장음표시 사용
181쪽
ma movere agens motu illo metaphorico;
neque potest esse id gratia cujus omnia sunt,
quae est vera ratio causifinalis at id bonum quod movet, est in virtute causis agentis: atq; id experientia comprobaturmam si est quod dam bonii, quod nos in virtute agentis, non otest esse id bonum, cujus gratia operatur Oens quod id, quamvis sit appetibile, haudino eat ad ac tionem puta imaginatio multi auri, qud non est in facultate agentis inquirere, etsi sit appetibile, atque agens delectet, tamen non est principium ut agens adactionem aggrediendam de otio ad laborem
moveatur, qudiui clinonum non sit penes nos, neque in nostra potestate. Quddii instes, aedicas ursas movere id quod est in actu: dicendum est hoc competere sint quatenus est cognitus, no aute ut bonii cujus gratia caetera sunt,quae est ratio cause finalis, Melle in anima latis est ut moveat affectum in agente qui
motus, ut diximus, non est verus, sed anima: quem Averroes nominavit metaphoricum.
Sed ut esti num, gratia cujus omnia fiunt, necesse est ut sit in facultate agentis, quo pos . st agentis opera in lucem prodire. Sequitur ut alium quoque nodum tu mus, qui hac ratione nectitur: ubi sunt aufe&principia alicujus este tus, ut ipse producatur, debent illa una esse. Sed finis qui est, actu
182쪽
achionis terminus nequit cum aliis principi-isis,quae ad hunc enectum producendum prae hcedulii, concurrere ergo videtur non posse aliquo imodo esse causa, cum non possit praecedere,& causae proprium iit, ut sit prior. Sed hanc ita diluimus, quod finis ceu ante cogni-ius, cum alias principiis pra: cedat sed ut id, cujus gratia caetera fiunt, praecedit virtus a lipentis, qua est id bonum, cujus gratia artibye operatur, atque id eii in ejus facultate, satis est qud 'praecedat secundum hoc elle: atq; ubi hic finis productus est desiliit motus. Itaque id bonum, quod eli in re terminata- Cilonem, explicatque quid fuerit id, ob quod caetera in lucem prodiere, aut formata fuere. Verum ne in hac causa decipiaris, scire licet, quod ex causis quaedam praecedunt estectum, quatenus habent facultatem agendi vel recipiendi eum, cujusmodi sunt materia o efficiens: aliae, puta forma ac finis, non debentpr:ecedete, sed cum effec tu generando sunt simul Clim enim effectus genitus est formare sinisi qui nihil aliud est quam forma, ut
docet Aristololes primo de generatione ani- inalium licet ratione distinguanti ir est una cum effect in Catterum,cum ratio caulae finalis est extra rem necesse est ut aliquo modo
prior iit; qui modus nihil alii id est quam que uam conditio, quae fini competit, ut prior sit esseis
183쪽
Derens natur. Liber Iteffectu, quod non est id cujus gratia movet
agens,sed est conditio finis, qua movet agens de otio ad laborem. Igitur ut insequitur formam est id cujus gratia omnia operantur: ut vero prior est, subit modum alterius cause, puta moventis animal ad aggrediedum mo- tum, quae non est conditio causis finalis, nusi quatenus xa cognoscitur: hq autem praecognitio nulla est in agente naturali, ut dixtimus Num in eo solum sit facultas quaedam agendi producendi finem, cujus gratia caetera fiunt. Atque haec de causa finali satis sint.
Ap. VIIIPzrquam dissicile est cognitu,& intellectu,
in num omnia bonum expetant,quandoquidem cernimus patrem flagitium aliquod patrantem, eniti ut ab ejusmodi filium arcent&cohibeat, quasi id ipse detestetur, detestandum eme filio persuadeat. Quod cum ita sit, mirum est, quare Philosophus primornoralium ad Nicomachum dicat, omnia bonum appetere. Quapropter Alexander opinatur, esse quosdam qui malum expetant de affectent idque sub ratione mali. Quod ratio quoque suadere videtur, nam cum appetitus iiihil aliud sit quam voluntas &desiderium
184쪽
sit ac stio voluntatis cum livoluntas nostra in utranq; partem propendeat est enim libera, ut communiter assirmant, poterit aeque malum sub ratione mali, ac bonum expetere, cum utruq; in sua sit potestate. Praeterea,cum quis appeti eo caret quod appetit, alioqui appeteret quod haberet, udis si caret eo, ergo appetit habere. Quare carentia privatio esset ratio appetitus,causaque sue destructionis quandoquidem appeteret id, quod simul atq; haberet, non esset amplius privatio. Atqui ut haec diluantur, veritas innotescat, primum animadvertere oportet, quo pacto tria haec,appetitus,amor,& amicitia inter se distinguantur. Appetitus fertur ad ali quod, ut supra dixi,quod habet rationem ho- Di in quo acquiescat, perficiatur atq; id b num perficit naturam vel sensim, vel mente ac deriderium rationem sequens, quam divisionem latini nuncupant naturalem appetitum sequentem naturam , vel sensum, vel mentem, qui nihil aliud est quam voluntas. Itaq; in eo qui appetit, imperfectio quaepiam cognoscitur: quandoquidem non appeteret, nisi aliquo opus habere cujus indigentia excitat appetitum. Quam dictionem si ad materiam medicam velimus contrahere est tristis sensatio in ventriculo, licet&ad omnia animalis membra extendatur, quae ad nutrimentum
185쪽
inclinantur,quo animal vivit totius igitur animalis appetentia est in ventriculo, atque in a potissim uni ventriculi parte, qua sensus vi- get, nempe in ejus orificio qua cum animal privatur, nascitur ea quae dicitur inappetentia. Ad haec scire licet 'iubis omnia quae hominis appetentiae objiciuntur , offerunt se sub specie boni vel apparentis, vel delectabilis, vel utilis, aut honesti sive id sit bonum
animi, sive corporis, sive fortunae, quare omne bonum sub una ex his rationibus ab homine perpenditur Amor autem, ut ab appetitu ac spe secernitur, est quaedam animis ac so rei praesentis ac posses e Amicitia verbest habitus ienevolentia non latens inter amicos, ut latius libro octavo Ethicorum docet Aristoteles. Sunt complures qui non distinguant inter spem,desiderium,&amorem vocantq; amo . rem id quod summo studio expetitur. Sed si recticis res examinetur, aliter se habet nam amor est passio , quae proficiscitur a re quae possidetur: quae pori cum fruitione convenit, quam cum desiderio atq; id quod illi voluerunt significare est concupiscentia in rebus naturalibus, quam semper comitatur appetitus: atq, ea ob rein his rebus caducis semper consequuntur amore spes,appetitus, icta,
186쪽
sterium 1 timor at in amore rerum intelli Igibilium est certitudo sine timore, quem si des parit, ac objecti immobilitas ieritas. Est praeterea aliud sciendum qu bd homo per
Clectionem, aut artem, duos sibi proponit fines: quorum unus se habet ut domus in edificatore, qui relinquit domum factam alter est operatio, lualis est modulatio. Verum curn una eademq; res duos patitur fines, opus scilicet operationem: temper operatio opere . est ne stantior, quia opus fit gratia operationis equentis opus. His ita explicatis, ut quaestio e medio tollatur, multa ad ejus solutione sunt adducenda primum quicquid ab lio mine expetitur praeter Deum, cum non sit undique perfectum, in eo aliqua ratio mali reperitur idque vel quia bono privatur vitio fiat, vel quia natura ob suam infirmitatem ejuLmodi bonum non perfert. Id enim ita se habere in omnibus quae sunt insta Deum, liquid constat. Deinde homo per rationem futurum praevidet, ter senuina praesens cognoscit, quapropter ait Aristoteles tertio de antima, in nobis eiseco trarias appetitiones, neq; semper simul idem appetere, neque quOVis
tempore eodem oblectari, nam quod nunc
arridet, id paul post displicere sentio. Quibus lam videtur, quod id quod aliquibus pla-vςt, non sit undiquaque bonum, vel delecta
187쪽
De rebus natur. Liber L. Isrbile, vel honestum, vel tante voluptatis, quatae est aliquod aliud, quod illis arridet magis. His sic constitutis facillimum est quaesito satisfacere: nam cum in dubium vertitur, an omnium finis sit bonum, vel qua ratione Aristotelis dictum, quod omnia bonu appetunt, si intelligendum responderi debet, quod sub ratione boni, vel quod delectet, vel utilei honum est, movet nostram intentionem Quare non postum probare eorum intςrpretatione, qui per bonum intelligunt id quod per se bonum est, qui est Deus Opt. Max. quique 'lud nulla in eo inveniatur impersectio. omnem rationem possidet boni. Quamobrem non vulgares Theologi dixerunt, D um non posse odio haberi, quod nullam habeat rationem, ob quam illum odio prosequamur. Atq; iccirco quoque inquiunt, luddnostra appetitio ac voluntas necessario feratur in Deum, licet quod ad alia pertinet, pene nostram voluntatem sit ea fugere vel perse qui Verum quomodo haec sint intelligenda, in libro, An homo volens bonus vel malus fiat, satis discussimus nunciis non est locul Ad id autem quod dicitur, patrem facinus aliquod facientem, ab eo filium deterrere; dico, qudd haec duo, nemp committere flagitium,& filium ab eo tanquam malo dehortari, possunt simul consistere nanque sensus M a con
188쪽
comprehendit aliquod esse delectabile ac vo luptuosum, quod ratio malum pravum es-judicat. Qua ratione detestatur id quod ip se committit, nititurq; inde avocare filium, 'el quod metuat, ne eius animus nimium ad id proclivis verecundia limites pertranseat; vel ob alia quae inde enasci emanareque possunt Illi porr quod secundo loco objiciebatur, respondemus, udis quamvis voluntas vel intellectus possit in utramq; partem pro 'pendere, que ut sunt presentia, sub aliqua boni specie sint causa appetitionis, nihil tamen mali, nisi ut evitetur majus malum,expetitur atq; id minus malum in praesentia loco boni capimus quemadmodum me ci minus trigidum interdum calidum vocant, minus calidum frigidam. Deniq; postremae objectioni ita occurrere licet, quisit in natura, in qua est alicujus rei carentia, duo sunt consideranda, subiectum, quod perficitur eo quo caret, carentia, vel non esse ejus rei, que, perficit:&quamvis illud non esse appetat esse alioqui unum contrarium alterum expeteret attamen subjectum propter id non esse, pendet ad id quo caret,
quo exsciatur. Atq; ita primo Physicorum
intellexit, cum inquit, foeminam apperere vi xum, turpe bonum. Proinde ex his intelli gi potest, quo pacto finis semper sub ratione boni movet ens Pa
189쪽
De rebus natur Liber IL DDe causis rerum naturaliuis efficientibus. Cia p. IX.
N tractatione rerum naturalium, qua cau- sas investigare nitimur, ope precium est primum omnes causarum modos exquire-e, quae sint ab arte excludenda cognoscere. Porrb sussicientem caularum divisionem duplici via venari possumusci aut universiali modo, quemadmodum Logicus,cla primus Philosophus, atq; hoc ut res odere possimus ad interrogationem, qua quaeri solet, quare res aliqua sit vel eo modo quo Arist. docet
numerum quaesitorum ex numero eoru quae
vere scimus. Sed naturalis Philosophii cum pertractet de substantia ut movetur, quamlcausas per quas oritur,&est. Omne autem Φmovetur quatuor habet causas, illas per quas est, materiam scilicetin formam, quae iunt partes substantiae rei; praetere essicientem, ac finem quare quatuor causae rerum naturalium sunt investiganda . Cumque desine, materia, ac forma,quantum quidem ad Physicum spectare videtur, tractaverimus: reliquum est ut de essiciente,cujus ope res fit,
190쪽
les distraxit, quas crammaticus in secundo Physicorum etiam recenset, in causam per se, per accidens,iniimplicem dc compositam, in propinquam remotam: quas omnes deinde divisit peractum potentiam,voluitq; has sectiones ommdus causis esticientibus con ven i te. Verum hie statim sese olfert dubi- ratio multiplex: primum, cur Philosophus non diviserit eodem modo effectus natur lea, cum easdem sectiones admittant dicitur enim es ectus per seri per accidens propinquus remotus, simplexin compositus,&inac uac in potentia. Deinde cum possumus assignare unum genus cauis, quare non as-sguamus plures puta quὁd illa causa siti a xicul ris, simplex,&per se,uel aliis modis Ad- haec, quod profeci non minus dubium esse videtur, cum implex e compositum non lix penes rem, sed peties modum loquendi, cur Aristoteles hune modum posuerit. Quibus
se mihi satisfieri posse videtur, primum
p; mae, quod quamvis in esiectibus naturaliabus hae divisiones reperiantur, attamen non ut media quaedam ad cognitionem scientu ζ m, licet auiae, in quibus hae inveniuntur, sint ausi; rerum ira uralium foentificς Qua
x Aristoteles per hypothesin has divisiones
in dilectibus reperiri sumens, argumentatur