Jo. Frederici Cartheuser medicinæ doctoris ejusdemque in Regiâ Academ. Viadrinâ Prof. Publ. Ordinarii Fundamenta Materiæ Medicæ tam generalis tam specialis, in usum Academicum conscripta. Tomus primus

151쪽

phae coagulatione adesse possit , nulla coctio , sed blanda salicto digestio contingit , adeoque nulla quoque gelatinae extractio expectanda est. f. II. Fateor , objectionem hanc non pror sus destitutam esse fundamento , & , i se rata experientia aj edoctus, scio, aqNam simplicem , sola adhibita digestione . concretis osse is , ut ut subtilissime pulveris a- iis , parum quidem gelatinae eripere

quod ideo autem extractio ejus in ventri culo simpliciter neganda sir, non diam Video. In ventriculo enim plures resolutionis causae concurrunt, quibus peniti US , atque conjunctim consideratis, patebit , aliquam gelatinae extractionem utique possibilem esse. Primo nimirum perpendendum erit, resolutionem assumptorum in animantium ventriculis nequaquam

a Binas drachmas rasurae eboris tenerrimae aliquando cum sufficienti aquae sirnplicis quantutate forti digestioni subjeci, visurus, an hac ratione multum gelatinae extraheretur : Atelapsis sex, vel septem horis, in infuso decantato , cum illud vario modo eXplorarem, ViXIevissima quaedam gelatinae vestigia deprehende re potui ut ideo valde parum inde separatum. sutile, abunde conflaret.

152쪽

simplici digestione absolvi, aut vulgari co .ectione, nec solum quoque calorem ad illam

perficiendam postulari , sed suum pariter

symbolum conferre fortem, atque creberrime repetitam , crassae atque robustae

tunicae musculosae sub motu perist altico

contractionem inde pendentem validam in contenta resolvenda actionem, auctum inprimis per motum viscerum &musculorum abdominalium. Quae causa magni omnino momenti est , diim , sup putante BoRELL O , ventriculi, viscerum, diaphragmatis , musculorum abdomina Iium aliarumque partium adjuvantium Vis , conjunctim sumpta , I 29si. librarum pondus aequat. Huic aer succurrit, per calorem expansus , iste pariter, cum quodammodo inclusus sit , notabilem effectum edit ; quemadmodum id machina PAPIN I , in qua, ob fortem aeris in carcerati & expansii pressionem , &Ggularem motum quasi vorticosum a ,

a) H Fungitur aer , B o E lx H A A J I U S indidi Chemiae T. I. p. m. si. 4sa. scribit, inpri--, rnis ossicio misicendi omnia quam intime inter

is se : dum tanto pondere, tamque perpetua mo-- tus velocitate, instar pistilli mechanici, mo--Vet, conterit, permiscet adeo, omnia. Sicque is, singulares valde, neque alio modo facile praes - tandos, effectus producit. . . . Nusquam , paulo

Eergit, id apearet manifestius, quam

153쪽

'' Terreo -- gelatinosis. I Icorpora dura, carnea , tendinea , Ossea , aliaque , intra breve tempus, substrato saltem igne moderato , perfecte emolliuntur, imm b, in fluidam substantiam gelatinosam , aut mucilagineam resolvuntur. Notabilis inter alia B. H o F F-M ANNI observatio est : Unam nempe

succini pulveri sati partem cum duabuς olei am*gdalini partibus in vitro conservati machinae Papinianae , cujuS tertia pars aqua repleta erat, imposuit, & moderata , atque vix ultra horam protracta,

digestione effecit, ut succinum in liquamen pellucidum gelatini forme rediger tur , pauco adhuc oleo liquido superna

tante.

M machina Papiniana. Intra cylindrum aeneum ossa annosi bovis, Aqua & Aer, ita conclu-M duntur simul, ut nihil penitus aeris aut aquae , B eXpirare de hoc vase , ullo modo possit. Titinis applicatur ignis, ut aqua ebulliat. Aer ergo M acquirit potestatem se eXpandendi proportio-M nalem calori dato. Sic & Aqua. Unde intelli B gitur aeris hic & aquae ad ossa quam fortissima, appresso. Interim simul Aer & aqua intra vas, is inter se, & super ossa, incredibili jam velo-- citate moventur , & hinc intra pauca minuta M horae, ossa illa convertunt, emolliendo, in li- ω quorem vis Osum , aut in massam teneram ,

is mollem, scissilem quam facillime &c. m

154쪽

is i Serii. II. De Inspidis Terreis

III. Considerandum porro erit, impulsu &attritu multoties repetito , quanquaruleniori , resolutorium per epe impetrari effectum , qui a brevi , eaque fortiori ,

actione vix sperandus est ; uti assertum hoc inter alia solutio coralliorum Lange lottiana , in sequentibus descripta, emollitio ossium per aquae calidae vapores, nec minus paulatina pyritarum quorundam martialium , aeri liberiori expositorum , resolutio ferme centralis, alibi pariter ad

ducta , & silmilia satis illustrant. Idem hic contingere videtur, quod fieri observamus in lapidibus durissimis , qui per gut las pluviales , is pius in idem punctum

cadentes , excavantur. Majorem memo

ratis probabilitatem ipsa conciliat experientia : Quem enim latet, Canes olfa , dentibus fallem grostiuscule confracta, in ventriculo maxima gelatinae parte spoliare , &residuum aridum atque mucos terreum , sub forma excrementi albi, denuo per alvum reddere ξ Me quidem non fugit , B. BOERII AA V I U M referre excrementa illa canina , sub

155쪽

Terreo - gela linosis. 73 SPraeci nomine nota , integra adhuc ossicula . seu ossium frustula esse , per interjectas quasdam particulas mucidas in unam duntaxat molem compacta : Atta men , haudquaquam exinde sequitur , nihil plane extractum esse , sed id tandem licebit colligere, nondum omnem a parte terrea separatam esse gelatinam , dc nonnulla saltem frustula , quae sine noxa ventriculi rugis interponi nequeunt , vel plane non , vel tamen minus profundefuisse rei oluta. Aliter omnino comparatum est cum minoribus moleculis, quae ejusmodi tamen pulveris subtilitatem nondum attingunt ; quippe quae in albo graeco gelatina sua omnino orbatae depre henduntur. Novimus porro, gentes nonnullas septentrionales, praesertim lappones , pisces devorare aridos, exsiccatione in aere a Iosseam fere duritiem redactos,& illos nihilominus concoquere. Quid denique dicam de experimento R1VINI Uic 'nempe voraci gallo Indico aliquot obolos orichalceos Zahl-mennige) cum alimento consueto praebuit devorandos , , quum illi denuo ejecti essent cum stercore, observavit, monetae parte S emi' nentiores , quae formabant erigiem , ad plenariam pene abolitionem , adt irasi

156쪽

13 De Insipidis Terreis, depressiores vero saltem denigrain rab. a) f. IV. Sed sussiciant memorata : satis quippe probare videntur , ex tenerrimis osse 1ium pulveribus aliquam gelatinae partem

In ventriculo, etiam sine coctionis adjumento , extrahi posse. Facile caeteroquii

ac lubentissim ξ cuilibet concedam , quin ipse defendam , parum vel nihil hos pulveres praestare posse emolumenti. Exigua quippe gelatinae quantitas, qua scrupu& alter instructus reperit Ur, nullius fere momenti est, & illi proinde agmat prudentitas, de certius expectare pomunt auxilium, qui, rejectis inertibus hujusimodi pulveribus , gelatinas coctio. ne extrahunt, easdemque postea, lar io. vi quantitate, vel in decocto, vel , aemissa decocti inspis alione , cochleatim

aegrotantibus exhibent. Quando memorato enim modo in usum vocantur , l. acrimoniam salinam quamcunque obtundunt , involvunt atque temperant , 2.

ucum , qui ventriculi, intestinorum

aIlorumque meatuum tunicas naturaliter

obducit, & contra corporum rodentium

a Vid E;usd. Dissi de acido ventriculi se

157쪽

ct Terreorae latinos sac vellicantium stimulos&injurias defendit, restituunt , 3. partes solidas erosas demulcent, & . humores nimis tenue Sacres nonnihil in crassant, iisdem que naturalem systasin reddunt , ita ut , obvarios hosce usus generales, haud dubitandum sit , quin opem laturae sint egregiam in erosione faucium , ventriculi , intestinorum , aliarumque partium, per Venena, aliaque acria & corrosiva subinde producta , nec mintis in cholera , ni iaaciditate liquoris gastrici , acrimonia bilis , vomitu Sc di ars hoea biliosa , d 3 senteria, ardore urinae , stranguria , tenes imo ani, affectibus pectoris variis. a seriac lymphae acrioris decubi tu , dc praeternaturali affluxu oriundis, affectibus spasia modicis, rheumaticis, arthriticis, scor-buticis, dolore nephritico , epilepsia , hae-niorrhagiis excedentibus , febribus continuis , praesertim ardentibus, inflammatoriis , & hecticis, aliisque morbis, qui praecipuam originem ex humorum acredine ducunt. Externe clysteribus demul sentibus quandoque adduntur.

158쪽

r36 Se Z. II. De Inspidis Terreis CAPUT V. re Lapidibus Cancrorum , Conchis fluvia illibus 9 lacustribus , Testis ostrearum ,

ct Putaminibus ovorum. f. I. APIDE s CANCRORUM euva u'Ecreoisse) , minus recte a quibus Oculi cancrorum escti , jure primum locum inter terrea medicamenta obtinent , quoniam in acidis , etiam debilibus ac valde dilutis, prompte solvuntur,& facilius , quam reliquorum pleraque, in subtilem pulverem redigi possunt. luensibus aestivis cancrorum fluviatilium venistriculis extrinsecus ad nati reperiuntur ,& lamellatim ex confluente iacco terreΟ- gelatinoso lactescente, vel rectius, ex sensim resoluta externa ventriculi tunica , concrescunt, imminente scilicet exuviarum depositione, qua peracta denuo resolvuntur , ut prima quasi rudimentae ac stamina generandae novae corporis crinstar suppeditentia

159쪽

Terreo gentinosis. g. II. Copiose colliguntur in m arra , Lrthuania , Marchia & Tartaria , quarum regionum pumina ac rivuli gam maris valde abundant. Venduntur albicantes , rn-bentes Jc subinde etiam coertilescentes : Hi postremi ut plurimum , quanquam ii ne ullo fundamento , judicantur praestanti 'IeS,δce cancris vivis exemti dicuntur.

Nonnunquam lapides hujusmodi a fraudulentis arte parantur ex argilla , pulvere concharum de similibus, posteaque genuinis miscentur, immo factitiis hisce, ad colorem subcceruleum inducendum , non absque summo aegrotantium peric Io, smal tam admixtam fuisse , obses v

tiones medicae testantur.

f. Ι I I. Constant genuini lapides cancrorum

ex copiosa terra alca lina tenerrima ,

paucλ obstantia gelatinosa congit tinant eo Facile haec principia eruere possumuS s - lutione , dc calcinatione Quando ita tegri v. g. lapides aquae forti, a rusa aqua simplici nonnihil debilitatae injiciuntur,

particulae menstrui acidae confestim adoriuntur partes terreas , easque cum multo strepitu solvunt, gelatinam vero iter

160쪽

138 Sect. II. De I 'Mis Terreis

reis moleculis interpositam, plantant actam relinquunt; hinc , solutione terr abs tuta aniles ad superficiem liquoris assurgunt si ruata tamen pristina magnitudine ac forma, praeterquam, quod PQ rosii facti sint , splendentes , pellucidi atque molles. Ex emti corpora glabra, ac gelatinosa, digitis facild comprimenda,& ab ordinaria gelatina animali vix dis cernenda ,sistunt. Notabile quoque est

naen struum , ut ut fati S corrosivum Colorem huius gelatinae P coprium nequzzX tinguer C la que muta ce . adeoque ex lapide rubescente etiam rubos centem , e X

albo albidam , & ex corrulescente pallidet coeruleam relinqui gelatinam. Liquor pellucidus instillaro Lale alcalico liquido, terram solutam , sub albissimi atque t Derrimi magister i forma, ad fundum dimittit, hinc pariter fili rationis ope separari ac colligi potest. 89. I V. Clitus atque perfectius principioru divulsio ac separatio succedit, quando

lapides cancrorum pulveri fati calcinationi in crucibulo aperto subjiciuntur gelat ma tamen, adhibito hoc resolutionis modo, destruitur , destructa aufuoit in auras , nec in substantia proinde mon-