장음표시 사용
41쪽
CORNELII CELs Lxissimi autores,etia altius quaeda agitare conati: rerii quoq; naturae sibi coegnitione vedicauerut,tail sine ea trum 8c debilis medicina esset. Post quos Serapion, primus omnium nihil hanc rationalem disciplinam pertinere ad medicinam professis, in usumexperimentis eam posuit. Quem Apollo nius 8c Glaucias. N aliquanto post Heraclides I arentinus, Sc aliqui non mediocres viri secuti ex ipsa professione se Empiricos appellauerunt. Sic in duas parteis ea quoque,quae victu curat, medicina diuisa est: aliis ratio natem artem: aliis usum tantum sibi vendicantibus: nullo vero quicq post eos,qui supra comprehensi sunt,agitate nisi quod acceperat: donec Ascle/piades medendi rationem ex magna parte mutauit.Ex cuius successoribus io Themison nuper ipse quoq; quaedam in senectute deflexit. Et per hos qui Idem maxime viros salutaris ista nobis professio increuit.auoniam autem ex tribus medicinae partibus vidissicillima, sic etiam clarillima est ea, quae morbis medetur,ante omnia de hac dicendum est. Et quia prima in eodisesensio est,quod alii sibi experimentorum tantummodo notitiam necessaria esse contendunt: alis, nisi corporum rerumq; ratione coperta,non satis postentem usum esse proponunt, indicadum est, quae maxime eae utraq; parte dicatur:quo facilius nostra quoq; opinio intei ni possit. Igitur hi quira Ilionalem medicinamprofitentur,naec necessaria esse proponiit: abditam, 8 morbos continentuam causarum notitiam:deinde evidentium, post haec ioetiam naturalium actionu:nouissime partium interiorum. Abditascausas vocant, in quibus requiritur ex quibus principiis nostra corpora sint: quid sequundam,quid aduersam valetudinem faciat. Neq; enim credunt posse eum scire , quomodo morbos curare conueniat,qui, unde hi sint,ignoret. Neq; esse dubiu,quin alia curatione opus sit,si ex quatuor principiis vel se Iperansaliquid ,vel deficiens aduersam valetudinem creat. ut quidam ex se pientiae professoribus dixerunt. alia si in humidis omne vitium est: vi Hes' rophilo visum est alia si in spiritu, ut Hippocrati. alia si sanguis iras venas, quae spiritui accommodatae sunt,tratanditur: & inflammationem, quam
Graeci φλιγμον nominant. excitat: ea que inflammatio talem motum Desticit, qualis in febre est . ut Erasistrato placuit . alia si manantia cor pusculi per inuisibilia foramina subsistendo iter claudunt : ut Asclepias
des contendit . Eum vero recte curaturum,quem prima origo causae non
fefellerit. Neq; vero inficiantur experimeta quoq; esse necessaria: sed ne ad hec quidem aditum fieri potuisse, nisi ab aliqua ratione contendunt. Non enim quidlibet antiquiores viros aegris inculcasse,sed cogitasse quid molaeonueniret,&id via explorasse,quod ante coiectura aliqua duxit Iet. Neq; interesse an nunc iam plera explorata sint: si a consilio tamen coeperunt. Et id quidem in multis ita se habere. pe vero etiam noua incidere genera morborum, quibus nihil adhuc usus ostenderit. Et ideo necelsarium sit
42쪽
LIBER PRIMUS Fol.I. animaduertere unde ea coeperit. sine quo nemo mortalium reperire possit, cur hoc qu1millo potius utatur. Et ob haec quidem in obscuro positas calusas persequuntur. Euidetes vero has appellant, in quibus quamit initium morbi calor attulerit an frigus, fames an satietas,8c quae similia sunt. O cursurum enim vitio dicunt eum qui originem non ignoraret. Naturales vero corporis actiones appellant,per quas spiritum trahimus & emittim'. cibum potionemque Nassumimus, & coquimus. Ilcmque per quas eadehaec in omnes membroru parteis degeruntur . Tum requirunt etia quare vens nostrς modo submittant se,modo attollant.quae ratio semes, quae viis giliae sit. Sine quorum notitia neminem putant vel occurrere, Vel medetimorbis inter haec nascentibus posse. Ex quibus quam maxime pertinere
ad rem cococtio videtur. Huic potissimu insistunt 8c duce alii Erasmiam adteri cibum in ventre contendunt. alii Plistonico Praxagors discipulo putrescere.alii credui Hippocrati per calore cibos cocoqui. Acceduntq; Asclepiadis aemuli, qui omnia ista vana & superuacua esse proponunt. Nihil enim cocoqui,sed crudam materiam sicut assumpta est in corp' omne de duci. Et haec quidem inter eos parum constant. illud vero conuenitialium dandum cibum laborantibus: si hoc,alium:si illud verum est. Nam si terieuitus,eum queredum esse qui facillime teri possit. Si putrescit:eum in quo
is hoc expeditissimum est. Si calor concoquit, eum qui maxime calorem moueat. At nihil ex his esse qua redum, si nihil concoquitur. Ea vero sumeti quae maxime manent qualia assumpta sunt. Eademque ratione cum spiriαtus grauis est,cum somnus aut vigilia urget,eum mederi posse arbitrantur qui prius illa ipsa qualiter eueniant perceperi t.Praeter haec cum in interio: tibus partibus,& dolores,mmorborum varia genera nascantur: neminem putat his adhibere posse remedia, quae ipse ignoret. Necessarium ergo α se incidere corpora mortuorum eorumque viscera atq; intestina scrutari. Logeque optime fecisse Herophilum N Erasistratum qui nocentes homines a regibus eX carcere acceptos, vivos inciderint. Considerarintq; etiamio spiritu remanente,ea quae natura ante clausisset: eorumque γγ situram, αlorem, figuram, magnitudinem,ordinem,duritiem,mollitie, liuores,contractum, processus deinde singulorum 8c recessiis,& siue quid inseritur sαteri: siue quid parte alterius in se recipit . Neque enim cum dolor resincidit,scire quid doleat eum, qui qua parte quodi viscus intestinumve sit, nocognouerit. Neque curari id quod tarum est posse ab eo,qui quid sit,ignoGret. Et cum per vulnus alicuius viscera patefacta sunt:eum qui sens cuius: quam colorem partis ignoret, scire quid integrum, quid corruptum sit. Ita ne succurrere quidem posse corruptis. Aptiusque extrinsecus impora remedia, compertis interiorum 8c sedibus N. figurisaeogniti Q eorum maω gnitudine. Suruleag omnia,quae posita sunt,rationes habere. Neque esse
43쪽
CORNELII CELς I. erudele sicut plerique proponunt hominum nocentium N horum quoque
paucorum. suppliciis remedia populis innocentibus saeculorum omnium quam. Contrahi, qui se empiricos ab experientia nominant, euidentes quidem causas ut necessatias amplectinatur. Obscurarum vero causarum senaturalium adtionum quaestionem ideo superuacuam esse contendunt: quoniam incomprehensibilis natura sit. Non posse vero comprehendi, partere ex eorum,qui de his δil putarunt,discordia. Cum de ista re, neque ineter sapientiae professores,neq; inter ipsos medicos conueniat. Cur enim potius aliquisHippocrati credat, quam Herophilo, Cur huic potius, qu1m Asclepiadi: Si rationes sequi velit,omnium posse videri non improbabiles. QSi curationes . ab omnibus his aegros productos esse ad sanitatem. Ita neq; disputationi,ne auctoritati cuiusquam fidem derogari oportuisse. Etiasapientiae studioses maximos medicosesse, si ratiocinatio hoc faceret.nue illis verba superesse,deesse mededi scietia. Differre quoq; pro natura loco: rum genera medicinae: Maliud opus esse Romae : aliud in Aegypto: aliud inGallia. Q uod si morbos eae causae faceret, quae ubit eaedem essent: redimedia quoq; ubique eadem esse debuissent.Saepe etia causas apparere, vidi puta lippitudinis,vulneris:neq; ex his patere medicina. 4uδd si scientiam nanc n5 subiiciat euidens causa: multo minus ea posse subiicere, que in dubio est. Cum igitur illa incerta, incoprehensibilis sti 1 certis potius & eκα is ploratis petendum esse prssidium. id est his,qui experientia in ipsis curatiuonibus docueritisicut in caeteris omnibus artibus. Nam ne agricolam quia dem,aut gubernatorem disputatione,sed usu steti. At nihil istas cogitationes ad medicina pertinere:eo quoq; disci, quδd qui diuerso de his senserit.
ad eandem tamen sanitatem homines perduxerint. Ideni sedisse: quia non ab obscuris causis,neq; 1 naturalibus acti6ib', quς apud eos diuersae erat. sed ab experimentis,prout cuique responderant, medendi vias traxerint. Ne inter initia quidem ab istis quaestionibus deduis tam esse medicinam, sed ab experimentis. Aegrorum enim, qui sine medicis erant,alios propter
auiditatem primis diebus protinus cibum assumpsi alios propter fastidi 3,tim abstinuisse leuatumque magis eorum morbum esse, qui abstin erat.
Itemque alios in ipsa febre aliquid edisse:alios paulo 1 te eam , alios post re missionem eius:optime deinde hiscessisse,qui post finem libris id fecerit.
Eademque ratione,alios inter principia protinus usos esse cibo pleniore: hos exiguingrauiores eos factos,qui se implerent. Haec,similiique cum
quotidie inciderent. diligentes homines notasse quae pleriinque melius responderent: deinde aegrotantibus ea praecipere coepisse. Sic medicinam ortam,subinde aliorum salute:aliorum interitu pemiciosa discernentem a salutaribus. Repertis deide medicius iam remediis,homines de rationib' rum disserere coepisse: nec post rationem medicinam esse inuentam,sed
44쪽
LIBER PRIMVs Fol. 3. post inuenta medicina, ratione esse quesita.Requiritur etia, si ratio ide doceat quod experietia an aliud. Si ide, supuacua esse.Si aliud, esse contraria.
Primo tame remedia explorada summa cura fuisse . nuc vero ia explorata esse: neq; visa, aut noua genera morboru reperiri,aut noua desiderare medicina .Q uM si ia incidat mali gen' aliquia ignotu: no ideo tame fore me Idico de rebus cogitandu obscuris,sed eum protinus visurum,cui morbo id proximum sit: tentaturiimque remedia similia istas, quae vicino malo sp succurrerint,& per eius similitudinem opem reperturum. Neque enim se dicere cosilio medicum non egere.& irrationabile animal hanc arte miseio praestare: sed has latentium rerum coniecturas ad rem non pertinere: quia
non intersit,quid morbum faciat,sed quid tollat. Neque agrem pertineat quomodo,sea quam id optime digeratur.Siue hac de causa concoctio indicidat siue de illa: 8c siue concoctio sit illa, siue tatum digestio. Neque quςαrendum esse quomodo spiremus: sed quid grauem tardiἱmque spiritu eκα
pediat. Neque quid venas moueat,sed quid quasque motus genera signi: ficent. Haec autem cognosci experimentis,N in omnibus elusinodi conditationibus in utramque partem disseti posse. Itaque ingenium 8c facuata vincere, morbos autem non eloquentia,sed remediis curari. irae si quis elinguis, v su discreta bene notit:hunc aliquanto maiorem melcum futuit, rum,quis si sine usu linguam suam excoluerit. Atque ea quide, de quia bus dictum est, superuacua esse tantummodo. Id vero quia restat etiam crudele:vivorum nominum suum, atque praecordia incidi, ει tautis humanae praesidem artem non solum pestem alicui, sed hanc etiam atrocissimam inferre: cum praesertim ex his,quae tanta violentia quaerantur, alia non possint omnino cognosci:alia possint etiam sine scelere. Nam colore. liuorem, mollitiem, duritiem,similia que omnia non esse talia inciso cor
pore qualia integro fuerint:quia cum corporibus inuiolata sunt.hρο tamemetu,dolore,media, ruditate,lassitudine, mille aliis mediocribus affectiubus *pe mutetur multo magis verisimile est interiora,quibus maior molis lities, lux ipsa noua sit,sub grauisserus vulneribus, ipsa trucidatione mutari. Neque quicquam esse stulti', quam quale quidque vivo homine est.
tale erastimare esse moriente,imb iam mortuo. Nam uterum quidem, quIminus ad rem pertineat, spirante homine posse diduci s Simulat que vero ferrum ad praecordia accessit,& discissum transuersum septum est, quod membrana quadam superiores parteis ab inferioribus diducit Graeci vocant in hominem protinus animam amittere. Ita demum mor: tui praecordia,& viscus omne in conspectu latrocinatis medici dari,quod necesse sit tale esse, quale mortui siti non quale vivi fuit. Itaque consequi medicum,ut hominem crudeliter iugulet: non ut sciat qualia vivi vi era
o habeamus.bi quid tamen sit, quod adhuc spirante homine cospectui subo
45쪽
CORNELII CELSI. iiciatur:id tape casum offerre curantibus. Interdum enim g a liatorem in
harena,vel militem in acie, vel viatorem 1 latronibus exceptum sic vulneurari, ut eius interior aliqua pars aperiatur: 8c malio alia sitanta sedem,posietum ordinetra,figuram,similiaeque cognoscere prudentem medicum non caedem, sed sanitatem molientem: idque permisericordiam discere, quod alii dira crudelitate cognouerint. Ob hoc ne mortuorum quidem lacerationem necellatiam es Ie .Q uae N si non crudelis,tamen foeda sit: cum aliter pla raque in mortuis se habeant. Quantum vero in vivis cognosci potest. . 1 a curaticiostedat.Cu haec per multa volumina, pquae magne coteli Oisaisputationes a medicis saepe tractata sint,atque tractentur: Iubi j ciendum est,quae proxima vero videri possint. Ea neque addicta alterutri opini ni sunt, neque ab utraque nimium abhorrctia, media quodammodo inter diuersas sententias. Quod in plurimis contentior ubus deprehendere licet tae ambitione verum scrutantibus, ut in hac ipsa re. Nam quae demii cauta, vel sequutim valetudinem praestent, vel morbos excitent, quomodo spirit',aut cibus vel detrahatur, vel digeraturme sapietiae quide professo res scientia coprehendunt,sed coniectiva persequuntur. Cuius aute rei noest certa notitia,eius opinio certii reperire remediu non potest. Verumque est ad ipsam curandi rationem nihil plua conferre,si experientia. Quanil igitur multa sint ad ipsas artes proprie non pertinentia,tamen eas adiuuat is excitata artificis ingeniti. Itaq ista quoq; naturς reru cote placio, quis n6ficiat medicii aptiore, tamen medicins reddit profectu. Verit simile est. Hippocrate,& Erasistratu,N qui q: alii no cotenti sint febres Sc ulcera
agitarecrerum quoq; natura ex aliqua parte scrutati sunt. non ideo quidem medicos fuisse. veru ideo quoq; maiores medicos extitisse. Ratione vero opus est ipsi medicins.& si non inter obscuras causas, neque inter naturales actiones, tamen se .Est enim hec ars coniecturalis: neque respodet ei pipis Tunque non solum coniectiva,sed etiam experientia. Et interdum non se Ibris,non cibus,non somnus subsequitur scutas lueuit. Rarius,sed aliquando morbus quoque ipse nouus est, quem no incidere, manifeste falsum est: Cum aetate nostra quaedam ex naturalibus partibus carne prolapsa Narente,intra paucas horas expiauerit.Sic ut nobilissimi medici,neque genus maIi,neque remedium inuenerint.Q uos ego nihil tentasse iudico:quia nemo
in splendida persona periclitari coniectura sua voluerit, occidisse.rusi seruasset, deretur.Veri tamen simile est, potuisse aliquid cogitare detracta tali verecundia, δέ sortasse responsurum fuisse id quod aliquis esset experatus.Ad quod medicine genus neque semper similitudo aliquid consor, Scs quando confert, tamen idipsum rationale est inter multa si nilia genera S morborum 8c remediorum cogitare:quo potissimum medicamento sitvte dum. Cu igitur talis res incidit,medicus aliquid oportet inueniat,quod flo
46쪽
LIBER PRIMVs Fol. non ut ue sortasse,sed sepius tamen etiam respondeat. Petet autem no uum quoque consilium non ab rebus latentibus istic enim dubiae Scincertae sunt sed ab his quae explorari possimi id est,euidetibus causis. Interestent fatigatio morbu, an sitis,an frigus an calor,an vigilia an fames fecerit: an cibi, vinique abundantia,an intemperantia libidinis. Neque ignorare hunc oportet,quae sit aegri natura:humidiana magis, an magis siccurri correpus eius sit: validi nerui,an infirmi: freques aduersa valetudo an rara: quem est, vehemes esse soleat,an leuis:breuis, an longa. uod is vitae genus sit secutus, laboriosum,an quietunMcum luxu,anc u frugalitate. Ex nis enim
o similitiisque sepe curandi noua ratio ducenda est. Quamuis ne hscquis dem sic praeteriri debent, quasi nullam controuersiam recipiant. Nam 8 Erasistratus non ex his fieri morbos dixit:quoniam Mali j&iide alias, post ista non febricitarent:& quidam medici saeculi nostri sub autore, ut ipsi via
deri volunt,Themisone contendunt nullius cauta notitiain quicquam ad curationes pertinere: satisque esse qusdam communia morborum intueri. Siquidem horum tria genera esse: unum adstrictum, alterum fluens,lerticum mixtum. Nam modo parum incernere aegros, modo nimium, modo alia parte parum,alia nimium. Haec autem genera morborum, modo acuata esse,modo longa: 8c modo increscere,mocio consistercimodo minui conae
sueuerunt. Cognito igitur eo quod existis est,si corpus adstrictum est.di gerendum esse: si profluuio laborat,continendum: si mixtum vitiu habet. occurrendum subinde vehementiori malo. 8c aliter acutis morbis meden dum,aliter vetustis:aliter increscentibus.aliter subsistentibus:aliter iam ad
sanitatem inclinantibus.Horum obseruationem, medicinam esse, qua ita finiunt, ut quasi viam quandam, quam μι ρ ρον Grsci nominant,eorumquequs in morbis communia sunt,contemplatricem esse contendunt: ac neq; rationalibus se, neque experimenta tantu spectantibus annumerari voluticum ab illis eo nomine dissentiant,quod in coniectura rerum latentium volunt et se medicinam ab his eo,quod parum artis esse in obseruatione ex Im timentorum credunt. Quod ad Erasistratum pertinet, primum ipsaeuidelia eius opinioni repugnat:quia raro nisi post horum aliquid morbus venit. Deinde non sequitur,ut quod alium no inicit,aut eundem alias,idne alteri quidem:aut eidem tempore alio noceat. Possunt enim quaeda subesse cor Imri,vel ex infirmitate eius, vel ex aliquo aflectu, quae vel in alio non sunt, vel in hoc alias non fuerunt:ea' que per se non tanta vi cocitat morbum, latamen obnoxium magis aliis iniuriis corpus emciunt. Q uod si contempla Ilionem rerum naturae, quam temere medici sibi vendicant, satis compre Iliendisset,etiam illud scisset, nihil omnino ob unam causam fieri, sed id scausa apprehendi,quod contulit se plurimum videtur. Potest autem id dusolum est non mouere,quod iunctum alijsmamne mouet. cedit ad hec
47쪽
CORNELII CELs I quod ne ipse quidem Erasistratus, qui transfuso in arterias sanguine febre
fieri dicit, id et nimis repleto corpore incidere repperit: cur ex duob' aeque repletis alter in morbuiciderit,alter oni periculo vacarit, quod quotidie fieri apparet, non discreverit.Ex quo disci potest, ut vera sit illa uastasio:tatimen illam non per se,cum plenum corpus est ,fieri: sed eum horum aliquid accesserit.Themisonis vero emuli,si perpetua q up promittunt habent, magis etiam quam ulli rationales sunt. Neq; enim si quis non omnia tenet qugrationalis alius probat. protinus alio nouo nomine artis indiget. Si modo, quod primitin est, non memoriae soli, sed rationi quoque insistit. Si vero, quod proprius est, vix ulla perpetua prscepta medicinalis ars recipit: idem insunt quod hi,quos experimenta sola sustinet. Eis magis quoniam si copresserit aliquem morbus an fugerit,quilibet etia imperitissimus videt. auid aute m compressum corpus resoluat, quod solutum teneat,si 1 ratione tractatum est,rationalis est medicus. Si ut ei qui se rationalem negat, confiteri necesse est:ab expetientia empiricus est. I ta apud eu morbi cognitio extra artem: medicina infra usum est. Neq; adiectum quicquam empiricorum
professoni,sed demptum est: quoniam illi multa circunspiciunt, hi tatu facillima 8c non plus quam vulgaria. Nam & hi qui & pecoribus ac iumen
medetur. cu propria cuiusque ex multis animalibus nosse non possunt, communibus tantummodo insistunt. Et exterae gentes cum subtilem meu radicinae rationem non nouerint, communia tantum vident. Et qui ample valetudinatios nutriunt,quia singulis summa cura consulere non sustinet,
ad communia ista confugiunt. Neque Hercules istud N. antiqui medici nostierunt,sed his contenti no fuerunt. Ergo etiam vetustis linius autor Hippocrates dixit mederi oportere dc comunia Sc propria intuetem. Ac ne isti quidem ipsi intra sitam professionem consistere ullo modo possunt. Siqui dem S comprelsorum 8c fluentium morborum genera diuersa sunt: facie
Iissisque id in his que fluunt,inspici potest. Aliud est enim sanguinem,aliud bilem,aliud cibum vomere:aliud deiectionibus, aliud torminibuslabora re:aliud sudore digeti, aliud tabe consumi. Atque in parteis quoq; humor Derumpit, ut in oculos aurcsq;. Q.uo periculo nidi humanum membruvacat. Nihil autem horum sicivi aliud.curatur. Ita protin' in his 1 communi fluentis morbi contemplatione, ad propriam medicina descendit. ADque in hac quoque rursus alia proprietatis notitia saepe necessaria est: quia
non eadem omnibus etiam in similibus casibus opitulantur.Siquide certarqusdares sunt:quae in pluribus vetreautast ingui,aut resoluul. Inueniuntur tamen in quibus aliter atq; in caeteris ide eueniat. In his ergo comuniuinspectio contraria est: propriorum tantum salutaris. Et causς quoq; aesti:
matio tape morbum soluit. Ergo etiam ingeniosissimus *culi nostri meudicus,quem nuper vidimus,Cassius febricitati cuidam, magna sitias o
48쪽
cto, eum post ebrietatem eum premi coepisse cognosceret, aquam frigida ingessit.Q ua ille epota,cu vini vim miscendo fregisset: .ptinus febre somno 8e sudore discussit. Q uod auxiliu medicus opportune puidit:no ex eo quod aut taehu corpus erat, aut fluebat: sed ex cause,quae ante praecelse rat. Estq; etia adimum aliquid ες loci, dc temporis istis quoq; auctoribus, qui cum disputat,queadmodum sanis hominibus agedum sit.pr ipi ut, ut grauibus aut locis,aut temporibus magis vitetur frigus,s stus, facietas, labor.libido,magisq; ut coquiescat hisdem aut locis, aut teporib'. si quis grauitatem corporis sentit:ac neq; vomitu stomachu,neq; purgatim aluuio Iolicitet. uae vera quide sunt: i comunibus tamen ad quaeda .ppria deustendunt nisi persuadere nobis volunt,sanis quide cosiderandu esse,quod
cae lum, quod tempus anni sit: Tris vero non esse.)uibus tam magis omnis obseruatio necessaria est,quanto magis obnoxia oritas infirmitas est.
Quinetiam morborum in hisdem hominibus alis atq; alis .pprietates sui: dc qui sequudis aliquado frustra curat' est,contrariis saepe restituitur.Plurima in blado cibo discrimina reperiutur. Ex quibus colentus uno ero. Nam famem facilius fert adolescens,quam puer: facili' in denso csto,qua in tenui:facilius in hyeme,quam aestate: facilius uno cibo, si prassio quoq; assuetus: facilius inexercitatus,qua exercitatus homo sustinet. Saepe auteio in eo magis necessaria cibi festinatio est, qui min' inediam tolerat. Ob qugeoniitio eum qui propria no nouit, communia tantum intueri debere:eu
que qui nosse propria potest illa quide no oportere negligere,sed his quo
que insistere. Ideoq; cum par scientia sit . utiliorem tamen medicum esse amicum,q extraneum. Igitur ut ad Dpositum meum redea,rationale quidem puto medicinam esse debere:instrui vero ab euidentibus causis, obscuris omnibus non a cogitatim artificis,sed ab ipsa arte reiectis. Incidere autevivorum corpora,& crudele,& superuacuum est.mortuorum corpora diescentibus necessarium. Nam positum M ordinem nosse debent. Quae catadauera melius qua vivus δέ vulneratus homo representant. Sed δέ caetera
,, Rus modo in vivis cognosci possunt,in ipsis curationibus vulneratorii paulo tardius,sed aliquando mitius usus ipse mostrauit.His propositis, primu dicam quemadmodum sanos agere conueniat: tum ad ea transibo, quae ad morbos,curati Aque eorum pertinebunt.
49쪽
CORNELII CELs ICaput primum quemadmodum sanos agere conueniat.
Anus homo qui S. bene valet, M suae spontis est, nullis
ligare se legibus debet: ac neque meaico, que iatra: ipta egere. Huc oportet varium habere viis genus: moto ruri esse, modo in urbe: san tiasque in agro, nauigare, venari,quiescere interdum: sed frequentius se exercere. Siquidem ignauia corpus hebetat labor firmatulla madituram senectutem:hic longam adolescentiam reddit. Prodest etiam interudum balneo,interdum aquis frigidis uti:modo ungi modo idipsum neglis gere. nullum cibi genus fugere,quo populus utaturrinterdum in conuiuio Iaelse,interdum ab eo se retrahere:miao plus iusto,modo non amplius assuumere. bis die poli'.qu1m semel cibum capere,& semper quamplurimum: dummodo hunc cocoquat. Sed ut huius genetis exercitationes, cibiq; nocessatij sunt, sic athletici, superuacui. Nam 8c intermissus propter ciuiles aliquas necessitates ordo exercitationis, corpus afflagit: 8c ea corpora quarmore eorum repleta sunt,celerrime 8c senescunt S. aegrotant. Concubitus vero neque nimis concupiscendus, neque nimis pertimescedus est. Rarus corpus excitat: frequens soluit. Cum autem frequens non numero sit, sed natura: ratione aetatis N corporis scire licet eum non inutilem esse, quem
corporis neq; languor,neq; dolor sequitur. Idem interdiu peior est: noctu in tutior.ita tamen si neq; illum cibus,neq; hunc cum vigilia labor statim sediquitur.Haec firmis seruanda sunt: cavendit inq; ne in sequuti valetudine. aduersae eraesidia cosumantur. Q uar stomacho imbecillis seruanda sint.Caput. II.
T imbecillis stomacho.quo in numero magna pars Vrbanorum, i omnesque pene cupidi literarum sunt, obteruatio maior necessa
tia est ut quod vel corporis,vel loci,vel studii ratio detrahit, αra rei tituat.Eκ his igitur qui bene concoxit, mane reia surgetiqui parum quiescere debet:& si mane surgendi necessitas fuerit redormire. ut non cocoxit, ex toto coquiescere,ac neque labori se, neque exercitatioi, neque D negotio credere.Q ut crudum sine praecordiorum dolore ructat, is ex inet teruallo aquam frigidam bibere,& se nihilo minus cotinere.Habitare vom aedificio lucido perflatum aestiuum hibernii solem habente:cauere meundianum solem:matutinum Sc vespertinum frigus: itemque auras fluminum atque stagnorum: mi meque nubilo caelo soli aperienti se commitetere,ne modo frigus, modo calor moueat. Q uae res marime grauedines destillationesque concitat. Magis vero grauibus locis ista seruata sunt,in quibus etiam pestilentiam faciut. Scire autem licet integrum corpus esse, cu cotidie mane urina alba, Gn Offa est. Illud cocoquere, hoc concoxisse
50쪽
LIBER PRIMUS FO . hyems est, uere os multa aqua frigida debet longis diebus meridiari potitius ante cibumsin minus, post eum. per hyemem potissimum totis nouctibus conquiescere.Sin lucubrandum est,non post cibuid facere, sed post
concoctionem. Q ue interdiu vel domestica,vel ciuilia officia tenuerunt, huic tempus aliquod seruandum curationi corporis sui est. Prima aut eius curatio exercitatio est,quae semper antecedere cibu debetan eo qui minus laborauit,& bene cocoxit, aptior:in eo qua fatigat' est,&mmus cocoxit, remissior.Comode vero exercent,clara lectio,arma,pila,cursu S,abulatio.
Atq; haec novit plana comodior est: Si quide melius ascensus quoq: Mi io descesus cu quada varietate corpus moueat: rusi tamen id persi unbecilluest. Melior aute est sub dio, si i n porticu: melior si caput patitur in sole, et in umbra: melior in umbra, si parietes aut viridaria effici ut, qquae tecto subuest: melior resta,q flexuosa. Exercitationis autem plerunq; finis esse debet sudor:aut certe lassitudo,que citra fatigatione sit: taq; ipsum modo minus, modo magis faciendum est. Ac ne his quidem athletarum meplo, vel certa esse lex, vel immodic' esse labor debet. Exercitatione recte sequitur modo unctio vel in sole,vel ad ignemuriodo balineum: sed conclaui quam maxie alto,& lucido, ec spacioso. Ex his vero neutrum sepefieri oportet: sed se pius alterutrum pro corporis natura . Post haec paulum conquiescere opusi, est. Vbi ad cibum verum est,sepe inutilis nimia satietas: sepe mutilis nimia abstinentia:saepe, si qua intemperantia subest,durior est in potione quam in esca . Cibus a salsamentis,oletibus,similibusque rebus,melius incipit. Tum caro assumeta est,qus assa optima,aut elixa est. Condita omnia ciuabus de causis inutilia sunt: quonia & plus propter dulcedinem assumitur: N quod modo par est,tamen aegrius concoquitur. Secunda mensa bono stomacho nihil nocet:in imbecillo coacescit. Si quis itaq; hoc paru valet, palmulas, Π ma' ,&similia,melius primo cibo assumit. Post multas potiones,qugali quantum sitim excesserui nihil edendu est. post satietatem nihil agedum. Vbi expletus est aliquis,facilius concoquit: sic quicquid assumpsit,potionei, aquae frigide includit: tum paulisper inuigilat: deinde bene dormit. Si quis interdiu se iplebit,post cibu neq; frigori, neq; estui, neq; labori se debet
committere. Neq; erum tam facilehecinam corpore quis repleto nocent. Si quibus de causis futura inedia est,tabor omnis vitandus est. Obseruationes quΝam,prout res noue accidunt,& corporum genera, & sexus, & aetates, ει tempora anni sunt. Caput tertium.
IUTque hec quidem pene perpetua sunt.Q uacia autem obserua Iliones desiderat& nous res,et corporii genera,&sexus,l cstates, 8c tepora anni. Nam ne ex salubri loco ingrauem, neq; ex graua
o in salubrem transitus satis tutus est. Ex salubri in grauem prima hyeme: ex graui