장음표시 사용
11쪽
modi autem res velle ornate dicere, puerile stiane autem ct perspicue expedire pus,docti Er intestigentis Viri. Verum hic me reprimo ne in locum communem destyli nimium politi ad res graves de serias tradendas ineptitudine , incautus excurram. Neque tamen mihi jejunum illud & aridum scribendi genus probatur quod a compluribus Chymicis usurpatur , ctiam ubi ab Argumentis Physiol gicis digrediuntur. Quanquam enim Philosopho studendum non sit , ut stylo ornatiore legentes delectet , nihilosectas cavendum est ne nimia ariditate sit ingratuS , praecipue cdm non tam Experimenta tradit aut explicat quam de iisdem
ratiocinando disserit ; quippe quoties id accidit , fas est illi & sibi & Lectori
animum oblectare , simulque palam facere , a se non tam necessarib quam prudenter neglectum verborum ornatum, gnaro eum ubi tenebras Potius effunderet quam splendorem conciliaret , nullo modo eis: adhibendum. Ita ut superiori cxemplo denub utar quamvis ridiculum esset Telescopii vhra coloribus
inficere aut fuco maculare , tamen tubulum ejusdem deaurare aut alio quovis modo ornare , elegantiam machinae & venustatem adaugeret citra interceptae
visionis incommodum. Porro, quod ad vocabula exotica ab aliis linguis desumpta attinet , licet quidam in Libris Philosophicis vernacule de , proximis
annis conscriptis non versati me novorum verborum & locutionum volentem
artificem ceniebunt, tu tamen , P rophile, qui praeter Ethicos , Theologicos &Historicos aliis etiam libris patrio sermone conscriptis assueveris & exotica verba in iis passim usurpari animadverteris , spero me talia consul tb non affectasse iudicabis, verum potius sedulo eorum usum evitasse quae consuetudo sermonis non agnosceret, nisi cum praecavenda fuit crebra & ingrata ejusdem verbi repetitio quam auribus molestissimam oratorum monita damnarunt aut peculiaris aliqua vis vocabulo inerat, quam nisi longa circustione sermo vernaculus exprimere nequiret. Et quoties noc modo se res habuerit, fas essit scriptori arbitror peregrinas voces mutuari, praecipue cum eas consuetudo non solum civitate donarit, sed prae aliis probavehit. Quemadmodum enim in amictu usu venire videmus , licet variae vestimentorum formae a stultorum cerebellis primum proinanent , tamen ubi simul receptae fuerint , eas sapientiores imitari non dubitant ; quoniam easdem tunc praefracte refugere non minoris ellit vanitatis quam primum excogitalle : Pari modo , ubi verba extranea familiariter adhiberi caeperint . non minorem reprehensonem incurrit qui solicite reiicitauim qui importune de licenter usurpat. Quippe non corum usus sed vana affe-:atio e Philosophia eliminanda est ; cujus me viti; notam satis evitaste confido. Puerilis enim vanitatis me ipsum incusarem , si peregrinarum linguarum notitia in id tantum abuterer , ut quae scriberem intellectu dissiciliora exinde evaderent. veritin praeter inopinata styli mei vitia , etiam in leges Rhetoricas sciens di volens interdum peccavi; nempe in eo quod periodos de parentheses justo prolixiores secerim ; Quoties quod uno impetu tradendum judicarem ; unius clausulae modum excedere viderem , praestabilius visum est praecepta oratorum
non morari quam ea transiliret quae ad institutum meum dc Lectoris
12쪽
nsum spectare existimarem. Cujus culpae cum ipse me reum tantum in gratiam tuami viride, fece sim, puto me non dissici lilis veniam a te quam 1 meipso impetraturum ; quandoquidem ne tu ullo modo quod tibi utile esse possit desidera res,libenter stylum meum tanquam inaequalem nec sibi similem reprehendendum praebui. Caeterum tibi jam ratio reddenda est quare in hisce scriptis multa Expellis menta Sc observationes tradiderim, quae levia dc facilia videntur,quaedam etiam notatu obvia aut sortasse ab aliis praeoccupata. In quo ut tibi satisfaciam ; movendus es , multa de quibus hic agitur, primum eo consilio collecta sui me , ut Naturali D. Verulamia Historiae Additamenti loco adjungerentur ; Sc quo Illustria. Viti Centuriis nostrae similes essent , consentaneum fuisse ut observallo nes & Experimenta , qualia modo diximus, bonam operis partem conficerent. Et profectb optandum esset ut homines si aces & industrii , quibus facultates
aut otium ad nova exploranda non suppetit , opςram pro viribus navarent in phaenomenis diligenter Sc accurate colligendis , quae citra novam experientiam
passim occurrunt ; praecipue quae ad insignis cujusdam Placiti insinuationem vel confirmationem, aut erroris recepti redargutionem faciunt; aut licet satis obvia,no' tamen plenὶ animadversa fuisse videntur. Fidenter enim credo Philosophiae Naturalis incrementum magnopere promoveri posse si obvia naturae phaenomena oc quae a quocunque sciri valeant modo liberet attendere, rite & lerio e penderentur. Imo attentione sola alteram Historiae Naturalis partem expediri posse , alteram verb solertem experimentorum explorationem postulare censeo. Et propterea me ei gratias debere Bieor, quo monente ad quaedam cognitu facilia , sed prius non animadversa, observanda excitor. Saepe enim fit ut damnosae ignorantiae secure indormiscimus, a qua liberati liceret, modo ad ea aciem animi intenderemus quae e samiliaribus de propinquis oblectis accurata indagatione erui possunt. Verum nimium aberranti in viam redeundum est. Equidem quibus persu sus suerim rationibus ut prim b quae a me explorata observataque essent Natu
rili Histotiae D. Veralamii supplementi loco esse vellem , habes in Praeloquio quod Specimini designatae Continuationis s sub titulo Experimentorum Mis, cellaneorum editae I praemittitur. Quod autem succinctum illud dicendi genus postea recusaverim , id quidem in Prophili glatiam factum est , ut in liberiori
amplior que differendi campo eorum Monitorum rationes deducerem quae illi convenire arbitrabar , qui quanquam in caeteris Philosophiae partibus insignes progressus secerit , tamen in experimentali doctrina tyrocinium nondum sup ravit. Altera vero ratio est , ob quam experimenta leviora prout videntur Iadhibuerim , quoniam scilicet facilius Ze minori sumptu expediuntur ; cumquatit plurimum ad Thesem aliquam probandam aut monito fidem adstruendam advocentur, quo iaciliora δc magis obvia , eo etiam gratiora futura existimavi; neque benigne aut prudenter tecum agi credidi , si quo veritas a me tradit Ium constaret , te ad operosa , dissicilia de terplexa experimenta remittere
quae rusi talis jamjam sis qualem te fieri cupio , nempe Chymiae peritus , vix
13쪽
rite tentaveris , aut quorum ratio aequὸ dissiculter praecipitur ac veritas ad quam astruendam adhibentur; Speravi etiam te mulicrum facilitate ad eorum explorationem aggrediendam extimulatum iri ; unde neque spem nec operam incallum ludentem , primorum conatuum successus ad graviora & dissiciliora tentanda excitarent. Et interea , donec id praestiteris , rogo ne me mala fide tecum egille
ubd nonnulla experimenta memoravi quae antehae dc fortasse in libiis ediatis tibi innotuere , rationes alibi in Dillertatione ex instituto conscripta exp sui ; ideoque inpraesentiarum tantum addam , quod cum sermonis Germanici
in quo ut serunt plerique ac praestantiores libri Chymici conscripti sunt, etiamnum imperitus sim , fieti potest ut nonnulla Experimenta Chymica & o servationes attulerim , quae licet in illa Lingua Hermetica sui ita loquar lamdudum edita , tamen 1 quocunque Scriptore Germanico non descripti , nec ab ullo hominum propalata intellexi. Quinetiam in Praefatione ad Commentati nes, quas invenies Miscellaneorum Expetimentorum titulo insignitas, causas I tuli quare multa quae familiaria & proinde levia videntur enarrare non dubit verim. Et aliquando apud me deliberabam de iusta Disset latione scribenda ia qua tibi exponerem quamobrem leviores adeoque neglectas Phrsiologiae vetiatates non contemnendas esse censeam. Nam ut de meipso loquar. non verebo
fateri me ludicra experimenta neutiquam Astidire , verum opinari puerorum Iusus nonnunquam Philosophorum attentionem mereri. Enimverb quemadmodum cum venuturam facimus , quamvis leporis laga & canum insequentium ardor 1 nobis pro loco & oblectamento habeant ut , tamen animalia ipsa Iemseriam agunt , ille ut eursu vitae eonsulat, hi ut expetitam praedam alla quantur, Ita serium est natutae eonsilium in omnibus aliis quae nos in locum vertimus,gis viterque suo munere defungitur , quocunque nos animo ad illius assiones attem
Miraberis sertasse , Drophio, me paene in singulis hisce Dissertationibus tam dubitanter loqui,totiesque dilitones Fortat se , Videtur , Non est vero dissimile, aliasque ejusdem generis usurpare quae suspensum arguunt animi iudicium , mem
ue opinionum quas amplector veritati non satis fidere;atque etiam tam cautum esse in Ptincipiis sanetendis aut Phaenomeni cujusvis explicatione attentanda Verdm ingenuE fatendum est , cam mulla observaverim quorum ne unicam qu dem causam probabilem reddere potui; nonnulla etiam quorum complures causae assignari possint , adeb inter te discrepantes ut vix in ullo convene sint nisi qubd cunctis sint satis probabiles, tot undique mihi causas indolesque rerum in daganti dissicultates ingruerunt, & quibus superandir me tam imparem novi, ut de. paucis praeterquim de Quaestionibus facti fidenter & experte loqui ausim. Si
quando etiam nonnulla tanquam Placita proseruntur , nisi pudor vetaret, etiam ea adhuc haesitantius traderem quam facere consuevi. Non quod ullo modo hominum sagacium morem improbem , qui etiam abstrustissima naturae myste xia explicare satagunt. Ab hoc enim tantum ablum, ut eosdem ubi feliciter conaψtus cesserint suspiciam; atque etiam laudem ubi pulchre tantum audeant. Veram, expedire Digiti Cooste
14쪽
expedire arbitror ut quisque vires suas desectolque intelligat neque sibi imitandum esse credat quidquid laude dignum existimaverit. Equidem magnis aulis in rebus explicandis, placii lique sanciendis, famam.quaeri lcio. Hinc enim talis scriptor ab uno hominum genere laudem certissime reportabit, ali ἱque multi eius nominis mentionem facient; cum ex hoc scribendi genere, cui me addixi, sperare non licet me quicquam honestius auditurum quam mancipium majoris Hiligentiae quim acuminis , & cui benὸ provincia colligendorum experimentorum demandaretur , quae acrioris iudicii rationis di Philosophi explicanda susci-
.piant. Verlim modb in Scientiae experimentalis incrementum cedat, abunde mihi sors mea placet aliquid ad eam promovendam quocunque modo contulit se; de mallem non tantum operarii munus obire, verum etiam ἡ .dinis materiem tam nobili structu tete idoneam eruere, quam nihil ad eandem extruendam conferre.
Neque vesci prorsus seriatae sunt meditationes meae aut sibi desuerunt in Theotiis efformandis de Hypotheseon sundamentis moliendis, quae vitiis in alienis an iis in adversiis carerent. Sed hactenus plerumque deprehendi, id quod aliquamdiu placuit tanquam observationibus quibus istiusmodi Theoriae inniterentur admodum consentaneum,paulb post ab aliquo ulteriori aut novo Experimento redar gui, quod mihi cum placita illa conderem, incompertum fuerat aut intentatum. Et sane scriptoribus illis qui causas rerum & naturae masnalia exponere aggressi sunt minus invidere consuevi, ex quo observare per otium licuit complura eo rum placita , postquam aliquandiu cum plausu & admiratione excepta tament, dete deinde novo aliquo naturae phaenomeno scribentibus prius ignoto aut non animadverso, elevata corruisse. Aliis enim perinde ac mihi contigisse repeti, Theorias nimis obviis aut paucis tantdm Expeti mentis astruentibus, quod monetae adulteratoribus accidere solet; nam quemadmodum ἡ nummis vitiosis quosdam Lapis Lydius non redarguit, alii aqua forti solvuntur, non intellectast aude; alii etiam malleum serunt, & statera iit E explorantur; nulli vero unumis quodque examen eludunt: pari modo Theoriae quas dixi inter quas complures earum quae hactenus habentur vereor ne numerati debeant in huic aut illi Expell-mento satis commode respondent; verum cum praepropere pro ratis statuantur non adhibito justo Experimentorum numero, verendum est ne brevi unum aliis quod aut plura reperiantur ad quorum fidem c)m non constiterint, proinde prominus firmis ac sanis explodantur. Haec tamen non adeo moratus sum quin aliis quando sententiam meam interponerem: non qubd in istis ipsis rebus me minus errori esse obnoxium admodum confidam quam in quibus illud sacere recus verim; verum quia tibi palim esse placuit me eandem sortem non diffugere cum
viris in Philosophia Naturali longe peritioribus , qui opprobsio non duxerunt in rebus arduis potius errandi periculum subire , quam viris solet tibus in ind ganda veritate pro viribus subsidium non praebere. Quod autem , Drophile, in explicationibus Naturalium Effectinim subinde
tentandis,ad Atomorum live Corpusculorum magnitar Enem, figuram & motum plerumque non proxime recurro , non alienum duco hic tibi aliquam consilii' istius rationem exponere, idque non tam ob ea pauca in hisce Dillet lationibus B 1 ad
15쪽
ad quae res ista spectare videatur, quam in multorum Doctorum praesertim Medicorum gratiam, quorum scripta iam minus dignὸ excipiuntur, & peIiculum est ne porrb evilescant, increbescente ut Ique opinione ex male intellecta Atomicorum quorundam insigniorum doctrina , ac si nullae in Naturali Phil sophia disquisitiones commodae dati possint, in quibus aliae rerum causae quam Atomi eatumque proprietates assignantur. Mihi autem sic videtur, rationem e Dfectus sive Phaenomeni cujsisvis reddere , generatim loquendo non aliud esse, quam iptum a re aliqua in natura notiori deducere ac proinde Iem unam ea demque juxta varios modos & gradus explicari pol Ie. Enimvero quanquam Explicationes istae Intellectui plenius satisfaciant , in quibus effectus productio per pii marias & generales Materiae Affectiones, nempe Magnitudinem, riguram di Motum demonstratur, tamen nec contemnendae sunt illae in quibus deducu tur cffectus particulares ex manifestioribus& magis familialibus corporum qu litatibus sive Conditionibus, quales sunt Calor, Frigus, Pondus, Fluiditas, Durities, Fermentatio, &c. Ut ut has ipsas a tribus illis generalibus modo nominatis dependere sit probabile. Nam in naturalium caularum investigatione, qui libet novae lucis gradus Intellectum oblectit juxta ac erudit, et ii quo caulae in medium prolatae supremas in causarum scala sive serie propitus attigerint , elimentem nostram & ampli oti notitia imbui di voluptate actici lubentissitne concedo. Quare summe consentaneum atque utile esse censeo, ut aliqui quos acii dc contemplativo ingenio benignior natura finxit, nec non Mathematicorum Pt incipiorum ac Mechanicorum opificiorum Scientia supra vulgus extulit, tum praecipuis Materiae Modis sive Qualitatibus, cujusmodi sunt Calor, Frigus, dcc. tum etiam eiusdem conditionibus , quales sunt fluiditas, consilentia , fi gilitas, flexilitas , aliaeque consimiles, a uibus ipsius affectionibus maxime primitivis supra memoratis rite deducendis operam suam vellent imponeIe. Equidem mihi praeclare de Oibi Literario eximia illa Ingenia metuisse videntur, a quibus aliquid in hac parte saltem commode praestitum accipimus. Simul tamen nec Omnes particularium effectuum rationes a nobis reipuendas elle arbitror quae non proxime a primitivis illis Atomorum asscctionibus deducuntur , sed a similiaribus licet non aequὸ universalibus rerum qualitatibus, cuius generis sunt Calor, Frigus , Gravitas , Durities aliaeque ejusdem notae. Quinetiim hul ut modi qualitatum ex ptimariis & simplicissimis deductio hoc nomine in Physiologorum rem non postrem b soret, quod exinde particularia Phaenomena compendiosius expedirentur. Quippe tametsi multa in rerum na-Iula reperiantur, quae ex Corpusculorum Magnitudine Motu & Figura solvere satis in promptu sit , nihilominus longε plura sunt, quae citra prolixiorem sermonem dc conlequentem aliorum ex aliis deductionem explicari negant , si effectus de qup quaeritur ab istiusmodi ptimariis atque universalibus causis sit deducendus. Atqui ubi Frigoris, Caloris, similiumque qualitatum indoles sive
rationes tanquam exploratas assumere conceditur, explicatio quaevio dc vi, ara μου longe minori negotio conficietur. Rationem ille aliqualem reddit cui taliades, ferrum aliaque omnia gravia, aurum si excipias, Hydrargiro innatent, qui .
16쪽
caetera omnia Hydrargyro leviora, solum aurum ponderosius esse do evelli. Is, inquam, rei propositae rationem reddidisse videri potest qui ipsam in gravitatem, notissimam paene omnium corpotum sublunarium affectionem retulerit , et siphaenomenon ab A tomis non deducat, nec gravitatis causam exponat , quam certe qui idoneam protulit vix hactenus inter Philosophos ullus repertus est. Similiter ii quaeratur quare compressa vesicae inflatae latera, amotis deinde manibus poli liminio sese ex placent , prioiemque figuram & dimensiones recipiant, nae ille nihil ad tem non dixerit, qui hoc a particularum aerearum quibus tumgescit vesica, elaterio provenire respondet, ei si unde hic restitutionis motus veI in compressa aeris particula vel quovis alio tenso Elaterio profici statur fortalia dicere non habeat. Quod autem Rationes a Medicis adductas attinet, earum pleraeque contemnendae erunt, nisi eiusmodi explicationes admittamus quae res non ab A tomis earumve proprietatibus , sed saltem vel a qualitatibus secundisti is vel 1 magis particularibus mixtorum corporum proprietatibus deducunt.
Si quis a Medico postulet unde fiat quod Rhabarbarum Diarrhaeas compescat, velisimile est illum responsurrum ideo in hoc morbi genere prodest Rhabarbarum , quod tum laxativa facultate polleat qua bilem flavam , morbi huiusce
causam expurgat , tum etiam astringente , qua fluxum sistere comparatum est. Sin verb ulterius quaeratur, quare Rha barbarum purgat, bilemve prae alio quovis humore e coipore humano exterminet, tuto pignus maxime inaequale deposueris eum apte non esse responsurum. Et sane non modus tantum quo Medicamenta purgantia operantur , sed reliquae illae facultates quarum ratione nonnulla Diu retica, alia Hydrotica, quaedam Sarcoticae, &c. experiamur, vere Oaut, tam sacili negotio ac plerique opinantur, explicari possint. Et tamen peritus Medicus secum inique agi metit b censeret ii quas ille de rebus ad artem
suam pertinentibus rationes adduceret, eo nomine minime reciperentur, quod
Αtomicorum principia non sapiant. Equidem tanta saepE sub ordinatarum causatum series inter effectus particulares & caulas rerum generalissimas interjacet, ut amplissimus pateat campus in quo homines industriam suam S ingenii acumen exerceant, modo peculiares rerum dotes a qualitatibus magis generali- 'bus Sc consuetis, nec non causas ut ita loquar) iliter mediatas a se invicem satis solide deducere conarentur. Quinetiam huiusmodi rationes eb magis aspernari refugio, propterea quod alibi quaedam esse ostendi , ut nempe motus localis origi item, quorum ex disciplina Atomica causa Physica commode exhiberi nequeat ; quandoquidem illa vel Deo, verae quidem at causae rerum supernaturaliatilibuenda sunt, aut ad Materiam semper pertinuisse dicendum est; hoc autem, quoniam Materiae Idea citra ipsa absoluta esse possit , non est rerum propositarum causas assignare, sed eas causarum expertes statuere. Atqui de hac re alibi plenius. Interea ne ad istiusmodi Authores quorum causam bla egi quoquo modo aspernandos pertraharis , nec tibi a scribendo quod animo tuo occurret, etsi verum ac utile, nisi id a Principiis Epicurvis deducas aut deducere valeas,
prorsus abstinendum arbitretis, lubet hic tibi paucis ostendere nec fortasse de . eo monitum fuitIe posthac in vano ponesὶ duos esse fines admodum discrepantes
17쪽
quos homines sibi In Philosophiae Naturalis studio praestituunt. Sunt enim qui
Naturam saltem cognoscere , alii autem ipsi imperare ambiunt. Aut ut alit et rem ex ptimam ; Nonnulli id tant lim cupiunt ut sibi in notorum Phaenomenisu causis aperiendis placeant, alii verb recludendis novis insudant, utque naturam eonsiliis luis ancillantem habeant , sive ea circa sanitatem I sive circa divitias, sive denique circa voluptatem sensualem, versentur. Iam ver b quemadmodum
Ingeniis Contemplativis Epicurea aut iis similia Principia potissimum arrisura esse non inficior; ita postremum genus , Experimenta varia atqne observationes colligendo ac tentando institutis suis lucunde de feliciter consulere posse arbitror ; quandoquidem corporum particularium quae ad usus suos accommodare cupiunt facultates Sc indolem inde ediscentes, nec non Chrmicorum Operati num aliarumque materiam subigendi rationum ad corpora illa immutanda essectusque ipsorum in se invicem alterandos perspicientes , multa sanὸ, modo par accelserit industria& attentio, praestare valeant, quorum aliqua admodum stupenda, plura autem ad humanam vitam longὸ urit istima esse possint. Enim-τerb si quando seloperarius aut miles eum pulvere tormentario aliquid molitus , nequaquam necessarium est ut ille expendat aut saltem Intelligat ex quibus aut quot rebus nedum ex qua Atomorum specie conficitur, aut denique qua hR proportione vel modo commistae fuerint; verum admirandi istius Concreti vi-Ies experientia edoctus, satis ad talia eum eo praestanda instruitur, quae ne in admiratione habeantur sua solum ossicit frequentia. Medico, qui salutares Theri secae facultates perspexit, etsi trium & sexaginta simplicium nomina aeque ac vires ignoret, fieri potest ut plurimi aegri restitutam eius ope sanitatem debeant. Et quanquam modum quo ex primitivis Corpusculorum affectionibus rerum qualitates deducantur intelligere tam utile quam lucundum agnoscendum sita tamen, utrum illud sciamus necne, modb corporis hujus aut illius ex ipsis constituti qualitates, ac ut in alia agere aut vicissim ab iis pati comparatum sit pernoscamus , nil prohibet quin summam licet in serie causarum non conseqctantes, res eximias praestare valeamus, & quales , citra particularium corpo rum excussionem, vereor ne pro indissima contemplatio a priore unquam advenitIet. Artium Mechanicatum Prosessotibus , qui de Epicurea Philosophia ne per somnium quicquam cogitaverant multa debet humanum genus utiliter inventa. Et Saracet is qui spraeterquam quod ingenio non admodum perspicaci aut contemplativo fuisse videtur in certe dogmata Atomica partim curavit, si modbaliquid de ipsis unquam inaudiverat, extra ea quae insolenter crepuit nonnullavere admiranda praestare noverat ; id quod non sollim ex eo constat quod alibi
ostendo , sed etiam qu bd in rimis lutcunque in Dominum suum derelictum alias acerbior) Paraeelsum Laudant sui usu ex quocunque demam constabat Icurationes miraculosas effecisse testetur. Atqui non opus est exemplum instituto nostro accommodatum e longinquo petere , siquidem palam est eos qui Magnetis & ferramentorum eodem tactorum effectus primum Expeti mentis factis indagarunt, etsi Magueticorum phenomenisn veras ac primas causas ignorarent quae etiam, Vereor, ne nos etiamnum lateant) inventa humano seneri utiliora '
18쪽
in lucem protulisse quin vel unquam Leuc pm, Epicurus, Aristotelis, Campaneliati , aut fortasse ulli novarum Hypotheseun excogitatores, quorum speculationes cum ad Naturalia Phaenomena saltem solvenda , n*n autem augmentanda aut
applicanda collimarent , mirandum non est eas subtiles potius quam fructuosas fuisse , & in oblectationem humani ge*eris verilis quam utilitatem hactenus cessisse. Dico, hactenus, quoniam etsi inpraesentiarum experientia me ita loqui patitur , tamen non despondet animus , quin posthac cum Theoriae Naturales rectilia ae ex justo Experimentorum numero constructae suerint , deductiones ab ipsis factae omni sutilitatis opprobrio liberae sint suturae. Sed de his rebus alibi et si,ut memini, nusquam in sequentibus Commentationibusὶ copiosius dissero. Quare ad Argumentum , quod huic digressioni occasionem praebuit, iam tandem redeo , dc iis quae ad interpositae nonnunquam in rebus arduis aut conti vel sis sententiae excusationem supri adduxi, libet porrd adjicere, Drophile, quod Leuti mihi in animo non est ut opiniones meae quicquam apud te ponderis habeant nisi quod Experimenta & rationes iisdem conciliabunt i ita nolo ut credas me easdem diutius mihi amplectendas existimare quam rationes quibus primum ad hoc permotus sui maloris momenti videbuntur quam illae in comtrarium allatae. Dignum enim est Philosopho quod Aristoteles in sui defensi nem quod a praeceptore diversum senti it , inter alia protulit ; ' Δοξει δ' a, Dise ιον δῶν; -γε τῆe αληθειας - ω τι ia φιλι-.όφου: ὀ, e. Et quanquam sententiam mutare citra potiores rationes quam quae primum assensum pepererunt, sit animi non sibi constantis culpanda levitas; tamen opinioni quae aliquando vera visa est, adhaerere , .licet ipsius falsitas maloti
luce redarguatur, superba est contumacia, veritati inimicissima , quaeque parum convenit cum tenuitatis humanae conscientia. Quippe miniis indecorum censeri debet, errori veritatis gratia renuntiare, quam fastuose & praefracte sentenistiam aliquam etiamnum tueri tantum quia eam olim veram este existimavimus.
Et sane quousque se quis insallibilem certo crediderit , immutabilem esse non
Potit, me sedulb cavisse ne sequentes Dissertationes solenni & operosa ali rum Placitorum consutatione intumescerent, facile , Drophile , percipies ; nisi fortasse id in quibusdam locis factum est , ubi ea Experimentalis Scientiae augmento damnosa sore arbitrabar. Imb istiusmodi opiniones cautὰ tantum attigi , nisi quid contra easdem Experientia suppeditate t. Non enim consilium mihi est , me ulli Philosophorum sectae addicere aut adversarium profiteri, sed tantum te ad sententias amplectendas aut rejiciendas adhortari prout Experimentis aut rationibus luculentis inde deductis aut saltem iisdem analogis constiterint; quippe nondum opportunum iudico aliarum opinionum propugnationi admodum insudare quae istiusmodi Experimentis aut rationibus hactenus determinari non posse videntur. Et profecto ut superius exemplum rursus adhibeam 9 elegantes istas sed infirmas structuras eversas cuperem, quas homines
ex solis opinionibus aedificariant,eodem: modo2nec malori strepitu quo aedificia
19쪽
phamastica quae a me Leydae visa retuli, pessundati pollunt. Quibus dirue Is si
pervacaneum foret machinas poliorceticaeparare, cum ad id nihil amplias et quiratur quain lucis incrementum. Quin experientia compertum est , opiniones quae multo plausu exceptae radices per nonnulla secula egillene, quales sunt, T nam torridam minime esse habitabilem, lidas elle regiones coelestes, nsuinem a corde ad extima corporis mediantibus venis defetri, iam ubique aettimatione excidille, ob inventa nonnulla quae iisdem rhfragari deprehenduntur; atque etiam proculdubib cordatiores plerique iis renuntiassent, licet nemo ex professis saram
confutationem uscepisset;aded vetum est quod vulgo Meli , RHAm est index susir obliqui. νSi quando verb, Prophile, aliis adversari inducor, ut mihi libertate quam veritatis amor postulat non interdixi, ita ea moderatione 6c humanitate ulus sum quae viris bene merentibus jure debetur. Ideoque me invenies non tantum in una Dissertatione contra Authorem aliquem agentem quem in alia honestis Verbis memoro , verum nonnunquam in eadem pagina illum laudantem , qua
ipsius placita impugno. Honestὸ de hominibus loqui amo, de rebus Libere. Nec
milii aequum videtur , aut euiuspiam fama erroribus patrocinium piaestari, aut patroni culpam veritati imputare. Quod verb attinet multorum contuetudinem quae nimium obtinuit in scilicet qui ita in scriptis agunt , ac si ad elevanda cikluspiam placita , Authorem dictetiis lacerandum aut verborum cavillationibus certamen ineundum esse iudiearent; praeterquam quod hoc contentiosum M p gnax scribendi genus nec Philosopho nec Christiano convenire videtur, etiam
imprudenter non minus quam arroganter usurpatur. Nam si rationum vi quem quam de sententia dimovere nitor unicus tantum mihi labor incumbit , nempe
ut intellectiim illius convincam : sin vero aspere de litigiose illius errorea oppugno, dissicultates quas superare cupio,mihi adaugeo, eumque reddo mihi non judicio tantum, sed etiam affectibus adversarium: nee sinὸ levis negotii eli eum ad nostram sententiam pertrahere, qui non solum diversum 1 nobis sentit, verum etiam hostili erga nos anima affectus est. Eoque mihi magis improbatur importuna in algerendo asperitas, qudd saepius observavi, culpae, quae in uno dili xentium primum resedit , ut plurimis m etiam alterum mox participem fieri, idque quo adversario paria siciat. Nam quemadmodum eanis rabidi morsus alios ad consimilem rabiem adigit , unde etiam ad injurias promiscuὸ inferendas caeco imperu incitantur; ita insensi scriptores quos laedunt simili animi aegritudine corripiunt pariterque contagio eodem implicant. veri , PTrophile. cum de iis humaniter excipiendis loquor a quibus sententia dissidemus, eos i telligi velim qui de Experimentali Scientia bene meruerunt, aut saltem candidos & sobrios veritatis indagatores sese praestiterunt. Etenim sicuti prudentem quemvis a modum absterteri arbitror ne ea in medium proserat quorum c gnitionem assecutus est , ex eo quod errorem aliquem vel ex humana imbecilliatate aut rerum abstrusi ate admissum rat , detectum competit quin Authoris d mori de opprobrio vertatur . itae eontra clim scriptores inepti famae aucupio talia incauto Mando obtrudere ausi fuerint tanquam experientia compsobata
20쪽
aut grandi Mysteriorum titulo digna , quae nec ipsi unquam experiri aggressi sunt neque ab aliis fide dignis scriptoribus acceperunt qui se illa expertos filisse profiterentur ; hic non video quare eos qui leu saltant seu fallantur nullo ponunt in discrimine , de quibus curae non est quomodo fide nostra abutantur , modo
sui nominis famae consulatui , ex aequo tractare tenemur cum iis qui quanquam a veritate aberrarint . allecutos tamen se eam esse crediderunt , eamque tradere sat egerunt, de operam licet infelicem navarunt, ut nil aliud in medium
Caeterom iam vereor , P ephile , ne tibi rationem exponere necesse habeam. quare in sequentibus Dissertationum nonnullis multa ex aliis aut horibus transcripsi , in aliis pauca aut omninb nihil. In quo ut tibi breviter satisfaciam,
monendus es animo dc consilio meo imprimis consentaneum fuit Te . ea tantum tradere quae observationes meae aut experimenta aut meditationes suggererent . nihil prorsus adducto quod aliorum diligentia praeoccupasset; cum huiusmodi repetitiones nisi certis de causis mox memorandis fiant , inutilitet juxta ac ambitiose a plerisque scriptotibus assectati videantur . dc 1 cordatis lactoribus metito importunae censeantur , utpote qui facit E perspiciunt iisdem voluminis molem ampliati, at scientiae cumulo nihil prorsus adjici. Nihilominus tui gratia , Drophile , consentaneum duxi occasione data aversionem meam vincere, qua scripta mea alienis hinc inde resercire piget , partim ob rationes alibi expolitas dc partim ob jam afferendas. Primo , quia nonnulla tam nova sunt tantique momenti ut non uno testimonio lonfirmari opus habeant. Deinde , quoniam juxta Graecorum adagium κοινά κανω e , non est prorsus idem repetere , cum Aut horis cujusdam observatio vel Experimentum ill ultratur aut alias recitando augetur , aut denique diverso proposito accommodatur ab eo cui illud ipse Author adhibuit : cum illud singulati alicui observationi aut experimento conveniat quod Seneca alicubi dixit, ' Pola res conflanmsa es dum incipis ; Et, Etiamsi omnia a V :eribus indienta sunt, hoc semper novum erit, Uti ct Imentorum ab aliis Scientia π Di positio. Tertili , quoniam quemadmodum Planetae reliquaeque Stellae ex Attiologorum sententia in magnis coniunctioniabus potentiores oc nonnunquam alios influxus obtinent in acrem caeterasque sublunaris mundi partes , quam qui earum uni aut alteri in diverso Aspectu attribuuntur ; ita multa quae, dum in variorum Authotum scriptis spatis de solit tia jacuerant , Observationem non sollicitabant . ubi simul ad idem instis ut una aggregant ut , saepὸ exinde eximii usui in Physiologia evadunt , nimirum in qua
unum eorum ad insignis cujusdam veritatis partem aut circumstantiam probandam inservire po; est , aliud vero ad aliam explicandam, adeoque Omnia istius effati veritatem confirmare, Et qua non prosunt sing;ιla,multa juvant. Quare cum ad alios Authores non tanquam judices sed testes provocem . nec ab iis iamiam edita tantum ornatus gratia alciscam , multo minus tanquam oracula adhibeam , quorum authoritate placita nostra muniantur , sed tantum in rerum actarum fidem', spero eorum testimonio non minus lucis , meo accessurum' au/ANaLIiba. cap. y s. ε .