장음표시 사용
401쪽
spicacillimo examinata, non potest non esse unius ejussemque speciei cum Gallina communi, licet pennae ejus recUrVae sint, di genus silum non mutatum Propaget, etiam apud nos. Cum Cel. REALIM RIVS cuniculum gallinam comprimere, Ut sertur, permisit, OV a transmutata fuerunt in pullos, gallinaes millimos, licet pennas non induerint, sed lana molli tecti osse iit; hoc eXperimentum huc aliquo modo quidem spectat, sed e X hocce unico non audemus ad universalia concludere, inde Naim horrenda deducerentur consectaria, & Occasio daretur credendi Mauros, inter la mines, singularem aliquam habere originem, quam tamen ei S tribuere ego nolo. In patria nostra arbor quaedam, licet rarissime, occurrit' , quae est quasi medium inter Pinum sylvestrem & Pinum abietem, ut nemo fere possit de terminare, quaenam species ex hisce sit; habet enim ramos longos uti funes, & tota planta mutata est: Metamorphosin non subit, Vel apud nos, qUantum adhuc notum est, unquam fructum tulit; & videtur cum descriptione Pini Mugo dictae, in Italia abolanicis facta, convenire. Si ex commiXtione aliqua inter Pinum & Abietem haec non proVenit, omnia nos fallunt.
LYCHNIS vetata, in Alpibus Lapponicis, licet inter Lγchnidem dioicam crescat, constans est. Cum haec etiam in hortis plantetUr, aeqUC Constans
est, ac in alpibus. Facile perspicimus hanc hodie distinctam usic plantam; quod autem ex Lychnide dioica primum orta sit, tam indubitatum mihi videtur,& imprimis ex specimine, in Sibi ria per Celeb. D n. Gmelinum, lecto, ut limites eas inter non habemus. CAP.
402쪽
Maior sane & magis monstros a naetamorphos sin plantis si, cum insecta in illas agunt; cujus dilucidum eXemplum habemus in Pinu abiete, quae dum strobilos suos rubros, seu flores semineos ponit, saepe quasi sententiam mutat, & siores in truncum & nodum gibbum transformat, rubraeque strobili squamae virid ς, acuminatae & folia basi latiori evadunt. Hoc sit, cum inseri, sub tempore florescentiae, fio scillos destruunt, &eo dilucide nobis monstrant plantarum metamorphosin, eX herba nempe in sorem; cum enim rami eXcrescunt, a lateribus foliis suis, quasi squamis, teguntur, & inter quodvis solium
gemmam, sive rudimentum futuri ramuli insequentis anni habent: Cum Vero gemma, quae' insequenti anno pro Ueniret, anno priori rumpitur, sos iit. &ramus crescere ces at, dum alimentum in fructificatione impeditur; rursus autem, si haec fructificatio destruitur, ramus crescendo continuat. Sit U. g. SALlX alta cujus rami quovis anno forent; si Vero hi rami dis is cantur, & in terra ponantUr, ut radices agant, folia protrudunt, non Vero florescunt, sed gemmae eorum ramul Os no os producunt; quod
dilucide ostendit, sorem nihil aliud eile, nisi metamorphosin plantae. Si jam Saliae aliqua crescit, &gemmas suas amenti feras seu floriferas ponit, &insecta sub illo tempore so sculos destruunt, silc-Cus nutriens abundantius ad squamulas fuit . ut in folia re Vera excrescant squam de amenti, & rosem, sed j tam, salicinam producant, quam UO terCS BOtanici tam multum admirati sunt. I t 'idemus perpe-tUO, quod plantae pingue saeiae folia abundantius pio ducant, esurientes Vero magis florescant. Singulares in vegetabilibus fiunt metamorpho-Ies, cum iniecta in illis ova fila deponunt; tunc 'uniperAS
403쪽
niperus nidum insecti fructui in Triglochi verticalismilem. Popri '1, qtlasi baccas foliis adhaerentes; Abies conos fragi formes; Pi lacia longum solliculurn
purpurascentem Hieracium mitrorinn mitris formae
similem gibberem; Glechoma QMerctis gallas; Cerasium canitula imbricata, producunt: immo' nimis
longum foret, eas omneS enumerare. Metamorphosis plantartim de cetero tam multimoda est, ut hortulani Titius & alias arbores inverterint & eX trunco radicem, eX radice truncum fecerint, & quotidie radices in altissimis ramis faciant circumpositionibus & ablactationibus. Ex unica gemma, in Oculationibus, arborem integram adsequiantur. EXperimentum Mandariolae ex unico Citri solio, deponendo illud in terra, uti folia Brassicae, bulbillum procreare, & ex ipso bulbo dein totam plantam producere, sat mirandum est. Has vero omnes superat metamorphosis illa, quam nemo, nisi rerum omnium stator, praestare potest, quam SEMEN dicimus, maXimam nempe arborem ad minimam molem, seu plumulam seminis reducere, & illam duobus Jobis succulentis interponere, suffcienti humore, & membrana densissima obducere, quae abundantem eXhalationem impedit, attractionem vero admittit. Quod eo modo planta suae radiculis per totum Orbem terrarum transferri possit, S saepe per SO ad IOO annos , sine germinatione esse, maXimam meretur admirationem. ε. Metamorphosis vegetabilium, tam arborUm,
quam perennium, quae fit in GEMMIS seu bulbis plantarum, non minori admiratione digna est; . Tom. IV. B b cum
404쪽
eum futurus ramus in compendium, & squamis minutissimis, imbricatis & conniventibus coarctetur, ut saevitiam instantem hyemiρ eludat: & has gemmas ostendit primo Vere, non Vero eas sub aestate aperit, quasi sciret dudum se ad procul instantem hyemem parare ,- & quomodo hae gemmae
dissimili modo construantur; in quibusdam nempe ex petiolis, in aliis ex foliis, in aliis ex stipite, jn aliis autem ex propriis squamis.
405쪽
saliae I 736. Martii 3I. Poma dat Autumnus, formosa est messibus aestas
CALENDARIUM FLORAE, gaudia anni secundum ejusdem progre1'ὴm, ep blunaribus petita, primum pr0pinturus, idque secundum clima VI aliense 1 ues ob eruatum , sequentia praefari nece sum
duco. Tempus lente festinat; in cursu & motu sunt Omnia, suumque tempus babent fingula, ut loquitur sapienter sapientissimus mortalium Salomo; cul concinne adstipulatur Virgilius: sat sua cuique die Ad tempus rite determinandum Omnem A tronomi moverunt lapidem, quibus accurata temporis divisio debetur, quique infinita diligentia curtum mo-tiumve corporum coelestium Observando, eo tan-
406쪽
dem devenerunt, Ut tempora latura accUIate prae-xedre queant, & illa in Annos, Menses, Hebdomadas, Diesque ita distribuere, ut an de Vulgus habeat Calendaria, tanqUam normam. Peu niluni quam aequales illius partes Obser Vare & n Umerare queat. Quemadmodum dissita stra in sublimioribus caeli regionibus radiant , lucent & Ornant, ita etiam sublunaria, tempore aesti VO, rutilantes & splendentes vario colorum genere FLORES coronant & de pingunt; nam quod est superius, est tamquam inferius, secundum essatum Alchemistarum. ce stellulis terrestribus quantum temporis &laboris per plura retro secula impenderint Bolanices gnari, Ut illarum nomina, naturam & indolem pernoscerent, eo tamen scientiam perducere non potuerunt Astronomos imitando, ut aeque attente
observare potuerint singularum proprietates & ph:
Cuique FLORUM suum est Tempus frustr
namque quaerimus autumnali tempestate Cernales &vernali autumnales, florum species: per statas enim anni partes alios pro pullulantes, caulescentes, so-rentes, fructificantes & evanescentes videmus; iterum alio tempore per vices se alios in aliorum loco succrescere observamus, idque tanta celeritate, tam constanti ordine & lege, secundurn naturae ductu mi inter se, ut ViX sine summa admiratione & animi sensu ejusmodi festinantem seriem & varietatem intueri quis possit. Sol calore suo dum vitam Plantarum corde de-1titutartim excitat, producit quoque quodque Vege tablle lectundum indolem & naturam cujusque seritis aut clitus, prout haec vel illa planta majorem Vel mi-UOI Cm caloris gradum requirit, usquedum justammermatulltatem. Nam veluti specie discrepan '
407쪽
389 tia ova, dum eodem tempore gallinae incubanti stipposueris, rion eodem die excluduntur, sed maturius aut tardius alia; sic nec fores simul & semul prodeunt, Verum stat illo tempore. prout majorem Caloris gradum admiserint naturae suae con Uenientem. Etsi annus in partes a Conditore universi dividitur dis inctas, per solem aequaliter. in terram radio Ssuos emittentem; non inde propterea aestas dijudicanda & metienda, quam multitudo glacies, niUium, tempe satum borealitιm & alia impediunt, ne omnibus quibuscunque annis aeque cito incalescat aer; proinde secundum calorem aeris maturant anni temperatura citius Vel serius: hoc vero optime & aptissime ex variis sorum speciebus mensuratur. Quum Vero se statis tempus dependeat ab aeris calore majore Vel minori, Ut sores proportionaliter hinc sese conspiciendDs praebeant, ita tamen, Ut species lina alteram seqllatur constanti lege: facile anni
tempestates inde & aestas mensurari potest, quod tantopere huc usque in desideratis fuit, propter usus oeconomicos, & frustra ab astris petitum. Hinc plantae. annis Variis Mensis saepe spatio citius vel tardius soribus prodeunt & sese conspiciendos praebent, licet successive & naturali ordine sese excipiant ad sol litium usque Uti Uum, quo omnibus fere annis Con Veniunt; eodem prorsus modo sergunt & properant Vel retardantur cunctando, quo propius autumnum fuerit per Ventum, dc hiems in procinctu tarde magis Vel minus e X peditanda. Quo Vero accurate determinetur hujuscemodi temporis acceleratio Vel retardatio, obser Vandi sunt quovis in loco omnes specierum flores, quo tempore in coris ectum Venerint, & hoc ipsum quo meliusser Uetur, quotidie annotandum, & ut series inde, quam ser Uant, concatenata obtineatur.
408쪽
Speei minis loco heic proponere animus est sores eo ordine, quo sese sere omnes eXplicare coeperimi anno pro Xime praeterlapso I7Ss, in horto Academico Upsallens. Quocirca tenendum, pene omnes
propositas plantas sub dio crevisse, in eodem solo horti paululum depressis & terra humosa, si modo
unicam circiter excepero Decuriam, collectam in lo-
eis sylvaticis haud procul dissitis, quaeque in hortis
dissiculter admodum culturam admittunt; ad Latus mensem & diem praedicti anni apposui, non eum in finem, quo quis sibi persuadeat Flores, redituros om-'nibus annis codem die ' mense, sed tantum propterea, ut alii cernant anni istius Calendarium, & videant qua circumspestione ejusmodi conficiatur. Discernendis cultis ab incultis, priorum nomina trivialia litteris cur ivis, uti dicitur, typis mandari. cura Vi, & praecipuas quasdam, M prognosticas, notatu dignas asterisco indigitavi. Has omnes ulterius ita disponendas censui in Men es, secundum divisionem, quam reperire licuit, aptissimam; non vero e re esse judicavi, menses formare aequales, quum scopus mihi non fuerit dies determinare, sed unice & praecipuo aestatis majorem
vel minorem accelerationem. Floribus sic accurate annotatis, addenda erunt hisce tempora, quibus regnum Animale suas subit mutationes; veluti cum seves migratorisp adveniunt& recedunt, quo tempore aUes quae eunque OUI PO-nunt Vel eXcludunt, plumas mutant, Pisces Varii generis ludos Veneris ad littora celebrant; quando seritur Ager; quo tempore ceres foret, maturat frugem,
caetera. Hac ratione eo tandem pei Venire licet, ut
o florescentia queamus dijudicare, quid quotidie faciendum, quid obser Uandum. At huic rei perficiendae multum requiritur temporis, es ut is, qui haec rite
409쪽
rite observabit, ruri degat prae primis, ubi omnia Dcilitis oculis histrare conveniti Si nostrae nationis Hum colis in deliciis essent ejusmodi observationes, vel etiam eXtet is placerent, tempus quam jucundis- sine sa; ieient nis & similibus immorando; certo et-jam celtius mihi persuasum habeo, adeo tenue iiii-tium tandem majora & majora incrementa capturum, Usque qUO Utilillimum evaderet opus , ut inde multa & ma Xime proficua oeconomiae privatae redUndarent commoda; imprimis tempus seminis sationi& messi aptissinium eo stabiliretur. Deinde tempus faenisecti cuilibet solo convenientissimum; quandoque fructus horarios Varii generis cibo, aptissimos colligere liceret. Hinc hortulani discet ent, . quo tempore Veris plantarum Radices denudarent; quando spargerent Semina in hortis; Hesperides exponerent& introducerent; quo tempore autumnali plantas intra hybernacula servandas ollis insererent, ut tUtius a frigore defenderentur : Quomodo horto S arte topiaria & plantis coronariis instruerent, Ut perpetua florescentia ridentes flores alii alios eXciperent, quo eunque anni tempore, jucundum ut semper eX-
hiberent spectaculum, quemadmodum Phili flores exeipiunt Syringae, Dring i Philadelphi,' Philade ibi Rosae seroti ret. BULBOSARUM florendi ordo in area BUXina,
earumque duratio, numeratis plantis a primo die Germinationis; altero Vero numero indica-.tur tempus florescentiae. I. Leucojum Vernum 26 dies Galanthus nivalis 262. Crocus Uern US 17 'I2. Hyacinthus Orientalis 182 . Fumaria bulb. solid. 2 23. Fumaria bulb. CIV. 2DHyacinthus botrvOides Io
410쪽
3 . Narcissus pseudo-Narc. Ι9 Narcissus odorus I9 '
37. Fritillaria imperialis Io Fritillaria pyrenaica I 438. Fritillaria Meleagris Io 44. Tulipa gestaeriana I 347. Narcisitis poeticus 5 O. Hyacinthus amethystinus
59. Ornithogal. umbellatum 68. Lilium viviparum I 669. Allium Moly76. Lilium pomponium 79. Ornithogal. pyrenaicum
8o. Gladiolus communis 8Ι. Martagon Vulgare Is86. Martagon album 13I o. Lilium album III. LIyacinthus serotinus II 3. Colchicum autumnale Dum plura ejusmodi Calendaria variis locis ®ionibus uno eodemque anno confid iuntur, facile erit ex hisce florum generibus eorum qile florescentia. Uti etiam ex Cernatione arborum, colligere, quae differentia unius Regionis climatis ab altero; & quare plantae eX climate meridionali allatae , apud nos, non raro, Vix ad frugem perUeniant, e boreali Uero facillime. Sic Mon petium 3I, Londinum 28, Falcopiu6 dies prius Vernat quam Upsalia, & totidem serius hybernat autumno. Potanici & Pharmaco Pini, quorum est, plantas sub ipsa forescentia legere, hoc modo praescire queunt, quo anni tempore