, neque pudor Commoueat, neque Commoneat, ut seruem fidem ZM. Vnum hoc scio, meritam esse ut memor esses sis.

p. Memor essem Z o Mysis, Mysis, etiali, nunc mihi Scripta illa dictasunt in animo Chrysidis

De Glycerio. Iam serme moriens me vocat: Accem: vos semotae: nos soli: incipit

Mi Pamphile, huius formam atque aetatem vides: Nec clam te est, quam illi utraeque res nunc utiles Et adpudicitiam& tutandam ad rem sent. 3 d ego te per hanc dextram oro, & ingeniti tuum. Per tuam fidem, perque huius selitudinem