장음표시 사용
11쪽
Summa itaque ope, ct alacri studio has D - gernostras accipite, o u metipsos sic eruditos ostendite, ut spes uos pulcherrima foueat, toto legitimo opere perfecto , posse etiam nostram Lem publica=ν in partib9s eius uobis credendis gubernari. D. C P. XI. . Calend. Decemb. D. Iv-STINIANO PP. III. Cos.
12쪽
D. IvSTINIANI Sacratissimi Principis. . LIBER I.
narum rerum notitia usi at-Leuiora primi , exinde altiora tradeda sunt, ne tyrones rei perplexitate,& uarietate plerriti,aut struata deserant aut maiori cu sudore tav - ldius huiusce dis iplinae notitiam assequantur.
His Nitor generaliter corniti,nol incipia i pra otitus uobas exponere iura populi Romani, ita Mi gnitis , dentur pus tradi commodisi me s primo leui, i nunσacsonplici uia.post deinde diligentissima,atque adcti lama interpretationemxula tradantur,atioqinu sistatim ab initio russe adhuc, insemuamn si studiosi. multitudine iac varietate rerii ouerauerimus, m altersi, aut deseriorem
13쪽
x INSTIT. LIB. Iauerast seram ad id perducemus, ad quod leuiore uia ductus ne magno labore,ct sine ulla dis mentia maturius perduci potuissἶt.
ARGUM.Τria sinit iuris praecepta,ad quae quicquid in
iure scriptum est, refertur. Publicum ius, publicam utilitatem respicit, priuatum vero singulorum peculiare commodum.
Iuris' praecepta sunt Leci Honeste uiuere,altetas non Ddere si cuique tribuere. Huius md duae sunt postiones, Publicia ct priuatil. Poblici; ius es, quod ad statu rei Romanae spectat. Privatum,quod ad singulorum utilitatem pertinet. Dicendum est igitur de iure priuato, quod tripertitum est: collemnim est enim ex natural bus praeceptis, aut gentium, aut ciuitibus.
De iure naturali gentium,& ciuili.
quod naturalis instinctus omnia animantia docuit, ius naturale dicitur: ideo mares foemianas appetere,liberos procreare, procreatos i educare quae etiam cum brutis comunia habemus hoc nire impellimur.
IVi nuturale ' est , quod natura omnia animalia docuit. Nam ius istud non humani generis proriti est,sed omniis animalium , qua
D coelo, quae In terra , quae tu mari nascuntur. Hine descendit maris,atque seminae colunctio, quam nos matrimoniis appellamus. Hinc liberor si procreatio,hinc educatio, Videmus etenim catera quoq; animalia istius iuris peritia ceseri. Quod quaeq; ciuitas sibi ius statuit, ius cini-. Ie dicitur, quasi ipsius ciuitatis proprium , qavero rationis iudicio ab omni populo custodi
14쪽
s Iu , aut ciuile a iuretentium δῖlinguitur, ' ex. t.'. quod omnes populi, qui legibus,ct moribus reia D a stguratur,partim filo proprio. partim comuni ori ,- ς' nium bonituu iure utuntur. Nam quod quisque
populus ipse sibi ius constituit, id ipsius proprii
riuitatis se uoatur. ius ciuile quasi ius propriil ipsius ianitatis. Quod vero naturalis ratio inter omnes bomines constituit, id apud omnes populos peraeque custoditur, vocatur. ii feten tium . quas quo iure omnes Ietes utantur. Et populus itaque Romanus partim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utitur.
Quaesi gula qualiasiat uis locis proponemus. A R G V M.
Ius ciuile a sua quodq; ciuitate , uel legislatore nomen sortitur uris tame et uilis simpliciter prolati appellatione, ius Romanorum tan- - quam nobilius significanius.
Sed ius quide ciuile ex unaquaq; uitate appellatur, ueluti, Atheniensum. nams quis uelit Solonis,uel Draconis leges, appellare Ius ciuile Atheniesium,non errauerit. sic enim o Mi,qηρ pI Elii, Romanus populus utitur, ius ciuile Romanor inli.vete. appellamus, uel ius Quirit si,quo Quirites utuu Iurispr. tur. Romani enim a Romulo, Quirites a Qui vino appellantur. Sed quoties non addimus no- meu , c9ius ι esuitatis, nostrum ius significamus: Iicuti cum poetam dicimus, nee addimus nomen, subauditur apud Graecos, egregius IHomerus:apud uos, Virgilius. A R G V M.
Communis usus, humanaq: necessitas iure gentium originem dedere. Ex hoc illique iure orta sunt bella ecutae captiuitates, ct seruitu tes,ac contractus fere omnes introducti.
Dialis gentili omni humano generi comito
15쪽
ες INSTI Tu T. LIB. I. est. Nam usu exigente- manis necessitatia λω ἱ-ὰ 4 inge' si mavis is a quaedam sibi constitue runt i Bella etenim orta suut , ct captiuitates sequutae, ct servitutes, quae sunt naturali iuriae eq.l. εά ris iure enim naturali omnes homines ab hoc iudie. ιυψtio liberi nascebantur. Et ex hoe iure gettiet
D. a iust. . omnes pene contractus introduciti sunt: ut em- dx, iurς. . ptio Dendulo locatio, conduritio scietas, pos tum mutuum, Θ alsi ivnumerabiles. A R G V M. Ius ciuile ex scripto constat,& non scripto:li ris autem scripti partes suu e sex. Constat autem ιus nostrum, quo utimur,aut
prudesmn. Lex 48, quod popu. Romasenatorio magi stratu anterrogau 0ιρ uti cinal ostituebat. Plebiscitu est,quod plebs plebeio magistra- . . tu Iterrogate velut a Tribuno ostituebar. plebs aut a populo eo differt, quo species a generem a appellatione populi in uersi ciues segniscantur, contimeratis etia patrι-s, ct Ienatoribus. Pla'. plebi;. bH autem appellatione, sine patri's cir sena-D.deuer. toribus caeterι ciuεs In cantur. Sed O plebi- signi sic. scita lege Hortesta lata no in nus itale is, quam
ori ius. me sit 1i e covstit it . Nam cam ui cius est popultis Roma ius tu eu modum, ut discite esset in Duum eum conuocari legis saviiendae causa: κ2uum visum est, Senatum uice populi consuli. A R G V M. . Qu0d princeps animo legis c5dendae statuit Iegi S uim obtinet:& constitiitio dicit . ligatq;Qo, modo generalis sit,Quod si ob certae pλnae
16쪽
meritui odiuve emanarit,ad exemptu non tra ihit:& qtust,personalis sit, persona non egrςdit' figκ i. i. aeSed di quod principi placuit, legis habet ui' constit xorem,quum lege Megia,iqua de eius imperio 4 Rhenia. lata est,populus ei, Or tu eum omne imperium contuosi, G potestate concedat. t QuodciiqMe ergo Ieri: imperator per epistolam constituit,uel cognosce, decreuit,ueledicto praecepit, legem esse conflat. Hae sunt, quae constitutiones appellatur. Plane ex his quaeda sunt personales, quae nec ad exemptu tra atur quonia non hoc princeps uult. sia
quod alicui ob meritu insulsi, uel si quam pae nam irrogauit, uel si cui sine exemplo subuenit,
personam non transgreditur. Aliae autem quum generales snt, omnes proculdubio tenent. A R G V M. Praetorum edicta vim legis habent,aedilit iu que edictium pars est iuris Praetorii. Praetorum quoqste e icta non modicam obtinent iuris auctoritatem. Hoc etiam ius honorarium solemus appellare , quod qui honores ge ruiit,id est, magistratus, auctoritatem huic iuri dederunt. Proponebant O Aediles Curules edi
Iurisconsultorii sententiae quibus a Caesare iura iterpreta di facultas data erat resposa prudentu diici quae usq; adeo iuris pondus obtine-hant,Ut nec cuiquam rudicum ab his recederens esset.
Response prudenti, sunt sententia, D' opiniones eorsi,quibus permissum erat de iure respondere'. Na antiquitus constitui um erat, ut osseue liura cooqui iura publice interpretarentur. quibus a Ca- dere.
17쪽
ei. . C.T. vel ea ctoritate tenebant, ut iudicis recederea responsis eorum nou liceret,ut es conjbtutum. AVR G V N.
Consuetudo moribus utentium coprobata vim iuris scripti habet: hoc tamen ab Atheniensibus, illa a Lacedaemonis ortum habuit.
Ι ex vora sine seripto ius t uenit, quod usus adproba Drapto sit: nam diuturni mores consensu utenti coprobati,irgem imitatur. Et non inelegater tu duas
species ius ciuile distributia esse uidetur:na origo eius, ab institutis duaria diuitatis Athenargscilicet,ct Lacedaemoniorsi, fluxisse uidetur. In his enim riuitatibus ita agisolitum erat, ut Lacedaemon quidem magis ea,quae pro legibus obseruabant, memoria mandarente Athenienses vero ea, quae in legibus scripta compraebendisesem, eusio ιrent. A R G V M.
I iis naturale apud omnes gentes obseruatsi, de ciuile , in hoc discrepant: quoniam primum immutabile est, reliquum vero consuetudine
t iura ge Sed naturaliat quidem iura, quae apud omi m nes gentes peraeque obseruat ur: diuina quadam prouidentia collit ut seniper firma atq; immutabilia permanent: ea uero quae ipsami qu/q; ciuitas constiti it Ue mutarisolent, uel tacito eoi sensu populi, uel alia postea lege lata. A R G V M.
Ius c5mune ad personas, res,vel actiones spedesta. ho. ctat,& a dignioribus sume nilum exordium. Omne autem ius, quo utimur, uel ad perso
18쪽
T I T. . III.: A R G V M. Prima personarum diuisio, exinde libertatis di seruitutis finitio.
Summa' itaq; diuisio de iure personarum
iae Et quὸd omnes homines,aut liberi siri, aut serui. Et libertas quide ex qua etia liberi uocanturi est uaturalis facultas eius, quod cuiq; facere liber,nsis quid vi,aut iuris,pbiba
tur. Servitus aut es costitutio iure genti ,qua quis dominis alieno contra naturam sub citur. A R G V M. . serui a eruando dicti simi: quu magis intersit Apusarcae captiubs seruos uiuere, quarn mori ingenuos:macipia vero quasi manu capta diar. Serui aute ex eo appellati sunt, ql Imperatores captiuos uedere,ac phoc seruare,nee occidere soleut, qui etiam mancipia dicti sunt , eo quod ab hostibus manu capiarisur. A R G v M.
seritorum quidam naturaliter serui, quida iure gentium, quidam vero iure ciuili. Et qui ex ancilla irascitur, seruus uascitur. Serui aure aut fascia ur, autfiit nascuntur ex ancillis mstrissut aut iuris elisi, idest ex captiuitate,aut iure cistilitasi liber homo maior uiginti auuis ad pretia participadii sese uenudari passus est In seruoru roditione nulla es disse
Qui liber nascitur, ingenuus erit:quin etiam ancu ad ingenuitate pertiuet, matri. coditio
19쪽
spectatur. Ad haec sussicit n.atrem,,ut cone ptio ris,aut nati tittatis,aiit medio tempore luzram suille, ut quis ingenuus dicatur .
enuus est is, seu statim , ut naim, A liber est ' siue ex duobus ingenuis ma-
tr:monio editus es e ex Ibertinis duobus siue ex altero liber uno in altero inmenuo .
Sed ct si matre nascatur libera patre
ueroJeruo ingenos nihilominus nascitur. quia admodu qui ex matre libera,ct scerto patre natus est,quonia uulgo coceptus est. Morii aute libera fulse matre eo tempore,quo nascitur, licet ancilla coceperit. Et e coirarios libera cocepe rit Aerias ancilla facta pariat,placuit ei qui nascitur liberu nasci quia no debet calamitas matris ei nocere, qui in urere est. Ex his illadi quasi si es ancilla praegnas manumissa sit delae ancilla postea facta pepererit, tibero, auferuc pariat ΘEt NMarciauusibat liberum nasci. fusile
.n. et,quι in utero est, libera matre uia medio te
Putatiua serasitus natalium splendori non offici tmec de facto secuta manu inissio, quicuuat ei uirati detrahit. ι', C. N autem iugenuus aliquis natus sit, non
offici oi tu fruituta fuisse re stea manum i
Jum VP. Sae issime enim constitutum est, uata - non socere manumissionem.
T I T. U. A R G V M. Libertini qui dicantur,quid manumissio,
Illud adnotato, priuasionem nequa
quam posse praecedere habitum. Ad haec,
20쪽
noui ter emergetia , nouo egere auxiliol. I.& ibi glo. D. de uent. inlpicien . Libertini sisni', qui ex iusta serisit ute manumisii sunt'. manumissio aute est de manu dat io.na quEdiu aliquis inseruitute est manui, potestati supposivs.sect manumissis, lihoratur a domini potestate. Quae res a iit
reget tu origine sisnt strutpote cu iure naturali omnes liberi nascereturi nec esset nota manumissio cuseruiti s est et incognita . Sed psq; iurexet tu fervitus ingenuitate inuasit, sequutάeli beneficiu manumisiunis, ct cu uno comunit nomine omnes homines appellarenturiis re n-tium tria hominum genera esse coeperunt: isse ri,ct bis contrarium Jerui, ct tertium genus
libertimi, qui deserant esse serui. A R G V M.
Multimode tam inter uiuos quam in ultim
uoluntate in anumissio exercetur.
Nullis aut e modis manumissio procedit aut enim ex sacris costitutionibus in sacra fanctis eeelesiis,aut uindicta, aut iter amicos, aut per epistola,aut per testam ctu, aut per alia qualibet ultima uoluntate. Sed alijs multis modis libertas seruo copetere pol, g ta ex ueteribus,quam ex noLirtit constitistionibus introducti sunt. A R G V N. Manumisso cii voluntariae si iurisdictioni, ubio; dc quocimq; tempore & loco fieri pol. Servi Dei θ ά dominis semper manumittit δε-
lent: adeo, Di Dei intra su manumittantur: ueluti cpm Praetor ' aut Pr.eses, aut Proconsul liii balneum, uel in thoatrum cant . Li bertinor si multiplici statu exploso unica omnium hodie est c5ditio:quando uuidem omnes ciues Romam efficiuntur.