장음표시 사용
2쪽
DITOR sequensium Commentationum Informari Lectorem cupit, eas nec temporibus ulcinis esse conscriptas cum aliae alias vetustate aliquot annos superent nec eodem , quo compositae fuerunt, ordino
jam publicari. Harum quippe Dissertationum prima
licet quatuor cIirciter abhinc annis exarataὶ non modo post secundum, tertium, & quartum, sed Maliquot alia Tentamina, quae Author Intet alius schedas suas adhuc asservasiliteris mandata fuit, omnium scilicet istorum Tractatuum destinata quasi Introductio, quos sub Physiologicorum sive Experimenis talium Tentaminum nomine Author tunc temporu concinnaverat. Verum, cum durantibus nuperis belli motibus, schedas suas tutas praestari ita curaverit -ut eas tempestive recuperare ipse nequiVerit, cumque fidem amicis quibusdam suis dederit, se permissurum, ut quinque vel sex ex Commentationibus suis intra certum tempus in lucem ederentur,quaedam ipsi necessitas incubuit, sequentes Tractatus praela committendi, prout li jam hoc, jam alio tempore ipsi reddebantur. Atque occupationes ejus adigebant ipsum ad hanc Editionem aded festinanter parandam, ut neo Typographi, nec suis ipsius lapsibu scorrigendis vacare potuerit, fueritque tum festinatione tum oculosum imbeeillitate coactus, Historiam nominatim de Firmimaene
ne quidum pericctam trais mandare. Quae omnia spes est, AEquum a x Lectorem
3쪽
Lectorem in Authoris gratiam in rationes Vocaturum, ben neque accepturum, quicquid imputari circumstantiis ejusmodi poterut d nec quarundam ex aliis ejus Commentationibus Editio commodam ipsi occasionem praebuerit, etiam has ipsas persectius S ornatius evulgandi. In ista Editione secutura, forsan etiam Author, in Amicorum obsequium, alios quosdam Tractatulos emittet, quos eodem , quo hoste, consilio composuit, adornandis videlicet Colorum, Flammae , S Caloris Historiis; additis etiam nonnullis, quae ad elucIdandam ual
tatum Sc Formarum originem facere poterunt ἐ cum hasce Commentationes per aliquot jam annos apud se asserVaVerit, otiumque eas re
videndi ad umbilicum perducendi ipsi duntaxat defuerit. Quibus
accedere poterit ad ea responsio, quae D. Thomas Hobbes adversus nonnulla, qtiae in harum Dissertationum una continentur, nuperrime obiicere voluit , nisi forsan viri Docti ejusmodi responsionem supervac neam judicare pergant. Emittetur interim.sermone LatIno ejusdem Authoris Tractatus,A glice pronuper ab Ipis editus, Sceptici Chymisa titulo veniens: in quo, vulgarium Chymicorum de Tribus Oorum Prine ipsis Sale videlicet Sulphure M Menurioὶ dogma per experimenta imprimis de Authorit tes Chymicas, sub examen vocatur. Vitellus hic nihil adderem, nisi ad praeveniendum conjectandi taedium , quis scilicet ille sit Pyrophilus, qui in sequentibus Tractatibust Historia Fluiditatis de Firmitudinis excepta in compellatur , opus esse arbitraret Lectori significare, isthoc nomine velari Eximiae spei Iuvenem, Dn. Richardum Iones, qui Illustrissimi Vice-Comitis Ranaiai Nob lissimaeque Matronae, quae Authoris Soror, Filius est unicus. Vale, Lector, & si stylum vernaculum, vel etiam sensium in aliquibus, Versio forte non assequatur vel exhauriat, Linguarum genio & Argumenti ipsius difficultati acceptum refer.
4쪽
In qua tum nonnulla de Commentationum Experimentalium ratione unmersὸ disseruntur , tum etiam Introductio , ad omnes
eas quae ab Authore conscriptaesunt, melius intelligendas necessaria,
intexitur. Escio num quid in sequentibus Dissertationibus occurret, quod cum otii tui, Prophile, dilpendio, operae pretium fuerit legisse. Fidenter tamen dicerem , nin omnia mea in te studia pro officiis censenda essent, me mihi videri gratias saltem aliquas a te promeruille, quod easdem tui causa conscribere sustinueriin. Enim vero satis mihi gnarum est, quam ipse sim a Doctrina parum i structus, quamque eruditum cluat saeculum, cui me scriptorem publicitus sisto. Neque me latet permultos ubique esse, qui, cum res minoris negoth videatur de scriptis ad Experimentorum fidem elucubratis sententiam ferre quam simulta concinnare, quicquid ipsi vel scripto vel animo complexi non fuerint repu
diantes , judicij laudem ambitiose aucupentur. Et prosea Draphiis, me, dum Λ haec
5쪽
haec meditor , tot praeterea alia ab incepto absterrere videbantur, iit institutum, quod certissimo labori parem fructum non sponderet, urgere dc stiriliam, si quo otio meo & nominis famae considerem , mihi integrum judicassem obtervationes tibi ex usu futuras celare , cui sat diu inter libros versato , jam grata esse c*pit cum ipsis rebus consuetudo. Verum, fateor, veritates Experimentis firmatas tam insignis apud hominum genus pretijeste censeo , ut reclamante licet tenuitatis meae conscientia quo minus votis meis indulgere & rationibus silentium suadentibus obtemperare debeam , illius exemplo permovear , qui quanquam minorem sortem acceperat quam reliqui sociorum , tamen unici talenti defossionem acerbissimo luit supplicio. Quin verb, PIrophile,etiamsi nisi tam invitus quicquam scriptis mandare statuerem, tamen ut tam propere ad scribendum accederem , aegrius adhuc ab animo meo impetrarc licuit. Neque enim animadvertere non potui, mihi non solum aetate, sed etiam quod gravius est, e perientia admodum juveni , etiamnum potius discendi necessitatem incumbere quam docendi suppetere facultatem r unde porrb animum subiit, polle quenquam , postquam cum ipsis rebus consuetudinem aliqtralem ad plus fuerit, earumque cognationes, disterentias, proprietatumque ita petus vires quadan- renus perceperit, gradum indies in scientia tantopere promovere, ut prope cre dam me ea quae hactenus scrips , modo Deus vitae paucos tantum annos induruserit, commiseratione quadam, si non pudore posthac recogniturum. Equidem saepenumerb observavi idem in mentis sobole ac in corporis laetura accidere
solere ; Nam quemadmodum qui liberis suscipiendis immatur ἡ & antequam
justam aetatis υκμυά vigorem attigerint , operam navant , ut plurimum tum
proceritati torum ossiciunt, tum imbecillam ac brevis aevi prolem progenriante simili modo, qui praecociter , &priusquam judicio ac experientia bene adolev xint , se ad scribendum conferunt, plerumque progressus suos in scientia tariter retardant , & praematura adeoque rarb perennantia opera in lucem proferunt. Neque ego, ut tibi, Drophile , tam propere Dissertationes hasce osterrem , ut quam ab animo meo obtinuissem , quandoquidem diutius premendo , secundis cogitationibus & novis Expetimentis facile emaculari augerique possent nisi crebri & periculos asseetias , quibus me infirmior valetudo nuper reddidit Obnoxiunt,mihi merith dubium facerent,ne,si diu 1 scribendo temperarem,supremiis dies citius illucesceret quam sperata aetatis & judicii maturitas adveniret. Et si hos
adeo mihi stimulos non adderet,ut sequentes Dii Iertationes oculis tuis subjicere fest inarem,tamen hoc unicum satis me adigit eas utcunque minime elimatas, tibi in manus dare,quod nempe,si quousque te minus indignae evaderentia pud me r rinere vellem , lane retinendae forent donec tibi ad majora provecto ipsi. op
rerum , expositis jam rationibus tum quae me ad ista scribenda impulerunt , rum quae premere etiamnum vetant, quoad minus impersecta piodirent, xpectabis, opinor, ut dicam unde Commentationum serma , prete quavis alia, arriserit. Cujus consilij ratio ut tibi, P rophiis, constet,fatendum est,uerae t 'hysologiae incremento id non parum incere mihi jam diu videri , quod ejusdem
6쪽
Systemata conscribere homines tantopere adamarunt, sibi aut prorsus silendum rati, aut nihil insta totius Physiologiae ambitum scripto complectendum. Hinc enim incommoda non pauca originem duxitIe videntur. Quippe i. ubi homines quod in re Chymica, Anatomica, aut Herbaria,aut quavis alia distincta Physiologiae parte sedulam operam posuerint, aut fortas te scriptores tantum quosda inde hisce rebus agentes evolverint, se satis instructos ad integra Philosophiae Naturalis Systemata coni cribenda arbitrati sunt, factum est ut, instituti sui ratione aut lege methodi coacti, sibi multa alia tractanda susceperint, quam quorum veritatem lo-lertii sua probe alsecuti essent;unde aut ab aliis jamdudum, lices satis imperite , de
iisdem argumentis prodita recoquere, aut quidvis potilis effutire, quam aliquid intactum praetermittet e,necelle habent; ne scilicet de omnibus argumenti sui articulis non diit eruille viderentur. Denade,speciosis & multa promittentibus Systematum titulis ac methodo comis prehensiva laepenumero evenire deprehensum est, ut incauti Lectores omnes Philosophiae Naturalis partes jam priuem satis explicatas haberi opinarentur,& proinde supervacuum fore sibi operam & sumptus ulterioribus in naturam inquisiti nibus impendere; quoniam cum alii jam investigandi & explicandi veritates Physicas negotio latis defuncti sint, nobis nunc nihil ultra incumbit, niti ut ab illis
tradita addiscamus, & in iisdem grate ac passis quod aiunt θ manibus acquicse
Neque vero haec Systematum componendorum ratio tantum Lecto quorundam industriam corrupit, sed & Authorum famae non parum offeci . uippe non raro accidit, cum quis pauca quaedam a se inventa aut excogitata in lucem proponere gestiens, ea occasione universa in Philosophiam Systeinate coinplcct eur, ut quicquid vere ac proprie illius est, quanquam in se praeclarum, inter alia ab aliis desumpta opprimatur, atque inde Lectoris oculos vel attentionem fugiat; aut ingrata & in illo scribendi genere multorum quae alii iterum iterumque recoxerant vix evitabilis repetitio, in causa sit, ut istiusmodi opus; tanquam rerum
popularium & decantatarum Rhapsodia, vix lectu digna, rejiciatur. Et hinc saepe Authori bene a se inventorum laus perit, perinde ac Lectori fructus; & quod alias eximia de solida Dissertatio haberi potuiuet, jam inane & ignavum volumen
Praecipuum autem incommodum dicendum restat; nimirum, dum aut componenda ene Systemata aut penitus quiescendum vane creditur, multa praeclare cxcogitata aut experientia comprobata a viris cordatis & verecundis premuntur,
quoniam cum eos sana ratio & probitas non patiuntur plura docere quam intelligunt, aut affirmare quam probare valent, interirn consuetudine prohibentur ea quae meditatione aut industria didicerunt in publicum edere , nisi tanto numero simi ut Systematis amplitudinem sustinere possint. Et mehercule ambigere licet, num istiusmodi Systematum concinnatores in causa non fuerint, quominus praestantiora scripta orbis literarius haberet quam ipsi eidem communυ carunt. Perpauci enim siqui omninbu iam reperiuntur justa experiment
rum & observationa' copia instructi ad Pi omina Naturae , non dico Omnia,
7쪽
sed quae ad Ch niam , Anatomiain, aut quamvis praecipuam Physiologiae subordinatam disciplinam pertinent , perspicub & soliae enucleanda. Imo viris solertibus & acutis in earum disciplinarum aliqua feliciter versantiuus tantum te poris in eadem accurate excutienda insumendum est , ipsique inde tam cauti &dii ficultatum in Physicis liquisitionibus obvenientium gnari reddu mur, ut minime omnium ad Systeinata conscribenda se conferant. Quod autem , P rophile, de incommodis dico quae ab immodico ardore scribendi integra Philosophiae Systeinata promanare animadvertuntur, idem etiam suo modo in eorum morem quadrat, qui de Chymia aut paene quavis alia praecipua α ampliori Philosophiae Naturalis parte ablolutos liactatus venditant. Quanquam in hoc genere con minum , quae priorum disti cultatem non exaequant , lunt qui de morialium genere benὸ meruerunt , licet promitia in titulis operum non penitus praestiterint. Quin nec tam durus suin , ut nolim a viris quibusdam peritioribus Systema Physiologicum aut aliquam ejusdem partem subinde in lucem emitti, ad optimorum Authorum sententiam & observationum in eo seculo habitarum fidem adorn tum. Istiusmodi enim opus summae utilitatis esse potest , partim ad initiandam iis Scholis de Acade in iis juventutem, partim ut habeant homines prae inanibus e rum Indicem quae jam inventa sunt ; unde de cognitis non amplius labore tur , & humani in scientia progrelsis evidentius appareant. In quo tamen optandum esset , hoc munus nili a doctissimis non suscipi , neque istiusmodi opus in publicum dari , donec scientiae cumulo aliqua notabilis accessio habeatur ex quo proximum huius generis scriptum prodierit. Neque vero talia Eruditissumorum Virorum scripta improbare videri veliin , quae , licet titulos admodum generales praeserant , tamen ut Phusologiae Systeinata aut Tractatus Univeris tales non eduntur , sed potius tanquam Principia Generalia c ab Astronomicarum Hypotheseian Natura non multum abludentia ὶ quorum ope Phaenoinena Naturae iam nota explicari valeant. Horum enim scriptorum , modo Authores ut plerumque evenit) acuti & solertes fuerint, insignis usus esse potest. non tam ex eo quhd speciosae rationes de quibusdam Naturae Mysteriis ab iis redditae intellectui arrideant, quam qu hinc scriptores ipsi , quo nova placita stabiliant , necesse habent aut nova Experimenta & obici vationes adducere , auu quae jam habentur , novo modo expedire , atque inde nos de quibusdam rebus admonere quae prius attentionem effugerant : illinc verb lectorum diligentia s seu probent seu damnent propositam Hypothesin I ad inultorum e
plorationem incitetur, quae cum ex nova doctrina conseqtii videantur, eandem experientiae auctoramento vel confirmare vel elevare possint. Atque ut scias
qualia scripta int iligo , sistain tibi Philosophiae Epicuri Syntagma a Clarii I. G endo compendiose elucubratum, & Nobilissimi Sagacissimique Viri D. Des Cartes Principia Philosophiae. Quanquam enim eximios illos licet dissimiles tractatus , de industria nec obiter de paucis quibusdam consul cie volui tantum ab st ut eosdem aut vel Novum D. M. Bacons organum seri. & ordine per legerim in ne scilicet principia vel theoria quaevis mihi animum praeoccuparent , donec periculum aliquantisper secissem qub me ipsarum rerum contem. Dissiligod by Corale
8쪽
platio inclinaret , tamen cum jam excellentissimorum idorum librorum lectionem mihi liberam permitto ut ut existium sit , quod tractenus legisse lucuit θ comperio , si eos prius evolvendos suscepillem , sequentibus Dilieitati nibus multa scitu digna , quae nunc in iisdem desiderantur , adjici potuisse , di complura melios explicari, quam , vereor , ego proprio ingcnio cxpediverim. Vercim hujusmodi lcriptorum numerus adhuc tam exiguus , semperque nissalsb ominor futurus est , ut de fructu qui ex componendis Dii Iertationibus habetur dii terenti paucae mihi liuerponendae sint instantiae , si cum libris Systematum comparatio instituatur. Aut saltem, oro Ee, dum de aliorum ingeniis sententiam ferre non sustineo, fas erit, spero, apud te de incipio falcri, iatis me scire mihi longE minorem Experimcntorum de Observationum copiam Lipperere , quam ad Systema concinnandum requiri existimo et quin complures defectus qui in theoriis de ratiociniis magnorum Virorum , puta Arim elis, Campanesia , aliorsimque multi nominis Philosephorum , animadvertuntur, huic praecipuὸ caulae deberi arbitror , quod praepropere & vel paucis tantum observationibus instructi vel justo Experimentorum numero desiituti , primcipia tamen condere & axiomata constituere aggressi sint. Quippe raro aliter evenit , quim ut theoriis quae paucis obviisque Experimentis innituntur , instantiae aliquae intercedant , quas liberior de solertior in abstrusa naturae aut qualitates rerum conspicuas inquisitio cruere consuevit. Memini me , cum Lugduni Batavorum agerem, ad editioris turris fastigium eductum suis se , ibique
occlusis undique senestris, speculoque concavo, foramini, quo unico lumen intro irrupit 9 opposito , clarissima quorundain praestam toruin Urbis aedificiorum limulachra in charta ad justum intervallum abducta conspexitD ; quae
omnia, apertis denuo sene stris , adinlisoque die : protinus disparuerunt. Et sane, Drophile, non absimile quiddam in inultis Theoriis Philosophicis , quas anteriora saecula tanto studio de plausu celebrarunt , accidere facile animadueititur. Nam quamlumvis in debili de modico lucis gradu elegantiam & lymmetriam constructionis prae se ferre videantur, tamen hoc non fit nisi in quodam quali crepusculo , cujus ope conspicuae redduntur. Atqui pleno novorum Experimentorum de obsietvationum lumine liberὸ intromisse , structuris hisces jucungs certE , at inanibus & phantasticis decor atque elegantia e vestigio
Et profectib, rophila, si homines sese exorari paterentuI , ut Naturalis Philota phiae Instaurationi impens is quam nominis claritati studerent , opinor eos facile intellecturos , se de hum Ino genere praeclarius mereri non posse, quam si Experimentis moliendis & oblervati Ollibus accumulandis operam serio & Ω-dulb intenderent , neque Principia & Axiomata sancire tam intempcstiva libidiane gestirent , temerarium rati tales theorias stabilire quae ad omnium natur lium Phaenomc n cxplicationem accommodentur , priusquain vel decimam eorum partem quae explicanda sunt observatione assecuti fuerint. Non quod interea de Experimentis ratiocinari, aut rerum foedera , differentias de schematicmos quim maturrime indagari , ullo modo prohibeam. Quippe tam religiose a, Λ a ς rarionis
9쪽
rationis usu abstinere. molestum admodum foret , si non prorsus impossibile. Enimvero , quemadmodum in Regula Arithmetiosi quae vulso dicitur Regula Falsi , progrediendo a qnoviscunque numero supposito , ac si is ipse ellet quem quaerimus, ad veri & quaesiti numeri cognitionem pervenimus; ita quoque in Physiologia ad veritatem altequendatri nonnunquam expedit, ut Intellectus hypothesin aliquam pro arbitrio confingat qua haec aut illa dissicultas exelicetur;unde excutiendo qua ratione phaenomena per illam hypothesin solvi possint aut nequeant, etiam suis erroribus peritior evadat. Quippe vere observavit illustris quidam Philosophus, Citius emergit Veritas ex Errore quam ex Confusione. Quare quod ad Systeinata attinet, id imprimis opto , ut homines a constituendis theotiis abstinerent donec tantam Experimentorum copiam nacti fuerint f sin min is quae omnia Phaenomena per talem aliquam theoriam explicanda suppediteti, attaltem, quae amplitudini theoriae iisdem superstruendae proportione respondeat. Deinde, istiusmodi structuras tanquam ad tempus duntaxat conditas censeri velim, quae licet miniis imperfectae aliis palmam praeripiant, aut si mavis sint omnium quae
hactenus habentur sui generis praestantistimae, tamen in iisdem tanquam undiqu, que perfectis,quaeque in melilis mutari non possunt,neutiquam prorsus acquiescendum est.
Hisce in istiusmodi se iptorim commendationem allatis quae Galli suo se mone Elsos vocant, hoc est , Tentamina, Aggressiones vel Commentationes c vel si quod aptius vocabulum Romana Lingua suppeditat 9 facile complura adjici pollent. Verum quia haec ipsa Disscrtatio Prooemialis Tentamen non V lumen esse debet, non audeo prolixiori seri none utilitates persequi quae isti striabendi generi propriae & peculiares sunt. Nihilominus. qubiu- ρου, D rq ut
tusque similes homines liberos & ingenuos adigere possem ut quae iii Naturali philosophia obsui varunt aut excogitarunt, Experimentalibus lDissertationibus velint complecti, putarem me rei literariae operam non parum utilem praestitisse, tam commodum scribendi modum suae dignitati vindicando ; ideo insignes commentationum utilitates rogo ut me insinuare tantispcr patiaris. E quibus piaecipua est. quod ut in his importuna ab aliis proditorum repetitio legentibus fastidium non creet, ita etiam quoniam scriptori liberum est , quandocunque lubet manum de tabula amovere, non tenetur quicquam alios docere quod iple nondum intelligit,
aut scribendi aliquod argumentum sumere nisi quod se pro dignitate tractare polle
crediderit. Si vero ejusmodi Tentamina eo quo par est Experimentorum numero referta suerint, penes ipsum Lectorem culpa est, nisi doctior evadat. Cum enim quis suas tantum meditationes aut conjecturas in medium proserat , neque idoneo aliquo Experimento aut observatione Operi suo pretiam asciscat , si forte ratiocinando hallucinetur , periculum est ne & ego ejusdem errori accedam, aut temporis jacturae parem non referam fructum et at si novis verisque observationibus ac Experimentis dogmatum suorum fidem astruere nitatur , res prorsus aliter se habet. Sit enim opinionum falsissimarum Author , modo
Experimentorum verita. constet; illis stique fidem adhibere non cogor, haec
10쪽
verb in commoda mea licet utcunque pertrahere. Quippe quamvis errore non
careant quae ille Experimentis suis superstruxerit ; tamen solidum quod posuit
fundamentum sagaciori Architecto ad Structuras firmiores & accuratiores in liendas non parum ex usu elle potest. Enimverb a tali scriptore, modo ipse mihi non desina, veritates quasdam utiles licebit addiscere , neque citra meam culpam fiet, si ab eo in errorem ducar; imo saepenumexb accidit ; ut veritates ab eo traditae, praeterquam qu bd aliis rebus accommodari possint , quae illi non succurrerint, etiam placitorum, quorum gratia afferuntur , salsitati ted arguendae comi nodissime aut saltem aliquo modo interviant. Niminum eum qui una cum conjectiaris suis licet veritati non contentaneis in Philosophia Naturali no bile aliquod Expcrimentum aut obtervationem mihi impertitur, quod iisdena consomand s adhibet,non magis mihi iniurium elle censeo, quam mox ab invento a se
Telcscopio Galliam Astronomo cuivis suissct, s se imaginarias illas stellas quas Neotericus quidem Mathematicus sibi visas somniavit in Coeli silc lex ille assirmans simul ei eximium Telescopium dono dedillet, ratus illum sententiae suae eius
ope accessii rum: Istius enim instruinenti beneficio Astronomus non tantum insignes . quasdam observationes facere de fortasse novasydera ibi dc tegere,verum etiam d. . nantis hallucinationem redarguere potulisset.
Post haec de Experimentalium Commentationum utilitate prolata diccndum porrd est de modo quo eas scribi convenit:at vero quandoquidem de se litentibus Distertationibus rationem expectabis,cadem opera utrumque expediam,& dum dehisce meis scriptis sermonem facio,per occasionem tibi aliqua animi mei sensa de hoc iciliandi genere universὸ aperiam: alia ad eandem rem spectantia jamjam variis de causis in ipsis Distertationibus interspersa occurrent. Primo autem quoad stylum quo in his nostris Commentationibus Expertinenta libus usi sumus,llatim,opinor,deprehendes mihi in animo sui sic Philosophum p tios quam Rhetorem agere,meque verba idonea ac perspicua elegantibus ac quae stis praetulisse. Nam in Argumento gravi & maximi momenti, qualis est Physiolo gia,proculdubio locum habere meretur effatum illud.
Ornari res ipsa negat, contenta doceri.
Et certe in hisce Dissertationibus quae tantum legentium utilitati non voluptati aut aurium mulcedini comparatae sunt, potissima styli laus censenda est ut sit perspicuus; & in Experimento aliquo tradendo aut arcanum quoddain naiaturae inysterium explicando , Rhetoricos colores di pigmenta conquirere , non inulto minus alienum seret, quam si quis ipsum solem nudis oculis intueri non sustinens , Isitis Tele pii vitris , quae oculo proxime admoVentur , quaeque nitore suo praecipue commendantur, fucum illineret, unde non tam placeret oc lis colorum veI elegan .issimorum luci inditas quam vitui ossiceret. Et ne foria qui Argumentis Philosophicis compliorem stylum convenire non putant illud in imperitiae excusationem obicndere credantur , vide quae non rudis & sem
barbatus e Scholis Philosophus, scd Oratorum Princeps Cicero profitctur. Omae