장음표시 사용
11쪽
4 PRAEFATIO. primam eius particulam quae de iure in re, diuersis eius speciebusis praesertim dominio agit, seorsim edere necesse esset. Reliquas partes, quae Deo λlente in posterum sequentur, ita tractaturus sum, ut
agam de modis adquirendi i originariis, quorum nullum praeter occupationem admitto et derivativis quidem vi vivo adhuc priore Domino, quo praeter pactum bellum occupationem bellicam,refer, β mortuo priore Domino, ubi de pactis succestariis fiereditariis, successione ab intestato testamentis acturus sum, quid de his statuam, suo tempore apparebit. Concedo lubentissime, dissertationem L N. Tractatim ne etaphysica maximam partem amputata, fartam intectamque manere posse sed quum rationes speciales eaeque mentes, cur haec duo diuersia themata simul pertractauerim, praesto fuerint, puto, stomachum nemini moueri quod illa cancellis unius dissertationis iii. cluserim. De Libertate autem acturo id negotii mihi potissimum datum esse exsistimavi, eandem ita simul pertractare, ut perspicue constaret, Recentiorum quorundam Philosephorum sustema cum placitis stliolastico. rumin Theologorum quod ad rem amicissime conspirare. An id essecero iudicio Lectoris benevoli maturo relinquendum esse duco. Quoties Metaphysicam Logicam simpliciter citauero metaphysicam Cel Baum-gam Inst. Philotarat Clar. Comini intelligo. Vt me autem meosque labores Tibi commendati mos, beas, obnixe rogo.
12쪽
TRACTATIO PROLUS ORI META PHYSICA
Avel exsistere potest licet non sit determinatio alterius B, vel non. Si prius, substantia, sin posterius, acci-
ns audit. scuo L. Definitionem substantiae a Cel Hanschio in princim Philos Leibn def. 24 suppeditatam, quam suam fecit Generos Wolf in Metaph. Germ. I. I 4. Deo repugnare, hinc iusto strictiorem esse Logicus dixerit. Eidem vitio des Wolfianam in Ont Lat. P. II S. II. C. II S. 68 dedit D. Langius. Sed eum cel. Wolfius, Deum non proprie sed per eminentiam esse substantiam perhibeat definitiones allatas de substantia sinista intelligendas esse, eoque recte se habere patet.
Accidens in substantia actuatur aut per vim ipsius, aut per vini alienam. Si prius, substantia arat, sin posterius, patitur. Abstractum τοῦ agere est actio.
sc Mo L. Def. actionis in Metaph. Germ. Generosissi. Wolfi C. II S. a. iusto angustior est Si vero tantum de entibus a fini-
13쪽
sinitis adhibeatur, quod fieri debere ex eo patet, quod Deus cel. Wolfiopereminentiam sere dicatur huius vitii non argui potest. f. 3.
Ratio est, duo essicit, ut aliquid sit ita nec aliter. Efficit autem, ut aliquid sit ita nec aliter vel in se vel quod ad cognitionem nostram. Si prius, ratio Metapbsic Synthetica in posterius, Logicas Analyticas dici potest L Ratio metaphysicesumta essicit in se, ut aliquid fit ita nee aliteri f. a. δε id quidem vel quod ad possibilitatem vel qua actualitatem. Si illud, ratio essendi, sin hoc, ratiosiendi dicitur. S. Ratio fiendi emit in se, ut aliquid sit ita nec aliter qua actualitatem S. 4xid autem ossicit vel solummodo pera motionem impedimenti, vel non. Si illud, rario remouens oratio sine qua non sin hoc ratio inciens appellatur. Principium nominatur, quod in se continet rationeminerius. Determina rationem perri. 3. . s. habebis dbuersas principii species.
Acti aut ab essicienti principio sussicienti, quod
agenti internum est, dependet, aut non Si prius est Donianea, sin posterius, coocto Ens, quod actiones spontaneas edere potest, dicitur pontaneum.
cost L Ens, quod sine concursu aliorum Principiorum ex trinsecorum efficientium agere Potest, si agat, per Principium inciens lassiciens ipsi internum agat, necesse est, hinc Ens spontaneum est. cost. II. iis, quod agit per principium allud extrinseeum solummodo remouens, sine concursu principii emcientis extrinseci agi. g. s. 6. hinc Ens spontaneum est. cost. IlI. Quamvis Ens sine concursu aliorum principiorum extrinsecorum ericiunum se ad Primam mutationem actuania dam
14쪽
dam determinare nequeat, nihilo tamen minus, facta ab alio principio extrinseco effcienti prima determinatione, postea per principium sussiciens intrinsecum ericiens agere potest. Ergo eiusmodi Ens spontaneum est. sciso L. Si placet, hoc applices, velim, ad Entia mere pase
sua & activo, passu Ill Daries, Praeceptoris aeternum deuenerandi, in Elem. Metaph. inutilem Ont. I. o. Nonad. f. 2I.&24 pariter ac ad machinas f. entia eomposta stritae licdicti, quorum mutationum ratio efiiciens lassiciens in vi motrice per structuram determinata continetur. Me autern non monente , vides , primam mutationem Entium mere passivorum, acrisuo - passivorum, machinarum a principio et scienti extrinseco pendentem esse coactam, subsequentes autem a vi eorum per principium extrinsecum lassiciente facta dependentes eue actiones spontaneas.
Anima mea est Ens spontaneum. Etenim cogitatio. num saltim aliquae rationem sussicientem efficientem in vi
animae habent se Psychol Emp. Illud, quod in se
continet rationem sussicientem essicientem alterius dicitur principium eius suffciens emciens S. Ergo vis animae ei principium cogitationum saltim aliquorum sumciens emciens. Cum vero vis animae interna sit, sequitur.
animam per principium effciens suffciens ipsi internum has actuare. Quicquid per principium internum cssiciens iussiciens agere potest, est Ens spontaneum f. 7. Ergo
anima mea est Ens spontaneum. Aliter.
Anima mea per repraesentationes boniis mali ad ipsam relati se ipsiam ad appetendum sic auersandum dete minat per Psychol Emp. Ergo sine concursu aliorum principiorum extrinsiecorum emcientium appetit S auersiatur, Ergo Ens spontaneurn est. S. 7.co M'.
15쪽
co R. Animae meae igitur competit Libertas, quam Scholastici dicunt, a Coactione vid. Ill Dari Inst. I. U. g. I. Io. Paul. Hebenstrei Philos. Prim. p. o . seqq. Institi et sacr. I. V. Rumpae P. I 6.9. .
Determinationes alicuius Entis illi vel ita competunt, ut iis oppositae in eodem esse nequeant, vel ita ut determi. nationes ire oppositae Enti inesse possint. Si prius obtinet, Ens necessarium, si posterius, Ens contingens vocatur.
wolis definitio ontol lat. g. 27'. 29ψ systematice explic t eadem est, quae in o. est allata alias enim instantias admittit v. g. ab ente infinito, cuius oppositum, en scit finitum est possibile, eoque hinc concludi posset, quod En infinitium sit ens contingens. f. IO.
Oppositum determinationum entis necessarii in eo impossibile est. ζ. 9. impossibile vero vel absolute, vel hypothetice tale est. Me g. is, 17. Hinc patet, quid ensa bstate & bpothetice necessarium sit.
contingentes. Q. E. Imum. exus Diuitia ' Corale
16쪽
IVS IN RE. 9Nexus cum aliis extra illas concipi positiat, in quibus oppositae earum determinationes in iis possibiles lint per Psych. Emp. Quicquid etiam in nexu cum aliis, quae extra illud ponuntur, tamen est possibile, dicitur hypothetice possibile Met. 9. 6. Ergo oppolitae determinationes appetitionum auersationum mearum hypothetice possibiles sint Ens, cuius oppositae determinationes in eo hypothetice possibiles sunt, vocatur hypothetice contingens f. ii. Ergo appetitiones Mauersationes meae sunt etiam hypothetice contingentes. Q. E. IIdum. co R. Ergo liberae sint a necessitate abibluta, , io Ergo
animae meae competit Libertas a necessitate absoluta intrinseca, Metaphystica Geometrica, Logica , Stratonica , c. vid. Ill. Bilfing. Diluc de Deo & p. 47 ψ8. Summe en Schubert. Mel. 3. 73O. eqq. D. Langius in Disquisit modest. Protheor. Post ut VI p. 3. 2 iri Bilfing. l. c. p. 6 ,6 S.
Impossibilitas alias recipiendi sectiones, quam quae enti actu competunt est velabibluta, vel tantum hypotheti a Met. S. is, p. si prius, inde oritur vitas determinabilitatis, sin posterius, exinde proficit citur Unicitas deter.
minationis. con Unicitas determinabilitatis de anima praedicari ne quit Iz. COR. g. 14.
Quicquid per vim alicuius substantiae actuari Potest. est usi discebo bile. Q iicquid non potest, est ipsi ph; ce impos bio. Actiones mihi physice postib: le in tot sui mea posita sunt mihi autem physice imposilbiles limisupra potestatem meam positire.
. co R. Actiones igitur spontaneae, appetiones ciuersatio
nes sunt in potestate mea posita. 3. 7.&Psych. Emp.ὶ 6. IS.
17쪽
s. s. Tam ea, quae in potestate mea posita sunt, quani quae sunt supra potesiatem meam psita sunt talia vel in quocunquestatu natura mea consideretur, vel non. Si prius, pliciter, sin posterius, secundum quid talia dicuntur.
Actiones spontaneae vel adeo comparatae sunt, ut etiam earum oppositum in potestate alicuius entis positum sit aut non. Si illud, illi elati sunt actiones liberae ratione
executionis. Coll. I. Cum a genere ad speciem deiciani nate non conciu-dere liceat Log. S. Ii 6.hab actionibus spontaneis ad actionis liberas ratione exsecutionis non V. C. O R. II. Actiones liberae ratione executionis tam in sequam respectu subiecti: agentis contigentes sunt. s. 9. minc illis competit contingentia cindisserentia' tam obiectiva quam sor- malis seu subiectiva, vi scholastici loqui amant; i. e. postis omnibus ad agendum praerequisitis non tantum in se sed Magenisti physice possibile est, agere & non agere, eis aliter agere. cons. Hebenstr. Phil. Prim. p. o OS. Velthem Inst. Met. P.9 O. seqq. g. 7.
Quodsi in conceptu necessarii S contingentisil. . notionem possibilis ct impos4bilis magis determinamus, conceptus necessitatis contingentiae physicae ruitur. Etenim si oppositum in aliquo sit illi physice impossibile, respectu eius dicitur ens ph sic necessarium, si vero oppositum illi physice possibile sit, intuitu ipsius si sic contingens nominatur. COR. I. Actiones igitur liberae ratione exsecutionis physee contingentes sunt I6. Ergo non sunt physice necessariae.
rioinde illis competit hinna , quam cholastici dicunt sim-
18쪽
plieiter, a neeestate cons Hebenis Phil prim. p. 24. o
p. 88o Libertas igitur quam tuemur, non est stoica confaruis cher in hist Crit philos . r. p. 93 I. seq. ωp. 96 I. COR. II. Cum onane physice necessarium huius mundi si tantum hypothetice necessarium per metaph. actiones liberae ratione executionis a quadam necessitate hypothetica liberae sunt Cor. I. inco a III. Si necessitas consequentis consecutionis sitis cessitas ex praedeterminante caussa, quae nullam potentiam aliter agendi subiecto agenti relinquit, patet, actiones liberas ratione exsecutionis etiam a necessitate consequentis liberas esse. scuo L. Quando recentioribus Philosophis obiicitur, necessitatem, quam tuentur, libertati e dimotro esse oppositam, quidam si Diis placet, se hypotheticam modo necessitelem adstruerein ea in re ipQrum Theologorum communi Doctrina sulciri identidem ingeminant. Audias si placet, ipsiam eorum Ante signanum immortalem Lesbnitium Theod. g. 37. C est ne necessitec absolue qu'on demande, ouriouuoi dire, γ' viae aestion est necessa ire, qu elle ' est mini contingente qu ellen est oin P erit ' u choix libre. vii cauis Dei g. 43. Haudaliter ac si nulla necessitas hypothetica libertati esses intesta vid Musiae Colleg controu. p. 324 32s. praeprimis summe venerabilis D. I. . Reuschii, Praeceptoris ad cineres,s- qui colendi, Meletem de s lia quandam Philos recentioris P. s. cubi systematis recentiorum probe gnarus hoc idem mon tum iterum iterumque sed pro more suo modeste inculcat.
g. I 8 Appetens S aduersans productionem alicuius perceptionis intendunti et g. 3 I. 663. Perceptiones rati ne intentionis eiusmodi in se continentes breuitatis causa
Hateres animi uominare liceat. f. 9.
Elateres animi sunt vel notiones distinctae Log. q. 43. vel non Si illud, oritur conceptus moti rum,
19쪽
1 DE MODI AEDQVlRENDI Iin hoc dici possim simuli. Hi sunt vel perceptiones ob-lcurae Log. g. 3. vel non. Illi impulsu Triebe mi autem Incitamenta Reietangen dici possim t.
SCIIo L. Qua urictum motivorum gnificatum cons insignis noster Philolbplius Ileusch. in System Metaph. g. 486. Caueti Philos Fund. g. 432. 2434. et Baumg. Met g. 669.677 69o. qui non ultimo loco pone tutus erat Ill Daries Elem. Met f. 99 coli S. 89 Ps. Emp.
Lubitus est cognitio, qua substantia pollet, ex qua secundum LL. appetitionis S auersationis cognosse potest, cur sic non aliter se determinet circa actionem liberam ratione exsecutionis.
Co R. Cum ex lateribus animi, speciatim vel ex motiuis vel imulis vel utrisque cognosci possit, cur substantia sic non aliter circa actionem liberam ratione executionis sese determinet g. Ι 8. I9. patet, eosdem elateres animi lubitum alicuius substantiae constituere. scito L. Si haec definitio tibi non sit ad palatum, cave, ne Impingas in principium rat sus quod ita nuncio omne possibile habet rationem sussicientem Demonstrationem habeas in Met Cel Baumg. g. 2O. 22. S. I.
FacuItas appetendi auersandi pro Iubitu proprio audit arbitrium. Hinc patet quid sibi velint actiones oriabitrariae. g. 22.
Nemo amnes arbitrarias sine lateribus animi edere potest. Etenim actiones arbitrariae per arbitrium dete minandae sint f. 2 i. cum autem arbitrium sit facultas appetendi S auersandi pro lubitu S. citi latu qui actiones arbia
20쪽
arbitrarias patrat, pro lubitu appetito auersatur. Quicunque pro lubitu appetit laduersatur ita sele circa actionem liberam ratione executionis determinat, uti id ex lubitu eius cognosci potest Met f. ia. Ergo qui actiones arbitrarias edit, lita etiam sese circa actionem liberam ratione exsecutionis determinat, uti ex lubitu eius cognosci potest. Cum vero elateres animi lubitum constituant f. et . Cor. actiones arbitrariae adeo comparatae esse debent, ut id ex elateribus animi cognosci potest. Actiones itaque arbitrariae sine elateribus animi patrari nequeunt.
Cost. Post ratione sussciente, ponitur suffcienter rationatum et s. o. hinc positis elateribus animi suifficientibus,
certissime ponuntur actiones arbitrariae.
fCHOL. Haec autem necessitas libertati minime est inimica, positis enim lateribus susscientibus animi actiones arbitrariae adhuc liberae manent ratione executionisis. 6. concreticl. c. F. i. 76 89 364 436. Eiusd coni. hyp. de harm. animi corp. hum &c. I 8s. Eius I. com philos de orig. permiss mali g. 3 33. Sam Clarc dans recuei de diverses iecessii la Philosephie par ria Leibiailr, Clarche&c T. I. p. 382.39 t. Leibnitium tamen de termino necessitatis conquerentem audias in Theod. . ias Bilsing itidem in Dilucid. c. c. f. 89. 92. de orig.4 permisi mali f. SO IS 2. 7O. Verba Crosae ingeniosissima lectu sunt dignissima. Logique de Cro 1ag. P. I S. II ch. VI. g. 9. Om. Il. P. 72l.
Arbitrium est facultas appetendi S auersandi pro lubitu g. i. appetitiones O auersationes sunt vel sensititiae vc rationales Alet. S. 6 6 689o hinc patet, quid sit --bitrium sensitiuum ct rationale.
scito L. Si definitio appetitionum rationalium a cel Baumg. Met g. 689. suppeditata resoluatur, patebit, conceptum intellectu eam ingredi, quem et f. 62 . per facultatem sbi ali-