Ant. Augustini archiepiscopi Tarraconensis De emendatione Gratiani, dialogorum libri duo. Ad haec Andreae Schotti Oratio in funere Ant. Augustini

331쪽

indicabat) Italiam qua patet, nominis fama conturba

uit, nomenque cum omni posteritate adaequauit. Adhaec plurimos exteros homines suo iuuandae Iurisprudentiae

exemplo incitauit, ut iisdem ingressi vesti iis, Itali, Galli&Belgae homines doctissimi, pcnitiorem illam squa hodie seculi aurei felicitate, depulsa omni barbaria, fruimur

Iuris Ciuilis tractationem amplecterentur. Hoc amplius esse tum est, ut nostra etiam memoria Galli &Belgae, Iuris antiqui studio susini, quos honoris caussa libenter nomino, Balduini, Raeuardi, Curtii, Duarent, Conth, Con-nani, Goueani, Hotomanni, Ruuardi, Cuiacis, ceteri scriptis ad immortalitatem comparatis, Ius vetus, adhibita

Philologia, mirifice illustrarint. Hac tanta celebritato funae absentibus etiam, qui aliquid de ingeniis studiis

que iudicare aut possent, aut vellent, notus Augustinus, Maisia A. VςHix- .am urbium dominam, terrarumquci Frentinis. i. m deam esse, Urbem etiam aeternam in digitari didicera

Paulo tertio decimum iam annum Ecclesiae Christianae clauum tenente: moxque singulari hominis doctrina explorata, duodecim-Viris Silitium iudicandarum, hoc est , Sacri Palatij iudicibus adscriptus, omniumque suffragiis dileel us, Lud. Gometio I. C. Hispano dc Episcopo successit: Pontifici Ecclesiae fidelem operam nauauit, ea integritate atque innocentia, ut dissicile sit dii tu, abstinentiane maiore vixerit, ait in iure dicundo seueritate grauiore sit usus. Iulius tertius P. M. sextum post annum sumetus, adeo Antonium dilexit, ut & intimis consiliis adhibuerit, Legatumque summa cum auctoritate in Britaniam insulam opibus florentillimam miserit, cum Rex vere Catholicus Philippus secundus Mariam reginam, Catholicorum regum Ferdinandi & Isid ellae neptem, duxit uxorem: Reginaldi Poli Cardin. praestantis simi auspiciis: de Insulanis pacem Ecclesiae tranquillit temque, exoriens vel uti Sol, attulit. Sed o rerum incon. stantiam miramque vicissitudinem i ut nihil est in rebus humanis proprium , nihil perpetuo bonum: nec enitati

diu gaudere, paceque frui datum. Immatura enim Reginaes

332쪽

ginae, feminae lectissimae, mors, artatis octauo & tricesimo nata enim uno ante Augustinum anno) Ecclesae Dei tiReique publicae ex insperata laetitia summum attulit nice rorem. Sed & alterum tristitiae argumentum oblatum. Hac enim tempestate flagrante bello Gallia, Carolus mundi vanitatem pertaesus, & regnorum mole festiis, tot victoriis de Gallo dc Turca, rebusque gestis, omnibus qui ante illum fuerunt, Augustis comparandus, imperio sua sponte abdicauit, fasces deposuit, filioque tradidit, &apud Carpetanos in solitudinem, ut quod reliquum esset

vitae curriculum, totum rerum diuinarum contemplationi precibusque ad Deum Opd M. fusis impenderet,sese abdidit, raro, ac paene inaudito aetatum omnium exemplo, post Lotharium Imp. Caroli Magni nepotem: qui ta- α ---men, ut creditur, toedio rerum aduersarum victus, cum Christi Io. Lucouico, a Carolo fratre altero, post quintum decimum imperij annum monasticam vitam amplexus est. Diocletianus vero cum collega Maximiano, immanes tyranni&ferar crudelissimae, imperij quidem insignia&ipsi posuerunt; hic Nicomediae, alter Mediolani. sed si veram cau- .. n. fusam quaerimus, desperatione quadam adducti opprimendi, in quos impotenter Leuiebant, Christianos. Amurathes item Turcarum Rex, maiorum nostrorum memoria Mahumeti Othomano filio, paulo ante captam Constantinopolim, Orientis imperium concessit. Verum neque metu, neque animi perturbatione, aut quod Iaborem periculaque defugeret, Carolus secessit, sed solum pietatis innatae studium, ut rationem gesti imperij Deo iudici reddendam longe ante subduceret, in eam mentem impulisse

videtur. At unde digressa est, reuocetur oratio. Reuertit cIaaa. xv. ex Anglia Romam Augustinus; Paulumque eius nominis quartum Apostolicae nauis gubernaculo admotum comperit,Vrbemque armis militaribus Hispanorum cinctam, metuque nuperae direptionis consternatam. Tandem armis positis redditur Ecclesiae otium, atque tranquillitas.

Post ab ipso, Allifanus Episcopus creatus, inissusque Pon μ' i ii scia auctoritate ad Ferdinandum Caesarem in Germ

333쪽

va AN D. SCHOTTI ORATIO

niain: qtra honorifice obita legatione, gregem sibi creta ditum adiit, eumque omni humanitatis genere dc liberalitatis eis prosecutus. Hinc non diu, ut motoriam egi Te fabulam suis ingratiis videatur, Siciliam insulam , opibus florentem, ecfrugibus, ut horreum Italiae atque Hispaniae appelladum videatur,Philippi Regis Catholi iam toritate atque auspiciis lustrare iussus, integre id munus obivit, ut ec Rςgi gratum ossiciam praestiterit, ic insulanis ius sancte ad ninistrarit. Reversus iterum in Hispaniam cst, ut optimo R. egi, cui debebatur, rei gestae ratio redderetur. Ea est enim imperandi optima conitio in quit Tacitus, ut non aliter ratio constet, quam si reddamn Mox Ilerdensium Episcopatus a Pio quarto nec opinanti traditur, A. repugnanti:

ted victus precibus cessit: nam & Petrus Augustinus, natu maior frater , eo ipso tempore oscam non procul inde sitam antiquissimam Hispaniae Academiam, quo iam inde a QSSertorii temporibus, Hispanica iuuentri erudiendi gratia mitti solet in Episcopus tenebat. Inde Tridentui

uterque profectus est. quo, indicta Synodo Oecumenica, tanquam ad panegyrim, ex omnibus orbis partibus doctissimorum simul ac pientissimorum hominum, sarciendae Ecclesia Catholicae concordiae, conuentus fiebant. Augustinus itaque, ut erat Ecclesiasticarum rerum usu peritissimus, sacerdotum illis temporibus mores paululum amylorum granitate degenerantes, solutamque disciplinam ad ip istiniani decus continentiamque reuocandas censuit: ratus, quod res est , hinc tamquam a capite, corporis medicinam, ut membra conualescant, in cnoandam Pr terno , inquit,cum Iona propheta, haec tempestas in ilia Germaniaque ortaest Adomo ita I. Dei a ficandum. Occurrite, Patres, labenti Reip. Praeclare Augustinus: dc perhonesta matio. Meminerat enim Numantiam, Carthaginemque superari, euertique a Scipione Africano minore non antel Qtuisse, quam correcta militiam, qui iam luxu, otio, deiciisque pridem enerreati languebant, disciplina. Legibus itaque de ordinum disciplina sanciendis adfuit iuuitque in partem. Anno post tertio rursum in Hispaniam nauu

334쪽

IN FUNEBRE AN T. AUGUSTINI. 313

gauit, & Ilerdae Ecclesiam rexit optimis M legibus &in hi tutis: Ecclesiasticos ritus precesque, quibus sacerdotes assuefierent composuit: & Collactionem Canonum antiquam Anse i Lurensis, quarti Iuris Pontificii compilatotis, edidit. Annos ipsos sedecim ei lacerdotio summa pietate ac religione praefuit. Post, longo satis interuallo, a Gregorio tertio- decimo, Pontifice vere maximo, & bono. rum omnium parente optimo, Tarraconensis Archiepiscopus renunciatus, hane Ecclesiam ad extremum usque spiritum Praesul quartus & tricesimus, sancte innocenterque, ut scitis, administrauit: vixitque iucunde in hae urbe, propter Antiquitatis R. impressa vestigia, The itrum, Circum, titulos, nummos, & inscriptiones; qui bus referta urbs est, ut & moema omnia Romane loqui videantur. Romanorum enim hic portus nobilis, haec statio, huc cursus fuit, eratque ut vos non fiagit, citerioris olim Hisipaniae caput Tarraco: quae pars ulteriorem, Baeticam nimirum & Lusitaniam, magnitudine longe superabat. Haec illa illa est Tarraco spatiamini me, quaeso, auditores, animo meo morem gerere, & haec breuiter perstringere, quando me in hoc dicendi genere tam diligenter attenditis haec inquam Tarraco est, iam inde a veterum Scipionum temporibus clara urbs, cum populus Romanus cum Carthaginiensibus de imperio totius Hispaniae, vitaque contenderet: Vt de Graecis 'Idib. M.LPolybius, prudentissimus reuera scriptor , de Latinis Liuius, memoriae prodiderunt C. item Plinius maior, Scipionum opus appellare non dubitat. Sed institutum urgueamus, quando ad extremum usque vitae actum, fabulaeque catastrophen, tristem illam quidem , sed iα. qua sunt omnia, peruenimus. Obiit enim Augustinus, xxxxVtinaturae a ue concessit sibi quidem suo tempore dici enim. non potest, quam corporis his compagibus cum Paulo' selui optaret Reipub. vero, Ecclesiaeque Dei laboranti, nobisque nimis praepropere. AEtatis quidem septuages-mo abiit e vita: qui fere humanae vitx terminus ab an- - ι ...

liquis philos 4his, doctissimis hominibus, angustus sane

335쪽

ae .

nimisque breuis, circumsicribitur. Exstat & diuinum Re gij vatis oraculum: Dies, inquit, annorum eiusfeptu ginra anni: si autem in potentatibus hoc est, ut Hebraei legunt, si admodum robustus fuerit) ocroginta anni: Amplius eorumlubor, o diabr. id est sut iidem interpretantur in pars aetatis princeps, nauenta, dolorum plena est & molestiarum O breuem igitur hominis vitam i o exiguum nimis curriculum to miseram hominum conditionem amobrem praestans ille philosophus Theophrastus moriens cum Natura expostulauit, brutis animantibus, quorum nihil intererat, longamaetatem concedi, Ut ceruo, ut cornicibus, ut phoenici, teste Hesiodo: homini vero qui ratio- nis sit de orationis particeps, nimis angustis temporum actis vitam concludi. Verum est in promptu quid res pondeam, & ad consolationem facit plurimum, sic placitum Deo, imperatori, qui nos in hac vitae statione colia locauit, ea conditione ut cum vellet hinc euocaret, Mquasi rude donatos, ad feliciorem vi tam transferret, aeternam, finisque expertem. Sed&Sallustius philosopho illi

prome respondeat. Dux, inquit, atque peruor vitae mortabam an us es, qui adoriam τinutas vi agrasiatur, abunde possens, pote que o clatrus est. Ratio igitur, Manimi morte carentis industria & vires corporis, Sc longaeuae aetatis durationem, quibus a brutis animantibus superamur, facile pensant, longeque vincunt. Qu. e cum ita sint, Antonio gratulandum potius , quam lacrymis indulgendum esse censeo. Ille enim iam tum cuna erat inclusus in corpore, caelestia assidue animo praecepit, &ea quae supra erant contemplans, quam maxime se a corpore a duxit: nunc vero voti sui compos ex corporum vinculis tamquam ex carcere euolauit. Nostra vero haec, quae dicitur vita, mors est appellanda. O te felicem igitur Antoni o terque quaterque beatum 1 qui his vitae laboribus in tam laboriosa ac diuturna peregrinatione a caelesti patria, defunctus, requietem capies sempiternam i nos contra miseri, qui superstites sumus, tot malis, quibus haec mortalium vitae referta est, morborum, aegritudinum,

336쪽

m p v NERE AN T. AUGUSTINI. ns

bellorum, pestis, famis, dolorum denique omnium obn xij. Recte itaque Thraces,cetera barbari,pueros recens na- tos lachrymis excipiebant , humoque lacrymantes tollebant : vita vero functos gaudio efferebant, omnique laetitiae genere deducebant, quod malis omnibus defuncti morte esse viderentum quid nos humanitate excultos facere par est, auditores into rectius poeta Ennius , Rudi- clam uno nus homo, qui mortem suam lugeri, lacrymisque decorari vetat quod eam immortalitas consequatur. Cur' inquit V lito docta per ora virum. Sic Antoni j nomen excipiet omnis quae consecutura est aetas posterorum. Sed esseror studio, longiusque opinione prouectus stim. Ad me redeo: verum quando satis multa, in his temporum angustiis, dixisse videor de vita Praesulis amplis smii, reliquum est ut deperfecti

Iurisconsulti,&Episcopi niuirere breuiter dicendum esse '

videatur. Cum enim domicilium Romae Antonius haberet, Pontificiarum caussaru in iudex aequissimus,& quasi rerum ac fortunarum suarum sedem ibi, si arbitratu suo perpetuo vivere licuisset, collocasset:horis subsecivis,qui- Dusa negociis publicis laxamenti aliquid dabatur ad cor- foris animique relaxationem, cum eruditissimis homini. us, qui domum eius assidue discendi gratia frequentabant Octauio Pantagatho, Gabriele Faerno , Basilio Tancho, Onuphrio Panuinio, Pyrrho Ligorio, Paulo Manutio,

Aldi F., Carolo Sigonio, & qui hodie vivunt, Latino Latinio, & Fuluio Ursino, Metello item Sequano, qui xj. ipsos

ara nos in illius contubernio iucundissime vixit: ceteriliaue domi suae, quae illis oraculum, verius Delphico, esse videbatur de urbis Romae antiquitatibus, inscriptionibus, numismatis rerum gestarum memoria,&Scriptoribus antiquis Graecis atque Latinis, omnique adeo Philologia &interioribus Iitteris libenter disserebat,& instar apis undique decerpebat, quibus Spartam, quod aiunt illustraret suam. Hoc otium M. Varronem, dc Festum Pompeium illustietuit, aliisque ut legi&intelligi possint, &calamistris inurerent ij, qui maiori de otio abundabant & subsidio, in manus tradidit. nullum denique acroama iucundius,

337쪽

Quam huiusmodi litteratissimorum virorum in hexedra c5.1essum, atque coronam: nullum Senatum praestantiorem sibi videri dicebat. Memoria teneo cum diceret saepe enim de perfecti LC', ossicio, qualem Oratorem M. Tullius, de qualem Rei p. ideam Plato ille diuinus quaesiuit, grauiterae diserte disserere selebat eas quae vere, ut sunt, ita appellatur Humanitatis disciplinas stippeditare prudentibus, ubi animus ex forensi strepitu reficiatur: hominesque paulo politiores Iuris interpretum quorundam rustico dc incondito sermone defessos, hic conquiescere& debere resolere: nec ferre animos posse tantam contentionem, nisi amoeniori Oratorum, Poetarum, & Historicorum lectione relaxentur: atque adeo ex his,& philosephorum spaciis incredibile dictu esse quantum crescat haec ars, iudicandisque facultas. Poeticam iccirco adolescens attigit, pangebatque interdum carmen,alternis versibus longiusculis,no inuito Apolline. Equidi de-, inquit, cras teloriumve, . quam nu ab his uiis abhorruisse,sedad illa re sectum halere sinequibiu litteris, nihilpraeclarum, nihildiu vidiarumposlirorum me-anoriae prodipotest. Necme pudet, nec cur pudere debeatvideo. Caeterospudeat, qui ea fere, quaeingendi tarditate, velignauia, consequi nonpotuerunt, in altas danare olent, o vitio vertere: nese i in suae, velinscient condemnare tacito quodam praemicio cogantur. O temporas O morest O insipiens hoci cudum, est cetumi Iaceret

profeciti Iuristrudentia reliquaeque is si pessum irent, densa tenemurum caligine inuolutae,nsilitterarum lumen accederet. Sic ille. Quamobrem nulla Antoni j ingenium, doctrinam qu posteritatis obliuio obscurabit,editis tot ingens monum c tis ad Ius antiquum Rom. recte enucleandum. Nec enim silebitur admirabilis quaedam, ac paene diuina ipsius in Legibus interpretandis, qualisne in Seruio quidem Sulpicio contris, iis maior exstitit, scientia in odorando unde 'rtes a Diboniano misere diuulsae essent, sagacitas: in Ueprauatis locis ad sanitatem reuocandis feli citas: in falsissententiis refellendis modestia: in omnibus qui quidem aliquid vel me diocre, in commune contulissent, laudandis singularis, acra ne propria illi humanitas i denique de illius ad verunt

338쪽

IN FUNERE ANT, AUGUSTINI. 3ir

euadendi incredibili prudentia nulla unquam aetas conticescet. Veritas enim, A ratio ipsa quae Legum esse anima perhibetur, in Democriti puteo demersa, non a quibusvis erui potest, sed summa opus indus cia, maximumque studiu est adhibendum. Omnes certe ex omni aera te liceat enim inihi apud vos praefiscine, quod sentio dicere in qui intelligentiam Iuris habuerunt, vix sunt ad An. Augustinum comparandi: aut si quem aequare itudeas, pia eras certe neminem; quod felici hoc &aureo litterarum saeculo, bella modo ciuilia conqtuescerent, & eruditissimishq minibus atquente, nemo fortasse ad Ius sacrum, profanumque ilIustrandum, ad artemque redigendum, dc dispersa melius colligenda, aut maiores animos aut plura litterarum subsidia, cum ab Antonio dis effero Cui actum sma per encipio attulisse videatur. Neque magis Iuris quam Iustitiae consultus fuit: in aequitate explicanda summa animi constantia, ut pro libidine Leges figereae refigere minime sibi licere existimarit :. non actiones ampliandas, non lites ex litibus serendas, more huius aetatis, iudicabat: quod hominum genus olim leguleios, rabulas ren scis, vultureo ue togatos, appellabant. Merito itaque a nostri seculi pruentibus Augultinus, ut apud M. Tulliam Mulucius S cc uul Iurisperitorum eloquentissimus, Seleloquentium iurisperitissimus, publicis in scholis sfremant licet omnes e. muli, de indocti homines j honoris gratia nominatur. M gna vero dc paene incredibilis in eo ad extremitusque spiritum memoria, quae est Iurisconsultorum propria semperviguit, aucta assiduis lucubrationibus, discendique cupiditate: qua una re veterum videatur concessisse nemini: vi quantum aetate malavi res magis minuebantur,eo animus in dies magis magi . crescebat doctrina:& hebeta in oculoria acie, an rmus Verum cernebat acutius,Vt enim homini

propria est veri inquisitio atque inuestigatio: trahimurque omnes deducimur ad cognitioni cscientiae cupiditatem, .

sic maior in iis exi stere ea solet & debet, qui onera Reipub. iustinent grauiora, quique vastiam illud Iuris pelagus conscendere parant. Solon Atheniensium legislator,& vnusina

339쪽

septem Graeciae sapientibus, senescere se multa in dies ad discentem gloriabatur Idem etiam animam agens, audire serNUM & discere exoptabat. Sed quid externa Graecorum cum' suppeditent domestica Rom. Iurisconsultorum exempla, Lib. αι. - commemoro' Poponius enim LC. Ego disendi,inquit, ei M.. o. De piditate, quam sola vivendi rationem optimam in oectauum o Θ--- ptu fimum aetatis annum duxi. memor umhui enuntia.quam dixi efertur Iuliom. Eisi, inquit, alterum dem insepusthro haberem, adhuc ades ene quisam vesiem. Haec ille. Vt autem adoleticens Ius ciuile egregie dc illustrauit Augustinus, &aliis viam quam insisterent, monstrauit, muniuitque , sic matu- vita. ratam aetate atque iudicio, Ius quoque Pontificium, ea de animi alacritate, ut sacerdotem, Episcopum, atque adeo Christia gum Iurisconsultum decebat, accurate sibi recensendum, emendandumque putauit Ad haec ex quo Tride-tino Concilio domu reuertit, Concilia Oecumenica quata tuor, quae B. Gregorius P. M. quattuor Euangeliis subiugere & aequare non dubitauit, collectis in Italia ex omni-Dus bibliothecis exemplaribus Graecis, Graece edere cogitabat: Quod ea Canonum collectio eo magis indigere hac lucubratione videretur, quo infeliciori nata erat seculo, ex compilationibus Burchardi VVormaciensis, Iuonis Carnotensis, Deus dedit Cardin. Anselmi Lucensis,& Gratiani monachi: qui & ipsi ex sanctorum Patrum Ecclesiae Caatholicae scriptis, hinc inde sententias in classes redigere, dc

ad capita reuocare conati sunt: quemadmodum antea ex infinitis prope veterum Prudentum responsis, Tribonianus I. C. Iustiniani Imp. iussu, Pandectarum volumen cob legerat, exstinctis veterum, unde tabulas illas naufragii desumpserat, libris. Sed cum utrique a librariis, temporumque iniuria male accepti sint, melior tamen Gratiani conditio fuit, quod eius fontes integri exstent, Pandectarum vero .mamma partem perierint,exceptis nuper in Gallia re.

pertis, Caij, dc Vlpiani Institutionibus , fragmentisque is gum. Iuliani itE A tecessoris Constitutiones &Theodosianus codex in partem iuuant iuuant M Graeci, qui Roma- .HQrum leges Grece exscripserunt, Theophilus Harmen

pulus.

340쪽

ε pulus, & quae vocantur. Sacro vero Iuri illustra do, post duos Antonios Gallos, Democharem,&Contium qui in Gratiani collectaneis elaborarunt, Ilerdae Cois riti. . integras Anselmi Lucensis, ut dixi, soras dedit,

opus rarum dc utile. Ouadraginta adhaec dialogis de Gratim memendatione disseruit. Ea vero tempestat commodum,

optimus Pontifex Gregorius tertius decimus, qui & ipsis iuuenis Bononiae, suae, Iuris Antecestar fuerati suppliciabus praeterea libellis rogatus Michaelis Thomasijs qui nuper, ut scitis , Ilerdensis Episcopus, magno sui relicto desiderio, vita decessitὶ de sacrorum Canonum Gratiani col- ilectione ad fontes exigenda restituendaque.negocium, Rdoctis hominibus Romae, in his Petro Ciacconio , homini vi docti T. sic ad antiquos scriptores instaurandos, bono publico tamquam de caelo delapso: dc Academiis omnibus

dederat: perfectumque est tandem aliquando, ut nunc mirnus turbide rivuli illi decurrant, multas tamen ut Antonio

spicas legendas, his ipsis duobus libris, reliquisse videam

tur. Nec his contentus ad artem redigere, quod in Iure Ci. uili M. Tullius aliquando cogitarat, coepit Antonius Ius Sacrum, nimis dissu se, nec satis via dc ordine traditum aedi

tantinc Epitome Iuris Canonici ad artem Methodumque reuocatae ea parte, quaeri Pe senu est: altera enim de Rumj-μ, dc tertia de Actionibus atq.iadu,s, quo ordine Iustinianus Imp.Institutiones edendas curauit, in aduersariis adhuc latent, lituris plenae. Verendum itaque, quod inuitus refero atque utinam falsus augur aliquando deprehendar, ne parentis immaturo interitu partus ille, aut postumus sit, nec satis politus exeat: aut, quod Deus ne si uerit, perpetuo de- . . , 'ilitescat. Quam enim partem Veneris Apelles inchoatam reliquit,nemo pictor est inuentus, qui absoluere auderet. C, .m . . Habetis, auditores humanissimi, quae de perfecto Iurisco-sulto,pro renata breuiter mihi leuiter his tincto in mentem venire potuerunt: accipite nune Episcopi, optimique γ' D qimu istoris personam,quam ad imitandum,tamquam expressam imaginem, liceat intueri. Non enim eorum solunt homi num, qui nunc sunt, quique aliis erunt in an alii, gloriam Tt